Transcript انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران
Slide 1
دکتر یزدان منصوریان ،استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران
کارگاه آموزشی انجمن کتابداری و اطالع رسانی ایران/3 ،آذر1390/
Slide 2
کلیات و تعاریف اساسی در تحلیل محتوا
رویکردهای اصلی در بررسی دادهها (تحلیل کمّی ،کیفی ،قیاسی و استقرایی)
معرفی انواع تحلیل از منظرهای مختلف نظیر :تحلیل توصیفی و استنباطی
آشنایی با گامهای اصلی در فرایند تحلیل محتوا
بحث و بررسی درباره امتیازها و کاستیهای روش تحلیل محتوا
کاربرد تحلیل محتوا در مطالعات کتابداری و اطالعرسانی همراه با مثال
بررسی مراحل اجرا و یافتههای تعدادی از مطالعات اخیر در این زمینه
Slide 3
تحلیل محتوا یکی از روشهای سودمند و پرکاربرد در علوم انسانی است.
تحلیل محتوا روشی است که در آن محققان به بررسی دقیق ،عمیق و
منظم متون مختلف چاپی و الکترونیکی -اعم از کتاب ،مقاله ،اسناد
تاریخی ،اخبار رسانهها ،متن مصاحبهها و - ...میپردازند.
هدف آنان از این بررسی شناسایی مفاهیم و مقولههای پیدا و پنهان در
متون و منابع مورد مطالعه است.
Slide 4
محققانی که از این روش در پژوهش خود استفاده میکنند توصیف دقیق و
منظمی از محتوای متون مورد بررسی ارائه میدهند تا تصویری روشن از
مفاهیم ،معانی و پیامهای موجود در این متون ترسیم شود.
تحلیل محتوا تکنیکی پژوهشی است برای استنباطِ تکرارپذیر و معتبر از
داده ها در مورد متن آنها( .کریپندروف)1386: 25 ،
هدف تحلیل محتوا ارائه توصیفی عینی ،منظم ،قابل تکرار و معموالً
کمّی از محتوای آشکار پیام است.
Slide 5
تحلیل محتوا ابزاری سودمند برای ارائه توصیف ،تبیین ،مقایسه و تفسیر پیام
پدیدآور یا پدیدآورندگان یک فرایند ارتباطی است.
تحلیل محتوا راهکاری برای ترسیم تصویری دقیق از متون مورد بررسی است.
روشی توانمند برای یافتن ارتباط میان مفاهیم و متون مختلف است.
ابزاری برای ترسیم روندها و انگارهها به شمار می آید.
در این روش تاحدودی میتوان چگونگی تاثیر ساختار هر اثر و بافتی که در آن
شکل گرفته را بر معنای پیامهای موجود در آن نشان داد.
Slide 6
علم ارتباطات
تحلیل رسانه ها و اخبار
کتابداری و اطالع رسانی
نمایه سازی دستی و خودکار
تجارت و بازرگانی
تحلیل انواع تبلیغات
روانشناسی
ارزیابی ویژگیهای شخصیتی
مطالعات فرهنگی
مطالعه آداب و رسوم
زبانشناسی
بررسی روند تحوالت زبانی
Slide 7
Content analysis is "a research technique for the
objective, systematic, and quantitative
description of manifest content of
communications" (Berelson, 1971: 74).
A research tool focused on the actual content
and internal features of media … to determine
the presence of certain words, concepts,
themes, phrases, characters, or sentences
within texts or sets of texts and to quantify this
presence in an objective manner.
Slide 8
، مقالهها، فصول کتابها، متن در تحلیل محتوا شامل کتابها
، اخبار و مقاالت روزنامهها، بحث و گفتگوها،متن مصاحبهها
، گفتگوهای غیر رسمی، تبلیغات، سخنرانیها،اسناد تاریخی
. یا هر شکلی از ارتباطات در زبان ارتباطی انسانها،فیلمنامهها
Texts can be defined broadly as books, book chapters,
essays, interviews, discussions, newspaper headlines
and articles, historical documents, speeches,
conversations, advertising, theatre, informal
conversation, or really any occurrence of
communicative language.
Slide 9
Comprehensiveness of Coverage
Textual Analysis
Authenticity
Explicit Rules of Coding
Examining Trends and Patterns
Conceptual Analysis
Unit of Analysis
Determining
Authorship
Multiple Meanings
Word Frequency
Manifest and
Latent Content
Systematic and
Replicable
Characteristics of Messages
Categorization
Slide 10
Symbol and Sign
Document
Text and Content
Meaning and Concept
Message
Unit of Analysis
نشانه و نماد
سند و مدرک
متن و محتوا
معنا و مفهوم
پیام
واحد تحلیل
Slide 11
بسیاری از پیامهای ارتباطی (نظیر مصاحبه) قابل تبدیل به متن است.
