Transcript ASPİR TARIMI (Carthamus tinctorius L.) Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-ESKİŞEHİR • Aspir 80-100 cm boylanır. • Dikenli ve dikensiz formları vardır. • Sarı, Krem, Kırmızı,

ASPİR TARIMI
(Carthamus tinctorius L.)
Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-ESKİŞEHİR
• Aspir 80-100 cm boylanır.
• Dikenli ve dikensiz formları vardır.
• Sarı, Krem, Kırmızı, Beyaz, Turuncu
renklerde çiçekler açar.
• Renkli çiçekleri gıda sanayi ve kumaş
boyasında kullanılır.
• Tohumları %27-33 arasında yağ ihtiva eder.
• Tohumlarından kaliteli yemeklik yağ elde
edilir.
• Aspir yağı aynı zamanda biyodizel
üretimine çok uygundur.
• Kuraklığa dayanıklı olduğundan Orta
Anadolu şartlarına uygun bir bitkidir.
• Buğday, Arpa tarımında toprak
hazırlığından hasada kadar geçen sürede
kullanılan bütün alet ve ekipmanlar aspir
tarımında da kullanılabilir.
Toprak Hazırlığı:
• Toprak bakımından seçici değildir. Kıraç
alanlarda da başarılı şekilde aspir yetişebilir.
Ancak derin verimli tınlı drenaj problemi
olmayan su tutma kapasitesi yüksek PH
değeri nötr ve nötre yakın topraklarda üstün
verim alınır.
• Toprak hazırlığı olarak eğer tarla bir önceki
bitkiden sonra aspir ekimine kadar boş
bırakılacaksa, tarla sonbaharda veya
ilkbaharda pullukla sürülür.
• Ekimden önce ise diskaro veya kazayağıtırmıkla ekime hazırlanır.
• Ekimden hemen önce bu işlemlerin
yapılması bahar aylarında ortaya çıkacak
halaza bitkileri ve yabancı otları yok
edeceğinden aspir için temiz bir ortam
hazırlanmış olur.
Gübreleme:
• İdeal gübreleme toprak tahliline göre
yapılır. Toprak tahlilinin yapılamadığı
durumlarda kuru şartlarda yetiştirilen aspir
için dekara 6-8 kg N karşılığı azotlu gübre
ve 4-6 kg P karşılığı fosforlu gübre
hesaplanır. Sulu şartlarda azotlu gübre
miktarı 12-15 kg/da a kadar çıkarılır.
• Aspir bitkisi 3.5-4 ay gibi kısa sürede
yetişebildiği için, kuru şartlarda gübrelerin
tamamı ekimle veya ekimden hemen önce
verilir. Sulu şartlarda azotlu gübreyi ekimle
birlikte ve sapa kalkma döneminde iki
defada vermek uygun olur.
Ekim :
• Aspir ılıman (Akdeniz, Ege- Urfa gibi)
bölgelerde kışlık olarak ekilebilmekte ve iyi
verimler alınmaktadır. Buralarda ikinci ürün
için uygun zaman bırakır.
• Orta
Anadolu,
Trakya
ve
Geçit
bölgelerinde aspir ilk baharda ekilir.
Ekimden sonra bir iki hafta içersinde
toprak yüzeyinde çıkışlar başlar. 4-5 C
toprak sıcaklığında çıkışlar 2-3 haftaya
kadar uzayabilir. 15-16 C’ lerde 7-8 günde
çıkışlar görülür.
• Bitkiler toprağa çıktıktan sonra 15-20 günlük
süreyi rozet şeklinde geçirir. Genç bitkiler -7 C
soğuklara dayanır. Bazı çeşitlerin -12 C kadar
dayandıkları görülmüştür. Rozet döneminden
sonra sapa kalkma başlar. Sapa kalkma
döneminde don ve soğuklar bitkiye büyük ölçüde
zarar verir. Sapa kalktıktan sonra bitki 40-45 C
varan sıcaklıklardan zarar görmez.
• Bitkinin soğuklara duyarlılığı dikkate
alınarak ilkbaharda olabildiğince erken
ekimler verimin artmasında etkendir.
• Ilıman bölgelerde yazlık ekimler için
Şubat 15-Mart 15 arası,
Orta Anadolu şartları için Mart 15-Nisan 15
arası ekim tarihleri uygundur.
Ekim Şekli:
• Makinalı tarımda yabancı ot kontrolü
için sıra arasının 40-50 cm olması
uygundur.
• Özel ekim makinası yoksa buğday
mibzerlerinde ara gözler kapatılarak
40-50 cm kadar ekim aralığı bırakılır.
• Çapa masrafından kaçmak için en uygun
ekim şekli, 15-20 cm sıra arası olup
normal buğday mibzerleri ile rahatlıkla
yapılabilir. Yapılan denemelerde bu
şekildeki ekimlerden daha yüksek verimler
alınmıştır.
• Bu şekilde sık ekimde dekara 2-3 kg
tohumluk kullanılır. 40-50 cm sıra aralığı
ekimlerde tohumluk miktarı 1-2 kg
arasında değişmektedir.
• Ekim derinliği 3-4 cm’ dir. 5 cm’ den daha
derine ekim tavsiye edilmez.
