Transcript Historia polskich symboli narodowych. Opracował: Zbigniew Syska Symbole narodowe • • • Godło Barwy Hymn Symbole narodowe - Godło Godło państwowe to wizerunek będący symbolem określonego państwa, umieszczany na fladze państwowej,

Historia polskich symboli
narodowych.
Opracował: Zbigniew Syska
Symbole narodowe
•
•
•
Godło
Barwy
Hymn
Symbole narodowe - Godło
Godło państwowe to wizerunek będący
symbolem określonego państwa, umieszczany
na fladze państwowej, pieczęciach
państwowych i monetach.
Godło – legendarny początek
Legenda o Lechu, który założył gród w miejscu,
gdzie „ na wysokich i wyniosłych drzewach znalazł
orle gniazdo ”, do dziś pozostaje tylko legendą i do
dzisiaj nie jest wiadome dlaczego godłem państwa
polskiego stał się biały orzeł. Historycy Polscy nie są
do końca pewni, czy orzeł był znakiem dynastii
Piastów. Na pierwszych bitych monetach króla
Polski Bolesława Chrobrego widnieje wprawdzie
ptak, ale nie da się jednoznacznie ustalić, czy jest to
orzeł, czy może paw.
Godło pierwszych Piastów
. Po raz pierwszy w naszej
historii rysunek ptaka
pojawił się na denarach
Bolesława Chrobrego. z
około 1000 roku.
(Trzeba jednak zaznaczyć, ze niektórzy
widzą na tym denarze wizerunek
innego ptaka: gołębia, koguta albo
pawia.)
Godło Polski w okresie rozbicia
dzielnicowego
Posługiwali się nim zarówno
książęta piastowscy na
Mazowszu jak i na Śląsku.
Najstarsze przedstawienie orła
w postaci zbliżonej do
heraldycznej znajduje się na
brakteacie Kazimierza
Sprawiedliwego (1198-1202).
Przemysł II 1257-1296
Orzeł w koronie polskiej po
raz pierwszy pojawił się
podczas koronacji
Przemysława II w 1295 r.,
kiedy to stał się godłem
zjednoczonego Królestwa
Polskiego. Od połowy XIV
w. znak ten zaczął figurować
na pieczęciach koronnych,
fladze koronnej i monetach.
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIV WIEKU.
Orzeł na pieczęci
Wacława II (1300-1305)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIV WIEKU.
Władysław Łokietek
ozdobił tarczą z białym
orłem miecz koronacyjny
(1320 r.) tzw. Szczerbiec
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIV WIEKU.
Orzeł z pieczęci
majestatycznej
Kazimierza Wielkiego
(1336)
Godło - Jagiellonów 1386-1572
Z nastaniem dynastii jagiellońskiej pojawiła się nowa
sytuacja. Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie
utworzyło nowe państwo - Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Orzeł Biały oczywiście pozostał herbem Królestwa Polskiego
(Korony). choć nie był już herbem dynastycznym, gdyż
Jagiellonowie używali własnego. Jednak od czasów
Zygmunta Starego orzeł ponownie nabrał znaczenia herbu
dynastii, co podkreślano przez umieszczanie monogramów na
jego piersi: S - Zygmunt (Sigismundus) Stary, SA - Zygmunt
August, A - Anna Jagiellonka.
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV I XVI WIEKU.
Orzeł Władysława
Jagiełły (wg
wawelskiego
grobowca króla)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV I XVI WIEKU.
Orzeł Kazimierza
Jagiellończyka (wg
nagrobka dłuta Wita
Stwosza)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV I XVI WIEKU.
Orzeł Zygmunta
Starego - wg
drzeworytu
Hieronima Wietora
(1521)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV I XVI WIEKU.
Orzeł Zygmunta
Augusta na arrasie
wawelskim (1553)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV I XVI WIEKU.
Orzeł z modlitewnika
Anny Jagiellonki
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XV i XVI WIEKU.
