Transcript presentatie

Gezinsverpleging vandaag in Geel:
een vernieuwend gedifferentieerd aanbod
Hans Verbiest - Dr. Tom Geuens - Dr. Joke Joossens
Hans Verbiest
VERMAATSCHAPPELIJKING VAN ZORG:
GEZINSVERPLEGING ALS INSPIREREND MODEL
Slide 3
Slide 4
Er was eens…
de legende van de Heilige Dimpna
Slide 5
Programma:
Drieluik
 Situering van de Gezinsverpleging
 Dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel
 Dr. Joke Joossens, kinder- en jeugdpsychiater
OPZ Geel
Slide 6
Slide 7
Geel

Historische bakermat
39.000 inwoners
12 parochies
O
W: 15 km
N
Z: 20 km

1939:




 15.000 inwoners
 3700 pleeggasten

2013
 40.000 inwoners
 300 pleeggasten
 250 pleeggezinnen
Slide 8
Het Openbaar
Psychiatrisch Zorgcentrum
 Ontstaan
en gegroeid vanuit de
aanwezigheid van de gezinsverpleging
 Extern Verzelfstandigd Agentschap (EVA)
van de Vlaamse Overheid
 GV
ingebed in het OPZ Geel
 280 bedden en 50 plaatsen
 538
erkende plaatsen GV
 75 bedden PVT
 553
VTE personeel
 952 aantal opnamen per jaar
Slide 9
Gezinsverpleging
 538
erkende plaatsen
 3 doelgroepen:
 jongeren (10)
 volwassenen (100)
 ouderen (180)
 200-tal
pleeggezinnen
 Dagactiviteitencentra
 Observatiehuis/zorghotel
 Arbeidszorg
Slide 10
Gezinsverpleging:
kernelementen
Samenleven in gezinsverband op basis van
vrijwilligheid / keuze, zolang als nodig en haalbaar
 Samenwerking tussen een multidisciplinair team en
pleeggezin in de zorg voor een psychiatrische patiënt
op basis van een samenwerkingsovereenkomst en
werkafspraken

24/24 en 7/7 permanentie met ondersteuning voor
patiënt en pleeggezin
 T.a.v. het pleeggezin: garantie van overname van
zorg

Slide 11
Rolverdeling en
verantwoordelijkheden
Pleeggezin
Stabiele leef- en
woonomgeving
 Directe begeleiding bij
zorgvragen, gaande van
emotionele ondersteuning
tot vervangende regie
over enkele
levensdomeinen

Psychiatrisch team
Psychiatrische
behandeling met focus op
het verwerven,
verbeteren en/of het
behouden van psychisch
evenwicht
 Begeleiding patiënt op
diverse levensdomeinen


Coaching en
ondersteuning pleeggezin
Slide 12
Het wettelijk kader




KB 10 april 1991
Kader
Wet op leeftijd
Is zowel kracht als
zwakte
Slide 13
KB 10 april 1991
 Psychiatrische
gezinsverpleging als een:
 Psychiatrisch zorgaanbod
 Hospitalisatievorm
 Georganiseerd
ziekenhuis
vanuit een psychiatrisch
 Met
voorbehouden bedden voor de
gezinsverpleging
 Min. 30 plaatsen
 Normen
Slide 14
Pleegzorgdecreet



20 juni 2012
Harmonisatie i.p.v.
versnippering
4 vormen:
 Ondersteunende pz
 Perspectiefzoekende pz
 Perspectiefbiedende pz
 Behandelende pz


