Slide 1

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 2

ทำนองกำรเห่ เรือในขบวนเรือพยุหยำตรำทำงชลมำรค
จุดมุ่งหมำย
๑. เพื่อให้เกิดความเพลิดเพลินคลายความเหนื่อยล้าขณะเดินทาง
๒. ช่วยกากับจังหวะให้พลพายพายโดยพร้อมเพรี ยงกัน

ช้ ำลวะเห่
มูลเห่
สวะเห่
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 3

ช้ ำลวะเห่
ช้ ำลวะเห่ เป็ นทำนองทีใ่ ช้ เริ่มต้ นกำรเห่ มี จังหวะช้ ำๆ ท่ วงทำนองไพเรำะ
ถือเป็ นกำรให้ สั ญญำณเริ่มต้ น เคลือ่ นเรือในกระบวนทุกลำไปพร้ อมๆ กัน
อย่ ำงช้ ำๆ บทนีข้ นึ้ ต้ นว่ ำ

“เห่ เอ๋ ย...พระเสด็จ...โดย...แดน (ลูกคู่รับ โดยแดนชล)”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 4

• มูลเห่ หรื อในการเห่เรื อเล่น เรี ยกว่า เห่ เร็ว
• เป็ นการเห่ในจังหวะกระชัน้ กระชับ
• พนักงานนาเห่แล้ ว ลูกคูจ่ ะรับว่า ชะ...ชะ...ฮ้ าไฮ้ และต่ อท้ ายบท

ว่ า เฮ้ เฮ เฮ เฮ...เห่ เฮ
• ฝี พายจะ เร่ งพายให้ เร็วกว่ าเดิม ตามจังหวะ กระทุ้งเส้ า
*** สมเด็จฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพทรงอธิบายไว้ ในตานานเห่เรือว่า มูลเห่ คงหมายความ
ว่า เห่เป็ นพื ้น ใช้ ขณะพายเรื อทวนน ้า ต้ องพายหนักแรง จึงพายจังหวะเร็วขึ ้น และใช้ เห่ทานองเร็ว มี
พลพายรับ “ฮ่ าไฮ้ ”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 5

ตัวอย่ ำงทำนองกำรเห่ เรือ
( มูลเห่ )
สุวรรณหงส์ (ชะ) ทรงพู่ห้อย (ชะ) งามชดช้ อยลอยหลังสินธุ์ ( ฮ้ าไฮ้ )
เพียงหงส์ ทรงพรหมินทร์
ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม
( เฮ้ เฮเฮ้ เฮเฮ่ เห่ เฮเฮ เห่ เห่ เห่ เฮ้ เฮเฮ่ เห่ เหเฮ )

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 6

สวะเห่
• สวะเห่ เป็ นการเห่ เมื่อใกล้ จะถึงที่หมาย หรือ ตอนนาเรือเข้ า
เทียบท่ า เป็ นสัญญาณว่า ฝี พายจะต้ องเก็บพายโดยไม่ต้องสัง่ พายลง
• บทเห่ทานองนี ้ ขึ ้นต้ นว่า “ช้ าแลเรือ” ลูกคูร่ ับ “เฮ เฮ เฮ เฮโฮ้ เฮโฮ้ ”
วรรคสุดท้ ายจบว่า “ศรีชัยแก้ ว พ่ อเอ๋ ย” ลูกคูร่ ับ “ ชัยแก้ วพ่ ออา ”
เรื อพระที่นงั่ ก็จะ เข้ าเทียบท่ า พอดี และจบบทเห่

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 7

ฝั่ ง

สวะเห่

ฝั่ ง
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 8

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 9

กระบวนพยุหยำตรำ ประกอบด้ วย

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 10

๑. เรือต้ น หรือเรือกิง่ มี ๔ ลำ
๑. เรือครุฑ
๒. เรือสุ พรรณหงส์
๓. เรือศรีสมรรถชัย
๔. เรือไกรสรมุข

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 11

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 12

เรือครุฑ
“เรื อครุ ฑยุดนาคหิ้ว
ลิ่วลอยมาพาผันผยอง”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 13

บูรณำกำรส่ ู อำเซียน
“เรือครุฑยุดนำคหิว้ ลิว่ ลอยมำพำผันผยอง
พลพำยกรำยพำยทอง ร้ องโห่ เห่ โอ้เห่ มำ”
คติ ค วามเชื่ อ เกี่ ย วกั บ ครุ ฑและนาคนี้ เป็ นคติ แ รกที่ ป รากฏ
ในศิลปกรรมแบบเขมร ประเทศไทยเป็ นศิลปะต่อเนื่ องมาจากศิลปะเขมร
ในราวพุ ท ธศตวรรษที่ ๑๒ และมี สื บ ต่ อ มาโดยตลอด แสดงให้ เ ห็ น
เอกลักษณ์ทางศิลปวัฒนธรรมร่ วมกันระหว่างกัมพูชาและไทย