Orzeł w niszy nad
grobowcem Anny
Jagiellonki
KRÓLOWIE ELEKCYJNI
1573-1795
W czasach panowania królów elekcyjnych
Orzeł Biały pozostaje herbem Królestwa
Polskiego (Korony). Z biegiem czasu zmienia
się rysunek orła, kształt noszonej przez niego
korony (korona zamknięta, zwieńczona
krzyżem w miejsce stosowanej do tej pory
korony otwartej).
Na piersi umieszczany jest herb panującego.
GODŁO KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Orzeł Stefana Batorego
(wg ryciny z herbarza
Paprockiego - 1582)
Talar koronny Stefana
Batorego
GODŁO KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Orzeł
Zygmunta III Wazy
GODŁO KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Orzeł Jana III
Sobieskiego
(wg wizerunku w
Kościele Mariackim w
Krakowie)
GODŁO KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Orzeł z czasów Augusta
II Mocnego
(wg ryciny z herbarza
Niesieckiego - 1728)
Insygnia koronacyjne
Augusta II
GODŁO KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Orzeł
Stanisława Augusta
Poniatowskiego
Najwyższe odznaczenie polskie
Order Orła Białego
Ustanowiony przez króla
Stanisława Poniatowskiego
Okres rozbiorów
Po III rozbiorze Polski (1795) Orzeł Biały pozostawał w ukryciu lub
na emigracji.
Orzeł wrócił wraz z wojskami napoleońskimi - na sztandarach,
znakach wojskowych i w herbie Księstwa Warszawskiego
Po upadku Napoleona (w 1815) podzielono Księstwo Warszawskie,
ale powstało Królestwo Polskie zjednoczone z Cesarstwem Rosji
(tzw. Królestwo Kongresowe). Wojska Królestwa zachowały
odrębne znaki wojskowe z Orłem Białym.
W czasie powstania listopadowego (1830-1831) często używano
tych samych znaków. Po upadku powstania listopadowego Orzeł
Biały powracał na sztandary w czasie powstania w 1848 i powstania
styczniowego 1863.
ORZEŁ PAŃSTWOWY - KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
Biały Orzeł w herbie
Księstwa Warszawskiego
(w drugim polu za herbem
Saksonii).
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIX WIEKU
Orzeł w herbie
Królestwa Polskiego
(1815-1830)
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIX WIEKU
Godło Polski i Litwy z
okresu powstania
listopadowego 1830
Odznaka z powstania
listopadowego
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIX WIEKU
Orzeł
ze sztandaru z czasu
powstania w 1848 r.
ORZEŁ PAŃSTWOWY W XIX WIEKU
Orzeł ze sztandaru z
czasu powstania
styczniowego (1863)
XX WIEK
Po wybuchu w 1914 roku I wojny światowej Orzeł Biały
pojawił się we Francji na sztandarach polskich żołnierzy w
armii Hallera.
Niemcy i Austriacy pozwolili na używanie znaku Orla na
terenach okupowanych przez siebie terenach byłego
Królestwa Kongresowego. W 1916 roku cesarze Austrii i
Niemiec ogłosili utworzenie Królestwa Polskiego. W 1917
roku na wyemitowanych banknotach umieszczono wizerunek
Orła, który można uznać za pierwsze od kilkudziesięciu lat
oficjalne użycie Orła jako godła państwowego.
Po odzyskaniu niepodległości (w 1918) próbowano
wprowadzić wizerunek Orła bez korony. Ostatecznie w 1919
roku przyjęto wzór Orła nawiązujący do Orła sprzed
rozbiorów.
XX WIEK- I WOJNA ŚWIATOWA
(1914-1918)
Orzeł legionowy z okresu
I wojny światowej
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1917-1939
Orzeł na banknocie
Polskiej Krajowej Kasy
Pożyczkowej - 1917
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1917-1939
Orzeł z plakatu - jesień
1918
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1917-1939
Herb Polski 1919-1927
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1918-1939
W 1927 roku przyjęto nowy
wzór herbu państwowego
wg projektu Zygmunta
Kamińskiego.
Herb Polski od 1927
roku
Okres Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
1944-1989
Wraz z władzą komunistyczną w Polsce pojawił się
orzeł bez korony.
Pierwszym takim wizerunkiem był orzeł
zaprojektowany przez Janinę Broniewską dla I
Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.