متن مبتنی بر واژگان است و معانی آشکار واژگان نیز قابل بررسی است.
ارتباطات نوشتاری یکی از انواع اصلی ارتباطات انسانی محسوب میشود.
امکان ارزیابی و شمارش کلمات متن به سادگی و با کمک رایانه میسر است.
چند محقق می توانند یک متن یکسان را ارزیابی کنند و از بررسی شباهتها
و تفاوتهای نتایج تحلیلهای خود نسبت به میزان روایی و پایایی این
تحلیلها قضاوت کنند.
Slide 12
تقسیمبندی بر اساس سطح توصیف
◦ تحلیل محتوای توصیفی
◦ تحلیل محتوای استنباطی
◦ تحلیل محتوای ارتباطی
تقسیمبندی بر اساس رویکرد اصلی
◦ تحلیل محتوای کمی
◦ تحلیل محتوای کیفی
تقسیمبندی بر اساس نوع استنباط و استنتاج
◦ تحلیل محتوای قیاسی
◦ تحلیل محتوای استقرایی
Slide 13
کاربرد آن میانرشتهای است و به حوزه مشخصی محدود نمیشود.
به دو شکل کمّی و کیفی و با دو رویکرد قیاسی و استقرایی میسر است.
معموالً درجاتی از تحلیل محتوا در اغلب روشهای کیفی وجود دارد.
با تحلیل محتوای متون تاریخی تصویری روشن از گذشته ترسیم میشود.
تحلیل محتوا معموالً زمینه ساز فعالیتهای فنی و تکنیکی است.
این روش فرصتی برای تعمیق در فرایند ارتباطات اجتماعی فراهم می آورد.
Slide 14
تحلیل محتوا اگر فقط در حد کمّی بماند چیزی جز شمارش کلمات نیست.
تاثیر بافت پژوهش بر متن مورد بررسی به سادگی قابل بررسی نیست.
تحلیل متن به دانش و توانایی پژوهشگر در حوزه موضوع آن بستگی دارد.
ممکن است تفسیر نهایی پژوهشگر متاثر از نظرات شخصی وی باشد.
نتایج تحلیل محتوا میتواند همراه با خطا و اشتباه باشد.
تحلیل محتوا معموالً روشی وقتگیر و پرهزینه است.
Slide 15
Which data are analyzed?
How are they defined?
What is the population from which they are drawn?
What is the context relative to which the data are analyzed?
What are the boundaries of the analysis?
What is the target of the inferences?
Krippendorff (1980)
Slide 16
قرار است چه دادههایی تحلیل شوند؟
شناخت نوع دادهها
این دادهها چگونه تعریف میشوند؟
چگونگی تعریف دادهها
داده ها از چه منبعی استخراج خواهند شد؟
منبع انتخاب دادهها
بافت مرتبط به دادهها چه ویژگیهایی دارد؟
بررسی بافت مربوطه
محدوده و عمق تحلیل دادهها چیست؟
تعیین محدوده و عمق
مخاطب تحلیل دادهها چه کسانی هستند؟
شناخت مخاطب
Slide 17
شرط عینیت :تمام مراحل تحلیل باید بر اساس اصول و قواعد
مشخص و یکسانی انجام شود .به این ترتیب تحلیل نهایی عینی
و قابل تکرار خواهد بود و در نتیجه دو پژوهشگر از تحلیل یک
متن واحد به نتایج یکسان یا مشابه خواهند رسید.
شرط انتظام :دایره شمول یا طرد محتوا و هر یک از مقوله ها
بر اساس قواعد مشخصی انجام شود.
شرط عمومیت :پژوهشگر باید میان مفاهیم مورد بررسی در
محتوا در جستجوی نوعی ارتباط نظری و مبتنی بر بافت باشد.
Slide 18
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research, 1(2),
http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1089
Slide 19
Decide the level of analysis,
Decide how many concepts to code for,
Decide whether to code for existence or frequency
of a concept,
Decide on how you will distinguish among concepts,
Develop rules for coding your texts,
Decide what to do with "irrelevant" information,
Code the texts,
Analyze your results.
Busch et al. (2005). Content Analysis. Colorado State University Department of
English. http://writing.colostate.edu/guides/research/content/.
