Transcript Rouwen als gezin

■■ Hoe blijf je bij elkaar na een groot verlies?
Rouwen
als gezin
schillen. Geerse: “Volwassenen hebben
zich reeds ontwikkeld, terwijl bij kinderen de normale ontwikkeling kan worden doorkruist. Een kind verliest zijn
veilige haven die hij juist zo hard nodig
heeft voor een gezonde ontwikkeling.
Voor kinderen is het daarom heel belangrijk om snel regelmaat, structuur en
rust te krijgen. Wat je vaak ziet gebeuren is dat mensen het zo zielig vinden,
waardoor een kind opeens niet meer
onder de normale regels valt. Hij krijgt
geen straf meer of mag voor de televisie
eten, want het is al erg genoeg. Terwijl
structuur voor het kind juist heel belangrijk is om zijn houvast terug te vinden.”
In 2Doc: Herinnering aan een trieste dageraad blikken vrienden en
familie terug op de dood van de twintigjarige Ricco. Soms komt het
na de dood van een gezinslid nooit meer goed. Ouders die scheiden,
kinderen die helemaal de weg kwijtraken, of allebei. Waarom is dat?
Hoe kun je zo’n groot verlies een plek geven?
TEKST: OTJE VAN DER LELIJ ILLUSTRATIE: ANNET SCHOLTEN
D
e ervaring van een groot
verlies wordt door veel
mensen omschreven als
een soort psychologische
aardbeving. Het gevoel alsof de bodem
onder je wegzakt”, zegt Josje Geerse,
coördinator van de post-hbo opleiding
Rouwbegeleidingskunde in Utrecht. “Je
leven komt op losse schroeven te
staan. Oude zekerheden over jezelf, je
toekomstbeeld en de manier waarop
je de wereld begreep kunnen in één
klap in duigen vallen.”
De droom om samen oud te worden,
je kind te zien trouwen, je moeder
oma te zien worden. Het kan allemaal
uiteenspatten. Kinderen worden vaak
bang ook de andere ouder te verliezen.
Het onbestaanbare is gebeurd, dus
waarom zou het niet nog een keer
gebeuren?”
Met het overlijden van een gezinslid
sterft er ook een stukje van jezelf. Of
zoals Mischa de Vreede ooit schreef
vlak na de dood van Jan Hein Donner
(1988): “Het vervelende van het doodgaan van mensen is dat je met hen ook
alles wat je voor hen betekende verliest. Wat de overledene in je zag, dat
ben je niet meer. Wat je voor hem of
haar betekende, beteken je niet meer.
16 NCRV-GIDS
Zoals je met hem of haar praatte, die
speciale taal is meegestorven en je verhalen moet je in andere woorden zien
kwijt te raken. Niet alleen ben je die
ander kwijt, je gaat zelf ook een beetje
verloren.”
Sommige gezinnen worden hechter na
een overlijden, terwijl andere als los
zand uit elkaar vallen. Geerse: “In
gezinnen waarin de relaties verstoord
raken zie je vaak dat gezinsleden elkaars rouw niet goed begrijpen. De ene
heeft bijvoorbeeld behoefte om te
praten, de ander uit zich creatief, en
weer een ander gaat heel hard sporten
of werken.”
Deze verschillen kunnen zo groot zijn
dat familieleden ver van elkaar verwijderd raken. Ze voelen zich eenzaam,
boos, of in de steek gelaten. Het grootste verlies in hun leven kunnen ze tragisch genoeg niet met elkaar delen. Alleen al dit besef, dat iedereen op zijn
eigen manier rouwt, kan families tóch
bij elkaar houden. Rouw is heel per-
soonlijk. Er is geen goede of foute manier, en er staat ook geen tijd voor. Iedereen bewandelt zijn eigen weg.
VERGETEN
NIEUWE ROL
In sommige families zie je dat gezinsleden de rol van de overledene gaan
overnemen: Een zoon gaat zich als
vader gedragen door klusjes in huis te
doen, een moeder speelt stoeispelletjes, of een dochter kruipt in de verzorgende moederrol. Er wordt soms veroordelend gedaan over het overnemen
van rollen, maar volgens Geerse is het
een normaal onderdeel van het rouwproces.
Geerse: “Het is misschien het beste te
begrijpen als je een gezin ziet als
systeem, waarin iedereen zijn vaste
plek en rol vervult. Een verlies verstoort deze vaste structuur. Als een
oudere broer overlijdt, ben jij opeens
niet meer de jongste maar de oudste.
Deze nieuwe rol vraagt om een andere
houding met andere kwaliteiten.” Het
‘Niet alleen ben je die ander kwijt, je
gaat zelf ook een beetje verloren’
kan echter ook een ode zijn aan de
dode, een manier om hem ‘levend’ te
houden. Door zijn rol over te nemen is
hij er als het ware nog een beetje bij.
Toch is het overlijden van een ouder
niet hetzelfde als het verliezen van een
kind. Een bekende quote van rouwdeskundige Manu Keirse vat dit goed
samen: ‘‘Als men zijn ouders verliest,
verliest men het verleden. Als de partner sterft, verliest men het heden. Bij
het sterven van een kind verliest men
de toekomst.”
Het verdriet van gezinsleden is hetzelfde, de rouw is hetzelfde. Maar de invloed op de rest van je leven kan ver-
Je kunt ouders, broers en zusters niet
vergeten als ze dood zijn. Ze blijven
dichtbij en laten je nooit meer los. Geerse: “Sommige mensen denken dat rouwverwerking betekent dat je er een punt
achter kunt zetten. Je hebt het in een
laatje gestopt, dat laatje is opgeruimd
en kan dicht. Zo werkt het niet. Rouwen
houdt vaak een beweging in van enerzijds met het verlies bezig zijn (foto’s kijken, herinneringen ophalen, graf bezoeken), en anderzijds met het herstel
ervan (ontspanning zoeken, opnieuw
verliefd worden).
Zo’n beweging is normaal, zolang je als
rouwende maar niet uitsluitend aan één
kant vast komt te zitten. Voor de rouwende zelf is het belangrijk te beseffen
dat rouw geen probleem is. Het is een
gezond proces, waar geen tijd voor staat
en wat onlosmakelijk verbonden is met
het leven. Rouw is de keerzijde van liefde, wordt weleens gezegd. Het is hét bewijs dat je van iemand hebt gehouden.”
[2DOC I WOENSDAG I NEDERLAND 2 I
NCRV I 21.50]
NCRV-GIDS
17