Ostatecznie w PRL używano poprawianych
rysunków orła Zygmunta Kamińskiego - zawsze bez
korony.
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1944-1989
Orzeł Janiny
Broniewskiej dla I
Dywizji Piechoty im.
Tadeusza Kościuszki
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1944-1989
Herb Polski po II
wojnie światowej
ORZEŁ PAŃSTWOWY W LATACH 1944-1989
Herb PRL
- wzór z 1955
ORZEŁ PAŃSTWOWY III RP
Rząd Rzeczypospolitej na Uchodźstwie oraz
wszelkie ruchy niepodległościowe używały
zawsze herbu z orłem w koronie. Dlatego też
w 1989 roku przywrócono herb Polski
przedstawiający ukoronowanego Orła Białego
wg wzoru przedwojennego (z niewielkimi
zmianami).
ORZEŁ PAŃSTWOWY NA UCHODŹSTWIE
Herb Polski
ustanowiony przez
Rząd na Uchodźstwie w
1956
ORZEŁ PAŃSTWOWY III RP
Herb Polski wg wzoru
z 1990 roku
Symbole narodowe - Flaga
Symbole narodowe - Flaga
Pierwotnie polską barwą narodową był
karmazyn uważany za najszlachetniejszy z
kolorów. Wykorzystywany był on jako
symbol dostojeństwa i bogactwa. Z uwagi na
cenę barwnika potrzebnego do uzyskania tego
koloru mało kto mógł sobie na niego pozwolić
dlatego też był on wykorzystywany jedynie
przez najbogatszą szlachtę i dostojników
państwowych.
Symbole narodowe - Flaga
Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz
pierwszy 3 maja 1792. Podczas obchodów pierwszej rocznicy
uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły wówczas w
białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie
nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone.
Nawiązano tą manifestacją do heraldyki
Królestwa Polskiego –
Białego Orła na czerwonej tarczy herbowej.
Symbole narodowe - Flaga
Po raz pierwszy polskie barwy zostały
skodyfikowane uchwałą Sejmu
Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831
Artykuł 1.
Kokardę Narodową stanowić będą
kolory herbu Królestwa Polskiego i
Wielkiego Księstwa Litewskiego, to
jest kolor biały z czerwonym.
Artykuł 2.
Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko
Polskie te kolory nosić mają w
miejscu gdzie takowe oznaki dotąd
noszonymi były.
Symbole narodowe – Flaga 1918-1939
Po odzyskaniu niepodległości barwy narodowe
uchwalił sejm odrodzonej Polski 1 sierpnia 1919.
W ustawie podano:
Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się
kolor biały i czerwony w podłużnych pasach
równoległych, z których górny – biały, dolny zaś –
czerwony.
Symbole narodowe – Flaga 1918-1939
Z ustawy z 1919 nie wynikało, jaki ma być
odcień czerwieni. Dopiero dwa lata później
ukazała się wydana przez Ministerstwo Spraw
Wojskowych, opracowana przez Stanisława
Łozę broszura "Godło i barwy Rzeczypospolitej
Polskiej" z barwnymi wizerunkami znaków
państwowych. Czerwień miała tam odcień
karmazynu. Jednakże w rozporządzeniu
Prezydenta Rzeczypospolitej z13 grudnia1927
odcień czerwieni zmieniono na cynober.
Symbole narodowe - Flaga
Polska Rzeczpospolita Ludowa
W latach PRL barwy Polski nie były dokładnie
sprecyzowane, ograniczono się wyłącznie do ich
słownego opisu. W Dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r.
o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
oraz o pieczęciach państwowych w art. 2 zapisano,
że "Barwami Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej są
kolory biały i czerwony w dwóch poziomych pasach
równoległych równej szerokości i długości, z
których górny jest biały a dolny czerwony,
odpowiadający barwie cynobru."
Symbole narodowe – Flaga
Okres III RP
Konstytucja Rzeczpospolitej
Polskiej z 1997 r. w art. 28
określiła, że barwami
Rzeczypospolitej Polskiej są
kolory biały i czerwony.
