วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น Vaccines and Cold chain system ภญ.ศิริรัตน์ เตชะธวัช ส านักโรคติดต่อทั ่วไป กรมควบคุมโรค
Download ReportTranscript วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น Vaccines and Cold chain system ภญ.ศิริรัตน์ เตชะธวัช ส านักโรคติดต่อทั ่วไป กรมควบคุมโรค
วัคซีนและระบบลูกโซ่ความเย็น Vaccines and Cold chain system ภญ.ศิรริ ตั น์ เตชะธวัช สานักโรคติดต่อทั ่วไป กรมควบคุมโรค 1 หัวข้อในการบรรยาย วัคซีนคืออะไร ระบบลูกโซ่ความเย็นสาคัญอย่างไร อุปกรณ์ที่ใช้ในระบบลูกโซ่ความเย็น อุปกรณ์ที่ใช้ควบคุมกากับอุณหภูมิ 2 วัคซีนคืออะไร วัคซีน หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ผลิตจากสิ่งที่มีชีวิตหรือที่ ได้จากการสังเคราะห์หรือกระบวนการอื่นใดที่นามาใช้ ในการกระตุน้ ระบบภูมิคมุ ้ กันโรคของมนุษย์ เพื่อ ป้ องกัน รักษา หรือลดความรุนแรงของโรค 3 วัคซีนมี 3 ประเภท Toxoid Diphtheria toxoid, Tetanus toxoid Inactivated หรื อ Killed vaccine ผลิตจากเชื้อทั้งตัว Pertussis vaccine, JE vaccine เป็ นต้ น ผลิตจากบางส่ วนของเชื้อ Hepatitis B vaccine, Influenza vaccine เป็ นต้ น Live attenuated vaccine OPV, BCG, Measles, MMR เป็ นต้ น 4 อาการที่เกิดขึ้นภายหลังได้รบั วัคซีน(AEFI) Toxoid ฉีดแล้วมีไข้ บวมแดงเฉพาะที่ เคยฉีดหลายครั้งยิง่ มีอาการมาก Inactivated หรื อ Killed vaccine ผลิตจากเชื้อทั้งตัว ฉีดแล้วมีไข้ บวมแดงเฉพาะที่ เริ่มเร็วหลังฉีด 3 - 4 ชั่วโมง นาน 1 - 3 วัน ผลิตจากบางส่ วนของเชื้อ ไม่ ค่อยพบอาการข้ างเคียง Live attenuated vaccine อาการข้ างเคียงพบได้ ช้า เหมือนเป็ นโรคอ่อนๆ 5 ตารางการให้บริการสร้างเสริมภูมิคุม้ กันโรรค วัคซีนพืน้ ฐานเพื่อการสร้างเสริมภูมิค้มุ กันโรค อายุ แรกเกิด BCG, HB 2 เดือน DTP-HB1, OPV1 4 เดือน DTP-HB2, OPV2 6 เดือน DTP-HB3, OPV3 9 เดือน 1 ปี ครึ่ง M DTP4, OPV4, JE1, JE2 2 ปี ครึ่ง JE3 4 ปี DTP5, OPV5 ป.1 MMR (BCG, dT, OPV กรณี ไม่ได้รบั /ได้รบั ไม่ครบ) ป.6 dT 6 ตัวอย่ างวัคซีนที่ใช้ ใน EPI 7 Heat sensitivity Most sensitive Least sensitive • OPV • Measles, MMR • DTP, DTP-HB, YF , DTP-HB-Hib • BCG • Hib (liquid), DT • dT, TT, HB, JE Immunization in practice, Module 3: The Cold Chain; WHO/IVB/04.06 8 Freeze sensitivity Most sensitive Least sensitive • HB • Hib (liquid) • DTP, DTP-HB, DTP-HB-Hib • DT • dT • TT 9 Light Sensitivity ๏ BCG ๏ Measles ๏ Rubella ๏ MMR 10 วัคซีนในอุณหภูมิที่เหมาะสม ลูกโซ่ ความเย็น (Cold Chain) Heat 8oC 2oC Freezing HB DTP, dT, DTP-HB JE Rabies Measles, MMR, BCG OPV 11 ผลกระทบจากอุณหภูมิที่สูงขึ้น Heat 8oC เสื่ อมคุณภาพ ก่อนวันหมดอายุ เช่ น ที่ 37 °C เสื่ อมคุณภาพหมด ใน 72 ชม. 2oC OPV Freezing 12 ผลกระทบจากอุณหภูมิที่สูงขึ้นและต ่าลง Heat 8oC 2oC Freezing เสื่ อมคุณภาพ ก่อนวันหมดอายุ เช่ น ที่ 37 °C เสื่ อมคุณภาพหมด ใน 4 สั ปดาห์ HB เมื่อแข็งตัว เสื่ อมคุณภาพทันที Temperature sensitivity of vaccines: WHO/IVB/06.10 13 สรุปผลของอุณหภูมิที่มีตอ่ วัคซีน วัคซีนชนิดเชื้อเป็ นอ่อนฤทธิ์(Live attenuated vaccine) ทนต่อการแช่แข็งหรือความเย็นจัด เสื่อมสภาพได้ง่าย ภายหลังนาออกมาจากตูเ้ ย็น/ช่องแช่ แข็ง วัคซีนเชื้อตาย(Inactivated vaccine) และ Toxoid ถูกทาลายให้เสื่อมสภาพเมื่ออยูใ่ นอุณหภูมิที่ทาให้แข็งตัว สามารถอยูน่ อกตูเ้ ย็นได้ในระยะเวลาหนึ่ง 14 ระบบลูกโซ่ความเย็น (Cold chain system) หมายถึง ระบบที่ใช้ในการจัดเก็บ และการกระจายวัคซีนให้คง คุณภาพ ตั้งแต่ผผู ้ ลิตวัคซีนจนถึงผูร้ บั บริการสร้างเสริมภูมิคมุ ้ กัน โรค ประกอบด้วย การจัดเก็บและการขนส่งที่เชื่อมต่อกัน ออกแบบ เพื่อให้วคั ซีนอยูใ่ นช่วงอุณหภูมิที่เหมาะสม จนถึงมือผูใ้ ช้ 15 Vaccine cold chain ผู้ผลิตวัคซีน ต่างประเทศ กรมควบคุมโรค ท่าอากาศยานกรุงเทพ รถห้องเย็น ผู้ผลิตวัคซีนในประเทศ รถห้องเย็น สคร. สสจ. สอ./ PCU 16 รพ. (CUP) / สสอ. ทาไมต้องให้ความสาคัญกับระบบลูกโซ่ความเย็น อุณหภูมิที่สูงขึ้นจะทาให้ความแรงของวัคซีนลดลงเร็วขึ้น วัคซีนบางชนิดจะสูญเสียความแรงไปเลย ถ้าอยูใ่ นอุณหภูมิ ที่ทาให้แข็งตัว เมื่อวัคซีนเสื่อมสภาพ ผูร้ บั บริการไม่ได้รบั การป้ องกันโรค วัคซีนที่เสื่อมสภาพจาก freezing ฉีดแล้วจะเกิดเป็ นไตแข็ง 17 การรักษาคุณภาพของระบบลูกโซ่ความเย็น • วัคซีนต้องขนส่งจากผูผ้ ลิต ไปสนามบินและคลังต่างๆ อุณหภูมิที่เหมาะสม • จัดเก็บในอุณหภูมิที่ถูกต้อง ในคลังแต่ละระดับ • ในระหว่างให้บริการ เก็บไว้ในอุณหภูมิ 2- 8 °c • การให้บริการนอกสานักงาน ต้องอยูใ่ นอุณหภูมิ 2- 8 °c ใน การเก็บรักษาวัคซีนในคลังอาเภอและสถานีอนามัย OPV BCG Measles MMR HepB DTP DTP-HepB JE TT Td Influenza Rabies -15oC to -25oC +2° C to +8° C หรื อ -15° C to -25° C ก็ได้ +2° C to +8° C เท่ านั น้ ตัวทาละลาย (diluent) เก็บที่อุณหภูมิห้องหรื อในตู้เย็น อุปกรณ์ระบบลูกโซ่ความเย็นในคลังวัคซีนระดับอาเภอ Refrigerator: Ice-lined refrigerator/freezer Domestic Refrigerator & freezer Cold box and Vaccine carrier Icepack Thermometer: Bimetal vaccine thermometer (-30 to +50 °c) Vertical hanging thermometer (-30 to +50 °c) Dial thermometer (-30 to +30 °c) Stem thermometer (-30 to +50 °c) 20 (ข้อมูลจาก Product Information Sheets 2000 edition) Ice-lined refrigerator เก็บรักษาความเย็นไว้ได้นาน 16 ช.ม. ถ้ามีกระแสไฟฟ้ าเข้าตูเ้ ย็นได้ 8 ช.ม. ปิ ด ice-lining switch เพื่อป้ องกัน วัคซีนแข็งตัว ห้ามวางวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด ไว้ที่ดา้ นล่างและด้านข้างของตูช้ นิดนี้ 22 เก็บวัคซีนที่ไวต่อการแช่แข็งไว้ตรงกลางตูเ้ ย็น ห้ามเก็บวัคซีนไว้ที่ประตูตเู ้ ย็น วางขวดใส่น้ ามีฝาปิ ดไว้ในช่องล่างของตูเ้ ย็น Freeze watch ไว้ตรงกลางวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด หลีกเลี่ยงการเปิ ดประตูตเู ้ ย็นโดยไม่จาเป็ น วางเทอร์โมมิเตอร์และ ปรับThermostatให้อุณหภูมิ +2 ถึง+4 °cในเช้าวันที่เย็นที่สุด ห้ามปรับ Thermostat หลังไฟดับ หรือในบางครั้งที่มีอุณหภูมิสูงกว่า 8°c 23 คุณสมบัตขิ องตูเ้ ย็นที่ใช้เก็บวัคซีน สามารถรักษาอุณหภูมิได้คงที่ตลอดทั้งปี ตูเ้ ย็นฝาเปิ ดหน้าควรมี 2 ประตู เก็บรักษาความเย็นได้นาน เมื่อไฟฟ้ าดับ ป้ องกันแสงได้ มีอายุการใช้งานน้อยกว่า 10 ปี ใช้ในการจัดเก็บวัคซีนเพียงอย่างเดียว 24 การดูแลตูเ้ ย็นที่ใช้เก็บวัคซีน ปรับอุณหภูมิในช่องแช่แข็งให้ต ่ากว่า -15°C ปรับอุณหภูมิในช่องธรรมดาให้อยูใ่ นช่วง 2-8 °C ตรวจสอบอุณหภูมิท้งั 2 ช่อง วันละ 2 ครั้งและบันทึกทุกวัน มีไอซ์แพคในช่องแช่แข็ง และมีขวดใส่น้ าวางไว้ในช่องล่างของ ตูเ้ ย็น เพื่อช่วยเก็บรักษาความเย็น ๊ เ้ ย็น ติดป้ ายว่า ห้ามดึงปลักตู 25 การรักษาอุณหภูมิในตูเ้ ย็นให้คงที่ ๏ นากล่องแช่ผกั ออกและใส่ขวดน้ า มีฝาปิ ดในช่องเก็บผักและประตูตเู ้ ย็น ๏ เก็บ Cold-packในช่องแช่แข็ง 26 การจัดเก็บวัคซีนในตูเ้ ย็น • ควรเก็บวัคซีนไว้ในกล่อง โดยเฉพาะวัคซีนที่ไวต่อแสง (M, MMR, BCG) • วางกล่องวัคซีนไว้ในตะกร้าโปร่ง เพื่อให้ความเย็นไหลเวียนได้ทั ่วถึง • ติดป้ ายชื่อวัคซีนที่ช้นั วางหรือ ตะกร้าเพื่อป้ องกันการหยิบผิด • วางเทอร์โมมิเตอร์ไว้ตรงกลาง วัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด 27 Air Vent from Freezer Note Diluents may be stored in refrigerator door. Vaccines should not be stored in refrigerator door. 28 วัคซีนที่เปิดใช้แล้ว o ชนิดผงแห้ง ผสมแล้วเก็บในอุณหภูมิ 2 - 8 C ได้ไม่ เกิน 6 ช.