Transcript Łukasz Grzejdziak Prawo konkurencji ćwiczenia - spotkanie 2 Rynek właściwy Pojęcie i definiowanie 90-232, Łódź, ul.

Łukasz Grzejdziak
Prawo konkurencji
ćwiczenia - spotkanie 2
Rynek właściwy
Pojęcie i definiowanie
90-232, Łódź, ul. Kopcińskjego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Program ćwiczeń
1. Rynek właściwy jako centralne pojęcie
prawa konkurencji
2. Pojęcie „rynek właściwy” w ustawie o
ochronie konkurencji i konsumentów
3. Dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
4. Rynek produktowy
5. Rynek geograficzny
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek właściwy
wprowadzenie
• Siła rynkowa uwidacznia się na
określonym rynku
• Aby odpowiedzieć na pytanie czy
przedsiębiorca posiada siłę rynkową oraz
by odpowiedzieć jak dana praktyka
rynkowa wpływa na konkurencję należy
wyznaczyć (zdefiniować) rynek właściwy
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
cele
• Obwieszczenie Komisji w sprawie definicji
rynku właściwego do celów
wspólnotowego prawa konkurencji (97/C
372/03), pkt 2:
– „Definiowanie rynku jest narzędziem mającym na
celu zidentyfikowanie oraz określenie ograniczeń
konkurencji między przedsiębiorstwami.
– Celem zdefiniowania rynku, (...) jest
identyfikowanie rzeczywistych konkurentów
danych przedsiębiorstw, którzy są w stanie
zakłócić ich zachowanie oraz nie pozwalać im na
zachowanie w sposób niezależny od skutecznej
presji konkurencyjnej”
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do porozumień
antykonkurencyjnych - aby sprawdzić czy
porozumienie ma charakter bagatelny (de
minimis)
– Art. 7 ust. 1 uokik – art. 6 nie stosuje się jeśli łączny
udział w rynku uczestników porozumienia nie
przekracza:
• 5% - przy porozumieniach między konkurentami
• 10% - przy innych porozumień
– Wytyczne Komisji o porozumieniach niewielkiej wagi –
zakazu z art. 101 TFUE nie stosuje się przy łącznym
udziale uczestników wynoszącym
• 10% - przy porozumieniach między konkurentami
• 15% - dla innych porozumień
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do porozumień
ograniczających konkurencję – inne
przypadki
– W odniesieniu do licznych progów udziału w
rynku określonych w aktach prawnych
wyłączających spod zakazu niektóre kategorie
porozumień (np. porozumienia pionowe,
specjalizacyjne, sektorowe...)
– Aby stwierdzić, w jakim zakresie porozumienie
wpływa na konkurencję
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do nadużywania pozycji
dominującej
– Aby stwierdzić czy przedsiębiorstwo posiada
pozycję dominującą
– Art. 4 pkt 10) uokik – (...) domniemywa się, że
przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli
jego udział w rynku właściwym przekracza 40%
– C-62/86, AKZO p. Komisji – domniemanie
prawne, że przedsiębiorstwo ma pozycję
dominującą jeśli udział w rynku przekracza
50%
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do nadużywania pozycji
dominującej
– Udział w rynku jest bardzo ważną, choć jedną z
wielu miar siły rynkowej – nie należy jej
przeceniać
– Stanowi punkt wstępny analizy posiadania
pozycji dominującej
– Progi udziałów w rynku wiążą się jedynie
domniemaniem posiadania pozycji
dominującej
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do kontroli koncentracji
– By zbadać czy w wyniku koncentracji
konkurencja na rynku zostanie istotnie
ograniczona
– Art. 18 uokik - Prezes Urzędu (...) wydaje zgodę
na dokonanie koncentracji, w wyniku której
konkurencja na rynku nie zostanie istotnie
ograniczona, w szczególności przez powstanie
lub umocnienie pozycji dominującej na rynku
– Analogicznie ECMR (rozp. 139/2004)
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wyznaczenie rynku właściwego
dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?