Yabancı Ot Kontrolü:
• Aspir bitkisi gelişmenin ilk 3-4 haftalık
döneminde yabancı otlarla rekabet
edemez. Bu nedenle bitkileri yabancı
otlardan korumak için ekimden önce
tarlanın ot ilacı ile ilaçlanması veya
çıkıştan hemen önce tarla yüzeyinin
ilaçlanması gerekir.
• Bu şekildeki ilaçlamalarda tavsiye edilen ot
ilacı (herbisitlerin) etkili madde isimleri
şöyledir: Trifluralin, Metolachlor, EPTC,
Barbon, Profluralin ve Paraquat.
• Bunlardan Metolachlor hem ekim öncesi
toprağa karıştırılarak hem de ekimden
sonra çıkış öncesi toprak yüzeyine
uygulanır.
• Diğerleri ise, sadece ekim öncesi toprağa
karıştırılır.
• Çıkış sonrası yabancı otların üzerine
“Stomp” maddeli herbisit kullanılabilir.
• Bunun yanında, yine çıkış sonrası yabancı
otların üzerine uygulanabilecek bazı etkili
kimyasallar ve ilaçlar şunlardır.
“Sulfonylurea”, “Chlorsulfuron”,(Glean,
Telar), “Metsulfuron”(Escort, Ally, Finesse)
ve “Thiensulfuron” (Basis, Concert,
Pinnacle). Bu ilaçlar aspir için tescil
edilmemiş olup, özellikle A.B.D de başarılı
ve sorunsuz bir şekilde kullanılmaktadır.
Aspir Çeşitleri:
Ülkemizde 3 tescilli aspir çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitler
Eskişehir-Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından
geliştirilmiştir. Çeşitlere ait bazı tarımsal özellikler aşağıdaki
tabloda verilmiştir.
ÇEŞİTLER
Dikenlilik
Çiçek
Rengi
Bitki
Boyu
(cm)
Tane
Rengi
Yağ
Oranı
(%)
1000
Tane
Ağırlığı
YENİCE
Dikensiz
Kırmızı
100-120
Beyaz 24-25
38-40
DİNÇER
Dikensiz
Turuncu
90-110
Beyaz 25-28
45-49
REMZİBEY-05
Dikenli
Sarı
60-80
Beyaz 30-33
46-50
Sulama:
• Aspir kurağa dayanıklıdır. Ancak sulama
imkanı olan yerlerde sulanırsa önemli
derecede verim artışı görülür. Aspir
Tarımında en kritik dönemler sapa kalkma
dönemi ve çiçeklenme öncesi dönemlerdir.
Bu dönemlerde havalar kurak giderse ve
toprakta yeterli rutubet yoksa yapılabilecek
sulama verimi artırır.
Hasat:
• Yaprakların büyük bir bölümünün tamamen
kuruduğu,
çiçek
çanak
yapraklarının
kahverengiye
dönüştüğü,
kapsüllerin
elle
kolaylıkla harmanlanabildiği ve tanelerin beyaz
renk aldığı dönem hasadın geldiğinin işaretidir.
• Buğday, arpa hasadında kullanılan biçerdöverler
aspir hasadında da kullanılabilir. Ancak
makinanın uygun şekilde ayarlanması gerekir.
• Hasat edilen ürünün güvenli şekilde
depolanabilmesi için tane neminin % 8-10’u
geçmemesi gereklidir.
Sanayide İşlenmesi:
• Aspir birinci derecede sanayide yağ
üretmek için yetiştirilir. Ayçiçeği işleyen
tüm makinalar aspir işlemeye de
elverişlidir. Yağ alındıktan sonra geri kalan
küspe protein kaynaklı iyi bir hayvan
yemidir.
Aspir Tarımının
Ekonomik Olma Durumu
• Ülkemizdeki aspir çeşitleri % 27-33 yağ
içermektedir.
• Yüksek yağ oranlı çeşitlerin elde edilmesi için
Eskişehir ve Edirne’deki Araştırma Enstitülerinde
ıslah çalışmalarına devam edilmektedir.
• Ayçiçeğinde yağ oranı % 50 olan çeşitler
mevcuttur. Aspirin de ekonomik olması için yağ
oranının mutlaka artırılması gereklidir.
• Aspir kurağa ayçiçeğine göre daha dayanıklı olup
kuru şartlarda daha iyi yetişebilmektedir.
• Aspir yağı kışlık biyodizele uygun olduğundan
günümüzde aspir tarımı ayrı bir önem
kazanmıştır. Yağan yağışlarla, toprak yapısıyla
ve yetiştirme tekniğiyle ilgili olarak aspir verimi
dekara 60-200 kg arasında seyretmektedir.
• Sulama ile bu verim 300-400 kg’ a kadar
çıkmaktadır. Netice itibariyle dekara aspir
veriminin buğday veriminin yarısı kadar olduğu
görülmektedir.
Çiftçimizin aspir tarımına yönelebilmesi için;
• Diğer yağlı bitkilerde olduğu gibi teşvik
kapsamına alınması,
• Ürünün alım garantisinin olması,
• Fiyatının buğdaya göre en az 2 katın
üzerinde olması gereklidir.