Transcript WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Modele ustrojowe wybranych państw

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Temat: Modele ustrojowe wybranych państw
Plan lekcji
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ustrój polityczny
System prezydencki
System parlamentarno – gabinetowy
System parlamentarno – komitetowy
System półprezydencki
System kanclerski
Ustrój polityczny
Ustrojem politycznym nazywamy ogół regulacji prawnych, które dotyczą
organizacji, kompetencji a także wzajemnych powiązań organów władzy
państwowej. Ustrój polityczny jest nazywany również systemem politycznym.
System rządów - relacje pomiędzy poszczególnymi rodzajami władz (z zasady
podziału władz wynika konieczność określenia wzajemnych stosunków pomiędzy
organami państwa należącymi do poszczególnych władz).
W państwach demokratycznych występuje kilka modeli ustrojowych, które różnią
się zakresem kompetencji poszczególnych organów państwa, a także relacjami
między nimi.
System prezydencki
System prezydencki narodził się w Stanach Zjednoczonych. Obecnie obowiązuje w wielu
krajach afrykańskich i w Ameryce Łacińskiej.
Forma państwa: Republika prezydencka. Na
czele państwa stoi prezydent.
Stany Zjednoczone są federacją – w jej skład
wchodzi 50 stanów, które posiadają odrębne
władze ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze.
Flaga USA
Ustrój polityczny: System prezydencki. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego
Kongresu, a władza wykonawcza do prezydenta.
Kompetencje organów państwa określa Konstytucja uchwalona w 1787 r. wraz z
poprawkami.
System prezydencki
Kongres
Izba reprezentantów
- 435 kongresmenów
wybieranych na
2 – letnią kadencję
Senat
- 100 senatorów
Wybieranych na
6 – letnią kadencję
Pieczęć Kongresu USA
Obie Izby Kongresu są jednakowo ważne, mają podobne uprawnienia ustawodawcze i
kontrolne. Kongres uchwala ustawy, budżet państwa i podatki. Decyduje o wojnie i
pokoju wyraża zgodę na ratyfikacje traktatów międzynarodowych. Wprowadza poprawki
do Konstytucji. Sądzi wysokich urzędników za naruszenie ustaw lub konstytucji.
System prezydencki
Prezydent
• jest wybierany na 4 - letnią kadencję,
• pełni funkcję głowy państwa, szefa rządu i naczelnego dowódcy sił zbrojnych,
• kieruje polityką zagraniczną państwa,
• mianuje ministrów, czyli sekretarzy stanu, którzy odpowiadają tylko przed nim,
• powołuje wysokich urzędników państwowych,
• może występować z orędziem do Kongresu o stanie państwa, zawierającym propozycję ustaw,
• ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw Kongresu. Jego weto może być odrzucone
większością 2/3 głosów.
Pieczę prezydentów USA
Barack Obama – obecny prezydent USA
System prezydencki
Sąd Najwyższy
• w jego skład wchodzi 9 sędziów, którzy pełnią swoją funkcję bezterminowo (nie można
ich odwołać),
• to najwyższy organ sądowniczy,
• dokonuje wykładni konstytucji.
Pieczęć Sądu Najwyższego
Godło USA
System parlamentarno - gabinetowy
Forma państwa – dziedziczna monarchia parlamentarna. Obecnie królową jest Elżbieta II
z dynastii Windsorów. Wielka Brytania jest państwem unitarnym, zdecentralizowanym z
jednostkami autonomicznymi.
Ustrój polityczny – system parlamentarno –
gabinetowy. Władza ustawodawcza należy do
Parlamentu, w którego skład wchodzą Izba Gmin
i Izba Lordów, a władza wykonawcza do
gabinetu.
Monarcha jest organem władzy zarówno
wykonawczej, jak i ustawodawczej. W Wielkiej
Brytanii odróżnia się pojęcia rządu i gabinetu.
Flaga Wielkiej Brytanii
W przeciwieństwie do większości państw europejskich Wielka Brytania nie posiada
pisanej konstytucji.
