Transcript بسم اهلل الرحمن الرحيم اقتصاد بهداشت ECONOMIC HEALTH طرح درس پودمانهای آموزش ي بهبود مدیریت اهداف رفتاری : پس از گذرانيدن اين دوره فراگير.

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬
‫اقتصاد بهداشت‬
ECONOMIC
HEALTH
‫طرح درس پودمانهای آموزش ي بهبود مدیریت‬
‫اهداف رفتاری‪ :‬پس از گذرانيدن اين دوره فراگير قادر خواهد بود ‪:‬‬
‫اقتصاد بهداشت را تعریف کرده و مفاهيم و اصول آنرا بیان نمايد‬‫ منابع و چگونگي تامين مالی مراقبتهای بهداشتی را بیان نماید‬‫نحوه محاسبه منابع و چگونگی تعیين اولویتها را را در بخش بهداشت توضیح دهد‬‫ جایگاه بخش عمومی و خصوص ی را در تدارک خدمات بهداشتی تشریح نماید‬‫‪ -‬نحوه اندازه گيری و ارتقاء کارایی در بخش بهداشت را تجزیه و تحلیل نماید‬
‫رفرنس‬
‫‪ -1‬اقتصادبهداشت در کشورهای در حال توسعه ترجمه دکتر‬
‫ابوالقاسم پوررضا‬
‫‪ -2‬مباني اقتصاد بهداشت و درمان تاليف دکتر سعيد آصف زاده‬
‫‪-3‬مباني اقتصاد سالمت تاليف دکتر ايرج کريمي‬
‫تعاريف‬
‫اقتصاد‪:‬‬
‫‪ -1‬از نظر کينز ‪:‬‬
‫مطالعه روشها و طرق رسيدن به اشتغال کامل‬
‫‪ -2‬از نظر کارل مارس ‪:‬‬
‫مطالعه روشها و طرق رسيدن به جامعه اشتراکي‬
‫‪-3‬از نظر اسميت ‪:‬‬
‫مطالعه علل ثروت ملل‬
‫‪ -4‬بطور کلي‪:‬‬
‫علم تخصيص بهينه منابع کمياب به منظور توليد کاالها و خدمات مورد نياز بشر براي‬
‫مصرف در حال و آينده‬
‫بازار ‪: market‬‬
‫مجموعه اي از موسسات و افراد که به منظور خريد و فروش کاالها و خدمات با‬
‫يکديگر ارتباط برقرار مي کنند ‪ ،‬بازار سرمايه ‪ ،‬بورس ‪ ،‬کار و‪...‬‬
‫تقاضا ‪: demand‬‬
‫تقاضا مقادير مختلف از يک کاال که خريدار تمايل دارد و قادر است در قيمتهاي‬
‫مختلف در يک دوره معين خريداري نمايد‬
‫قانون تقاضا ‪:‬‬
‫رابطه معکوس بين قيمت يک کاال و مقدار کااليي که خريداران تمايل دارند و‬
‫قادرند که در يک دوره معين خريداري نمايند ‪.‬‬
‫عرضه ‪supply :‬‬
‫مقادير مختلف يک کاال يا خدمت را که فروشندگان تمايل دارند و‬
‫قادرند در قيمتهاي مختلف و در زمانهاي معين بفروشند‬
‫قانون عرضه ‪:‬‬
‫رابطه مستقيم بين قيمت يک کاال يا خدمات و مقدار کااليي که‬
‫فروشندگان حاضرند و قادرند در يک دوره معين و يا فرض ثابت‬
‫بودن ساير عوامل بفروشند‬
‫شاخه هاي علم اقتصاد‬
‫‪ -1‬اقتصاد خرد ‪micro Economies :‬‬
‫رفتار افراد ‪ ،‬واحدهاي اقتصادي ‪ ،‬بازار يک کاال و غيره را مورد تجزيه و‬
‫تحليل قرار ميدهد‬
‫‪ -2‬اقتصاد کالن ‪macro Economies :‬‬
‫متغييرهاي کلي و کالن جامعه نظير تورم ‪ ،‬توليد ناخالص ملي ‪GNP‬‬
‫‪ ،‬بيکاري و غيره را مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد‬
‫تاريخچه اقتصاد بهداشت‪:‬‬
‫نخستين کوشش در برآورد هزينه بيماري و مرگ زودرس به دهه ‪1920‬‬
‫مي رسد ‪ .‬در سال ‪ 1950‬تالش براي بنيان گزاري اقتصاد بهداشت‬
‫بعنوان يک دکترين رسمي‬
‫بکارگيري مفاهيم اقتصاد بهداشت در سال ‪1970‬‬
‫اولين کنفرانس بين املللي اقتصاد بهداشت در سال ‪1973‬‬
‫‪ ‬در ايران اولين دوره کارشناس ي ارشد اقتصاد بهداشت در سال ‪1381‬‬
‫در دانشگاه علوم پزشکي ايران برگزار گرديد‬
‫‪ ‬تعريف اقتصاد بهداشت ‪ :‬مطالعه و بررس ي کميت ‪ ،‬قيمت و ارزش‬
‫منابع محدودي که براي بهداشت و درمان اختصاص مي يابند و‬
‫نحوه ترکيب اين منابع براي توليد خدماتي معين بطوري که به‬
‫باالترين بهره دهي و کارايي برسند‬
‫‪ ‬متخصصان بهداشتي ترجيح مي دهند در اقتصاد بهداشت به جاي‬
‫واژه خواسته واژه نياز استفاده کنند‬
‫‪ ‬صاحب نظران علم اقتصاد تقاضا براي خدمات بهداشتي درماني را‬
‫به دو دليل مي دانند ‪:‬‬
‫‪ -1‬بعنوان کاالي مصرفي زيرا افراد احساس تندرستي بيشتري مي کنند‬
‫‪ -2‬بعنوان کاالي سرمايه گذاري زيرا سالمتي موجب افزايش کارايي ‪،‬‬
‫توليد و درآمد خواهد شد‬
