Transcript zasada pomocniczości
Slide 1
Dzień Samorządu Terytorialnego 2012
„Istota decentralizacji - współczesne wyzwania”
Polańczyk, 30 maja 2012
Jerzy Stępień
sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku
Uczelnia Łazarskiego
Instytut Przestrzeni Obywatelskiej
i Polityki Społecznej
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
Aparat przymusu, za
pomocą którego klasa
władająca środkami
produkcji panuje
nad klasami tych środków
pozbawionymi...
Slide 5
Slide 6
Slide 7
+
ludność
terytorium
suwerenna władza
________________
=
państwo
Slide 8
» Rzeczpospolita Polska jest
dobrem wspólnym
wszystkich obywateli.«
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r.
(Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.)
Slide 9
KRÓL
WŁADZA
Slide 10
WŁADZA
OBYWATELE
Slide 11
11
Slide 12
Slide 13
13
Slide 14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
Slide 20
• Współczesne demokratyczne państwo to
państwo zdecentralizowane,
• w którym o rozdziale zadań i kompetencji
poszczególnych struktur decyduje zasada
pomocniczości,
• co wynika z treści preambuły polskiej
Konstytucji.
Slide 21
zasada pomocniczości
»... ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla
państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,
dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia
obywateli i ich wspólnot. «
Preambuła do Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Slide 22
Władza publiczna powinna podejmować tylko te sprawy, które
nie mogą być udźwignięte przez samego obywatela, lub – w
następnej kolejności – przez podmioty gospodarcze,
organizacje pozarządowe oraz kościoły.
Struktury położone najbliżej obywatela powinny decydować o
wszystkich tych kwestiach, w których mogą z natury rzeczy być
kompetentne i efektywne, a struktury bardziej oddalone mogą
przejmować tylko takie zadania, które nie mogą być lepiej
realizowane przez struktury jednostce (obywatelowi) bliższe.
Slide 23
Zasada pomocniczości wymaga nadto skonstruowania
i ukierunkowania całej państwowości na przekazywanie zadań,
a także stosownych środków, w tym również środków
finansowych,
do jednostek organizacyjnych i struktur najbliższych
obywatelowi
– czyli wszędzie tam gdzie jest to możliwe.
Slide 24
•
samorządy:
terytorialne
zawodowe
akademickie
ubezpieczeniowe
gospodarcze
Slide 25
Wspólnoty samorządowe:
- zrzeszają wszystkich
swoich członków z mocy
prawa;
- posiadają osobowość
prawną (odrębny budżet i
mienie);
- ich zadania są
zdefiniowane ustawowo;
- podlegają wyłącznie
nadzorowi legalnemu;
- demokratycznie wybierają
własne organy.
Slide 26
12 zasad demokracji i decentralizacji
według ambasadora Paul’a Widmer’a
stałego przedstawiciela Szczwajcarii w Radzie Europy
Konferencja nt. Demokracji i Decentralizacji w St. Gallen, 3-4 maja 2010 r.
System demokratyczny wymaga znalezienia kompromisu pomiędzy tym, co centralne i tym,
co zdecentralizowane. Żadne państwo nie może obyć się bez sfery zcentralizowanej, ale i
bez sfery zdecentralizowanej; zakresy mogą być jednak różne. Poniżej przedstawiono 12
tez, podkreślających korzyści z decentralizacji, które były dyskutowane w St.Gallen.
26
Slide 27
1. Demokracja jest formą rządów najbardziej odpowiednią dla odpowiedzialnych obywateli.
Umożliwia im branie czynnego udziału w życiu publicznym
i zachęca do jego kształtowania.
2. Na zasadach określonych w krajowych konstytucjach, federalizm i decentralizacja
stwarzają niezbędne warunki do optymalnego wykonywania zawartych w nich praw. Im
lepiej ukształtowane organy władzy, tym więcej do powiedzenia mają obywatele w
sprawach, które dotyczą ich bezpośrednio.
27
Slide 28
3. Decentralizacja władzy powinna opierać się
na zasadzie subsydiarności. Brak sfery
zcentralizowanej powinien być zasadą ogólną,
jednakże należy określić warunki
przekazania władzy organom centralnym. Tylko
te funkcje, które nie mogą być
odpowiednio wykonywane na poziomie
lokalnym, powinny być scentralizowane.
4. Kraje federalne muszą być budowane od
dołu do góry, zdecentralizowane zaś nie muszą.
Samorząd gminny i regionalny stanowią
podstawę tych państw.
28
Slide 29
5. Wszystkie decyzje powinny
uwzględniać punkt widzenia
obywateli i być podejmowane
blisko nich.
Związek pomiędzy tymi, którzy
podejmują decyzje i tymi, którzy
ponoszą ich
konsekwencje, musi być tak bliski
jak to tylko możliwe.
29
Slide 30
6. Silna demokracja w zdecentralizowanym państwie opiera się nie tylko na konstytucji, ale
również na żywej kulturze politycznej. Włącza ona społeczeństwo obywatelskie w proces
kształtowania polityki.
7. Prawo do podejmowania inicjatyw obywatelskich i do referendum daje obywatelom
polityczny wpływ, a tym samym zmniejsza rozczarowanie polityką. Ponadto, podnosi
poziom odpowiedzialności władzy i przejrzystości jej działań, a zatem sprzyja dobrym
rządom.
8. Organy władzy lokalnej i regionalnej muszą posiadać prawo do samostanowienia w
zakresie finansów. Konkurencja podatkowa między różnymi gminami i regionami może
mieć pozytywny wpływ na obowiązki fiskalne. Obszary znajdujące się w strukturalnie
gorszej sytuacji powinny otrzymywać rekompensaty w postaci dopłat, oparte na zasadzie
solidarności.
30
Slide 31
9. Jeżeli zadania centralnych organów władzy są zlecane gminom lub regionom, podmioty
te winny również otrzymać środki finansowe, niezbędne do wykonywania tych zadań.
1O. Współdecydowanie obywateli o sprawach finansowych w trybie demokratycznym może
sprzyjać dyscyplinie finansów. Będąc bowiem jednocześnie płatnikami i beneficjentami
podatków, obywatele są zwykle zainteresowani tym, aby środki publiczne były
wydatkowane oszczędnie.
11. Decentralizacja jest jednym z najbardziej skutecznych środków wzmacniania tożsamości
mniejszości narodowych, które zamieszkują zazwyczaj określone obszary lokalne lub
regionalne. Oferuje im bowiem możliwość kształtowania własnego środowiska, ale i
udziału w życiu państwa jako całości.
12. Globalizacja zwiększa potrzebę demokracji lokalnej i regionalnej, jako mechanizmu
kompensacyjnego. Im więcej ludzi uważa, ze jest na łasce głównych międzynarodowych
trendów, tym udział obywateli i lokalne możliwości wpływania na politykę stają się
ważniejsze.
31
Slide 32
Dziękuję za uwagę.
Slide 33
www.mistrzmowy.pl
Dzień Samorządu Terytorialnego 2012
„Istota decentralizacji - współczesne wyzwania”
Polańczyk, 30 maja 2012
Jerzy Stępień
sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku
Uczelnia Łazarskiego
Instytut Przestrzeni Obywatelskiej
i Polityki Społecznej
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
Aparat przymusu, za
pomocą którego klasa
władająca środkami
produkcji panuje
nad klasami tych środków
pozbawionymi...
Slide 5
Slide 6
Slide 7
+
ludność
terytorium
suwerenna władza
________________
=
państwo
Slide 8
» Rzeczpospolita Polska jest
dobrem wspólnym
wszystkich obywateli.«
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r.
(Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.)
Slide 9
KRÓL
WŁADZA
Slide 10
WŁADZA
OBYWATELE
Slide 11
11
Slide 12
Slide 13
13
Slide 14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
Slide 20
• Współczesne demokratyczne państwo to
państwo zdecentralizowane,
• w którym o rozdziale zadań i kompetencji
poszczególnych struktur decyduje zasada
pomocniczości,
• co wynika z treści preambuły polskiej
Konstytucji.
Slide 21
zasada pomocniczości
»... ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla
państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,
dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia
obywateli i ich wspólnot. «
Preambuła do Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Slide 22
Władza publiczna powinna podejmować tylko te sprawy, które
nie mogą być udźwignięte przez samego obywatela, lub – w
następnej kolejności – przez podmioty gospodarcze,
organizacje pozarządowe oraz kościoły.
Struktury położone najbliżej obywatela powinny decydować o
wszystkich tych kwestiach, w których mogą z natury rzeczy być
kompetentne i efektywne, a struktury bardziej oddalone mogą
przejmować tylko takie zadania, które nie mogą być lepiej
realizowane przez struktury jednostce (obywatelowi) bliższe.
Slide 23
Zasada pomocniczości wymaga nadto skonstruowania
i ukierunkowania całej państwowości na przekazywanie zadań,
a także stosownych środków, w tym również środków
finansowych,
do jednostek organizacyjnych i struktur najbliższych
obywatelowi
– czyli wszędzie tam gdzie jest to możliwe.