Symbole narodowe - Hymn
Hymn to uroczysty i podniosły utwór pochwalny,
pierwotnie sławiący bóstwo, później także bohaterskie
czyny, wielkie idee, otoczone powszechnym
szacunkiem wartości i instytucje.
Źródłem europejskiej tradycji były antyczne hymny
greckie. W średniowieczu rozwinął się hymn kościelny,
związany z tradycją i liturgią chrześcijańską.
Hymn państwowy to tradycyjna pieśń patriotyczna,
będąca symbolem jedności i odrębności narodowej.
Symbole narodowe - Hymn
Pierwszym polskim hymnem była pieśń „
Gaude Mater Polonia ” ( Raduj się, Matko
Polsko), napisana w połowie XIII stulecia
przez Wincentego z Kielc ku czci św.
Stanisława Szczepanowskiego.
Cały hymn liczy 11 zwrotek, w których
opowiedziane jest męczeństwo Świętego oraz
cuda jakie miały miejsce za jego przyczyną.
Symbole narodowe –
Gaude, Mater Polonia,
Gaude, Mater Polonia,
Prole fecunda nobili,
Summi Regis magnalia
Laude frequenta vigili.
Cuius benigna gratia
Stanislai Pontificis
Passionis insignia
Signis fulgent mirificis
Tyranni truculentiam
Qui dum constanter arguit
Martyrii victoriam.
Symbole narodowe - Hymn
Najstarszą zachowaną pieśnią w języku polskim, która w
średniowieczu pełniła rolę hymnu narodowego jest
Bogurodzica.
Była ona śpiewana w czasie koronacji Jagiełły w 1386, przed
bitwą pod Grunwaldem w 1410 i pod Nakłem w 1431, oraz
pod Warną w 1444.
Dokładny czas jej powstania nie jest znany. Pochodzenie
Bogurodzicy stanowi zawiły problem, którym zajmowali się
wybitni badacze kultury i języka. Legenda literacka głosi, że
jej autorem był św. Wojciech, zamordowany w czasie
chrystianizacji Prus. Na ogół jednak językoznawcy na
podstawie analizy tekstu ustalają czas powstania na pierwszą
połowę XIII wieku.
Symbole narodowe Bogurodzica
Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena
Maryja!
Twego syna, Gospodzina, matko zwolena
Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
Twego dziela krzciciela, Bożyce,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon
Symbole narodowe - Hymn
Kolejną słynną pieśnią był „ Hymn Szkoły
Rycerskiej ” Ignacego Krasickiego z XVIII wieku
znany także od pierwszych słów jako „ Święta
miłości kochanej ojczyzny ”.
Pisany po gorzkich doświadczeniach konfederacji
barskiej i I rozbioru, wiąże po raz pierwszy "świętą
miłość" ojczyzny z ofiarą i cierpieniem.
Symbole narodowe –
Hymn do miłości ojczyzny
Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadle smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe.
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe,
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.
Symbole narodowe - Hymn
„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”.
Gdy w 1797 roku w Lombardii powstały
Legiony Polskie, żołnierze skarżyli się
jednak na brak odpowiedniej pieśni
bojowej . Tak było do połowy 1797 roku.
Wtedy to do głównej kwatery legionowej
przybył Józef Wybicki, poeta, publicysta i
gorący patriota. Ujrzawszy w odległej
włoskiej krainie polskie wojsko, w
narodowych mundurach i pod rodzimymi
sztandarami, wzruszony napisał „Pieśń
Legionów Polskich we Włoszech”. Jako
podkład muzyczny zaproponował
popularną w Polsce anonimową melodię
przypominającą mazurka.
Symbole narodowe - Hymn
„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”.
Po raz pierwszy została odśpiewana dla uświetnienia
uroczystości pożegnania odchodzących z miasta
legionistów. Tekst ogłoszono w Mantui w lutym
1799 r. w gazetce pisanej "Dekada Legionowa".
Swoja karierę - od okolicznościowej piosenki
żołnierskiej do hymnu narodowego - zawdzięcza
Mazurek Dąbrowskiego przede wszystkim zawartej
w celnej formule wstępnego dwuwiersza myśli o
trwaniu narodu mimo utraty bytu państwowego.