‫‪ ‬اهداف اقتصاد بهداشت‪:‬‬
‫‪ -1‬به حد اکثر رساندن رفاه اجتماعی و از طريق به حداکثر رساندن کارآيي‬
‫‪ -2‬برابری و مساوات (عدالت ) یکی از مهمترین شاخصها برای محاسبه ميزان موفقیت در‬
‫سیاستهای بهداشت محسوب می شود که تعابير مختلفی دارد و شامل‬
‫‪ ‬برابری مصرف‪ :‬همه یک نوع خدمات دریافت کنند که مغایر بحث کار آیی است‬
‫‪ ‬بهداشت برابر‪ :‬بسیار بلند پروازانه است‬
‫‪ ‬دسترس ی (بهره مندی بر اساس نیاز)‪ :‬این مسئله بطور محدود برابری جغرافیایی را مطرح‬
‫مینماید‪ ،‬درمان یکسان برای نیاز یکسان این از اصل برابری افقی طبعیت میکند و در‬
‫موارد غير مشابه جيزی معلوم نیست و اولویت بندی مشکالت بهداشتی گروههای متفاوت‬
‫را دچار مشکل می نماید‬
‫‪ ‬ارائه خدمات بهداشتی درمانی بر اساس مفید بودن‪ :‬بدان معنی آیا کس ی که خدمات را‬
‫دریافت میکند از آن سود میبرد یا نه این تعریف مورد حمایت اقتصاددانان است‬
‫استفاده در عمل مشکل است‬
‫عوامل موثر در تقاضاي مردم براي مراقبتهاي بهداشتي درماني‬
‫‪ -1‬احتمال بيمارشدن (سن ‪ ،‬جنس ‪ ،‬شيوع بيماريهاي مزمن )‬
‫‪ -2‬خصوصيات فرهنگي و جمعيت شناختي ( سطح سواد ‪ ،‬نگرشها ‪،‬‬
‫خصوصيات فرهنگي و بعد خانوار)‬
‫‪ -3‬عوامل اقتصادي ‪ :‬شامل درآمد ‪ ،‬قيمتها ‪ ،‬ارزش وقت بيمار‬
‫‪ -4‬پزشک‬
‫عوامل موثر در عرضه خدمات بهداشتي درماني‬
‫‪ -1‬قيمت خدمات‬
‫‪ -2‬سيستم خدمات بهداشتي درماني حاکم بر کشور‬
‫‪ ‬در اکثر کشورها عرضه خدمات بهداشتي ‪ ،‬ايمنسازي ‪ ،‬ساملسازي‬
‫آب آشاميدني ‪ ،‬بهداشت محيط ‪ ،‬آموزش بهداشت و مراقبتهاي‬
‫ٌ‬
‫گروههاي آسيب پذير عمدتا توسط دولت انجام مي شود‬
‫اعتبارات بخش بهداشت و درمان‬
‫مشکالت ناش ی از تعیين ميزان اعتبارات این بخش‬
‫‪ .1‬این اطالعات صرفا مربوط به اعتبارات هزینه شده بخش دولتی است‬
‫‪ .2‬در اکثر موارد این اعتبارات صرفا مربوط به وزارت بهداشت و درمان کشورها است‬
‫‪ .3‬معموال چون این اعتبارات در سطح بين املللی برحسب دالر آمریکا بیان میشود ممکن‬
‫است قدرت خرید هر دالر در کشورها متفاوت باشد و یا کشورها با توجه به قوانين‬
‫داخلی نرخ برابری دالر با واحد پول رایج بصورت غير واقعی حفظ نمایند‬
‫‪.4‬‬
‫تخصیص این بودجه در کشورهای مختلف متفاوت و ار ‪ 0.8‬تا ‪ 14‬درصد ‪GNP‬‬
‫کشورها میباشد‬
‫حد مطلوب و صحيح تامين مالي‬
‫بنظر ميرسد هرچه اعتبار بیشتری برای بهداشت هزینه شود سالمتی بیشتری‬
‫عاید جامعه خواهد شد اما آمار این رانشان نمیدهد‬
‫عالوه بر مسائل مالی سیاستها کالن بهداشت کشور ‪ ،‬فرهنگ بهداشتی مردم و‬
‫رژیمهای غذایی موثر هستند‬
‫حد مطلوبیت و صحیح تامين مالی کارایی منابع در درون و بين بخشهای اقتصادی‬
‫بعنوان یک هدف در هر کشوری باید مورد توجه قرار گيرد‬
‫بدین صورت که بعلت کمبود اعتبار موجبات آسیب به مردم را فراهم نکند و‬
‫زیادی اعتبار موجبات درمان بی اثر را فراهم نیاورد‬
‫ويژگيهای يک سيستم مطلوب و صحيح تامين مالي‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫بودجه کافی برای تامين نیازهای بهداشتی جامعه‬
‫تکیه بر فرایند توزیع مجدد که در آن ثروتمندان بیشتر از فقرا می پردازند‬
‫مشارکت عادالنه و منصفانه آحاد جامعه‬
‫توان کنترل هزینه های مراقبت های بهداشتی که سهم بیشتری از بودجه‬
‫دولت را به مصرف ميرسانند‬
‫رويکردهای تعيين حق سرانه‬
‫‪ .1‬بیمه اجباری تمام افراد جامعه بهترین حالت‬
‫‪ .1‬حق سرانه به ميزان ثابت به ازای هر نفر اخذ شود‬
‫‪ .2‬حق سرانه به ميزان درامد به ازای هر نفر اخذ شود‬
‫‪ .3‬حق سرانه به عنوان شهروندی و توسط دولت پرداخت شود‬
‫‪ .2‬بیمه اختیاری بر اساس ميزان نیاز به استفاده از خدمات سرانه آنها تعیين‬
‫میشود‬
‫ويژگيهای يک سيستم مطلوب و صحيح تامين مالي‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫بودجه کافی برای تامين نیازهای بهداشتی جامعه‬
