DOKU tarifi,kavramlar ve sınıflandırma • DOKU,Belirli bir fonksiyonu yapan hücre topluluğu • Hücreler özel bir fonksiyon yapmak için özelleşme gösterir. • Belirli doku hücreleri.
Download ReportTranscript DOKU tarifi,kavramlar ve sınıflandırma • DOKU,Belirli bir fonksiyonu yapan hücre topluluğu • Hücreler özel bir fonksiyon yapmak için özelleşme gösterir. • Belirli doku hücreleri.
DOKU tarifi,kavramlar ve sınıflandırma • DOKU,Belirli bir fonksiyonu yapan hücre topluluğu • Hücreler özel bir fonksiyon yapmak için özelleşme gösterir. • Belirli doku hücreleri dokuya özgün biçimde gelişiler • Hücrelerin her bir tek bir unit olarak kabul edilse de birlikte bir organ veya sistemin yani vücudun bir fonksiyonunu yaparlar. • Fonsiyonel bir unit olarak görev yaparlar.Bunu benzer hücresel özellikleriyle yerine getiriler.örn. Benzer Reseptör,, baglantı yapıları, organeller gibi • • • • • • • • Farklı fonksiyonlu DOKULARDA neler farklıdır.? Hücrelerinin organel yapıları Düzenlenişleri,dağılımı.konumları Ara madde özellikleri bağlantıları Yaşam süresi ,yenilenmesi,tamiri Diğer dokularla ilişkisi Beslenmesi Etken maddelere tepkisi Dokularda temel elemanlar • Hücreler • Hücreler arası madde (extra cellular matrix) a-Esas madde( ground substance) katı,orta sertlikte veya akıcı olabilir b-Şekilli elemanlar.(lifler) Olabilir veya olmaz Bir dokudaki hücreleri farklı olabilir. • • • • • • • Hepsi ayni tip, veya değişik tiplerde olabilir. Genç (blast) veya Olgun tipleri bulunur. Bitişik,veya ayrı duruşlu Sabit veya hareketli Bağlantılı veya bağımsız Köken farklı Yaşam süreleri farklı Esas madde • Kıvamı, • Miktarı , • Biyokimyasal bileşimi – Protein mi? ,glikoprotein mi? – Boyanması özelliği • Fiziksel özelliği • su tutar mı? Dirençli mi ? • Sert mi,akıcı mı • Geçirgen mi?bakteri veya beslenme maddeleri için Şekilli elemanlar (LİFLER) • • • • • • • Biçimleri Düzenlenişi Sıklığı Biyokimyasal bileşimi boyanması asidofil mi? bazofi mi? Özel boya gerekir mi? Fiziksel özelliği; esnek mi kırılgan mı? Direnç li mi? Temel Dokular • Epitel dokusu (örtü ve salgı) • Bağ ve destek dokuları (bağ,kan,kıkırdak,kemik) • Kas dokusu (düz ,çizgili, kalb) • Sinir dokusu • BU DOKULAR YAPI VE FONKSİYONU İLE TARİF EDİLİR. Bağ dokusu yapı ve görevleri • • • • • • • • • • • Hücreleri çeşitlidir. Hücreler birbirinden ayrı ayrı durur Hareketli ve hareketsiz olabilir.. Ara madde boldur.(lif +esas madde) Yenilenen bir dokudur. Diğer bazı dokuları tamirin de de rol alır. Diğer doku ve organlara destek ve biçimleyici özelliktedir Epitelin beslenmesi için ortam olur. Direnç ve koruma fonksiyonu var (immun sistemle bağıntılı) Depolama(yağ) Hücreler • • • • • • • • • • • Mezenşim hücreleri( Diferansiye olmamış) • Nötrofil • Lemfosit Fibroblast, • Eozinofil Fibrosit, • Monosit Myofibroblast Histiyosit, Makrofaj Plazmosit (Mastosit) Mast hücresi Yağ hücreleri Bağdokusu hücreleri baş bölgesinde nöral krestten Bütün gövdede mezodermden gelişen mezenşimden gelişir. Mezanşimal hücreler • Yetişkinde bağ dokusunda indiferansiye hücreler olarak bulunur. • Yıldız ,fuziform biçimdedirler • Multipotensiyel hücrelerdir. • Gelişkinde yeni doku tamiri ve yeni doku yapımında rol alırlar • Ayrıca damar yapımında rol alan ve damar duvarında bulunan indiferansiye hücre olarak perisitler vardır. fibrosit • Bağ dokusunun en çok bulunan hücresi • Aktif şekli fibroblast • Genç sekilleri kemik ve yağ hücrelerine değişebilir. • Bölünme seyrek • Tam diferansiye hücre tipi Fibroblast(aktif) • • • • • • • • • • Yassı ,uzantılı hücreler Çekirdek yassı oval,açık Belirgin çekirdekçik GER. ve Golgi kompleksi iyi gelişmiş Kollagen elastik ve retiküler lifleri sentezi yapan hücreler Esas