Slide 1

www.shahrsazionline.com

‫شهرسازی آنالین‬


Slide 2

‫محیط‬
‫محیط به هر آنچه در پیرامون وجود دارد و به صورت بالقوه با فرد در ارتباط قرار می گیرد اطالق می شود‪.‬محیط‬
‫تمامی اطالعاتی است که از پیرامون ما ارسال می گردند‪.‬هرچند که تنها برخی از انان در گزینش ادراک ‪،‬جذب می‬
‫گردند‪.‬به عنوان مثال شرایط اجتماعی ‪،‬اقتصادی و ‪...‬جزء اطالعات محیطی محسوب می شود‪.‬‬
‫‪ ‬محیط مجموعه ای از زیر محیط های گوناگون است که هر یک بنا به شرایط ادراک فرد ‪،‬به عنوان محیطی‬
‫مستقل دریافت می گردند ‪.‬همچون یک محله و یا خیابانی از آن‬
‫‪‬‬

‫محیط می تواند از عناصر طبیعی مانند (کوه ‪،‬جنگل) مصنوع (خیابان ‪،‬میدان و ‪ )...‬و یا ترکیب انها مانند پارک‬
‫تشکیل شود‬
‫فضای شهری به عنوان ساخته ای مصنوع در پاسخگویی به مسائل شهری شهروندان (ترافیکی ‪،‬اجتماعی ‪،‬کالبدی‬
‫و ‪ )...‬یک محیط محسوب می شود‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 3

‫فضای شهری‪:‬‬
‫شهر مجموعه ای فرهنگی ‪/‬کالبدی است که بر اساس نیاز ها ‪،‬فعالیت ها و رفتارهای ساکنین ان شکل گرفته است ‪.‬‬

‫انسانها بسته به نیازهای فردی یا گروهی خود فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می کند ‪.‬‬
‫شهر و فضاهای مختلف آن ‪ ،‬بستر یا ظرفی هستند برای اینگونه اتفاقات ‪.‬بالتبع فضاها و خصوصیات آنها وابستگی‬
‫شدیدی به نحوه فعالیت و الگوهای رفتاری استفاده کنندگان آنها دارند‪.‬‬
‫میزان سازگاری فضا یا کالبد با فعالیت ها و رفتارهای جاری در آن معیار مهمی برای سنجش میزان سالمت ‪،‬توانایی و‬
‫هماهنگی یک جامعه می باشد‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 4

‫فضاهای عمومی وخصوص ی‪:‬‬
‫فضاها شامل طیف گسترده ای از انواع فضاهای عمومی تا خصوص ی می باشند هر فعالیت و رفتار ‪،‬حریم و قلمروی‬
‫ا‬
‫خاص خود را داراست و متقابال هر فضا دارای حریم و حرمت خود می باشد‬
‫نیازهای انسان ‪،‬چه مادی چه روحی و روانی ‪،‬بسته به خصوصیات خود در فضایی خصوص ی و خلوت ‪،‬عمومی و‬

‫گروهی برآورده می گردند‪.‬‬
‫فضاهای موجود در شهر به لحاظ نحوه استفاده به ‪ 3‬دسته تقسیم می شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬فضاهای خصوص ی(خانه های مسکونی حیاط و باغ خصوص ی و ‪).....‬‬
‫‪ -2‬فضاهای نیمه خصوص ی‪/‬نیمه عمومی (مجتمع های مسکونی و محوطه های انها‪،‬نمایشگاه ها و ‪)...‬‬
‫‪ -2‬فضاهای عمومی (میادین ‪،‬پارک ها و بازارها و ‪...‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 5

‫فضاهای شهری‪:‬‬
‫فضاهای شهری بخش ی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند‬
‫که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند یعنی جایی که‬
‫شهروندان در آن حضور دارند‪.‬‬
‫‪ ‬شرط اساس ی برای اینکه یک فضای عمومی ‪،‬فضای شهری‬
‫تلقی شود اینست که در آن تعامل و تقابل اجتماعی صورت‬
‫گیرد‪.‬‬
‫کاربرد عمومی فضاهای شهری ایجاد آرامش ‪،‬سرگرمی و محلی‬
‫برای گردش ‪،‬فراهم اوردن ارتباط و زمینه معاشرت و امکان تردد‬