‫تکیه بر فرایند توزیع مجدد که در آن ثروتمندان بیشتر از فقرا می پردازند‬
‫مشارکت عادالنه و منصفانه آحاد جامعه‬
‫توان کنترل هزینه های مراقبت های بهداشتی که سهم بیشتری از بودجه‬
‫دولت را به مصرف ميرسانند‬
‫محاسبه منافع و مزايای بهداشتی‬
‫بنظر ميرسد هرچه اعتبار بیشتری برای بهداشت هزینه شود سالمتی بیشتری‬
‫عاید جامعه خواهد شد اما آمار این رانشان نمیدهد‬
‫عالوه بر مسائل مالی سیاستها کالن بهداشت کشور ‪ ،‬فرهنگ بهداشتی مردم و‬
‫عادات غذایی موثر هستند‬
‫حد مطلوبیت و صحیح تامين مالی کارایی منابع در درون و بين بخشهای اقتصادی‬
‫بعنوان یک هدف در هر کشوری باید مورد توجه قرار گيرد‬
‫بدین صورت که بعلت کمبود اعتبار موجبات آسیب به مردم را فراهم نکند و‬
‫زیادی اعتبار موجبات درمان بی اثر را فراهم نیاورد‬
‫محاسبه منافع و مزايای بهداشتی‬
‫معموال چنین تصور میرود که وظیفه اقتصادانان کاهش هزینه ها و صرفه جویی‬
‫است در حالی که وظیفه آنها مصرف چنین تصور میرود که وظیفه‬
‫اقتصادانان کاهش هزینه ها و صرفه و صرفه جویی است در حالی که‬
‫وظیفه آنها مصرف بهینه منابع است‬
‫تحلیل هزینه اثر بخشی (‪Cost Effectiveness Analysis )CEA‬‬
‫از این تحلیل برای فعالیتهای مداخله ای ‪ ،‬استفاده از روشهای متفاوت درمان و یا‬
‫دارو و‪ ......‬استفاده میشود بطوری که موارد کمی مد نظر باشد در این‬
‫روش مقایسه دو روش یا استراتژی می باشد‬
‫امکان مقایسه دو برنامه که اهداف آنها با یک شاخص سنجیده میشوند کاربرد دارد‬
‫محاسبه منافع و مزايای بهداشتی‬
‫هزینه به ازای یک مرک ومیر پیشگیری شده برابر است با‬
‫هزینه کل بخش بر احتمال بیماری *کارایی *تعداد درمان شده *‪CFR‬‬
‫سم پاشی‬
‫پشه بند‬
‫هزینه سالیانه‬
‫کارایی درمان‬
‫تعداد درمان شده ها‬
‫احتمال ابتال به بیماری‬
‫‪ 10000‬دالر‬
‫‪%15‬‬
‫‪10000‬‬
‫‪%80‬‬
‫‪%5‬‬
‫‪4000‬‬
‫‪%85‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪%80‬‬
‫‪%5‬‬
‫هزینه به ازای یک مرک ومیر‬
‫پیشگیری شده‬
‫‪132‬‬
‫‪34‬‬
‫‪CFR‬‬
‫محاسبه منافع و مزايای بهداشتی‬
‫تحلیل هزینه مطلوبیت (‪Cost Utility Analysis )CUA‬‬
‫از این تحلیل برای برسی موارد کیفیی مانند کیفیت زندگی مورد استفاده قرار‬
‫میگیردان‬
‫حال اگر اطالعات بیشتری در دست باشد‬
‫متوسط عمر ‪ 64‬سال‬
‫میانگین سالهای پیشگیری شده ‪ 40‬سال‬
‫میزان ابتال به بیماری ‪%20‬‬
‫میزان ناتوانی به علت بیماری‪%80‬‬
‫میتوان ‪ ) Disability Adjusted Life Years( DALY‬به دست آورد‬
‫‪DALY‬برابر است هزینه کل بخش بر سالهای از دست رفته بدلیل مرگ *‬
‫مرگهای پیشگیری شده ‪+‬احتمال بیماری *کارایی *تعداد درمان شده *‪CFR‬‬
‫سم پاشی‬
‫پشه بند‬
‫هزینه سالیانه‬
‫کارایی درمان‬
‫تعداد درمان شده ها‬
‫‪ 10000‬دالر‬
‫‪%15‬‬
‫‪10000‬‬
‫‪4000‬‬
‫‪%85‬‬
‫‪1000‬‬
‫احتمال ابتال به بیماری‬
‫‪%80‬‬
‫‪%5‬‬
‫‪%80‬‬
‫‪%5‬‬
‫هزینه به ازای یک مرک ومیر‬
‫پیشگیری شده‬
‫‪132‬‬
‫‪34‬‬
‫‪CFR‬‬
‫نکات مهم در ارتباط با تحلیل هزینه مطلوبیت‬
‫‪ -1‬اثرات بیماری در مقابل مرگ ماچیز است‬
‫‪-2‬امتیازمقیا س ‪ DALY‬در این است هزینه این بیماری قابل قیاس با هر‬
‫بیماری دیگر است‬
‫‪-3‬اگر وقت و اعتبار بیشتری وجود داشته باشد میتوان پا رامترهای‬
‫بیشتری مانند درد تحرک فیزیکی ‪ ،‬توان مراقبت از خود و‪.....‬‬
‫بکار گرفت‬
‫محاسبه منافع و مزايای بهداشتی‬
‫تحلیل هزینه منفعت (‪Cost Benefit Analysis )CBA‬‬
‫از این تحلیل برای موارد ی اقتصادی نظیر بهره وری و افزایش تولید استفاده‬
‫خواهد شد‬
‫‪ CBA‬به دنبال ارزش گذاری مالی همه منافع و مزایای یک برنامه بهداشتی است‬
‫سه نوع منافع وجود دارد‬
‫‪ -1‬منافع مستقیم (صرفه جویی در هزینه های درمان ‪ ،‬پیشگیری‪،‬کنترل و ‪)....‬‬
‫‪ -2‬غیر مستقیم جلوگیری از کاهش تولید‪،‬ناتوانی و ‪.....‬‬