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 14

เรื อสุ พรรณหงส์
“สุ วรรณหงส์ทรงพูห่ อ้ ย
งามชดช้อยลอยหลังสิ นธุ์”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 15

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 16

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 17

๒. เรือชัย หรือเรือไชย
มีกำรกระทุงเส้ ำให้ จังหวะประกอบกำรพำยเรือ
“เรือชัยไวว่ องวิง่ รวดเร็วจริงยิง่ อย่ ำงลม
เสี ยงเส้ ำเร้ ำระดม ห่ มท้ ำยเยิน่ เดินคู่กนั ”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 18

๓. เรือรู ปสั ตว์
๑.
๒.
๓.
๔.
๕.
๖.
๗.
๘.

เรือคชสี ห์
เรือรำชสี ห์
เรือม้ ำ
เรือสิ งห์
เรือนำค
เรือมังกร
เรือเลียงผำ
เรืออินทรีย์
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 19

“คชสี ห์ที่ผำดเผ่ น
ดูดั่งเป็ นเห็นขบขัน”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 20

“รำชสี ห์ทยี่ นื ยัน
ขั้นสองคู่ดูยงิ่ ยง”
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 21

“เรือม้ ำหน้ ำมุ่งนำ้
แล่นเฉื่อยฉ่ำลำระหง”
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 22

“นำคำหน้ ำดัง่ เป็ น
ดูเขม้ นเห็นขบขัน”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 23

“มังกรถอนพำยพัน
ทันแข่ งหน้ ำวำสุ กรี”

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 24

“เลียงผำง่ ำเท้ ำโผน
เพียงโจนไปในวำรี”
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 25

“นำวำหน้ ำอินทรี
มีปีกเหมือนเลือ่ ยลอยโพยม”
ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 26

๒. เรือริ้ว
เรือประกอบกระบวนแห่ จดั เป็ นหลำยๆ สำย แล่ นเรียงขนำนกัน

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 27

เรือพระทีน่ ั่งในกระบวนเสด็จพยุหยำตรำทำงชลมำรค
ในรัชกำลปัจจุบัน

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 28

เรือพระทีน่ ั่งสุ พรรณหงส์
เรือพระทีน่ ั่งสุ พรรณหงส์ ลำปัจจุบัน รัชกำลที่ ๕ โปรดเกล้ำฯ
ให้ ต่อขึน้ ใหม่ และสร้ ำงเสร็จในสมัยรัชกำลที่ ๖

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 29

เรือพระทีน่ ั่งนำรำยณ์ ทรงสุ บรรณ รัชกำลที่ ๙
เรือพระทีน่ ั่งนำรำยณ์ ทรงสุ บรรณเป็ นเรือพระทีน่ ั่งกิง่ ประเภทเรือรูป
สั ตว์ โขนเรือสร้ ำงขึน้ ในสมัยรัชกำลที่ ๓ รัชกำลที่ ๔ มีพระรำชดำริเสริมรูป
พระนำรำยณ์ ยนื ประทับบนหลังพญำสุ บรรณเพือ่ ควำมสง่ ำงำม

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 30

เรือพระที่นั่งพร
อนันตนำครำช
เรื อ พระที่ นั่ ง อนั น ตนำครำชเป็ นเรื อ พระที่ นั่ ง บั ล ลั ง ก์ สร้ ำงขึ้ นตั้ ง แต่
สมัยรั ชกำลที่ ๕ ลำปัจจุบันสร้ ำงใหม่ ในสมัยรั ชกำลที่ ๖ โขนเรื อเป็ นพญำอนันตนำครำช
หรือนำค ๗ เศียร ใช้ เป็ นเรือพระทีน่ ั่งรอง หรือเรือเชิญผ้ำพระกฐิน

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 31

เรือพระทีน่ ั่งอเนกชำติภุชงค์
เรื อพระที่นั่งอเนกชำติภุชงค์ สร้ ำงขึน้ ใหม่ ในสมัยรั ชกำลที่ ๕ จัดเป็ นเรื อ
พระที่นั่งรอง เป็ นเรือพระที่นั่งลำเดียวที่สร้ ำงขึน้ ในรัชกำลที่ ๕ โขนเรื อจำหลัก
ปิ ดทองเป็ นรู ปพญำนำคเล็กๆ จำนวนมำก