1 dienst per provincie
Samenwerkingsovereenkomst
met een vergunde dienst voor
pleegzorg
Slide 15
Psychiatrische
gezinsverpleging België
 Vlaanderen:
OPZ Geel
 Wallonië: Centre Hospitalier Specialisé
“L’Accueil”: placement familial
 Lierneux en omgeving
 100-tal patiënten
 70 pleeggezinnen
Slide 16
Slide 17
Dr. Tom Geuens
PSYCHIATRISCHE GEZINSVERPLEGING MEERDERJARIGEN
(DOELGROEPEN VOLWASSENEN EN OUDEREN)
Slide 18
Voor wie?
 Volwassen
psychiatrische patiënten
(resp. 18-65 en 65+) met langdurige
meervoudige hulpvragen die zich (nog)
niet zelfstandig kunnen handhaven
 Verwijzingen:
vooral uit psychiatrische
voorzieningen (supraregionaal)
Slide 19
Voor wie?
 Inclusiecriteria:
 Gestabiliseerde
psychiatrische pathologie
 Redelijk niveau van
zelfredzaamheid, ADL
 Vermogen tot sociale
aanpassing
 Afhankelijke persoonlijk-
heid/ingesteldheid= +
 Exclusiecriteria:
 Gedrag/problematiek die
integriteit en veiligheid
gezin/sociale omgeving in
gevaar brengt
 Gedrag/problematiek/nood
aan ondersteuning die
draagkracht van
gezinscontext overstijgt
Slide 20
Patiënten
 ‘Historische’
patiëntenpopulatie (verblijf
van decennia in gezinsverpleging)
 Als kind opgenomen in Geels pleeggezin
 Sociaal marginale achtergrond
 Mentale beperking/psychiatrische stoornis
 Vaak verplicht verblijf
Slide 21
Patiënten
 Evolutie
naar grotere diversiteit in
populatie:
 Burgerlijke staat: gehuwd (met/zonder
kinderen), alleenstaand, gescheiden…
 Vorige leefsituatie: PZ, BW, familie,
voorziening…
 Professionele achtergrond
 Intellectuele mogelijkheden
Slide 22
Patiënten
 Evolutie
naar grotere diversiteit in
populatie:
 Diagnoses:
o psychotische stoornis, persoonlijkheidsstoornis,
stemmingsstoornis, cognitieve stoornis…
o al dan niet in combinatie met mentale
handicap/zwakbegaafdheid
 Steeds
langdurige psychiatrische
problematiek die het functioneren in
ernstige mate beperkt
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Profielen GV verblijf
 Wonen
voor decennia in zelfde PG,
eventueel in meerdere generaties
 Verblijf van lange periode in GV maar bij
meerdere PG
 Verblijf
bij PG voor enkele jaren en stap
naar zelfstandigheid, andere
woonformule...
Slide 26
Pleeggezinnen
 Pleeggezinnenbestand
is erg divers:
 Gezinssamenstelling (alleenstaand, met zonder [inwonende]
[klein]kinderen, medepatiënten...)
 Leeftijd (30-90)
 Woonomgeving (ruraal, centrum...)
 Waarden, normen (gezinsthema‘s...)
 Leefgewoonten/ integratie in buurt, sociale leefwereld (open, gesloten..)/
aanbod zinvolle dagbesteding/ taken/ verantwoordelijkheden
 Beschikbare zorgtijd/ zorgaanbod/ affiniteit/ vermogen te structureren/
duidelijkheid te bieden
 Persoonlijkheid/ tolerantie/ afstand-nabijheid
 Visie op pleeggezin zijn/ verwachtingen/...
 ...
Slide 27
Pleeggezinnen
 Meestal
interesse in aanbieden woonplaats
voor lange termijn, geleidelijk aan meer
openheid voor tijdelijkere opnames
(resocialisatie), opvang, studioformule...
 Bij
nieuwe pleeggezinnen nog steeds grote
vertrouwdheid met gezinsverpleging
(ouders, familie, buren... zijn PG)
Slide 28
Tendens
 Instap
op latere leeftijd (50+),
ondervertegenwoordiging jongere
gezinnen (geen sociaalrechtelijk statuut,
lage vergoeding)
 Graad van zorg die gezinnen aanbieden
wijzigt
Maar:
 Hedendaagse leefgewoontes hoeven
engagement als pleeggezin niet in de
weg te staan (ondersteuningsaanbod
blijft noodzakelijk)
Slide 29
Matchingproces
 Fundamenteel
voor geslaagd
matchingproces:
 Grote diversiteit aan pleeggezinnen: screening
focust op kwaliteiten in functie van pleegzorg
 Duidelijk beeld van ondersteuningsnood/wens van
patiënt: via residentieel observatietraject binnen
psychiatrisch zorgcentrum
Slide 30
Matchingproces
 Wekelijks
teamoverleg o.l.v. psychiater in
functie van matching: koppeling
zorgvraag en beschikbare plaatsen bij
pleeggezinnen.
 Graduele
opbouw van contacten tussen
PG en pat.
Slide 31
Methodiek
F-ACT
Functie-Assertive Community Treatment
Assertive Community
Treatment (ACT)
 Multidisciplinair
Strengthsmodel
van Rapp
team:
 Persoonlijke begeleider (20-25 patiënten/20
gezinnen)
 Bij crisis: teamzorg
Slide 32
Methodiek