‫است ‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 6

‫انواع فضاهای شهری‪:‬‬

‫‪ -1‬ورودی ها‬
‫‪-2‬میدان ها و فلکه ها‬
‫‪ -3‬مسیرها‬
‫‪ -4‬لبه آب‬
‫‪ -5‬پله‬

‫اجزای کالبدی تشکیل دهنده فضای شهری‬
‫فضا توسط عناصر محدود کننده و مستقر در ان قابل شناسایی است و‬
‫شخصیت آن تابع چگونگی و نظم حاکم بین این عناصر است ‪.‬‬
‫عناصر و اجزاء تشکیل دهنده فضای شهری عبارتند از ‪:‬‬
‫کف – بدنه – سقف و عناصر مستقر در فضا‬
‫‪ ‬کف ‪:‬کاربردهایی نظیر سطح زمین دارد ‪ .‬سطح کف عنصر محدود کننده زیرین‬
‫ا‬
‫فضا و معمول افقی است و می تواند یکدست یا پله پله باشد ‪.‬ارتباطی که بین‬

‫کف فضاهای مختلف یک مجموعه وجود دارد تآثیر به سزایی بر شخصیت کل‬
‫مجموعه فضاها دارد‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 7

‫‪ ‬بدنه ‪ :‬بدنه ها عناصر عمودی محدود کننده فضا هستند ‪ .‬بدنه ها‬
‫می تواند صلب یا نرم ‪ ،‬شفاف و کدر ‪،‬یکنواخت و متنوع باشد در‬
‫بسیاری از فضاهای شهری عناصر عمودی تعریف کننده فضا‬
‫شامل درختان ‪،‬ردیف نرده ها و ردیف ستونها می باشد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫عوامل موثر در شکل و حالت و فرم بدنه ها عبارتند از‪:‬‬

‫ابعاد بدنه ‪،‬موقعیت بدنه ‪،‬جنس ‪،‬بافت سطوح ‪ ،‬رنگ ‪،‬بازشوها‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 8

‫سقف‪:‬‬
‫دومین عنصر افقی محدود کننده فضا است ‪ .‬فرم پوشش سقف می تواند‬
‫ا‬
‫تأثیری کامال تعیین کننده در شخصیت کلی فضا داشته باشد‪ .‬فضاها شهری باز‬
‫سقف ندارند و آسمان نقش سقف را برای این فضاها ایفاء می کند‬
‫عناصر مستقر در فضا ‪ :‬این عناصر در داخل فضا قرار داشته و بخش ی از فضا‬
‫را اشغال می کند‪.‬عناصری مانند درختان ‪،‬نیمکت ‪،‬آبنما‬
‫این عناصر به دو دسته خالصه می شوند‪ :‬اثاثه شهری و عناصر سبز‬
‫عناصر کالبدی شکل دهنده به اجزای فضای شهری‪:‬‬
‫ا‬
‫‪ ‬عناصر شکل دهنده به کف‪ :‬کف سطحی است عموما افقی و محدوده ای‬
‫از فضای شهری که محصور در بدنه است‬
‫ کف افقی می تواند در یک تراز یا در تراز های مختلف باشد‬‫در غیر این صورت کف شیبدار است (رامپ) یا شکسته (پله و ‪)...‬‬
‫ نحوه کاربرد مصالح و چگونگی سازماندهی آنن و ارتباط بین مصالح مختلف‬‫در کفسازی موثر است‬
‫ کف فضای شهری عالوه بر فضای حرکت برای پیاده یا سواره عناصر دیگری‬‫را شامل می شود مانند ‪ :‬محل قرار گیری درختان ‪،‬باغچه ها و ‪ ...‬و محل قرار‬
‫گیری مبلمان شهری مانند ‪ :‬نیمکت ها ‪،‬مجسمه‪ ،‬تأسیسات شهری و ‪...‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 9

‫عناصر شکل دهنده به بدنه ‪:‬‬
‫فضاهای شهری به طور معمول توسط تعدادی توده ساختمانی‬
‫محدود تعریف شده اند که دارای حجم و سطوح قابل رویت از‬
‫فضاهای عمومی می باشند‬

‫بدنه ها یک سطح بسته یا احجامی از بناها می باشند ‪ .‬و هر حجم‬
‫به نوبه خود متشکل از سطوح مختلف است‪.‬‬
‫این سطوح از بنا را معماران نما می نامند ‪.‬‬
‫اما در طراحی شهری کلیه سطوح یا احجام تشکیل دهنده محدوده‬
‫فضا ‪،‬به عنوان بدنه های شهری دیده می شوند‪.‬‬
‫بدنه عالوه بر سطح و حجم دارای تعدادی بازشو( در و پنجره‪-‬بالکن‬