‫‪ -3‬ناملموس ( درد ‪،‬کیفیت زندگی و‪).......‬‬
‫‪ ‬عرضه کنندگان خدمات شامل ‪:‬‬
‫‪ -1‬دولتي ‪ :‬وزارت بهداشت و درمان ‪ ،‬سازمان تامين اجتماعي‬
‫‪ -2‬خصوص ي‬
‫‪ ‬عوامل موثر در تعادل در عرضه و تقاضا در بهداشت و درمان‪:‬‬
‫‪ -1‬قيمت بازار‬
‫‪ -2‬کيغيت خدمات‬
‫‪ -3‬ميزان دسترس ي‬
‫ريچارد بيلي براي خدمات بهداشتي درماني از نظر کشش به سه گروه‬
‫تقسيم مي کند‬
‫کشش ناپذير ‪ :‬خدمات اورژانس و مواردي که با مرگ و زندگي در ارتباط است‬
‫نسبتا کشش پذير ‪ :‬خدمات بيماريهاي مزمن که خطر مرگ در آنها کمتر است‬
‫کم کشش يا بي کشش ‪ :‬خدمات پيشگيري و معاينات ساليانه و چکاپ‬
‫‪ ‬مطالعات دکتر آصف زاده در سال ‪ 1999‬در ايران همبستگي قيمت‬
‫بين مراجعه به بخش خصوص ي و دريافت خدمات با کيفيت بهتر را‬
‫ثبات کرد و همچنين همبستگي مثبت بين قيمت کمتر و مراجعه به‬
‫بخش دولتي‬
‫توليد در بخش بهداشت‬
‫و درمان‬
‫توليد خدمات در بهداشت و درمان مي تواند‬
‫تابع قوانين عام اقتصادي باشد ‪.‬‬
‫توليد ‪ :‬فعاليتي که فايده اشياء را ايجاد کند و‬
‫يا بر فايده آن بيافزايد‬
‫منابع توليد‬
‫‪ -1‬منابع توليد انساني شامل نيروي کار با سطوح مختلف تخصص ‪،‬‬
‫توان و استعداد فکري که در توليد خدمات بهداشتي درماني نيروي‬
‫انساني نقش اساس ي را ايفاد مي کند و نسبت به پزشک ‪ ،‬پرستار ‪،‬‬
‫ماما و‪ ...‬به جمعيت يکي از شاخصهاي بهبود بهداشت تلقي مي شود‬
‫‪ -2‬سرمايه و يا منابع غير انساني شامل ساختمان ‪ ،‬ماشين آاالت ‪ ،‬زمين‬
‫و ‪...‬‬
‫‪ ‬هرچه خدمات پيچيده تر و تخصص ي تر باشد سرمايه بيشتري نياز‬
‫دارد‬
‫‪ ‬با توجه به اينکه منابع توليد محدودند افزايش توليد در يک يا چند‬
‫کاال موجب کاهش در توليد چند کاال و يا خدمات ديگر مي شود‬
‫شيوه توليد ‪ :‬اقتصادانان معتقدند که براي توليد يک کاال يا خدمت‬
‫روش هاي مختلفي براي توليد آن وجود دارد ‪ .‬مسئوليت‬
‫متخصصان در اين است که از مناسبترين روش استفاده نمايند ‪.‬‬
‫هزينه توليد‬
‫مجموع هزينه پولي که براي تامين کاال و يا خدمت توليدي بکار مي رود‬
‫هزينه کل شامل مجموع هزينه هاي ثابت و متغير است‬
‫هزينه هاي ثابت هزينه هايي هستند که مستقل از تغييرات حجم توليد‬
‫مي باشد‬
‫هزينه هاي متغير هزينه هايي هستند که با مقدار توليد تغيير مي کنند‬
‫‪ ‬کيفيت خدمات بهداشتي درماني همواره تحت تاثير مقدار بهره برداري‬
‫محدود مي شود مثال در سازمان ويزيت يک پزشک هر چه ميزان آن‬
‫کم تر شود کيفيت ويزيت کاهش مي يابد‬
‫‪ ‬در سازمانهاي عرضه کننده خدمات بهداشتي درماني ‪ ،‬تعداد‬
‫واحدهاي خدمات عرضه و يا توليد شده بر اساس ميزان ارائه‬
‫خدمت پيش بيني مي شود (پيش بيني خانه بهداشت ‪ ،‬مرکز بهداشتي‬
‫درماني ‪ ،‬بيمارستان و‪)...‬‬
‫قانون بازده نزو لي‬
‫‪ ‬هر گاه در هر زمان مقدار يکي از منابع توليدي مورد استفده را به‬
‫مقادير مساوي افزايش دهيم و مقادير سير منابع توليدي به کار رفته‬
‫را ثبات نگه داريم ميزان محصول بدست آمده مرحله به مرحله با‬
‫نرخ فزاينده اي افزايش مي يابد ولي پس از مرحله اي همين مقدار‬
‫افزايش محصول رفته رفته کم تر مي شود‬
‫جدول توليد متوسط و نهايي ( در هر ساعت) تعداد بيماران‬
‫ويزيت شده‬
‫تعداد‬
‫اتاق‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫تعداد بيماران ويزيت شده در يک‬
‫ساعت‬
‫افزايش تعداد بيماران ويزيت‬
‫شده‬
‫( توليد متوسط)‬
‫‪5‬‬
‫‪8‬‬
‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪9‬‬
‫‪8‬‬
‫( توليد نهايي)‬
‫‪5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪-1‬‬
‫‪-2‬‬
‫تخصيص منابع توليدي ‪:‬‬
‫‪ ‬به مفهوم سهم رشته هاي گوناگون توليدي از منابع مختلف است‬
‫‪ ‬تخصيص منابع توليدي به مصارف مختلف و نيز توزيع آن منابع در‬
‫مناطق متفاوت جغرافيايي بطوري که موجب افزايش کارايي اقتصاد‬