ACT is een manier om zorgverlening te organiseren en
omvat volgende kerncomponenten
 Cliënt en familie zijn de belangrijkste partners
 Assertive outreach
 Zorg in de thuissituatie van de cliënt
 Shared caseload: teambehandeling
 Interdisciplinariteit/ transdisciplinariteit
 Zorgaanbod onbeperkt in de tijd indien nodig
 Ondersteuning van mantelzorgers
 Totaalpakket van zorg

Rehabiliterend aspect zwakke schakel in ACT-aanpak
Slide 33
Methodiek

Strengthsmodel van Rapp - belangrijke principes:

Integratie en normalisatie:

Nadruk op mogelijkheden van de cliënt ipv op de ziekte

Nadruk op hulpbronnen/versterken steunsystemen

Werkrelatie tussen casemanager en cliënt staat centraal

Keuzes van cliënt basis voor interventies

Leren, groeien, verandering
Slide 34
Voorbeeld F-ACT-bord
Verkorte, anonieme versie ter illustratie. Beide teams gebruiken een aangepaste eigen versie.
Slide 35
Casus Maria (°1983)
Genogram
Natuurlijke familie Brazilië
(aantal kinderen onbekend)
Maria
Huidig pleeggezin
Maria
Adoptiegezin
Maria
Slide 37
Psychiatrisch
 AS1-
Klinische stoornissen
295.30 Schizofrenie, paranoïde type
 AS2-
Persoonlijkheidsstoornissen,
zwakzinnigheid
301.83 Borderline persoonlijkheidsstoornis
 GAF-score:
45
 Hoofddiagnose:
type
Schizofrenie, paranoïde
Slide 38
Tijdlijn
°1983
april 1998
Weeshuis
Brazilië
Opname K-dienst
1992
juni 1999
Adoptie
Start beroepsafdeling ouderenzorg 
escalaties met psychotische
overtuigingen met inhoud van fysiek
geweld en seksueel misbruik
februari 1998
Eerste consult bij kinder- en
jeugdpsychiater  automutilatie,
fugues, godsdienstwaan
november 1999
1 maand opname op
adolescentenafdeling, met
doorverwijzing naar afdeling
voor structurerende zorg voor
jonge psychotici
januari 2001
internaat MPI  terug meer psychotische kenmerken,
heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk
najaar 2003
maart 2006
Thuis wonen wordt onmogelijk
Opname in pleeggezin, samen
met andere pleeggaste
Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van
functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties.
Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas
4 maanden opname op structurerende therapie
 reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op
basis van traumatisch verleden, met sterke neiging
tot psychotische decompensatie. Paranoïde
schizofrenie.
Na de start van het schooljaar, psychotische
symptomen met ernstige gedragsproblemen en
hysterische aanvallen met automutilatie.
Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten,
automutilatie
najaar 2005
Doorverwijzing naar
gezinsverpleging, opname op
observatieafdeling en
‘Observatiehuis’
 Periode van observatie,
matching gezin/cliënte
maart 2006-heden
Opname op open rehabilitatieafdeling voor
psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch
toch een beter functioneren, volgt
groepsprogramma, open school, leert openbaar
vervoer te gebruiken
Verblijf in eerste pleeggezin
38d verblijf intra muros,
gespreid over 4 opnames
(reden: escalatie van spanning
in pleeggezin
Slide 39
Tijdlijn
°1983
april 1998
Weeshuis
Brazilië
Opname K-dienst
1992
juni 1999
Adoptie
Start beroepsafdeling ouderenzorg 
escalaties met psychotische
overtuigingen met inhoud van fysiek
geweld en seksueel misbruik
februari 1998
Eerste consult bij kinder- en
jeugdpsychiater  automutilatie,
fugues, godsdienstwaan
november 1999
1 maand opname op
adolescentenafdeling, met
doorverwijzing naar afdeling
voor structurerende zorg voor
jonge psychotici
januari 2001
internaat MPI  terug meer psychotische kenmerken,
heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk
najaar 2003
maart 2006
Thuis wonen wordt onmogelijk
Opname in pleeggezin, samen
met andere pleeggaste
Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van
functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties.
Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas
4 maanden opname op structurerende therapie
 reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op
basis van traumatisch verleden, met sterke neiging
tot psychotische decompensatie. Paranoïde
schizofrenie.
Na de start van het schooljaar, psychotische
symptomen met ernstige gedragsproblemen en
hysterische aanvallen met automutilatie.
Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten,
automutilatie
najaar 2005
Doorverwijzing naar
gezinsverpleging, opname op
observatieafdeling en
‘Observatiehuis’
 Periode van observatie,
matching gezin/cliënte
maart 2006-heden
Opname op open rehabilitatieafdeling voor
psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch
toch een beter functioneren, volgt
groepsprogramma, open school, leert openbaar
vervoer te gebruiken
Verblijf in eerste pleeggezin
38d verblijf Intra muros,
gespreid over 4 opnames
(reden: escalatie van
spanning in pleeggezin
Slide 40
Randvoorwaarden