madde sentezler. Sitoplazmada Protein sentezi gerçekleştiren organeller belirgin Elektron mikroskobunda GER, ve Golgi belirgin iz Hücrede Plazmalemmanın altında organelden fakir bir alan var. Sitoplazmada Aktin ,myozin içerir. Myofibroblast • Kas hücresi ile fibroblast benzeri hücreler • Modifiye fibroblastlardır. • Sitoplazmada Aktin flamanları ve kas hücesine benzer yoğun cisimcikler içerir. • Kas hücrelerinden farkı eksternal laminaları yoktur. • Yara iyileşmeside bol bulunurlar. Plazmosit(plazma hücreleri) • • • • Antikor sentezleyen hücrelerdir Yuvarlak ,oval biçimli Sitoplazma bazofili özellikte GER belirgin Çekirdek ekzantrik duruşlu ve periferinde kümelenmiş heterkromatin içeir. • antijenle uyarılan B lemfositten gelişirler. Histiyosit(Makrofaj) • Monositten gelişirler. • Oval hücrelerdir.kısa parmaksı çıkıntıları vardır. • Çekirdek heterokromatin • Fagositoz yapabilen hücrelerdir ve sitoplazmada Lizozomlar boldur • gER.,sER, ve Golgi kompleksi. belirgin, • Ayrıca inflamasyon,immün cevap ve anaflaksi ile ilgili maddeler salgılar. • Epiteloid hücreler veya Yabancı cisim dev hücresi olabilirler • Antijen tanır, ve plazmosite tanıtırlar • Fc ,C3 reseptörleri içerirler Mastositler (mast hücreleri) • • • • • Yuvarlak hücreler Sitplazmada bazofil ve metakromatik granüller var Granüller heparin ve histamin lokotrienez,ECF,NCF ve bazı enzimler içerir Bumaddelerin salınımı duyarlılık reaksiyonlarına,allerjjye ve anaflaksi ye neden olabilir. • Bir antijene karşı oluşan IgE Fc reseptörlerine bağlanır. Lenfositler • Bağ dokusunun en küçük hücreleridir • Heterokromatin çekirdek etrafında ince belirsiz bir sitoplazma ile cevrili • Epitel yoluyla vücuda giren yabancı made ve patojenlere karşı oluşan reaksiyonlarda rol alır. • B lemfositler plazmositedönüşerek antikor salınımna neden olur. Yağ hücreleri • Yağ depolayan hücrelerdir • Çekirdek ve organeller kenarda • Ayrıcahormonlar,inflamatuar mediatörler,büyüme faktörleri salgılar. Kollagen lif • • • • • • • En sık bulunan lif tipi Asidofil boyanır. Polarizasyon mikroskobunda izlenebilir. Kuvvet karşı dirençli Esnek değiller Demetler yapar . dallanmaz (tel) • Değişik kollagen tipleri bulunur. • Tropokollagen molekülleri mikrofibrilleri oluşturur. • Buların paketlenmesi fibril yapısını oluşturur. • fibriller lifleri yapar. (enine cizgilenme gösterir.) • Kollagen demetleri lifler yapar Kollagen tipleri • Tip-I=deri,kemik,tendon,dentin • (lif ve bantları geniştir.) • Tip-II=hyalin ve elastik kıkırdak • Tip-III=retikuler fibriller. • Tip-IV=bazal laminanın lamina densasında • epiteli destekler. • Tip-V=değişik ve az.tip 1le bağlantılı plasentada var • kasların external laminasında bulunur. • Tip VII=Bazal laminanın lamina retikularisinde • I-III fibril ve lif yapısı gösterir • II fibril yapısı gösterir (kıkırdakta)fakat lif yapısı göstermez. • !V ne lif ne fibril yapısı gösterir bazal laminanın yapısında özel moleküler organizasyonu var. Elastik lifler • Ortada(elastin) amorf ve etrafı mikro fibril(fibrilin)yapısındadır. • Demet yapmazlar • Lif arası anastomoz var • Orseinle veya resorsin fuksinle boyanır • Esnektirler. • Lameller yapı da olabilirler • Ligaman yapısında olabilir. • • • • • • Elastin Kollagene benzer bir protein Prolin ve glisinden zengin Hidroksiprolinden fakir. Hidroksilizin yok Fibrilin Mikrofibriler bir yapıda elastinin şekillenmesinde rol alır. elastik lamellerin yapısında bulunmaz • Elastin mollekülleri birbirine bağlarla bağlı • Mikrofibriller elastinin gelişme aşamasında rol alır. • Damarlarda lameller şeklinde bulunur.burada elastik materyel düz kaslarca üretilir. • Diğer yerlerde fibroblastlarca önce proelastin olarak üretilir. Retiküler