‫) و یک سری عناصر عمودی (ستون و ‪ )...‬با امکان ارتباط بصری به‬
‫بیرون است ‪.‬‬
‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 10

‫عناصر شکل دهنده به اجزاء مستقر در فضای شهری‪:‬‬
‫عناصر مبلمان شهری ‪ :‬مبلمان شهری در یک تقسیم بندی کلی واجد‬
‫خصوصیات زیر می باشند ‪:‬‬
‫‪-‬‬

‫اندازه یا ابعاد مبلمان که نمایانگر میزان اشغال فضا توسط ان می باشد‬

‫‪-‬‬

‫رنگ و پوشش ‪ :‬نحوه استتار و حفاظت مصالح از آسیب های محیطی‬

‫‪-‬‬

‫شکل‪ :‬حدود قابل روئت از مبلمان‬

‫‪-‬‬

‫بافت ‪ :‬میزان تخلخل ناهمواری یا صاف بودن سطح مبلمان و یا پوشش آن‬

‫‪-‬‬

‫تناسبات ‪ :‬نسبت ارتفاع به عرض و طول مبلمان همچنین نسبت عرض به طول‬

‫‪-‬‬

‫ساختار ‪ :‬شناخت استخوان بندی اصلی و محورهای عمده در شکل مبلمان‬

‫‪-‬‬

‫اتصالت‪:‬نحوه اتصال قطعات مختلف مبلمان به یکدیگر (هم جنس یا غیر‬

‫همجنس)‬
‫‪-‬‬

‫مکان قرار گیری‬

‫‪-‬‬

‫سبک و شیوه ساخت‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 11

www.shahrsazionline.com

‫شهرسازی آنالین‬


Slide 12

‫سازماندهی بصری ‪ :‬ترکیب بندی‬
‫ترکیببندی )‪(Composition‬در هنرهای گوناگون به معنای تنظیم‬
‫جایگاه اجزای اثر است که هنرمند برای ایجاد وحدت و تناسب بین‬
‫بخشهای مختلف اثر خود به کار میبرد‪.‬‬

‫از اینرو ترکیب بندی به معنای جای دادن منطقی عناصر در فضای‬
‫مورد نظر‪ ،‬در سطح دوبعدی و یا در فضای سه بعدی‪ ،‬ترکیب بندی‬
‫یا کمپوزیسیون گفته می شود‬
‫برای مثال ترکیببندی یک شهر‪ ،‬یک اثر معماری‪ ،‬یک اثر موسیقایی‪،‬‬
‫شعر و داستان‪ ،‬و آثار نقاش ی و عکاس ی دارای ترکیببندی ویژهای‬
‫هستند که هنرمند برگزیده است ‪.‬تعادل‪ ،‬تقارن و ریتم از عواملی‬
‫هستند که در کمپوزیسیون به آنها توجه میشود‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 13

‫سازماندهی بصری ‪ :‬ترکیب بندی‬
‫ترکیب بندی‪ ،‬تحت قواعد و اصول معین انجام می گردد و بین عناصر تصویری‪ ،‬ارتباط‪ ،‬پیوند ایجاد می کند‪.‬‬
‫نظم و ترتیب دادن‪ ،‬برنامه ریزی کردن بین عناصر تصویری‪ ،‬منسجم نمودن قسمت ها با هم‪ ،‬کنار هم قرار‬
‫دادن آن ها‪ ،‬ساختار و سازماندهی عناصر و بالخره هماهنگ کردن همه ی اجزاء با هم‪ ،‬مفهوم ترکیب را‬

‫مشخص می کند‬
‫يادگیري و شناخت تركيب بندي يك امر حس ي است كه با تمرين و تسلط فهم و درك قوانین آن‪ ،‬امكان پذير‬
‫است‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 14