Slide 24
•
samorządy:
terytorialne
zawodowe
akademickie
ubezpieczeniowe
gospodarcze
Slide 25
Wspólnoty samorządowe:
- zrzeszają wszystkich
swoich członków z mocy
prawa;
- posiadają osobowość
prawną (odrębny budżet i
mienie);
- ich zadania są
zdefiniowane ustawowo;
- podlegają wyłącznie
nadzorowi legalnemu;
- demokratycznie wybierają
własne organy.
Slide 26
12 zasad demokracji i decentralizacji
według ambasadora Paul’a Widmer’a
stałego przedstawiciela Szczwajcarii w Radzie Europy
Konferencja nt. Demokracji i Decentralizacji w St. Gallen, 3-4 maja 2010 r.
System demokratyczny wymaga znalezienia kompromisu pomiędzy tym, co centralne i tym,
co zdecentralizowane. Żadne państwo nie może obyć się bez sfery zcentralizowanej, ale i
bez sfery zdecentralizowanej; zakresy mogą być jednak różne. Poniżej przedstawiono 12
tez, podkreślających korzyści z decentralizacji, które były dyskutowane w St.Gallen.
26
Slide 27
1. Demokracja jest formą rządów najbardziej odpowiednią dla odpowiedzialnych obywateli.
Umożliwia im branie czynnego udziału w życiu publicznym
i zachęca do jego kształtowania.
2. Na zasadach określonych w krajowych konstytucjach, federalizm i decentralizacja
stwarzają niezbędne warunki do optymalnego wykonywania zawartych w nich praw. Im
lepiej ukształtowane organy władzy, tym więcej do powiedzenia mają obywatele w
sprawach, które dotyczą ich bezpośrednio.
27
Slide 28
3. Decentralizacja władzy powinna opierać się
na zasadzie subsydiarności. Brak sfery
zcentralizowanej powinien być zasadą ogólną,
jednakże należy określić warunki
przekazania władzy organom centralnym. Tylko
te funkcje, które nie mogą być
odpowiednio wykonywane na poziomie
lokalnym, powinny być scentralizowane.
4. Kraje federalne muszą być budowane od
dołu do góry, zdecentralizowane zaś nie muszą.
Samorząd gminny i regionalny stanowią
podstawę tych państw.
28
Slide 29
5. Wszystkie decyzje powinny
uwzględniać punkt widzenia
obywateli i być podejmowane
blisko nich.
Związek pomiędzy tymi, którzy
podejmują decyzje i tymi, którzy
ponoszą ich
konsekwencje, musi być tak bliski
jak to tylko możliwe.
29
Slide 30
6. Silna demokracja w zdecentralizowanym państwie opiera się nie tylko na konstytucji, ale
również na żywej kulturze politycznej. Włącza ona społeczeństwo obywatelskie w proces
kształtowania polityki.
7. Prawo do podejmowania inicjatyw obywatelskich i do referendum daje obywatelom
polityczny wpływ, a tym samym zmniejsza rozczarowanie polityką. Ponadto, podnosi
poziom odpowiedzialności władzy i przejrzystości jej działań, a zatem sprzyja dobrym
rządom.
8. Organy władzy lokalnej i regionalnej muszą posiadać prawo do samostanowienia w
zakresie finansów. Konkurencja podatkowa między różnymi gminami i regionami może
mieć pozytywny wpływ na obowiązki fiskalne. Obszary znajdujące się w strukturalnie
gorszej sytuacji powinny otrzymywać rekompensaty w postaci dopłat, oparte na zasadzie
solidarności.
30
Slide 31
9. Jeżeli zadania centralnych organów władzy są zlecane gminom lub regionom, podmioty
te winny również otrzymać środki finansowe, niezbędne do wykonywania tych zadań.
1O. Współdecydowanie obywateli o sprawach finansowych w trybie demokratycznym może
sprzyjać dyscyplinie finansów. Będąc bowiem jednocześnie płatnikami i beneficjentami
podatków, obywatele są zwykle zainteresowani tym, aby środki publiczne były
wydatkowane oszczędnie.
11. Decentralizacja jest jednym z najbardziej skutecznych środków wzmacniania tożsamości
mniejszości narodowych, które zamieszkują zazwyczaj określone obszary lokalne lub
regionalne. Oferuje im bowiem możliwość kształtowania własnego środowiska, ale i
udziału w życiu państwa jako całości.
12. Globalizacja zwiększa potrzebę demokracji lokalnej i regionalnej, jako mechanizmu
kompensacyjnego. Im więcej ludzi uważa, ze jest na łasce głównych międzynarodowych
trendów, tym udział obywateli i lokalne możliwości wpływania na politykę stają się
ważniejsze.
31
Slide 32
Dziękuję za uwagę.
Slide 33
www.mistrzmowy.pl