‫مي شود‬
‫اندازه طرحها ‪ ،‬تخصيص منابع و بازده بهداشتي ‪:‬‬
‫‪ ‬مديران بايد منابع کمياب را به منظور حداکثر افزايش در سطح‬
‫بهداشت مردم و به مفاهيم اقتصادي تخصيص مناع توجه کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬بعنوان مثال ‪ :‬کاهش مرگ و مير از ‪ 130‬به ‪ 80‬با واکسيناسيون ‪،‬‬
‫‪ 80‬به ‪ 50‬با ساير خدمات بهداشتي اوليه و از ‪ 50‬به ‪ 30‬با خدمات‬
‫بيمارستان ‪ ،‬از ‪ 30‬کمتر با خدمات فوق تخصص‬
‫برآورد هزينه هاي اجراي پروژه هاي بهداشتي درماني‬
‫هزينه هاي اجراي پروژه ها نبايد از درآمد آن باالتر باشد ‪ .‬امکان اجراي يک پروژه به تحليل‬
‫هزينه ها و درامد بستگي دارد و برآورد هزينه ها در شکل زير قابل محاسبه است ‪.‬‬
‫‪ -1‬اندازه جمعيت تحت پوشش (‪) N‬‬
‫‪ -2‬فراگيري پروژه (‪ )T‬نسبت به خدمات پزشکي که بايد پروژه ارائه کند‬
‫‪ -3‬اپيدميولوژي و تقاضا (‪ ) Q‬متوسط کل هر خدمتي که جمعيت تحت پوشش استفاده مي‬
‫کنند‬
‫‪ -4‬هزينه خالص درمان (‪ ) C-F‬متوسط کل هزينه هايي که براي ارائه خدمات هريک از‬
‫واحدهاي پزشکي در نظر گرفته شده است (‪ ) C‬منهاي پرداختهاي شخص ي افراد براي‬
‫دريافت خدمت (‪) F‬‬
‫‪ -5‬هزينه هاي اداري (‪ ) A‬متوسط هزينه اداري ساليانه پيش برد پرداخت‬
‫)‪= N(T*Q(C-F)+A‬‬
‫هزينه ساليانه‬
‫برآورد درآمد پروژه هاي بهداشتي درماني‬
‫‪ ‬درآمد هاي يک پروژه حاصل حجم مشارکت افراد در پرداخت و‬
‫کمکهاي حاصل از منابع برون سازمان است ‪.‬‬
‫‪ = N*P+S‬درآمد ساالنه‬
‫‪ ‬پروژه ه اي موفق است و امکان ادامه دارد که درآمد ساليانه آن‬
‫بزرگتر و يا مساوري هزينه کل آن باشد‪.‬‬
‫هزينه ساليانه ≥ درآمد ساليانه‬
‫تمرين‬
‫اگر جمعيت تحت پوشش يک پروژه بهداشتي ‪ 000/750‬نفر باشد و‬
‫فراگير برنامه ‪ %75‬و متوسط بار مراجعه ‪ 4‬را تخميت زده شود و هر‬
‫فرد از مبلغ ‪ 000/30‬ريال ‪ 000/10‬ريال سهم خود را بپردازد و‬
‫متوسط هزينه هاي اداري ‪ 1000‬ريال برآورد شود مطلوب است ‪:‬‬
‫الف ‪ :‬محاسبه هزينه ساليانه‬
‫ب ‪ :‬چنانچه حق بيمه ‪ 000/20‬ريال باشد حداقل مقدار يارانه چه‬
‫ميزان بايد باشد‬
‫تحليل هزينه ها در‬
‫بخش بهداشت‬
‫‪ ‬تحليل هزينه ها در بهداشت از دو جنبه اقتصاد کالن‬
‫و اقتصاد خرد انجام مي شود ‪.‬‬
‫‪ ‬از جنبه اقتصاد کالن در برنامه ريزي بهداشت و‬
‫درمان و از جنبه اقتصاد خرد براي مديريت سازمانها و‬
‫بنگاههاي خدمات بهداشتي درماني به کار مي رود ‪.‬‬
‫تعاريف و روشها‬
‫الف ‪ :‬هزينه هاي خصوص ي ‪ :‬هزينه هايي اند که به اميد بهبود‬
‫سالمت به هر صورت توسط اشخاص پرداخت مي شوند‬
‫ب ‪ :‬هزينه هاي دولتي ‪ :‬توسط بخش دولتي به هر شکل و تحت‬
‫هر شرايطي انجام مي گيرد‬
‫تصويري از تجزيه و تحليل هزينه ها‬
‫به منظور درک بهتر قضيه تجزيه و تحليل هزينه هاي بخش بهداشت ‪،‬‬
‫کشوري خيالي به نام روپانيا را که مي تواند نمونه اي از کشورهاي‬
‫رو به رشد آسيايي آفريقايي باشد انتخاب و بررس ي مي کنيم ‪.‬‬
‫واحد پول اين کشور فرض ي روپار ‪ ،‬جمعيت آن ‪ 10‬ميليون نفر ‪ ،‬توليد‬
‫ناخالص ملي آن ‪ 2000‬ميليارد روپار و کل هزينه هاي بهداشتي آن‬
‫‪ 100‬ميليون روپار است‬
‫جدول ‪ 1-7‬تجزيه هزينه ها بر حسب نوع منبع و روش مالي‬
‫هزينه ها برحسب ميليون روپار‬
‫نوع منبع‬
‫بخش دولتي‬
‫بخش خصوص ي‬
‫کل‬
‫هزينه سرمايه اي‬
‫ساخت بيمارستان آموزش ي‬
‫‪4.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪4.5‬‬
‫ساخت مرکز بهداشت‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0.5‬‬
‫هزينه هاي جاري ‪ :‬پرداخت به کارکنان (ناخالص بخش خصوص ي)‬
‫پزشکان و دندانپزشکان‬
‫‪9‬‬
‫‪20‬‬
‫‪29‬‬
‫پرستاران و ماماها‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫‪12‬‬
‫کادرهاي کمکي‬
‫‪4‬‬
‫‪0‬‬
‫‪4‬‬
‫پزشکان سنتي‬
‫‪0‬‬