• W odniesieniu do kontroli koncentracji
– Do wyznaczenia udziału w rynku niezbędnego
do oszacowania siły rynkowej podmiotu
powstałego w wyniku koncentracji
– Niezbędny do zbadania przy użyciu Indeksu
Herfindahla-Hirschmana (HHI) poziomu
koncentracji na rynku i wpływu koncentracji na
rynek
– Udział w rynku jako podstawowe, ale nie
jedyne narzędzie
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek właściwy
pojęcie
• Art. 4 pkt 9) uokik – rynek właściwy
– rynek towarów, które ze względu na ich
przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym
jakość, są uznawane przez ich nabywców za
substytuty
– oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze
względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie
barier dostępu do rynku, preferencje
konsumentów, znaczące różnice cen i koszty
transportu, panują zbliżone warunki
konkurencji
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Aspekty rynku właściwego
• Rynek produktowy (asortymentowy)
• Rynek geograficzny
• Rynek czasowy
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek właściwy
uwagi praktyczne
• Należy odróżnić pojęcie „rynek właściwy” od
innych podobnych pojęć
• Rynek właściwy definiuje się na potrzeby danej
sprawy
– Brak uniwersalnej definicji danego rynku właściwego
– Rynek właściwy dla tego samego przedsiębiorcy może
być wyznaczony odmiennie w innej sprawie
– Dynamiczny charakter pojęcia rynek właściwy
– W praktyce rynek właściwy definiowany jest nieco
inaczej na potrzeby koncentracji oraz praktyk
antykonkurencyjnych
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
wprowadzenie
• rynek towarów (w tym również
usługi), które ze względu na ich:
– Przeznaczenie
– Cenę
– Właściwości, w tym jakość,
• ...są uznawane przez ich nabywców
za substytuty
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
czynniki uwzględniane przy wyznaczaniu rynku
• Obwieszczenie Komisji w sprawie
definicji rynku właściwego do celów
wspólnotowego prawa konkurencji,
pkt 13:
– Substytucyjność popytu
– Substytucyjność podaży
– Potencjalna konkurencja
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność popytu – test SSNIP
• Pkt 17 Obwieszczenia Komisji
• Badamy czy dwa produkty – np. mleko
świeże i mleko UHT są substytutami
– cena mleka świeżego rośnie w sposób
niewielki lecz istotny (5-10%)
– Zmniejsza się liczba konsumentów mleka
świeżego
– Pytanie – czy znacząco zwiększy się liczba
konsumentów mleka UHT?
– Jeśli tak – tworzą jeden rynek produktowy
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność popytu – test SSNIP
• Dlaczego wyznaczamy rynek przez
odniesienie do substytutów?
Jeśli moi klienci mają inne źródło
zaopatrzenia – mają dokąd „uciec”
nie mam siły rynkowej!
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność popytu – test SSNIP
• Błąd celofanowy - wyrok SN USA w
sprawie US v. EI du Pont de Namour
& Co.
– Sprawa o monopolizację
– Du Pont miał 75% udziału w rynku
celofanu
– Du Pont - nie ma rynku celofanu, jest
rynek materiałów opakowaniowych
elastycznych – mamy w nim 20% udział
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność popytu – test SSNIP
• Błąd celofanowy - wyrok SN USA w
sprawie US v. EI du Pont de Namour
& Co.
– Sąd zastosował test SSNIP aby zbadać
czy celofan jest substytucyjny z innymi
materiałami służącymi do pakowania
– Test został spełniony – klienci
„odchodzili” na rzecz innych produktów
– Rozumowanie obarczone błędem –
dlaczego?
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność popytu – test SSNIP
• Błąd celofanowy - wyrok SN USA w
sprawie US v. EI du Pont de Namour
& Co.
– Błąd, bo Sąd nie zwrócił uwagi, że cena
celofanu nie była rynkowa
– Du Pont był już monopolistą i stosował
cenę nadmiernie wygórowaną
– Gdyby stosował cenę rynkową test
SSNIP nie wykazałby odejścia klientów
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność podaży
• O mniejszym znaczeniu i rzadziej
stosowana niż substytucyjność
popytu
– Jeśli producent towaru A jest w stanie w
krótkim czasie i bez istotnych kosztów i
ryzyka przestawić się na produkcje
towaru B, stanowią one jeden rynek
właściwy
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność podaży
• Przykład
– Dwa rodzaje papieru nie substytucyjne dla
klienta
• produkuję tylko gatunek A, ale jeśli cena B wzrośnie
przestawiam maszynę i produkuję zamiast A – B
– W Polsce – uznaje się, że istnieje jeden
produktowy rynek detalicznej sprzedaży paliw
płynnych, mimo że benzyna i ON nie są
substytutami
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek produktowy
substytucyjność podaży
• Dlaczego substytucyjność podaży ma
znaczenie?