lifler • • • • • • • • Kollagen lifler gibi fibrillerden oluşur. Tip III kollagen içerir Tekbir fibril periodik bantlar gösterir Ağ biçiminde bulunurlar Gümüşle , boyanırlar PAS pozitif (Karbonhidrat grubu fazla) Retiküler bağ dokusunda bulunurlar., Hücre çevresinde, bez asini çevresinde,kas hücresi çevresinde görülür. Ekstracelluler matriks (Ara madde) • Lifler • Proteoglikanlar(ground substance) • Özel( spesifik)glikoproteinler (ground substance)esas madde • hücre ve liflerin arasını doldurur. Seffaf,bir materyel • Hidrofil (su çekici) • Açık bazik boyanır. • Mikroskopta zor izlenir. • PAS pozitif • Açık bazofili boyanır. • İçinden beslenme maddeleri,metabolitler geçer. İçeriği • • • • • • Su Hyaluronik asit Proteoglikanlar Glıkozaminglikanlar serbest sıvı, O2 ve besin maddelerini (nutrient)taşır Glikozaminglikanlar • • • • • • Hyaluronik asit Kondroitin sulfat Dermatan sulfat Keratan sulfat Heparan sulfat heparin Bağ ve destek dokuları sınıflandırma A-Embriyonal bağ doku • Mezenşim, • Müköz B- Bağ dokusu • Gevşek • Sıkı – düzensiz, – düzenli) C-Özel bağ dokuları • yağ, • retiküler • (kan,kıkırdak ,kemik) Gevşek bağ dokusu • • • • • • Kan damarı bol Epiteli destekler. Reaktif bir doku., hücreler bol ve çeşitli Organlarda doku aralarını veya etrafını sarar Plevra ve peritonunda mezoteli destekler. İmmün olaylarda allerjik olaylarda inflamasyonda rol alır. • Bol ve çeşitli hücreler var. • Beslenme maddeleri kolay geçer. Düzensiz sıkı bağ dokusu • • • • • • Kollagen demetleri kalın Kollagen lif oranı fazla Hücreler sayı ve çeşidi az Elastik lif ağı aralarda dağınık fibroblast ve az sayıda histiyosit. Organların doku katlarında,dermiste, dalak kapsülünde testis kapsülü dura materde, sinir kılıflarında bulunur. Düzenli sıkı bağ dokusu • Aynı yönde giden kalın lifler. • Bazı organlarda dik açı ile seyreden katlar bulunur. • Direnç gereken yerlerde • Tip -1 kollagen içerir. • Tendon ,apenevroz.fasiyalarda bulunur. • Korneada ;fibroblastlar ve lifler arası keratan sulfat kondroitin sulfat içeren esas madde var. • Ayrıca elastik bağlarda elastik lif yoğun. Retiküler bağ dokusu • Tip 3 kollagen içerir. • Ağ biçiminde dir. • Lenfoid organlarda ve kemik iliğinde görülür. Yağ dokusu • • • • • Enerji sağlar Karbonhidrat ve proteinler depolanır. Bağ dokusunun özel şeklidir. Yalnız depo değil sentez fonksiyonu da var. Hormonal ve sinirsel uyarlara duyarlı Yağ hücreleri • • • • • Çekirdek kenarda,yassı,organeller kenarda Beyaz ve esmer yağ dokusu tipleri var Çekirdek egzantrik Unilokuler(beyaz) Multiloküler(esmer) Fonksiyonel kavramlar • Epitel ve altındaki bağ dokusu fonsiyonel bir unit oluşturur MEMBRAN terimi kullanılır. • Muköz membranlar • Seröz membranlar epitel Bağ dokusu(lamina propriya) Muköz membranlar (epitel + bağdokusu) • • • • • Soklunum Sindirim Üreme Bosaltım sistemlerinde Bezli veya bezsiz olabilir. Epitel ve bağ dokusu mukoza olarak da adlandırılır. Seröz membranlar • • • • • • Plevral Perikardiyal Peritonal Boşlukları döşerler Bez içermez Yüzeyi ıslaktır. Tek katlı yassı epitel (mezotel) Bazal membran Bağ dokusu İnflamasyon nedir.? • Dokuların lokal veya sistemik vücüt savunmasına yönelik bir seri bağdokusunda hücresel ve immü aktivite • Bakteriel ajanlar makrofajlardan madde salınımına neden olur. • Monosit,notrofil , kemotaksisle toplanır. • Fagositoz olur • Daha önce vücut karşılaştıysa oluşan antikor mast hücrelerine bağlanır. • O bölgede Kızarıklık şişlik ağrı ateş oluşur. • Aktive olmuş fagositler kana interlökin -1 salar. • Hipotalamusta temoregulatör sistemi etkiler. • Prostoglandinler salınır. • Sistemik Ateş oluşur. • İnterlökin salgılanır. Kemik iliği uyarılır. Lökositoz olur. .