‫سازماندهی و ترکیب بندی‬
‫برای دستیابی به اهداف طراحی کالبدی در یک محیط و منظر شهری یعنی ایجاد وحدت ‪،‬تنوع‪ ،‬می باید از مجموعه‬
‫اصولی که همان مبانی طراحی هستند کمک گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬الگو‪،‬ساختار و ترکیب بندی هر طرح به سازماندهی عناصر اولیه آن (نقطه‪،‬خط‪،‬سطح‪،‬حجم و ارتباط بین‬
‫آنها)بستگی دارد‪.‬‬
‫برخی از الگوهای ترکیبی به نظر هماهنگ و برخی دیگر ناهماهنگ می ایند ‪ .‬با ترکیب عناصر مختلف می توان حالت‬
‫و کیفیات متفاوتی از طرح را به وجود آورد‪.‬دریافت و برداشت بصری ما از یک طرح ناش ی از چگونگی سازماندهی و‬
‫ترکیب عناصر بصری یعنی خطوط‪،‬فرم ها‪،‬احجام‪،‬بافتها و رنگ هاست‪.‬‬
‫مهمترین اصول در سازماندهی فضا را می توان به سه دسته تقسیم نمود‪:‬‬
‫‪.1‬‬

‫اصول فضایی‬

‫‪.2‬‬

‫اصول ساختاری‬

‫‪.3‬‬

‫اصول نظم دهنده‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 15

‫سازماندهی و ترکیب بندی‬

‫اصول فضایی‪:‬‬
‫اولین دسته از اصول سازماندهی و ترکیب به موقعیت نسبی و ارتباط عناصر در فضا مربوط می شود ‪.‬‬
‫ا‬
‫این اصول عمدتا با ادراک محیط و تئوری گشتالت در ارتباط قرار می گیرند که در اوایل قرن بیستم مطرح شد و‬

‫سعی در توضیح جنبه هایی اصلی ادراک بصری محیط دارد‪.‬‬
‫اصول سازماندهی فضایی شامل موارد زیر است ‪:‬‬
‫‪ ‬مجاورت‪ :‬عناصر بصری نزدیک ‪،‬به صورت گروهی و با هم دیده می شوند و بنابراین عناصری که از نظر شکل‬
‫‪،‬اندازه ‪،‬رنگ‪،‬مقیاس و ‪ ....‬متفاوتند ولی در نزدیک یکدیگر قرار گرفته اند ایجاد اغتشاش بصری می کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬محصوریت‪ :‬وقتی که عناصر ‪،‬فضا را محصور می کنند فهم فضا و هم عناصر به شکل فرم های کاملی دیده‬
‫می شوند‪.‬بافت شهری از فضاهایی محصور در اندازه ها و مقیاسهای متفاوت تشکیل شده است‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 16

‫سازماندهی بصری و ترکیب بندی‬
‫‪ ‬تداخل‪ :‬عناصر متداخل بخش ی از یکدیگر محسوب می شوند و بنابراین وحدت بیشتری را القائ می‬
‫کنند‪.‬الگوهای تداخلی در بسیاری از مناظر طبیعی و انسان ساز یافت می شوند ‪ .‬ساختمانها و شهر هر یک‬
‫ترکیباتی از فرم های متداخل (توده و فضا ) هستند‪.‬‬

‫‪ ‬تداوم ‪:‬ترکیبات فضایی می توانند نشاندهنده تداوم حرکت در فضا ‪،‬زمان‪ ،‬و یا هر دو باشند ‪ .‬بعض ی از‬
‫الگوها به تدریح و برخی دیگر سریع توسعه می یابند ‪ .‬تداوم نقش مهمی در کنترل مقیاس و تغییرات طرح با‬
‫حفظ کلیت آن دارد‪.‬‬

‫‪ ‬تشابه ‪ :‬هر چه تشابه عناصر بیشتر باشد ارتباط بصری سهل تری می توان با آنها برقرار کرد و‬
‫برای ایجاد وحدت درجه ای از تشابه مورد نیاز است ‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 17

‫سازماندهی بصری و ترکیب بندی‬

‫اصول ساختاری ‪:‬‬
‫به چگونگی ارتباط قسمتهای مختلف طرح توجه دارند تا بدینوسیه آنها اجزای طرح به هم پیوسته ئ درارتباط با‬
‫یکدیگر دیده شوند این اصول شامل موارد زیرند‪:‬‬

‫تعادل ‪:‬انسان آگاهانه و نا اگاهانه در ارزیابی های بصری خود بیش از هر چیز دیگر به وجود تعادل و توازن توجه دارد ‪.‬‬
‫یک محور عمودی و یک پایه افقی عوامل مهم در سنجش تعادل از نظر موقعیت هستند ‪ .‬جهت ‪،‬اندازه ‪،‬تراکم و رنگ‬
‫نیز از عوامل مهم در ایجاد تعادل هستند ‪ .‬بین تعادل و قرینگی ارتباط بسیار قوی وجود دارد ‪.‬‬