Źródłami prawa konstytucyjnego są:
• prawo stanowione (np. Wielka Karta Swobód)
• prawo precedensowe (orzeczenia sądów w konkretnych sprawach)
• konwenanse konstytucyjne, czyli utarte sposoby postępowania w pewnych sytuacjach.
System parlamentarno - gabinetowy
W przeciwieństwie do większości państw europejskich Wielka Brytania nie posiada
pisanej konstytucji.
Źródłami prawa konstytucyjnego są:
• prawo stanowione (np. Wielka Karta Swobód)
• prawo precedensowe (orzeczenia sądów w konkretnych sprawach)
• konwenanse konstytucyjne, czyli utarte sposoby postępowania w pewnych sytuacjach.
Najważniejsze konwenanse
• skład gabinetu określa premier, nie monarcha,
• urząd premiera obejmuje lider partii, która
zwyciężyła w wyborach,
• odpowiedzialność przed parlamentem ponosi
cały rząd
• rząd, który utracił zaufanie Izby Gmin, podaje się
do dymisji lub zwraca się do głowy państwa o
rozwiązanie izby niższej parlamentu,
• głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności
politycznej.
Herb Wielkiej Brytanii
System parlamentarno - gabinetowy
Zjednoczone Królestwo składa się z czterech części składowych. W skład
Zjednoczonego Królestwa wchodzą:
Jednostka
Rodzaj
Stolica
Ludność
Język
urzędowy
Język używany
Anglia
królestwo
Londyn
51 092 002
angielski
angielski,
kornijski
Szkocja
królestwo
Edynburg
5 144 200
angielski,
szkocki
angielski,
szkocki
Walia
księstwo
Cardiff
3 004 600
angielski,
walijski
angielski,
walijski
Irlandia
Północna
prowincja
Belfast
1 759 000
angielski,
irlandzki
angielski,
irlandzki
System parlamentarno - gabinetowy
Monarcha
• teoretycznie uprawnienia monarchy
są bardzo szerokie. W praktyce jednak
decyzje podejmuje minister w imieniu
monarchy lub monarcha na wniosek
ministra,
• króla ograniczają również
konwenanse, np. w sprawie
mianowania premiera. Król panuje,
ale nie rządzi,
• w praktyce król ma prawo do
udzielania rad, zachęcania i
ostrzegania.
Królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II
System parlamentarno - gabinetowy
PARLAMENT
Izba Lordów
• składa się z lordów duchownych
(26 biskupów anglikańskich) oraz
świeckich, mianowanych
dożywotnio przez monarchę na
wniosek premiera, albo
dziedzicznych
• ma prawo weta zawieszającego w
stosunku do uchwał Izby Gmin
• pełni funkcję sądu apelacyjnego.
•
Izba Gmin
• składa się z 659 członków
wybieranych na 5 lat
• uchwala ustawy i budżet
• kontroluje rząd, ma prawo
uchwalić wotum nieufności wobec
premiera, ministra lub całego rządu
Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin
spotyka się w Pałacu Westminsterskim.
Jej obrady plenarne odbywają się w tzw.
czerwonej sali (obrady Izby Gmin
odbywają się w sali zielonej).
Pałac Westminsterski
System parlamentarno - gabinetowy
GABINET
• gabinet składa się z premiera i ministrów,
• określa główne kierunki polityki państwa,
• posiada inicjatywę ustawodawczą.
PREMIER
Premier Wielkiej Brytanii James Gordon Brown
• ma silną pozycję, sprawuje
faktyczną władzę w państwie,
• odsadza najwyższe stanowiska w
państwie,
• swobodnie dokonuje zmian w
gabinecie,
• decyduje o rozwiązaniu
parlamentu.
System parlamentarno - komitetowy
Forma państwa – Szwajcaria jest republiką związkową. W skład federacji wchodzi 26
kantonów, które mają znaczny stopień niezależności, własne konstytucje, władze
ustawodawcze i wykonawcze.
Ustrój polityczny – system parlamentarno – komitetowy. Kompetencje poszczególnych
organów państwa określa Konstytucja 1999 r. Władza ustawodawcza należy do
Zgromadzenia Związkowego, a władza wykonawcza do Rady Związkowej.