Permanentiedienst vanuit psychiatrisch zorgcentrum
7/7 24/24
Bed op recept
Psychiatrisch transdisciplinair team met stevige
methodiek (bijv. F-ACT)
Continuïteit van zorg
Beroep kunnen doen op andere diensten zoals
dagactivering, arbeidszorg, somatische diensten…
Divers pleeggezinnenbestand
Maatschappelijk draagvlak, verankering in de stad,
het dorp
Slide 41
Aanmeldingen
 Aanmelden
kan via de resp. teams:
 Team Gezinsverpleging volwassenen
E: [email protected]
T: 014-57 91 44
Verantwoordelijke psychiaters: dr. Mieke Celen, dr. Mieke Opgenhaffen
 Team Gezinsverpleging ouderen
E: [email protected]
T: 014-57 90 92
Verantwoordelijke psychiaters: dr. Eric de Smet, dr. Kevin Van Wallendael
Slide 42
SITUERING
 Project gestart in 2010, op vraag van
Vlaams Minister van Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin, tot september
2013
 Samenwerking tussen VAPH* en
psychiatrie
 Nieuw decreet pleegzorg:
samenwerkingsakkoord met PPA**
*Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
**Pleegzorg provincie Antwerpen
Ons Project!
 Kinderen/jongeren in zorggezinnen
 Dubbele problematiek:
ontwikkelingsachterstand én
psychiatrische problematiek
 Doelstelling: maximale kansen op
ontwikkeling
 Samenwerking met zorggezinnen
 Multidisciplinair psychiatrisch team
 Begeleidingsplan
 Flexibiliteit!
Sectoroverschrijdende
samenwerking
 Past binnen de zorgvernieuwingsideeën
van het VAPH
 Opnamevermijdend, zowel voor
psychiatrie als voor de
gehandicaptensector
 Gezondheidseconomisch perspectief:
bed minder, wachtlijst korter
 Integratie in de samenleving
 Meer geïndividualiseerde zorg
Een voorbeeld...
 ‘Zoveel mogelijk gewoon, zo weinig
mogelijk uitzonderlijk’.
 Sluit aan bij de evoluties binnen
psychiatrische gezondheidszorg:
 Residentiële behandeling vermijden,
meer zorg in de samenleving
Zijn er gelijkaardige initiatieven?
 Partners in parenting, Bethanië Genk
 MTFC-P (Multi Treatment Foster Care
Preschoolers) Nederland
3 Essentiële randvoorwaarden
1. Ruim en gevarieerd bestand van
zorggezinnen
2. Ondersteund door een Psychiatrisch
Zorgcentrum
3. Intersectorale samenwerking
1. Ruim en gevarieerd bestand
van zorggezinnen
 Zorggezin als partner in de psychiatrische
begeleiding (samenwerkingsovereenkomst)
 Vergoeding
 Tijdelijke overname van zorg is mogelijk
2. Ondersteund door een
psychiatrisch zorgcentrum
 Crisisplan: direct toegankelijke
psychiatrische residentiële voorziening
(psychopreventie/observatie/behandeling)
 24/24u permanentie
(psychiatrisch/verpleegkundig)
 Intensieve opvolging door multidisciplinair
psychiatrisch team (huisbezoeken,
wekelijks overleg)
 OPZ Geel ligt centraal in werkingsgebied
(straal van 25 km)
3. Intersectorale samenwerking
 Nauwe samenwerking met
– onderwijsvoorzieningen, regulier en
gewoon
– Voorzieningen van het VAPH (bv. MPI's =
medisch pedagogisch instituut)
– Voorzieningen van Integrale jeugdzorg
 Regelmatig overleg (aanmeldingen,
matching, zorgoverleg...)
Verschil met reguliere pleegzorg
 Doelgroep: psychiatrische diagnose +
ontwikkelingsachterstand
 Zorggezinnen zijn semi-professionele
partners in de behandeling/ begeleiding/
ontwikkeling
 Samenwerkingsovereenkomst