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 32

๑. กระบวนการพรรณนาความงามของกระบวนเรื อโดดเด่น
(เสำวรจนี) และสอดแทรกความเศร้าโศก (สั ลลปังคพิสัย) ในบางช่วง
๒. สะท้อนให้เห็นคุณค่าทางภาษาและวรรณคดี จิตรกรรม และ
สถาปัตยกรรมอันเป็ นมรดกของชาติ ที่คนไทยควรภาคภูมิใจ

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 33

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 34

๑. การเห่เรื อของไทยสันนิษฐานว่ามีที่มาจากชาติใด
ก. ชวา
ข. มอญ
ค. เขมร
ง.อินเดีย

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 35

๒. ข้ อใด ไม่ ใช่ ผลงานของกวีผ้ แู ต่งกาพย์เห่เรื อ
ก.
พระมาลัยคาหลวง
ข.
พระนลคาหลวง
ค.
กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท
ง.
กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 36

๓. กาพย์เห่เรื อของเจ้ าฟ้าธรรมาธิเบศร ได้ รับยกย่องว่าเป็ นยอดทางด้ านใด
ก. บรรยายโวหารชัดเจน
ข. ไพเราะด้ วยพรรณนาโวหาร
ค. เป็ นรูปแบบของการเห่เรื อ
ง. สะท้ อนภาพสังคมของไทยสมัยก่อนได้ ชดั เจน

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 37

๔. หน่วยราชการใดมีหน้ าที่รับผิดชอบโดยตรงในการจัดกระบวน
พยุหยาตราชลมารค
ก.มหาดไทย
ข.ราชนาวีไทย
ค.สานักราชเลขาธิการ
ง.สานักนายกรัฐมนตรี

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 38

เรื อครุฑยุดนาคหิ ้ว
พลพายกรายพายทอง
บทประพันธ์นี ้แต่งด้ วยคาประพันธ์ประเภทใด
ก. กลอนสุภาพ
ข. กาพย์ยานี
ค. กาพย์ฉบัง
ง. อินทรวิเชียรฉันท์
๕.

ลิว่ ลอยมาพาผันผยอง
ร้ องโห่เห่โอ้ เห่มา

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 39

๖.

เรื อครุฑยุดนาคหิ ้ว
ลิ่วลอยมาพาผันผยอง
พลพายกรายพายทอง
ร้ องโห่เห่โอ้ เห่มา
คาว่า “กราย” ในวรรคที่ ๓ ข้ อที่ ๕ หมายความว่าอย่างไร
ก. สวยงาม
ข.มีระเบียบ
ค.จังหวะที่ใช้ ในการพาย
ง.เคลื่อนไหวอย่างมีท่าทาง

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 40

๗. กวีรุ่นหลัง ๆในข้ อใดที่เลียนแบบการแต่ง กาพย์ เห่ เรือ ของเจ้ าฟ้า
ธรรมธิเบศร ฯ
ก. รัชกาลที่ ๒
ข. รัชกาลที่ ๖
ค. สมเด็จ ฯกรมพระยานริศรานุวดั ติวงศ์
ง. ทุกข้ อที่กล่าวมา

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 41

๘. ชื่อสัตว์ในข้ อใดหมายถึงเรื อ
ก. หางไก่วา่ ยแหวกว่าย
ข. เลียงผาง่าเท้ าโผน
ค. เนื ้ออ่อนอ่อนแต่ชื่อ
ง. แก้ มช ้าช ้าใครต้ อง

หางคล้ ายไม่มีหงอน
เพียงโจนไปในวารี
เนื ้อน้ องฤๅอ่อนทังกาย
้
อันแก้ มน้ องช ้าเพราะชม

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 42

๙. ปลาชนิดใดมีลกั ษณะรูปร่างต่างจากปลาชนิดอื่นมากที่สดุ
ก. เพียนทอง
ข. กระแห
ค. คางเบือน
ง. แก้ มช ้า

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 43

๑๐. “ชะแวงแฝงฝั่ งแนบ
ชะวาดแอบแปบปนปลอม
เหมือนพี่แอบแนบถนอม
จอมสวาทนาฏบังอร”
บทประพันธ์ข้างต้ นกล่าวถึงปลากี่ชนิด
ก. ๑ ชนิด
ข. ๒ ชนิด
ค. ๓ ชนิด
ง. ๔ ชนิด

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 44

๑๑. จากข้ อ ๑๐ วรรคใดที่ใช้ ศพั ท์เกี่ยวกับผู้หญิงทังหมด
้
ก. วรรคที่ ๑
ข. วรรคที่ ๒
ค. วรรคที่ ๓
ง.วรรคที่ ๔

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 45

๑๒.