‫‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫سايرين‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬
‫حمل و نقل‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪10‬‬
‫دارو‪،‬دواجات گياهي ‪ ،‬وسايل‬
‫جراحي ‪ ،‬پشتيباني پزشکي‬
‫‪8‬‬
‫‪12‬‬
‫‪20‬‬
‫ساير کاالها‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪6‬‬
‫جمع‬
‫‪47‬‬
‫‪53‬‬
‫‪100‬‬
‫جدول ‪ 2-7‬تجزيه هزينه ها بر حسب کاالي وارداتي و توليدات داخلي‬
‫هزينه ها برحسب ميليون روپار‬
‫نوع منبع‬
‫بخش دولتي‬
‫هزينه سرمايه اي‬
‫کل‬
‫بخش خصوص ي‬
‫داخلي‬
‫واردات‬
‫داخلي‬
‫واردات‬
‫داخلي‬
‫واردات‬
‫‪1‬‬
‫‪2.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2.5‬‬
‫هزينه جاري‬
‫حمل و نقل‬
‫‪0‬‬
‫‪4‬‬
‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪6‬‬
‫دارو و غيره‬
‫‪0‬‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫‪16‬‬
‫ساير کاالها‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫جدول ‪ 3-7‬تجزيه هزينه ها ي خدمات دولتي براي نمايش سطح پيشرفت خدمات‬
‫بهداشتي ‪ -‬درماني‬
‫نوع منبع‬
‫ميليون روپار‬
‫اداره برنامه هاي مرکزي و منطقه اي‬
‫‪3‬‬
‫آموزش ‪ ،‬کارورزي و تحقيقات‬
‫‪2‬‬
‫ساختمان بيمارستان آموزش ي جديد‬
‫‪4.5‬‬
‫هزينه هاي جاري بيمارستانهاي آموزش ي موجود و بيمارستانهاي منطقه اي‬
‫‪16‬‬
‫هزينه هاي جاري بيمارستانهاي ناحيه اي‬
‫‪14‬‬
‫مراکز بهداشت ‪:‬‬
‫هزينه ساختمان مرکز جديد‬
‫‪0.5‬‬
‫هزينه جاري مراکز فعلي‬
‫‪5‬‬
‫هزينه جاري مراکز توزيع دارو‬
‫‪1‬‬
‫بهداشت محيط و اقدامات پيشگيري‬
‫‪1‬‬
‫جمع‬
‫‪47‬‬
‫جدول ‪ 4-7‬تجزيه هزينه ها ي جاري خدمات عمليات دولت بر حسب درمان ‪ ،‬پيشگيري و پشتيباني‬
‫هزينه ها برحسب ميليون روپار‬
‫نوع منبع‬
‫درمان‬
‫پيشگيري‬
‫پشتيباني‬
‫کل‬
‫بيمارستانهاي آموزش ي و منطقه اي‬
‫‪16‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪16‬‬
‫بيمارستانهاي ناحيه اي‬
‫‪11.5‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪14‬‬
‫مراکز بهداشت‬
‫‪4‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪5‬‬
‫توزيع دارو‬
‫‪0.9‬‬
‫‪0.1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫عمليات بهداشت محيط و پيشگيري‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫جمع‬
‫‪23.4‬‬
‫‪2.1‬‬
‫‪2.5‬‬
‫‪37‬‬
‫جدول ‪ 5-7‬تجزيه هزينه ها ي جاري خدمات بهداشتي به نسبت مناطق شهري و روستايي‬
‫هزينه ها جاري به ميليون روپار‬
‫نوع منبع‬
‫شهري‬
‫روستاي‬
‫کل‬
‫خدمات بخش دولتي‬
‫بيمارستاني آموزش ي ‪ ،‬منطقه اي ‪ ،‬ناحيه اي‬
‫‪28.5‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪30‬‬
‫مراکز بهداشت‬
‫‪0‬‬
‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫توزيع دارو‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫عمليات بهداشت محيط و پيشگيري‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪1‬‬
‫خدمات بهداشت و بخش خصوص ي‬
‫پزشکان ‪ ،‬پرستاران و ساير کارکنان‬
‫‪25‬‬
‫‪1‬‬
‫‪26‬‬
‫پرستاران بومي (سنتي)‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬
‫‪8‬‬
‫حمل و نقل‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫دارو ‪ ،‬دواجات گياهي و ساير کاالها‬
‫‪11‬‬
‫‪4‬‬
‫‪15‬‬
‫جمع‬
‫‪70‬‬
‫‪20‬‬
‫‪90‬‬
‫جدول ‪ 6-7‬تخصيص هزينه هاي جاري خدمات بهداشتي به گروههاي سني‬
‫تعداد‬
‫هزينه‬
‫هزينه سرانه‬
‫گروه سني‬
‫ميليون نفر‬
‫ميليون روپار‬
‫روپار‬
‫تا‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪7‬‬
‫‪7‬‬
‫‪ 1‬تا ‪5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪11‬‬
‫‪5.5‬‬
‫‪ 5‬تا ‪15‬‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1.66‬‬
‫‪ 15‬تا ‪45‬‬
