Transcript Wykład 8
PODZIAŁ SYSTEMÓW POLITYCZNYCH ZE WZGLĘDU NA ORGANIZACJĘ APARATU PAŃSTWOWEGO Podział współczesnych państw na monarchię i republiki dokonywany jest ze względu na instytucję głowy państwa oraz charakter jej legitymizacji. MONARCHIA I REPUBLIKA Monarchia – to forma rządów, w której reprezentantem władzy suwerennej jest monarcha (król, cesarz, sułtan) sprawujący tą władzę w zasadzie dożywotnio, samodzielnie lub wraz z innymi organami państwa. Monarchia: dziedziczna, elekcyjna (sposób uzyskania władzy). Monarchia: absolutna, konstytucyjna (sposób sprawowania władzy) Monarchia w krajach cywilizacyjnie rozwiniętych: monarchia parlamentarna (24/11) REPUBLIKA Republika to forma ustrojowa państwa, w którym władza państwowa pochodzi od narodu, partii lub grupy. SYSTEMY PREZYDIALNE I PARLAMENTARNE Ze względu na relację między głową państwa i szefem rządu oraz z uwagi na rodzaj procedury odpowiedzialności rządu wyróżnia się: PREZYDIALNE I PARLAMENTARNE SYSTEMY RZĄDÓW System prezydialny rządów: opiera się na tzw. zamkniętej egzekutywie, co oznacza, że funkcje głowy państwa i szefa rządu wypełnia ta sama osoba. W tym systemie jest zakazane łączenie miejsca w rządzie i parlamencie. Funkcjonowanie jest niezależne od parlamentarnej większości. Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu. System prezydialny rządów może występować w formie: 1. monarchicznej (np. Niemcy cesarskie od 1871); 2. republikańskiej: - system prezydencki w USA; - system prezydencki w Ameryce Łacińskiej; - system kolegialny w Szwajcarii. Parlamentarny system rządów: opiera się na tzw. podwójnej egzekutywie tzn. funkcja głowy państwa i szefa rządu jest rozdzielona. W tym systemie łączenie funkcji w rządzie i parlamencie jest politycznie dozwolone i konieczne (z wyjątkiem Francji). 1. Rząd ustępuje po otrzymaniu wotum nieufności w parlamencie; 2. Głowa państwa ma prawo do rozwiązania parlamentu (bez ograniczeń lub z ograniczeniami) Parlamentarny system rządów może występować w formie: 1. monarchicznej (hegemonia premiera nad monarcha); 2. republikańskiej (podział kompetencji między głową państwa i rządem); Prezydialne systemy rządów Forma republikańska Prezydent posiada wszystkie kompetencje wykonawcze (np. USA) Prezydent w Radzie Ministrów (np. Meksyk, Brazylia) System kolegialny (np. Szwajcaria) Forma monarchiczna Monarchia konstytucyjna (np. Niemieckie Cesarstwo od 1871 r.) Parlamentarne systemy rządów Forma monarchiczna Dominacja lub hegemonia premiera (np. Wielka Brytania i Szwecja) Forma republikańska Egzekutywa kooperująca (np. III i IV Republika Francuska, Austria, Włochy) Dominacja lub hegemonia kanclerza (np. RFN) Dominacja lub hegemonia prezydenta (np. Republika Weimarska, V Republika Francuska, Finlandia, Grecja) Dominacja parlamentu (np. systemy rządów wg. konstytucji jakobińskiej) SYSTEMY 1. PARLAMENTARNO - GABINETOWY; 2. PREZYDENCKI; 3. MIESZANY; PARLAMENTARNO – KOMITETOWY Powyższy podział uwzględnia relacje pomiędzy: głową państwa, parlamentem i rządem. Parlamentaryzm oznacza system rządów, w którym parlament odgrywa rolę ustawodawcy, rozstrzyga o budżecie i ma uprawnienia w zakresie kontroli rządu. system parlamentarny – rząd jest powoływany przez głowę państwa; król lub prezydent powołuje premiera, a następnie, na wniosek premiera, innych członków rządu. Rząd, aby móc działać, zabiega o poparcie parlamentu. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem za swoją działalność oraz akty normatywne głowy państwa. Głowa państwa i Rząd ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną (np. RFN) system prezydencki –silna pozycja prezydenta. Prezydent jest równorządzący z parlamentem, głową państwa i szefem administracji. Prezydent i jego ministrowie nie są politycznie odpowiedzialni przed parlamentem. Prezydent kieruje polityką zagraniczną i jest zwierzchnikiem sił zbrojnych (np. USA) system mieszany – stanowi połączenie elementów systemu parlamentarnego i prezydenckiego (np. Francja); system parlamentarno – komitetowy – system ten opiera się na zasadzie jednolitości władzy państwowej. Parlament jest najwyższym organem władzy. Parlamentowi są podporządkowane wszystkie inne organy państwowe. Rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament i jest przed nim odpowiedzialny. Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji.