Transcript ADHD - opracowanie: Bożena Puchalska i Grażyna Żywicka.
Slide 1
„W stronę wspólnego wychowania”
Witamy
w naszej szkole
bliskiej każdemu dziecku,
która „otwiera” swe okna na świat,
wpuszcza do klasy słońce,
otwiera dzieciom usta,
niech mówią, piszą, malują, drukują,
wycinają i rzeźbią,
która pozwala dzieciom
„wspinać się na wzgórza,
ciągle iść ku światłu i słońcu”
Slide 2
Szkoła Podstawowa nr 50 im. Świętej Jadwigi
Królowej
Polski
jest
szkołą
bez
barier
architektonicznych. Dzięki temu mogą tu dobrze
funkcjonować uczniowie niepełnosprawni ruchowo.
Podjazdy, poręcze, winda, toalety, przestronne
korytarze zostały dostosowane do potrzeb dzieci na
wózkach. W placówce funkcjonuje 12 oddziałów
integracyjnych.
Slide 3
Dziecko
z nadpobudliwością
psychoruchową- ADHD
Opracowały: Bożena Puchalska
Grażyna Żywicka
Slide 4
Zagadnienia:
1. Definicja zespołu nadpobudliwości psychoruchowej.
2. Typy nadpobudliwości psychoruchowej.
3. Przyczyny i częstotliwość zaburzenia.
4. Objawy nadpobudliwości psychoruchowej:
a) zaburzenia koncentracji uwagi
b) nadruchliwość
c) impulsywność
5. Sytuacja dziecka nadpobudliwego.
6. Specjalistyczne formy terapii dzieci z nadpobudliwością
psychoruchową.
7. Skuteczne postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo.
8. Współpraca nauczyciela z rodzicami dziecka z ADHD.
9. Wskazania do pracy z uczniem podczas lekcji.
Slide 5
1. Definicja zespołu nadpobudliwości
psychoruchowej
Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej, zwany też niekiedy
zespołem hiperkinetycznym.
W literaturze angielskiej i amerykańskiej
często pojawia się skrót ADHD (Attention
Deficyt Hyperaktivity Disorder).
Slide 6
Istnieją dwie najpopularniejsze klasyfikacje
wg których rozpoznaje się zaburzenia, to
stworzona przez WHO ICD- 10 i amerykańska
DSM- IV.
2. Typy nadpobudliwości psychoruchowej:
1. Nasilone zaburzenia koncentracji uwagi– dzieci są tzw.
marzycielskie, nie mogą się skupić, potrafią pozostać
w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja; częściej
występuje u dziewczynek.
2. Nadmierna impulsywność– dzieci tzw. „żywe srebra”,
biegają w kółko bez obiektywnej przyczyny, odpowiednio
zmotywowane potrafią się skupić na dłużej; częściej
występuje u chłopców.
3. Nadmierna ruchliwość– nasilone objawy nadruchliwości
i zaburzeń koncentracji uwagi; częściej u chłopców.
Slide 7
3. Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
Za przetwarzanie informacji w naszym mózgu odpowiada
m.in. dopamina, związek chemiczny, który odgrywa rolę
neuroprzekaźnika i odpowiedzialny jest za przekazywanie
informacji z jednej komórki nerwowej neuronu do drugiej.
Dopaminę wydzielają neurony zlokalizowane
w określonych obszarach mózgu, a jej zadaniem jest
hamowanie lub modulowanie czynności innych neuronów,
zwłaszcza związanych z emocjami i ruchem.
U dzieci nadpobudliwych wydzielanie dopaminy nie jest
zrównoważone i być może jest to jeden z powodów, dla
których tak trudno jest im się skupić. Podejrzewa się w tym
względzie uwarunkowania natury genetycznej.
Slide 8
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
W/g najnowszych badań uwarunkowane jest
to w dużej mierze genetycznie, a więc jeżeli matka
lub ojciec byli dziećmi nadpobudliwymi to
prawdopodobieństwo, że będą borykali się z tym
problemem u swoich dzieci jest dość duże (50
procent).
Jeszcze kilka lat temu sądzono, że jedną
z przyczyn zaburzeń koncentracji i koordynacji
jest nieodpowiednia dieta (np. słodycze
i konserwanty).
Slide 9
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
Niewątpliwym jest fakt, że mózg dziecka
nadpobudliwego funkcjonuje inaczej niż mózg dziecka
zdrowego. Dopływające z zewnątrz bodźce bombardują
go, a on na skutek zaburzonych procesów analizy
i syntezy nie może się w tym wszystkim połapać. Jego
świat jest chaotyczny, dziecko jednocześnie odbiera kilka
sygnałów i nie wie na czym się skupić.
Obecnie uważa się, że przyczyną tego zespołu
najczęściej nie jest organiczne uszkodzenie mózgu na
skutek działania patologicznych czynników, a raczej
odmienny sposób dojrzewania układu nerwowego.
Spowodowane jest to zmianami w obrębie materiału
genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy
niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia
procesów psychicznych.
Slide 10
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
U dzieci nadpobudliwych wydzielanie
dopaminy nie jest zrównoważone i być może jest
to jeden z powodów, dla których tak trudno jest im
się skupić. Podejrzewa się w tym względzie
uwarunkowania natury genetycznej.