‫‪3‬‬
‫‪7‬‬
‫‪2.33‬‬
‫باالي ‪45‬‬
‫‪1‬‬
‫‪7‬‬
‫‪7‬‬
‫جمع‬
‫‪10‬‬
‫‪37‬‬
‫‪3.7‬‬
‫جدول ‪ 7-7‬هزينه – واحد خدمات بهداشتي‬
‫هزينه ‪ -‬واحد‬
‫روپار‬
‫هزينه سرانه هفتگي بيمار در بيمارستان‬
‫‪120‬‬
‫هزينه ويزيت هر پزشک‬
‫‪4‬‬
‫هزينه ويزيت هر پزشکيار‬
‫‪0.5‬‬
‫هزينه هر پزشک سنتي‬
‫‪0.5‬‬
‫هزينه هر ايمن سازي‬
‫‪0.1‬‬
‫هزينه به نسبت خودرو – کيلومتر شامل استهالک ‪ ،‬هزينه جاري ‪ ،‬تعميرات‬
‫‪5‬‬
‫هزينه آموزش و تربيت هر پزشک به مدت ‪ 5‬سال‬
‫‪100000‬‬
‫هزينه آموزش و تربيت هر پرستار به مدت ‪ 3‬سال‬
‫‪5000‬‬
‫هزينه آموزش و تربيت هر پزشکيار به مدت ‪ 2‬سال‬
‫‪3000‬‬
‫هزينه آموزش و تربيت بهورز يا کادر کمکي عملياتي به مدت ‪ 6‬ماه‬
‫‪1000‬‬
‫جدول ‪ 8-7‬مقايسه هزينه هاي واحد‬
‫روپار‬
‫هزينه هفتگي هر بيمار بستري‬
‫بيمارستان آموزش ي (الف)‬
‫‪250‬‬
‫بيمارستان منطقه اي (ب)‬
‫‪170‬‬
‫بيمارستان منطقه اي (پ)‬
‫‪140‬‬
‫بيمارستان ناحيه اي (ت)‬
‫‪80‬‬
‫بيمارستان ناحيه اي (ث)‬
‫‪50‬‬
‫جدول ‪ 8-7‬مقايسه هزينه هاي واحد‬
‫روپار‬
‫هزينه هر ويزيت پزشک‬
‫مرکز بهداشتي درماني شهري (الف)‬
‫‪7‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني شهري (ب)‬
‫‪5‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني روستايي (پ)‬
‫‪3‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني روستايي (ت)‬
‫‪2‬‬
‫جدول ‪ 8-7‬مقايسه هزينه هاي واحد‬
‫روپار‬
‫هزينه هر ويزيت کادر کمکي‬
‫مرکز بهداشتي درماني شهري (الف)‬
‫‪1.5‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني شهري (ب)‬
‫‪1‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني روستايي (پ)‬
‫‪0.3‬‬
‫مرکز بهداشتي درماني روستايي (ت)‬
‫‪0.4‬‬
‫نتيجه‬
‫در کشور روپانيا ( به عنوان نمادي از کشورهاي در حال‬
‫توسعه آسيايي آفريقايي ) ديديم که هزينه هاي بخش‬
‫بهداشت و درمان را مي شود به روشهاي متفاوت تجزيه و از‬
‫ديدگاههاي گوناگون تحليل کرد‬
‫عوامل متعددي در پيدايش آن دخيل هستند شامل‪:‬‬
‫‪ - 1‬بسياري از کشورهاي در حال توسعه با شيوه اي از خدمات بهداشتي درماني‬
‫اداره ميشوند که ميراث قدرتهاي استعماري است و بر مبناي رفع نيازمنديهاي‬
‫بهداشتي درماني خارجيان و مردم مرفع طرح شده است‬
‫‪ -2‬کشورهاي در حال توسعه روش کشورهاي توسعه يافته را که بر تربيت‬
‫پزشک بيش از ساير پرسنل تاکيد دارد را دنبال مي کنند‬
‫‪ -3‬بيشتر بر استفاده از خدمات پيشرفته بيمارستاني تاکيد دارند‬
‫‪ -4‬خدمات بيشتري از نظر کيفي و کمي به جمعيت شهري ارائه ميگردد‬
‫کارايي هزينه هاي بيمارستان‬
‫هزينه هاي باالي سري (‪ :)OC‬هزينه هاي ثابت هستند شامل هزينه هاي تعمير و‬
‫نگهداري ‪ ،‬گرمايش ‪ ،‬سرمايش‪ ،‬برق ‪ ،‬وکاخداري ‪...... ،‬‬
‫هزينه هاي خوابگاهي ‪ )HC ( :‬شامل غذا‪ ،‬امکانات خوابگاهي‪ ،‬شتشو ‪،‬و ‪ ......‬که‬
‫تقريبا ثابت است‬
‫‪FC= OC+HC‬‬
‫هزينه هاي ثابت‬
‫هزينه هاي درمان ‪ : VC‬اين هزينه ها به نوع درمان و فرايند تشخيص بستگي‬
‫دارد و متغير است‬
‫اين هزينه ها در روزهاي اول به باالترين مقدار خود ميرسد‬
‫‪TC= FC+VC‬‬
‫هزينه هاي کل‬
‫پيش بيني هزينه ها‬
‫اطالع از هزينه هاي يک برنامه از نظر پيش بيني مخارج آتي نيز‬
‫مفيد است‬
‫هزينه هاي يک سال مستقل از هزينه هاي سال بعد نيست‬
‫از محاسبه هزينه هاي واقعي يک برنامه ميتوان پيش بيني هزينه هاي‬
‫احتمالي برنامه جديد استفاده کرد‬
‫بهره دهي و اثر بخش ي در‬
‫بهداشت‬
‫تجزيه و تحليل اثربخش ي در بهداشت‬
‫روش ي است که در سيستماتيک کردن افکار براي تصميم گيري‬
‫منطقي و انتخاب راه حل هاي اصولي نقش دارد‬
‫ارزش آتي پول در آينده‬
‫‪Rt=R(1+r)t‬‬
‫بعنوان مثال مبلغ ‪ 100‬ميليون ريال يا نرخ ‪ 6‬درصد بعد از ‪10‬‬
‫سال‬
‫‪Rt=100(1+0.06)10=179‬‬
‫تجزيه و تحليل اثر بخش ي هزينه ها ‪:‬‬