Myśl ta stała się fundamentem świadomości
narodowej czasu niewoli.
Symbole narodowe - Hymn
„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”.
Jej popularność wzrosła po
wkroczeniu armii napoleońskiej
na tereny Polski. W 1806 r.
ukazał się w Warszawie jej
pierwodruk.
Za czasów Księstwa
Warszawskiego melodia
Mazurka Dabrowskiego była
często utrwalana na walcach
modnych wówczas pozytywek.
Symbole narodowe - Hymn
Mazurek Dąbrowskiego współzawodniczył w kilkoma
innymi pieśniami pretendującymi do miana hymnu
narodowego.
Po 1863 z "Boże, coś Polskę" Antoniego Felińskiego.
Z "Rotą" Marii Konopnickiej napisaną w 1908.
Muzykę do „Roty”napisał Feliks Nowowiejski w 1910
r. Utwór powstał na wskutek strajku
antygermanizacyjnego we Wrześni (1901-1902).
Wykonano ją 15.III 1910r, w uroczystość odsłonięcia
Pomnika Grunwaldzkiego Krakowie. Przed I wojną
światową była hymnem narodowym.
Symbole narodowe - "Boże, coś Polskę"
"Boże, coś Polskę"
Antoniego Felińskiego,
śpiewana bardzo chętnie
zwłaszcza w latach
1860-62, a także w
okresie stanu wojennego
ze zmienionymi słowami
„ (...) Ojczyznę wolną
racz nam wrócić Panie”
Symbole narodowe - ROTA
Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród.
Nie damy pogrześć mowy,
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep piastowy.
Nie damy, by nas gnębił wróg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy ducha,
Aż się rozpadnie w proch i pył
Krzyżacka zawierucha.
Twierdzą nam będzie każdy próg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz,
Ni dzieci nam germanił,
Orężny wstanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.
Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg
Symbole narodowe - Hymn
Po odzyskaniu niepodległości odżyła sprawa hymnu państwowego. W 1921 r przy
MWRiOP powołano komisję, która odnalazła w Muzeum Wojska Polskiego
pozytywkę z czasów Księstwa Warszawskiego, tam zanotowaną melodię Jeszcze
Polska uznano za pierwowzór. Po dojściu do władzy w 1926 r. eks-legionistów,
uważających się za spadkobierców idei i czynów żołnierzy generała J.H.
Dąbrowskiego, "Mazurek Dąbrowskiego" został zatwierdzony jako hymn
państwowy 26 lutego 1927.
Po II Wojnie Światowej "Mazurek Dąbrowskiego" uznano ponownie, ale już
urzędowo jako hymn państwowy w 1948 r. Obowiązujący tekst hymnu i jego
zapis nutowy zawiera Ustawa Sejmowa z 31 stycznia 1980 r.
Również po odzyskaniu niepodległości w 1989 r. w konstytucji z 1997 r.
potwierdzono że hymnem narodowym Polski jest „Mazurek Dąbrowskiego”
Symbole narodowe - Hymn
Tekst według pisowni rękopisu
Aktualna treść
Wybickiego
Jeszcze Polska nie umarła,
kiedy my żyjemy.
Co nam obca moc wydarła,
szablą odbijemy.
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski
do Polski z ziemi włoski
za Twoim przewodem
złączem się z narodem.
Marsz, marsz Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Jak Czarnecki do Poznania
wracał się przez morze
dla ojczyzny ratowania
po szwedzkim rozbiorze.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Symbole narodowe - Hymn
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
będziem Polakami
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Niemiec, Moskal nieosiędzie,
gdy iąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
jak ojczyzna nasza.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany:
"słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany."
Marsz, marsz...
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz...
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany
Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Polskie symbole narodowe wyrażają miłość
Polaków do ojczyzny i dążenie do jedności
narodu. Są znamionami tożsamości, honoru,
dumy i godności Polaków.
To one zapewniają nam godne miejsce wśród
innych narodów i państw.
Opracował: Zbigniew Syska
WOM 2007