Slide 20
انتخاب دامنه و عمق تحلیل
تعیین نوع و تعداد مفاهیم مورد نظر
گزینش میان تحلیل کمّی یا کیفی
تدوین مراحل الزم در چگونگی تعریف مفاهیم
تنظیم قواعد الزم در رمزگذاری دادهها
انتخاب روش حذف دادههای نامرتبط
رمزگذاری متن (کدگذاری و شناسایی مفاهیم و مقولهها)
تحلیل نهایی و تفسیر یافتهها
Slide 21
Qualitative content analysis in nursing research:
concepts, procedures and measures to achieve
trustworthiness
Content analysis in empirical social research
The librarian's role in institutional repositories:
A content analysis of the literature
Affective issues in library and information
science systems work: A content analysis
Trends in information behaviour research,
1999–2008: A content analysis
Slide 22
تشریح محتوا ،روش انجام تحقیق و
نتایج یکی از مقاالت به عنوان مثال
Slide 23
جستجو در سایت «سیج» با کلید واژه تحلیل محتوا
Slide 24
Slide 25
. نشر نی: تهران، ترجمه هوشنگ نایبی. مبانی روششناسی:) تحلیل محتوا1386( کلوس،کریپندورف
: تهران، ترجمه نادر ساالرزاده،) تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی1380( آر، اُل،هولستی
.انتشارات دانشگاه عالمه طباطبایی
Berelson, B. (1971). Content analysis in communication research. New York: Hafner
Publishing Company.
Busch, C. et al. (2005). Content Analysis. Colorado State University Department of
English. http://writing.colostate.edu/guides/research/content/.
Krippendorff, K (2004) Content analysis an introduction to its methodology, 2nd Ed.
Thousands Oaks, Sage Publications.
Krippendorff, K. and Bock, M. (2008) The Content Analysis Reader. Thousand Oaks,
CA: Sage Publications.
Slide 26
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research,
1(2), http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1089
Neuendorf, K. A. (2002) The Content Analysis Guidebook Thousand Oaks, CA:
Sage Publications.
Solomon, M. (1993). Content analysis: a potent tool in the searcher's arsenal.
Database, 16(2), 62-67.
Weber, R. P. (1990) Basic Content Analysis, 2d ed. Newbury Park, CA: Sage
Publications.
دکتر یزدان منصوریان ،استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران
کارگاه آموزشی انجمن کتابداری و اطالع رسانی ایران/3 ،آذر1390/
Slide 2
کلیات و تعاریف اساسی در تحلیل محتوا
رویکردهای اصلی در بررسی دادهها (تحلیل کمّی ،کیفی ،قیاسی و استقرایی)
معرفی انواع تحلیل از منظرهای مختلف نظیر :تحلیل توصیفی و استنباطی
آشنایی با گامهای اصلی در فرایند تحلیل محتوا
بحث و بررسی درباره امتیازها و کاستیهای روش تحلیل محتوا
کاربرد تحلیل محتوا در مطالعات کتابداری و اطالعرسانی همراه با مثال
بررسی مراحل اجرا و یافتههای تعدادی از مطالعات اخیر در این زمینه
Slide 3
تحلیل محتوا یکی از روشهای سودمند و پرکاربرد در علوم انسانی است.
تحلیل محتوا روشی است که در آن محققان به بررسی دقیق ،عمیق و
منظم متون مختلف چاپی و الکترونیکی -اعم از کتاب ،مقاله ،اسناد
تاریخی ،اخبار رسانهها ،متن مصاحبهها و - ...میپردازند.
هدف آنان از این بررسی شناسایی مفاهیم و مقولههای پیدا و پنهان در
متون و منابع مورد مطالعه است.
Slide 4
محققانی که از این روش در پژوهش خود استفاده میکنند توصیف دقیق و
منظمی از محتوای متون مورد بررسی ارائه میدهند تا تصویری روشن از
مفاهیم ،معانی و پیامهای موجود در این متون ترسیم شود.
تحلیل محتوا تکنیکی پژوهشی است برای استنباطِ تکرارپذیر و معتبر از
داده ها در مورد متن آنها( .کریپندروف)1386: 25 ،
هدف تحلیل محتوا ارائه توصیفی عینی ،منظم ،قابل تکرار و معموالً
کمّی از محتوای آشکار پیام است.
Slide 5
تحلیل محتوا ابزاری سودمند برای ارائه توصیف ،تبیین ،مقایسه و تفسیر پیام
پدیدآور یا پدیدآورندگان یک فرایند ارتباطی است.