‫روش ي است براي تصميم گيري بودجه به منظور حداکثر‬
‫رساندن عرضه خدمات با حداقل هزينه ها از طريق‬
‫انتخاب بهترين راه حل ممکن براي دستيابي به اهداف‬
‫اهداف به دو گروه تقسيم مي شود‬
‫‪-1‬اهداف محدود ‪:‬ايمنسازي تمام يا گروههاي سني از جمعيت نسبت به يک‬
‫بيماري‬
‫‪-2‬اهداف گسترده ‪ :‬مانند تهيه آب سالم ‪ ،‬بهسازي محيط ‪ ،‬برنامه بهداشت و‬
‫تنظيم خانواده و‪...‬‬
‫برخي از روشهاي درمان جديد گران تر از روش قديم مي باشند اما از لحاظ‬
‫اقتصادي مقرون به صرفه هستند چرا ؟‬
‫نقش اساس ي اقتصاد در خدمات بهداشتي درماني تعيين اين است که برنامه ريزي‬
‫ها و اجراي عمليات چگونه با روش هاي اقتصادي صورت گيرد که بيشترين‬
‫استفاده از منابع به کار رفته حاصل شود‬
‫توليد و عرضه خدمت کم هزينه‬
‫‪ ‬توليد خدمات ارزان قيمت به ويژه در مناطقي که با کمبود سرمايه ‪ ،‬فن‬
‫آوري ‪ ،‬نيروي انساني متخصص و ماهر مواجه اند ‪ ،‬بايد با بهره گيري از شيوه‬
‫هاي سازکار با سازه هاي اقتصادي و فني کشورها انجام شود ‪.‬‬
‫‪ ‬از دهه ‪ 1970‬به بعد کارشناسان سازمان بهداشت جهاني به اين نتيجه‬
‫رسيدند که شيوه غلبه بر مشکالت ‪ .‬موانع بهداشتي و درماني در کشورهاي در‬
‫حال توسعه بسيار متفاوت از کشورهاي پيشرفته است که علت اصلي آن زير‬
‫بناي اقتصادي ‪ ،‬اجتماعي و فرهنگي آنها ست‬
‫‪ ‬مهمترين عنصر بودجه خدمات بهداشتي درماني هزينه کارکنان است لذا‬
‫ارزانترين راه تهيه هر خدمت عمومي استفاده از مشارکت مردم است‬
‫مهمترين پيام هاي بهداشتي به جنبه هاي اساس ي زندگي مربوط مي شود که بدون خود مردم‬
‫موفقيتي نداردکه شامل‪:‬‬
‫‪ -1‬آموزش بهداشت ‪ :‬تغيير عادات و سنن غير بهداشتي و تقويت عادات خوب که بدون مشارکت‬
‫جامعه امکان پذير نيست ‪ ،‬همکاري داوطلبان‪ ،‬روحانيون ‪ ،‬مروجين کشاورزي ‪ ،‬معلمين‬
‫و‪...‬‬
‫‪-2‬دفع صحيح فاضالب‬
‫‪-3‬تامين آب آشاميدني سالم‬
‫‪-4‬ايمنسازي و مبارزه با بيماريهاي واگيردار‬
‫‪-5‬بهسازي محيط‬
‫‪-6‬بهبود تغذيه‬
‫نتيجه ‪:‬‬
‫هر کشور بايد تکنولوژي مناسب خود را اجرا نمايد ‪ .‬تکنولوژي مناسب تکنولوژي است که‬
‫سهل و مناسب با نيازهاي محلي ‪ ،‬مورد پذيرش افرادي که آن را به کار مي برند‪ ،‬قابل تعمير‬
‫و نگهداري با امکانات محلي‪ ،‬سازگار با اصل خود کفايي و هماهنگ با بنيه و توان کشور‬
‫نقش ماما و پزشکان سنتي‬
‫‪ ‬قرنها است که اکثر زنان کشورهاي در حال توسعه فرزندان خود را‬
‫توسط ماماهاي سنتي و با پرداخت هزينه هاي اندک به دنيا مي‬
‫آورند‬
‫‪ ‬آموزش ماماهاي سنتي به جاي تربيت ماماهاي تحصيل کرده‬
‫‪ ‬آموزش پزشکان سنتي براي استفاده از طب علمي و برحذر داشتن‬
‫آنان از اعمالي که براي تندرستي مخاطره آميزند‬
‫واگذاري قسمتي از مسئوليتها به کادرهاي کمکي‬
‫مزايا‬
‫‪ ‬هزينه آموزش کادر کمکي بسيار کمتر از پزشک مي باشد حدود ‪ 50-10‬برابر‬
‫‪ ‬کادر کمکي بعلت آموزش کوتاه سريعا وارد بازار کار مي شوند‬
‫‪ ‬حقوق کادر کمکي بسيار کمتر از پزشکان مي باشد‬
‫‪ ‬امکان برقراري ارتباط موثر بدليل بومي بودن بيشتر مي شود‬
‫ارائه مراقبتهاي بهداشتي اوليه‬
‫‪ ‬اثر بخش ي زياد‬
‫‪ ‬توزيع عادالنه تر‬
‫‪ ‬دسترس ي بيشتر‬
‫مراقبتهاي درماني (ثانويه)‬
‫‪ ‬اصل دسترس ي‬
‫‪ ‬توزيع ناعادالنه‬
‫‪ ‬هزينه زياد مستقيم و پنهان‬
‫ساختمان و تجهيزات‬
‫‪ ‬استفاده از ساختمانهاي چند طبقه و يا يک طبقه‬
‫‪ ‬استفاده از تجهيزات پيچيده و يا تجهيزات ساده‬
‫‪ ‬استفاده از کاالها و داروهاي وارداتي و يا توليد داخل‬
‫‪ ‬آگاه سازي کارکنان بخش بهداشت و درمان از هزينه ها‪:‬‬
‫در بسياري از کشورها کارکنان بخش بهداشت و درمان اطالعات‬
‫چنداني از اقتصاد بهداشت درمان هزينه ها ‪ ،‬درامد و‪...‬‬
‫ندارند‬
‫‪ ‬مشارکت کارکنان درسود ناش ي از کاهش هزينه و افزايش‬
‫درآمد‬
‫خدا قوت‬
‫والسالم‬