ม. ยกเว้น BCGไม่เกิน 2 ช.ม. ชนิดน้ า (HB, DTP, dT) เปิ ดใช้แล้วเก็บใน o อุณหภูมิ 2 - 8 C ได้ 8 ช.ม. หรือภายในวันที่ให้บริการ 29 หีบเย็น • ใช้เก็บวัคซีนในระหว่างการขนส่ง หรือเมื่อไฟฟ้ าดับนาน/ตูเ้ ย็นเสีย • ขนาดใหญ่พอที่จะ ใช้ขนส่งวัคซีน ในแต่ละเดือน • ควรเก็บความเย็นได้ 2 - 7 วัน Vaccine cold box 30 กระติกวัคซีน ใช้ในการขนส่งหรือเก็บวัคซีนชั ่วคราว เหมือนหีบเย็น แต่มีขนาดเล็กกว่า ควรเก็บความเย็นได้นาน 48 ชั ่วโมง ควรมีไอซ์แพคขนาดพอดีกบั กระติก Vaccine carrier 31 1. 2. 3. 4. การจัดเรียงวัคซีนลงในกระติก/ หีบเย็น วางไอซ์แพคที่เริ่มละลายแล้ว ไว้รอบๆทั้ง 4 ด้าน ห่อวัคซีนแล้ววางไว้กลางกระติก / หีบเย็น ปิ ดฝาให้สนิท วางหีบเย็น/กระติกวัคซีน ไว้ในที่รม่ 32 ถ้ามีแผ่นฟองน้ า (foam pad) วางใต้ฝาปิ ดจะช่วยกันความร้อนได้ Foam pad in use 33 ถ้ามีขวดวัคซีนที่เปิ ดใช้แล้วให้เสียบขวดวัคซีนไว้ที่แผ่นฟองน้ า จะทาให้วคั ซีนไม่ปนเปื้ อนเมื่อวางแช่อยูใ่ นน้ าที่กน้ กระติก Vaccine carrier with foam-pad 34 ถ้าไอซ์แพคในหีบเย็น/กระติกวัคซีนละลายหมด ทิ้งวัคซีนที่ผสมใช้แล้วทุกขวด วัคซีนที่มี VVM ให้ตรวจสอบแต่ละขวด ถ้ายังใช้ได้ ให้เก็บวัคซีนขวดนั้นเข้าตูเ้ ย็นให้เร็วที่สุด ถ้าไม่มี VVM และวัคซีนอยูใ่ นอุณหภูมิที่อนุ่ ขึ้นประมาณ 2-3 ชั ่วโมง รีบนาวัคซีนเก็บในตูเ้ ย็น ใส่ในกล่องที่เขียนว่า ใช้ก่อน และใช้วคั ซีนเหล่านี้ก่อนขวดอื่น 35 ไอซ์แพค คือซองพลาสติกใส่น้ ามีฝาปิ ดและนาไปแช่แข็ง ควรนาออกมาวางนอกตูเ้ ย็นให้มีหยดน้ าเกาะ (Conditioning Ice-pack) ก่อนนาไปใส่ในกระติกวัคซีน ระหว่างให้บริการ ห้ามวางวัคซีนบนไอซ์แพคที่ยงั เป็ นน้ าแข็ง ให้วางวัคซีนในแผ่นโฟมที่อยูใ่ นกระติก Ice-packs 36 ถ้าจาเป็ นต้องใช้น้ าแข็งแทนไอซ์แพค ให้นาน้ าแข็งใส่ถุงและวางไว้กน้ กระติก ใส่วคั ซีน น้ ายาละลาย ในถุงพลาสติกและปิ ดปากถุงไว้เพื่อ ป้ องกันไม่ให้ฉลากหลุดลอกเมื่อน้ าแข็งละลาย วางห่อวัคซีนโดยมีแผ่นกระดาษหนาวางบนถุงน้ าแข็ง ไม่ให้ วัคซีนสัมผัสน้ าแข็งโดยตรง ห้ามวางน้ าแข็งบนห่อวัคซีน 37 อุปกรณ์ที่ใช้ในการควบคุมกากับอุณหภูมิ Vaccine Vial Monitor : VVM Freeze watch : FW Computerized data logger Thermometer 38 Vaccine Vial monitor : VVM 39 40 Vaccine Vial Monitor : VVM VVM บ่งชี้ว่าวัคซีนขวดนั้นๆ สัมผัสความร้อนมามากเกินไปหรือไม่ เมื่อสีในสี่เหลี่ยมเข้มขึ้นแสดงว่าวัคซีน ได้สมั ผัสความร้อนมามากขึ้น