– Bo pozbawia siły rynkowej producenta danego
dobra – jeśli próbuje ograniczyć produkcję i
podnieść cenę, ktoś inny wejdzie natychmiast
na rynek zabierając mu klientów
• Analogiczne użycie testu SSNIP
– Pytanie do producenta dobra B – czy jeśli cena
dobra A wzrośnie o 5-10% będzie w stanie
natychmiast i bezkosztowo przestawić
produkcję by produkować A?
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek geograficzny
wymiar
• Rynek towarów, które oferowane są
na obszarze, na którym, ze względu
na ich:
– rodzaj i właściwości,
– istnienie barier dostępu do rynku,
– preferencje konsumentów,
– znaczące różnice cen,
– koszty transportu,
• panują zbliżone warunki konkurencji
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek geograficzny
wymiar
• Rynek geograficzny może mieć wymiar:
– Lokalny – np. ready mix concrete, mieszanki
asfaltowe, paliwo lotnicze, rynek pochówków
(jeden cmentarz), rynek detalicznej sprzedaży
paliw
– Regionalny – przewozy lotnicze w zachodniej
Polsce i Wschodnich Niemczech, rynek
hurtowej sprzedaży benzyn i ON, bitumen
– Krajowy – rynek lodów, rynek masła, rynek
dzienników
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek geograficzny
jak wyznaczać
• Analiza kosztów transportu
• Analiza geograficznego zasięgu
sprzedaży
• Badania preferencji konsumentów
• Analiza barier rynkowych, które
przyczyniają się do izolacji rynków
– Prawnych, faktycznych, kosztowych,
transportowych, itp.
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Rynek geograficzny
jak wyznaczać
• Pytanie – z kim konkuruję w ujęciu
geograficznym?
• Test SSNIP
– zwiększenie ceny o 5-10% danego produktu na
danym obszarze
– czy konsumenci zaczną kupować dany produkt
w sąsiednim mieście/regionie/państwie?
– Jeśli tak – ten sąsiedni obszar dołącza się do
rynku właściwego
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wnioski końcowe
1. Rynek właściwy stanowi centralne
pojęcie prawa konkurencji
2. Każde postępowanie w sprawie
stosowania praktyk
ograniczających konkurencję i
kontroli koncentracji rozpoczyna
się od wyznaczenia rynku
właściwego
3. Siła rynkowa uwidacznia się na
określonym rynku właściwym
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wnioski końcowe
4.
5.
6.
W praktyce wyznaczenie rynku właściwego
najczęściej służy określeniu udziału
przedsiębiorcy w rynku
Wielkość udziału w rynku stanowi
najważniejszą, lecz nie jedyną miarę siły
rynkowej przedsiębiorcy
Wielkość udziału w rynku potrzebna m.in. do
określenia czy porozumienie objęte jest
zakazem, czy przedsiębiorca posiada pozycję
dominującą oraz czy koncentracja spotka się ze
zgodą organu antymonopolowego
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wnioski końcowe
7. Na pojęcie „rynek właściwy”, składają
się zawsze co najmniej 2 elementy –
rynek produktowy i rynek geograficzny
8. W odniesieniu do towarów, których
charakterystyka sprzedaży zmienia się
sezonowo, wyróżniamy dodatkowo
rynek czasowy
9. Dla zdefiniowania rynku produktowego
należy wziąć pod uwagę:
substytucyjność popytu, podaży i
potencjalną konkurencję
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wnioski końcowe
10. Rynek produktowy stanowią wszystkie
towary określonego rodzaju oraz ich
substytuty
11. Podstawowym narzędziem wyznaczania
rynku produktowego jest test SSNIP
stosowany zarówno do badania
substytucyjności popytu jak i podaży
12. Rynek geograficzny stanowi obszar, na
którym panują jednolite warunki
konkurencji
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Wnioski końcowe
13. Rynek geograficzny obejmuje obszar, na
którym przedsiębiorcy konkurują ze sobą w
ramach zdefiniowanego wcześniej rynku
produktowego
14. Rynek geograficzny może mieć różny wymiar:
lokalny, krajowy, regionalny, europejski,
światowy, itd.
15. Przy wyznaczaniu rynku geograficznego bierze
się pod uwagę szereg czynników, w tym między
innymi: bariery rynkowe oraz koszty transportu
16. Do wyznaczania rynku geograficznego stosuje
się odpowiednio test SSNIP
90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]
Dziękuję za uwagę
Łukasz Grzejdziak
Katedra Prawa Gospodarczego
Publicznego WPiA UŁ
[email protected]
90-232, Łódź, ul. Kopcińskjego 8/12
www.wpia.uni.lodz.pl
[email protected]