“ เรื อชายชมมิ่งไม้
มีพรรณ
ริมท่าสาครคันธ์
กลิน่ เกลี ้ยง
เพล็ด ดอกออกแกมกัน
ชูช่อ
หอมหื่นรื่ นรสเพี ้ยง
กลิน่ เนื ้อนวลนาง”
บทประพันธ์นี ้แต่งด้ วยคาประพันธ์ชนิดใด
ก. โคลงสองสุภาพ
ข. โคลงสามสุภาพ
ค. โคลงสี่สภุ าพ
ง.โคลงกระทู้

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 46

๑๓.
“ เรื อชายชมมิ่งไม้
มีพรรณ
ริมท่าสาครคันธ์
กลิน่ เกลี ้ยง
เพล็ด ดอกออกแกมกัน
ชูช่อ
หอมหื่นรื่ นรสเพี ้ยง
กลิน่ เนื ้อนวลนาง”
คาที่พิมพ์ตวั หนาหมายความว่าอย่างไร
ก. ผลิออก
ข. ดอกไม้
ค. กลิน่ หอม
ง. สวยงาม

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 47

๑๔. ข้ อใด ไม่ มี คาศัพท์ที่หมายถึงน ้า
ก. กรี ธาหมูน่ าเวศ
ข. เรื อกระบวนต้ นแพร้ ว
ค.สมรรถชัยไกรกาบแก้ ว
ง. เลียงผาง่าเท้ าโผน

จากนคเรศโดยสายชล
เพริศพริง้ พายทอง
แสงแวววับจับสาคร
เพียงโจนไปในวารี

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 48

๑๕. กวีนกึ ถึงผมของนางที่รักเมื่อเห็นปลาชนิดใด
ก. หางไก่
ข. หวีเกศ
ค. นวลจันทร์
ง.ข้ อ ก และข้ อ ข

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 49

๑๖. เพรางายวายเสพรส
แสนกาสรดอดโอชา
คาที่พิมพ์ตวั หนาหมายถึงเวลาใด
ก. เช้ า
ข. กลางวัน
ค. เย็น
ง. กลางคืน

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 50

๑๗. ข้ อใดกล่าวไม่ ถูกต้ องเกี่ยวกับกาพย์เห่เรื อของเจ้ าฟ้ากุ้ง
ก. เป็ นการพรรณนาชมกระบวนเรื อรบต่าง ๆ
ข. เป็ นวรรณคดีสมัยกรุงศรี อยุธยาตอนปลาย
ค. เป็ นกาพย์เห่เรื อที่เก่าที่สดุ และดีที่สดุ ในกาพย์เห่เรื อทังหลาย
้
ง. เดิมเป็ นบทเห่เรื อเล่น มาใช้ เป็ นบทเห่เรื อหลวงในสมัยรัชกาลที่ ๔

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 51

๑๘. กาพย์เห่เรื อ ได้ สะท้ อนให้ เห็นภาพชีวิตของคนไทยตรงกับข้ อใด
ก. คนไทยชอบความสนุกสนาน
ข.การคมนาคมใช้ ทางน ้าเป็ นสาคัญ
ค.ไทยมีประเพณีเกี่ยวกับทางน ้ามาก
ง. ประเทศไทยมีกองทัพเรื อที่เข้ มแข็ง

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 52

๑๙. ข้ อใดกล่าวไม่ ถูกต้ องเกี่ยวกับกาพย์ เห่ เรือของเจ้ าฟ้าธรรมธิเบศรฯ
เนื ้อหาแบ่งเป็ น ๕ ตอน
ก. มีการเห่ชมกระบวนเรื อพยุหยาตราและชมธรรมชาติ
ข. หัวเรื อพระที่นงั่ เป็ นรูปสัตว์ตา่ ง ๆ เช่น ครุฑ คชสีห์ นาค ฯลฯ
ค.จากนันชมปลา
้
ชมไม้ ชมนก พบสิ่งใดก็คร่ าครวญถึงความรักความ
ง.อาลัยที่มีตอ่ นางเป็ นทานองนิราศ

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง


Slide 53

๒๐. ตอนใดใน กาพย์เห่เรื อ ของเจ้ าฟ้าธรรมธิเบศร ฯ ที่ผ้ แู ต่งไม่ได้
สอดแทรกอารมณ์รักและอาลัยไว้
ก. เห่ชมกระบวนเรื อ
ข.เห่ชมปลา
ค.เห่ชมไม้
ง.เห่ชมนก

ครูศิรินทิพย์ เด่ นดวง