تحلیل محتوا راهکاری برای ترسیم تصویری دقیق از متون مورد بررسی است.
روشی توانمند برای یافتن ارتباط میان مفاهیم و متون مختلف است.
ابزاری برای ترسیم روندها و انگارهها به شمار می آید.
در این روش تاحدودی میتوان چگونگی تاثیر ساختار هر اثر و بافتی که در آن
شکل گرفته را بر معنای پیامهای موجود در آن نشان داد.
Slide 6
علم ارتباطات
تحلیل رسانه ها و اخبار
کتابداری و اطالع رسانی
نمایه سازی دستی و خودکار
تجارت و بازرگانی
تحلیل انواع تبلیغات
روانشناسی
ارزیابی ویژگیهای شخصیتی
مطالعات فرهنگی
مطالعه آداب و رسوم
زبانشناسی
بررسی روند تحوالت زبانی
Slide 7
Content analysis is "a research technique for the
objective, systematic, and quantitative
description of manifest content of
communications" (Berelson, 1971: 74).
A research tool focused on the actual content
and internal features of media … to determine
the presence of certain words, concepts,
themes, phrases, characters, or sentences
within texts or sets of texts and to quantify this
presence in an objective manner.
Slide 8
، مقالهها، فصول کتابها، متن در تحلیل محتوا شامل کتابها
، اخبار و مقاالت روزنامهها، بحث و گفتگوها،متن مصاحبهها
، گفتگوهای غیر رسمی، تبلیغات، سخنرانیها،اسناد تاریخی
. یا هر شکلی از ارتباطات در زبان ارتباطی انسانها،فیلمنامهها
Texts can be defined broadly as books, book chapters,
essays, interviews, discussions, newspaper headlines
and articles, historical documents, speeches,
conversations, advertising, theatre, informal
conversation, or really any occurrence of
communicative language.
Slide 9
Comprehensiveness of Coverage
Textual Analysis
Authenticity
Explicit Rules of Coding
Examining Trends and Patterns
Conceptual Analysis
Unit of Analysis
Determining
Authorship
Multiple Meanings
Word Frequency
Manifest and
Latent Content
Systematic and
Replicable
Characteristics of Messages
Categorization
Slide 10
Symbol and Sign
Document
Text and Content
Meaning and Concept
Message
Unit of Analysis
نشانه و نماد
سند و مدرک
متن و محتوا
معنا و مفهوم
پیام
واحد تحلیل
Slide 11
بسیاری از پیامهای ارتباطی (نظیر مصاحبه) قابل تبدیل به متن است.
متن مبتنی بر واژگان است و معانی آشکار واژگان نیز قابل بررسی است.
ارتباطات نوشتاری یکی از انواع اصلی ارتباطات انسانی محسوب میشود.
امکان ارزیابی و شمارش کلمات متن به سادگی و با کمک رایانه میسر است.
چند محقق می توانند یک متن یکسان را ارزیابی کنند و از بررسی شباهتها
و تفاوتهای نتایج تحلیلهای خود نسبت به میزان روایی و پایایی این
تحلیلها قضاوت کنند.
Slide 12
تقسیمبندی بر اساس سطح توصیف
◦ تحلیل محتوای توصیفی
◦ تحلیل محتوای استنباطی
◦ تحلیل محتوای ارتباطی
تقسیمبندی بر اساس رویکرد اصلی
◦ تحلیل محتوای کمی
◦ تحلیل محتوای کیفی
تقسیمبندی بر اساس نوع استنباط و استنتاج
◦ تحلیل محتوای قیاسی
◦ تحلیل محتوای استقرایی
Slide 13
کاربرد آن میانرشتهای است و به حوزه مشخصی محدود نمیشود.
به دو شکل کمّی و کیفی و با دو رویکرد قیاسی و استقرایی میسر است.
معموالً درجاتی از تحلیل محتوا در اغلب روشهای کیفی وجود دارد.
با تحلیل محتوای متون تاریخی تصویری روشن از گذشته ترسیم میشود.
تحلیل محتوا معموالً زمینه ساز فعالیتهای فنی و تکنیکی است.
این روش فرصتی برای تعمیق در فرایند ارتباطات اجتماعی فراهم می آورد.
Slide 14
تحلیل محتوا اگر فقط در حد کمّی بماند چیزی جز شمارش کلمات نیست.
تاثیر بافت پژوهش بر متن مورد بررسی به سادگی قابل بررسی نیست.
تحلیل متن به دانش و توانایی پژوهشگر در حوزه موضوع آن بستگی دارد.
ممکن است تفسیر نهایی پژوهشگر متاثر از نظرات شخصی وی باشد.
نتایج تحلیل محتوا میتواند همراه با خطا و اشتباه باشد.
تحلیل محتوا معموالً روشی وقتگیر و پرهزینه است.
Slide 15
Which data are analyzed?
How are they defined?
What is the population from which they are drawn?
What is the context relative to which the data are analyzed?
What are the boundaries of the analysis?
What is the target of the inferences?
Krippendorff (1980)
Slide 16
قرار است چه دادههایی تحلیل شوند؟
شناخت نوع دادهها
این دادهها چگونه تعریف میشوند؟
چگونگی تعریف دادهها
داده ها از چه منبعی استخراج خواهند شد؟
منبع انتخاب دادهها
بافت مرتبط به دادهها چه ویژگیهایی دارد؟
بررسی بافت مربوطه
محدوده و عمق تحلیل دادهها چیست؟
تعیین محدوده و عمق
مخاطب تحلیل دادهها چه کسانی هستند؟
شناخت مخاطب
Slide 17
شرط عینیت :تمام مراحل تحلیل باید بر اساس اصول و قواعد
مشخص و یکسانی انجام شود .به این ترتیب تحلیل نهایی عینی
و قابل تکرار خواهد بود و در نتیجه دو پژوهشگر از تحلیل یک
متن واحد به نتایج یکسان یا مشابه خواهند رسید.
شرط انتظام :دایره شمول یا طرد محتوا و هر یک از مقوله ها
بر اساس قواعد مشخصی انجام شود.
شرط عمومیت :پژوهشگر باید میان مفاهیم مورد بررسی در
محتوا در جستجوی نوعی ارتباط نظری و مبتنی بر بافت باشد.
Slide 18
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research, 1(2),
http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1089
Slide 19
Decide the level of analysis,
Decide how many concepts to code for,
Decide whether to code for existence or frequency
of a concept,
Decide on how you will distinguish among concepts,
Develop rules for coding your texts,
Decide what to do with "irrelevant" information,
Code the texts,
Analyze your results.
Busch et al. (2005). Content Analysis. Colorado State University Department of
English. http://writing.colostate.edu/guides/research/content/.
Slide 20
انتخاب دامنه و عمق تحلیل
تعیین نوع و تعداد مفاهیم مورد نظر
گزینش میان تحلیل کمّی یا کیفی
تدوین مراحل الزم در چگونگی تعریف مفاهیم
تنظیم قواعد الزم در رمزگذاری دادهها
انتخاب روش حذف دادههای نامرتبط
رمزگذاری متن (کدگذاری و شناسایی مفاهیم و مقولهها)
تحلیل نهایی و تفسیر یافتهها
Slide 21
Qualitative content analysis in nursing research:
concepts, procedures and measures to achieve
trustworthiness
Content analysis in empirical social research
The librarian's role in institutional repositories:
A content analysis of the literature
Affective issues in library and information
science systems work: A content analysis
Trends in information behaviour research,
1999–2008: A content analysis
Slide 22
تشریح محتوا ،روش انجام تحقیق و
نتایج یکی از مقاالت به عنوان مثال
Slide 23
جستجو در سایت «سیج» با کلید واژه تحلیل محتوا
Slide 24
Slide 25
. نشر نی: تهران، ترجمه هوشنگ نایبی. مبانی روششناسی:) تحلیل محتوا1386( کلوس،کریپندورف
: تهران، ترجمه نادر ساالرزاده،) تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی1380( آر، اُل،هولستی
.انتشارات دانشگاه عالمه طباطبایی
Berelson, B. (1971). Content analysis in communication research. New York: Hafner
Publishing Company.
Busch, C. et al. (2005). Content Analysis. Colorado State University Department of
English. http://writing.colostate.edu/guides/research/content/.
Krippendorff, K (2004) Content analysis an introduction to its methodology, 2nd Ed.
Thousands Oaks, Sage Publications.
Krippendorff, K. and Bock, M. (2008) The Content Analysis Reader. Thousand Oaks,
CA: Sage Publications.
Slide 26
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research,
1(2), http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1089
Neuendorf, K. A. (2002) The Content Analysis Guidebook Thousand Oaks, CA:
Sage Publications.
Solomon, M. (1993). Content analysis: a potent tool in the searcher's arsenal.
Database, 16(2), 62-67.
Weber, R. P. (1990) Basic Content Analysis, 2d ed. Newbury Park, CA: Sage
Publications.