ถ้าสีในสี่เหลี่ยมเข้มเท่ากับหรือ มากกว่าในวงกลม ไม่ควรใช้วคั ซีนขวดนั้น แต่ VVM ไม่บอกว่าวัคซีนสัมผัสกับ อุณหภูมิที่เย็นจัด (freezing temperature) VVM on vial label or cap 41 How to read a vaccine vial monitor 42 Freeze watch: FW • FW ใช้ในการขนส่งและจัดเก็บวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัด ได้แก่ DTP, TT, dT (freezing point - 6.5°c) HB, Hib liq., DTP-HB, DTP-HB-Hib (freezing point - 0.5°c) JE liq., Influenza (freezing point - 0.8°c) • เมื่อ FW สัมผัสกับอุณหภูมิที่ทาให้แข็งตัว (freezing temp.) สีน้ าเงินที่อยูใ่ นกระเปาะจะแตกออกมาเปื้ อนแผ่นสีขาวที่รองอยู่ 43 การควบคุมกากับอุณหภูมิโดย Freeze watch วาง Freeze Watch ไว้ใน ตูเ้ ย็น/หีบเย็น/กระติกที่ใส่วคั ซีน ซึ่งไวต่อความเย็นจัด Freeze Watch ใช้เตือนว่าวัคซีน กระทบกับจุดเยือกแข็งเท่านั้น ไม่ใช่ใช้ตดั สินในการทิ้งวัคซีน No Freezing Freezing! 44 การทดสอบทางกายภาพ : SHAKE TEST ทาเมื่อสงสัยว่ามีวคั ซีนผ่านการแช่แข็งมาก่อน แช่แข็งวัคซีน 1 ขวด เพื่อเป็ น Control (Lot.no. เดียวกัน, ผูผ้ ลิตเดียวกัน) เมื่อวัคซีนแช่แข็งเต็มที่แล้ว นาออกมารอละลาย เมื่อละลายแล้ว เขย่าดูการตกตะกอนเปรียบเทียบ กับวัคซีนขวดที่สงสัยว่าถูกแช่แข็ง 45 SHAKE TEST พบวัคซีนชนิดน้ ำ สงสัยผ่ำนกำรแช่แข็ง เห็นแข็งตัวชัดเจน NO YES ทิ้ งวัคซีนขวดนั้น เขย่ำขวดวัคซีน ดูกำรตกตะกอน เปรียบเทียบกับ ขวด control NO วัคซีนไม่กระจำย เป็ นเนื้ อเดียวกัน อัตรำเดียวกันหรือเร็วกว่ำ ขวด control YES ทิ้ งวัคซีนขวดนั้น YES ทิ้ งวัคซีนขวดนั้น NO วัคซีนนำไปใช้ 46ได้ 47 DATA LOGGER มี Sensor วัดอุณหภูมิในช่วง -40oC ถึง +85oC มี software ตั้งค่าในการบันทึก อุณหภูมิ แสดงผลเป็ นกราฟ, วัน เวลา และอุณหภูมิที่บนั ทึก แสดงข้อมูลทางสถิติ 48 Thermometer ควรวัดได้ท้งั ค่าบวกค่าลบ ความแม่นยาของ Dial Thermometer (accuracy) ลดลงเมื่อเวลาผ่านไป จึงควรนาไปสอบเทียบ(Calibrate) หรือเทียบเคียงกับ Stem Thermometer โดยการนาไปวัดอุณหภูมิดว้ ยกัน Dial thermometer Stem thermometer ทั้งในและนอกตูเ้ ย็น 49 Digital Thermometer 50 การวางเทอร์โมมิเตอร์ไว้ในตูเ้ ย็น 51 แบบบันทึกอุณหภูมิในตูเ้ ย็น แบบบันทึกอุณหภูมิ ตารางบันทึกอุณหภูมิต้เู ย็น หมายเลข ……………… ประจาเดือน ……………………………….. ผู้จดบันทึก อุณหภูมิ เช้ า 08.30 น. <-8 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 >9 น. ตรวจสอบ อุณหภูมิปกติ ตรวจ สอบ วันที่ ผู้จดบันทึก อุณหภูมิ บ่ าย 15.30 น. บันทึก <-8 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 >9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 ตรวจ ตรวจสอบ อุณหภูมิปกติ สอบ 52 แผนภูมิแสดงการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิในตูเ้ ย็น 53 การปรับอุณหภูมิในตูเ้ ย็น ถ้าอุณหภูมิต ่ากว่า +2°c หมุนปุ่ ม Thermostat ไปที่ตวั เลขต ่ากว่าที่ตง้ั ไว้เดิม ที่ทาให้อุณหภูมิอุ่นขึ้น ตรวจสอบประตูช่องแช่แข็งปิ ดดีหรือไม่ ขอบยางเสื่อมหรือไม่ ตรวจสอบว่าวัคซีนที่ไวต่อความเย็นจัดเสื่อมสภาพจากการแช่แข็งหรือไม่ โดยการทา Shake test คาเตือน การสัมผัสกับความร้อนทาให้วคั ซีนเสียหาย/เสื่อมสภาพน้อยกว่าการ ถูกแช่แข็ง 54 การปรับอุณหภูมิในตูเ้ ย็น ถ้าอุณหภูมิสูงกว่า +8°c ตรวจดูว่าตูเ้ ย็นยังทางาน หรือมีกระแสไฟฟ้ าเข้าตูเ้ ย็นหรือไม่ ตรวจสอบประตูท้งั 2 ช่องว่าปิ ดดีหรือไม่ ขอบยางเสื่อมหรือไม่ ตรวจสอบช่องแช่แข็งว่ามีน้ าแข็งอุดกั้นไม่ให้ความเย็นไหลลงสูช่ ่อง ธรรมดาหรือไม่ ถ้ามีให้ละลายน้ าแข็ง หมุนปุ่ ม Thermostat ไปที่ตวั เลขสูงกว่าเดิมที่ทาให้อุณหภูมิเย็นขึ้น ระหว่างซ่อมตูเ้ ย็น ย้ายวัคซีนไปเก็บไว้ในตูเ้ ย็นอื่น/หีบเย็น/กระติก วัคซีน 55 การปรับอุณหภูมิในตูเ้ ย็น คาเตือน 1. ห้ามปรับ Thermostat ไปที่เย็นกว่า หลังมีไฟฟ้ าดับ เพราะ อาจทาให้วคั ซีนแข็งตัวได้ 2. ห้ามปรับ Thermostat ไปที่เย็นกว่า เมื่อนาวัคซีนที่เบิก มาเก็บในตูเ้ ย็น เพราะอาจทาให้วคั ซีนแข็งตัวได้ 56 แนวทางการจัดการเมื่ออุณหภูมิในตูเ้ ย็นสูงเกิน 8°c 1. อ่านเทอร์โมมิเตอร์ว่าอุณหภูมิเท่าใด และประมาณการว่า เหตุการณ์น้ ีเกิดขึ้นนานกี่ชั ่วโมง 2. ย้ายวัคซีนทั้งหมดไปเก็บในไว้ในตูเ้ ย็น/หีบเย็น ที่มี อุณหภูมิ 2 ถึง 8°c 3. ตรวจสอบจานวนวัคซีน รุน่ การผลิต(Lot no. ) วัน หมดอายุ 4. วัคซีนที่มี VVM ให้พิจารณา VVM ว่าวัคซีนยังใช้ได้ หรือไม่ 57 แนวทางการจัดการเมื่ออุณหภูมิในตูเ้ ย็นสูงเกิน 8°c 5. ติดต่อกลุม่ โรคติดต่อที่ป้องกันได้ดว้ ยวัคซีน สานักโรคติดต่อทั ่วไป(02-590-3196-9) เพื่อตรวจสอบ ข้อมูลความคงตัว (stability data) ของวัคซีน 6. ถ้าวัคซีนสามารถใช้ตอ่ ได้ ให้รีบใช้ ตามคาแนะนา 7. ถ้าวัคซีนไม่สามารถใช้ตอ่ ได้ ตัดออกจากทะเบียน รับ-จ่าย และทาลาย 58 การกระจายวัคซีนด้วยระบบ VMI วัคซีนผลิตจำก ต่ำงประเทศ สนำมบิน วัคซีนผลิตในประเทศ (GPO, TRCS) องค์กำรเภสัชกรรม จัดส่งทุกเดือน โรงพยำบำลแม่ข่ำย (CUP) เบิก-รับวัคซีนทุกเดือน สถำนบริกำรเครือข่ำย 59 http://thaigcd.ddc.moph.go.th 60 61