‫تضاد‪:‬‬

‫عامل مهمی در به وجود آوردن یک کلیت منسجم است‪.‬تضاد برهم زننده تعادل است و ذهن را تحریک و توجه‬

‫را جلب می کند‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 18

‫سازماندهی بصری و ترکیب بندی‬
‫ریتم ‪ :‬از تکرار فرم های مشابه در فواصل مکانی یا زمانی ایجاد می شود و شکل مهمترین متغیر در ایجاد ریتم است ‪ .‬ریتم‬
‫های موحود در طبیعت بسیار بی نظم تر از ریتم های موجود در محیط های انسان ساخت است ‪ .‬ریتم می تواند پیچیده یا‬

‫ساده باشد ‪.‬‬
‫مقیاس ‪ :‬مقیاس ارتباط بین اندازه عناصر طرح را با ترکیب کلی نشان می دهد و ما عادت کرده ایم مقیاس اجزای‬
‫محیط را با خودمان اندازه بگیریم ‪ .‬مقیاس در ارتباط با فاصله ناظر از منظر تغییر کرده و مجازی می شود ‪.‬اگر چه ادراک‬
‫ما از ش ی موجود در منظر ثابت باقی می ماند ‪.‬مقیاس در فضاهای شهری با ارتفاع محصور کننده ها و اجزای منظر در‬
‫ارتباط قرار می گیرد‬
‫تناسب ‪ :‬منظور از تناسب اندازه نسبی اجزاء یا بخشهایی از طرح با سایر قسمتها است ‪ .‬برای تعیین برخی از اندازه ها به‬
‫نسبت های شکیل و زیبا‪ ،‬معروفترین فرمول‪ ،‬شیوه ای است که یونانیان باستان ابداع کرده اند و به "نسبت طالیی"‬
‫معروف است‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 19

‫سازماندهی بصری و ترکیب بندی‬
‫اصول نظم دهنده ‪:‬‬
‫هر طرحی نیاز به درجه ای از نظم دارد و کاربرد اصول نظم دهی می تواند نتایج بسیار ظاهری از نظم کلی طرح را‬
‫به دنبال داشته باشد ‪.‬‬

‫مهمترین اصول نظم دهنده عبارتند از ‪:‬‬
‫‪‬مرکزیت ‪ :‬طرح توسط یک یا چند مرکز مجازی یا حقیقی به سهولت نظم می گیرد ‪ .‬وجود مرکز سبب جمع‬
‫آوری عناصر در پیرامون آن می شود و می تواند الگوی شعاعی را تولید و بسط دهد ‪.‬‬
‫‪‬تقارن ‪ :‬چگونگی پیوستن و اجتماع عناصر بصری مشابه را نشان می دهد ‪ .‬تکرار یک شکل در طول یک محور‬

‫‪،‬انعکاس آینه ای ‪،‬چرخش یک شکل حول مرکز و انبساط یک شکل همگی سبب ایجاد تقارن هستند ‪.‬‬

‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬


Slide 20

‫سازماندهی بصری و ترکیب بندی‬
‫‪‬سلسله مراتب ‪ :‬سلسله مراتب برای ایجاد نظم به کار گرفته می شود و سبب می شود تا اجزا یا عناصر بر‬

‫اساس اهمیت تسلط در طرح ‪،‬تصویر گردند ‪ .‬سلسله مراتب در شهر در ارتباط با فضاها ‪،‬فرم ها و عملکردها‬

‫مصداق دارد ‪.‬‬
‫‪‬محوریت ‪ :‬محور خطی است مستقیم ‪،‬فرض ی یا حقیقی که عناصر محیط در ارتباط با آن سازماندهی می‬

‫شوند ‪ .‬محور با ارتباط دادن دو کانون مهم و نیز با محصور شدن به وسیله عناصری در اطرافش تقویت می‬
‫شود ‪ .‬محور در طراحی غالبا نمادی از قدرت و تسلط بر محیط است ‪.‬عالوه بر ان چشم را از یک عنصر به‬
‫عنصری دیگر هدایت می کند‪.‬‬
‫‪‬تأکید ‪:‬یعنی مبالغه و برجسته نمودن یک عنصر‪ .‬برای برجسته ساختن معنا از نظر بصری از فن تاکید‬
‫استفاده می شود که نه تنها باعث جلب بیننده می شود بلکه به معنای موجود در پیام نیز اهمیت و تحرکی‬
‫خاص بخشد‪.‬‬
‫شهرسازی آنالین‬

‫‪www.shahrsazionline.com‬‬