REFERENDUM
Referendum zarządza się w określonych sytuacjach:
• referendum obligatoryjne w wypadku zmiany
konstytucji,
• referendum fakultatywne w sprawie ustaw
Zgromadzenia Związkowego,
• referendum obligatoryjne w sprawie przystąpienia do
organizacji międzynarodowych i organizacji
bezpieczeństwa zbiorowego,
• referendum fakultatywne w sprawie umów
międzynarodowych.
Flaga Szwajcarii
System parlamentarno - komitetowy
Zgromadzenie Związkowe
Rada Narodowa
Składa się z 200 posłów
wybieranych na 4 – letnią
kadencję
Rada Kantonów
Składa się z 46 radców
wybieranych na 4 – letnią
kadencję
• obie izby Zgromadzenia Związkowego
mają podobne uprawnienia,
• zgromadzenie uchwala ustawy i budżet,
• dokonuje zmian w konstytucji,
• ratyfikuje umowy międzynarodowe,
• wybiera i kontroluje inne organy
związkowe, m.in. Radę Związkową i sąd
Związkowy,
• rozstrzyga spory kompetencyjne
pomiędzy organami.
Położenie Szwajcarii
System parlamentarno - komitetowy
RADA ZWIĄZKOWA
• w skład Rady Związkowej wchodzi
7 równorzędnych członków –
ministrów, wybieranych na 4 – letnią
kadencję,
• rada jest komitetem
wykonawczym Zgromadzenia
Związkowego,
• kieruje i zarządza państwem,
• posiada inicjatywę ustawodawczą.
Herb Szwajcarii
PREZYDENT ZWIĄZKOWY
• jest wybierany na rok przez
Zgromadzenie spośród
członków Rady,
• przewodniczy Radzie
Związkowej,
• pełni funkcje
reprezentacyjne.
SĄD ZWIĄZKOWY
• składa się z 30 członków,
wybieranych na 4 – letnią
kadencję,
• rozstrzyga spory między
kantonami, a także między
kantonami a federacją,
• rozpatruje skargi obywateli
na łamanie praw przez władze.
System półprezydencki
Forma państwa – Republika prezydencko – parlamentarna. Na czele państwa stoi
prezydent. Obecnie tę funkcję pełni Nicolas Sarkozy.
Ustrój polityczny – system półprezydencki. Kompetencje organów państwa określa
konstytucja z 1958 r.
Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu, a władza wykonawcza do
rządu i prezydenta.
Flaga Francji
Prezydent Francji Nicolas Sarkozy
System półprezydencki
Władza ustawodawcza we Francji:
• Dwuizbowy parlament, składający się z:
- Zgromadzenia Narodowego złożonego z 577 deputowanych wybieranych w
wyborach bezpośrednich na 5 lat wg systemu większościowego,
- Senatu składającego się z 321 senatorów, wybieranych w głosowaniu pośrednim
na 9 letnią kadencję, (1/3 składu jest odnawiana co 3 lata).
Władza wykonawcza we Francji:
• Rząd powoływany jest przez prezydenta. Na czele rządu stoi premier.
Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na kadencję
siedmioletnią (od 2002 roku kadencja trwa 5 lat). Prezydent ma szerokie
uprawnienia zarówno w zakresie władzy wykonawczej jak i ustawodawczej.
System półprezydencki
Struktura naczelnych władz Republiki Francuskiej
System kanclerski
Forma państwa – Republika federalna. Głową państwa jest prezydent. Obecnie tę
funkcję pełni Horst Kóhler. Państwo jest federacją składającą się z 16 landów, które
mają własne parlamenty, rządy i sądy.
Ustrój polityczny – system kanclerski. Uprawnieni a organów państwowych określa
konstytucja z 1949 r.
Władza ustawodawcza należy do Parlamentu Związkowego i Rady Związkowej, a władza
wykonawcza do rządu z kanclerzem na czele oraz do prezydenta. Obecnie kanclerzem
jest Angela Merkel.
Flaga Niemiec
Prezydent Niemiec
Horst Kóhler
Kanclerz Niemiec
Angela Merkel
System kanclerski
Struktura naczelnych władz Republiki Federalnej Niemiec
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.