 Vergoeding voor kosten en de opgenomen
zorg voor de zorggezinnen (27,50 euro per
dag)
 Daghospitalisatie, kind behoudt domicilie
van de bio-ouders
 Minimale zorgbijdrage voor de bio-ouders
Schets van het project
 Bekendmaking
 Werven van zorggezinnen
 Aanmeldingen kinderen/jongeren
 Zorggezinnen
Kinderen en jongeren
in een zorggezin
Aanbod op maat van het kind en zijn
context
 Partiële opvang: verschillende formules
 Tijdelijke opvang: time-out
 7 op 7
Profiel van een zorggezin
 Koppel met volwassen kinderen
 Alleenstaande man, sociaal geëngageerd
 Koppel met jonge kinderen
 Koppel, landbouwers, ervaring via groene
zorg
Matching!!
 Flexibiliteit: van 1 dag per maand tot 7/7
 Wisselwerking tussen vraag en aanbod
 Impact op het zorggezin mag niet tè groot
zijn
Match tussen zorggezin en kind/jongere
Aandachtspunten
 Komt het aanbod van het gezin (qua beschikbare
tijd) overeen met vraag van het kind
(gezinsvervangend, ondersteuning van gezin of
voorziening, aanwezigheid van eigen kinderen…)
 Pedagogische vraag versus pedagogisch aanbod?
 Gezinsomgeving stad vs. platteland?
 Is de natuurlijke context van het kind al dan niet nog
betrokken?
 Kan de cliënt betrokken worden in het vertrouwde
dagelijkse leven van het gezin?
 Zorgvraag van de cliënt (aanwezigheid van
verzorgende taken)
Instaptraject
 Gradueel: speelnamiddagen,
kennismakingsmomenten
 Geen te lange aanloop: proefverblijven
 Toezegging van de ouders, kennismaking
tussen ouders en zorggezin op de plaats
waar het kind verblijft
Ondersteuningsaanbod voor zorggezin,
kind/jongere en de natuurlijke context
Een multidisciplinair team o.l.v. een kinder- en
jeugdpsychiater verzorgt de begeleiding van
kind/jongere, natuurlijke context en het zorggezin.
Onze krachten:
 Alle informatie over kind en context die nodig is om
het verblijf van de cliënt in het zorggezin zo goed
mogelijk te laten verlopen, is aanwezig
 De casemanager/gezinsbegeleider bezoekt regelmatig
de verschillende contexten waarin het kind verblijft:
zorggezin, natuurlijke context, school
Samenwerking MPI Oosterlo
 Gezinsbegeleider is de contactpersoon
 Driemaandelijks overleg
 Casusgebonden samenwerking
 Terugkeergarantie tot 1 maand na ontslag
Profielen kinderen/jongeren (2)
9 jaar bij aanmelding
Problematiek:
 zwakbegaafd
 ADHD
 PDD-NOS (subtype MCDD)
 KOPP problematiek
Is in K-dienst opgenomen geweest
Gaat in MPI naar school en verblijft van ma tot vrij op het
internaat (verbonden aan MPI)
In WE verblijft hij bij moeder of op internaat (een ander
dan het internaat gedurende de schooldagen)
Hulpvraag: gezinsondersteunende psychiatrische
pleegzorg
Hoe werken wij?
 Uitgangspunt voor ons zijn de alledaagse
leefgewoonten van het zorggezin
 Respect voor de eigenheid van het
zorggezin
 Haalbaarheid (tegenindicaties voor
opname zorggezin: zware hechtingsen/of gedragsproblematiek)
Resultaten
 Verbeterde levenskwaliteit
 Flexibiliteit is noodzakelijk
Van de 25 begeleidingen zijn er slechts 2
drop-outs. De stopzetting van enkele
andere begeleidingen is steeds gebeurd in
kader van een positieve beslissing
(oriëntering naar andere context was
meerwaarde voor kind en context)
Gezondheidseconomisch effect

Bij 7 begeleidingen komt er een plaats in een MPI vrij
(voor cliënten die waarschijnlijk levenslang een
residentiële opvang binnen het VAPH zouden nodig
hebben)

Een oneigenlijk verblijf van een vijftal kinderen in een
residentiële setting (bij gebrek aan alternatief) kan
worden afgebouwd (K-dienst, MPI en CKG) ten voordele
van een woonvorm die aansluit bij de noden van het
kind/de jongere

Vermijding van schooldrop-outs door alternatief
leertraject op te starten (complementair aan schools
aanbod)
Resultaten (op niveau van welzijn
en ontwikkeling)
Effecten op cliëntniveau zijn uiteraard niet eenvoudig te
objectiveren.
We merken wel:

Reacties van de kinderen en jongeren zelf, van hun natuurlijke
context en van de pleeggezinnen zijn overwegend positief.

We zien kinderen en jongeren ontwikkelingssprongen maken
waarvan vroegere zorginstellingen versteld staan (vb.
impulscontrole, eetgewoontes, zelfstandigheid, interesses…). Dit
ervaren we in meer of mindere mate bij elke cliënt.

Zeker bij gedeelde zorg (zorggezin en natuurlijke context)
ervaart de natuurlijke omgeving (meestal de ouders) het tijdelijk
verblijf van het kind in een zorggezin als ondersteunend.
‘Break-down’ voorkomen
 Oorzakelijke factoren:
 Leeftijd: > 11 jaar vergroot risico op breakdown
 Gedragsproblemen
 Relatie tussen ouders en pleegouders
Protectief
 Massieve ondersteuning van het zorg-/pleeggezin:
• Nabijheid team, fysiek en emotioneel
• Praktische diensten
• Deskundig advies
• Pleegouders au sérieux nemen, betrekken,
stem geven tijdens traject
 Contact tussen ouders en pleegouders moet zeer
sterk geregisseerd worden
 Sturen, steunen, stimuleren (Patterson)
Toekomstvisie
1. Samenwerking
2. Overgang naar volwassenheid
3. Flexibilisering van de zorg