Na podstawie licznych badań szacuje się, że
na całym świecie zaburzeniem tym dotkniętych
jest od 2 do 9,5% dzieci w wieku szkolnym.
Slide 11
Najczęstsze
objawy towarzyszące ADHD to:
zachowania buntownicze,
agresywne i aspołeczne,
zuchwałość,
skracanie dystansu,
podatność na negatywne wpływy,
swoiste zaburzenia umiejętności szkolnych
(dysleksja, dysortografia),
niezborność i nieporadność ruchowa.
Slide 12
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej
najczęściej występujące u dzieci
w poszczególnych grupach wiekowych:
Do 3 r. ż.- Nadmierna ruchliwość, ale w tym wieku trudna do
oceny
Przedszkole- nadruchliwość, impulsywność, agresja wobec
innych dzieci. Trudno powiedzieć, które z tych dzieci będą nadal
nadruchliwe w szkole
Szkoła- zaburzenia koncentracji i uwagi, stopniowe
ustępowanie objawów
Dorastający- wewnętrzny niepokój, nieuporządkowanie
Model
psychologiczny
Slide 13
ZABURZENIA KONCENTRACJI
UWAGI
- dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach
podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania
innych czynności,
- popełnia błędy wynikające z niedbałości,
- często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach
i grach,
- często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi,
- często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma
kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem
codziennych obowiązków, jednak nie z powodu
przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji,
Slide 14
ZABURZENIA KONCENTRACJI
UWAGI
- często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub
innych zajęć,
- nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć
wymagających dłuższego wysiłku umysłowego - jak nauka
szkolna lub odrabianie zajęć domowych,
- często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.:
zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia,
- łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
- często zapomina o różnych codziennych sprawach!
Slide 15
NADRUCHLIWOŚĆ
Dzieci nadruchliwe wiercą się, stale dotykają
przedmiotów lub ubrania, gwałtownie wstają i wędrują np. po klasie,
mają trudności z wykonaniem zadania, często zmieniają zajęcie
i łatwo się rozpraszają. Dzieci nadruchliwe działają bez
zastanowienia, podejmują pochopne i niebezpieczne działania,
wyrywają się z odpowiedziami na lekcjach, przerywają
i przeszkadzają dorosłym i dzieciom, nie potrafią czekać na swoją
kolej podczas gier i zabaw.
Slide 16
NADRUCHLIWOŚĆ
-dziecko wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach
wymagających spokojnego siedzenia,
- często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble
w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe - w szkole,
w pracy w domu,
- często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub
odpoczywaniem,
- często jest w ruchu: „biega jak nakręcone”,
- często jest nadmiernie gadatliwe.
Slide 17
IMPULSYWNOŚĆ
Większość z nas, gdy wpada na
jakiś pomysł zastanawia się czy opłaca się go
zrealizować, a następnie w zależności od
wyciągniętych wniosków podejmuje się jego
realizacji lub nie.
U dziecka, z ADHD, z powodu
kłopotów z odroczeniem/ zahamowaniem
reakcji proces ten przebiega odmiennie- jest
pomysł i natychmiastowa jego realizacja.
Slide 18
IMPULSYWNOŚĆ
Impulsywność ma także tragiczne
następstwa. Dzieci o takich cechach częściej ulegają
poważnym wypadkom lub w nich giną, gdyż np. wybiegają
na jezdnię nie sprawdziwszy, czy nadjeżdża samochód.
- często wyrywają się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie
sformułowane w całości,
- często mają kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej,
- często przerywają lub przeszkadzają innym (np. wtrącają się
do rozmowy lub zabawy).
Slide 19
Osoba spokojna: Pomysł / STOP/ Decyzja /Realizacja
Osoba z ADHD: Pomysł /brak zahamowania/ Realizacja
Slide 20
Nadmierna impulsywność =
Brak zdolności do zahamowania reakcji
Slide 21
Sytuacja dziecka nadpobudliwego
Dziecko z ADHD nie przewiduje następstw różnych zjawisknie widzi związku między bieganiem po klasie, a złością nauczyciela
nie dlatego, że nie zna zasad, ale dlatego, że nie potrafi ich zastosować
w codziennych życiu.
Ma trudności z zaplanowaniem i organizowaniem tego, co ma
zrobić. Dziecko nadpobudliwe dzieli swój czas pomiędzy rodzinę
i szkołę. Tak więc szkoła staje się drugim bardzo ważnym
środowiskiem, w którym dziecko spędza dużo czasu. Dziecko musi
sprostać wielu trudnym zadaniom: usiedzieć w ławce przez 45 minut,
skupić się na lekcji, dodatkowo wymagany jest od niego wysiłek
intelektualny- powinno czytać, pisać, liczyć, a przede wszystkim
pohamować własną impulsywność i ruchliwość.
Slide 22
Sytuacja dziecka nadpobudliwego
Dziecko nadpobudliwe stale przeszkadza,
nie słucha, nie wypełnia poleceń, nie
pracuje na lekcji, przeszkadza innym, nie
odrabia prac domowych. Sprawia
wrażenie nieobecnego, jest często
zamieszane w klasowe bójki.
Nie jest to jego wina, nie jest to wina
nauczyciela, ani rodzica!
Slide 23
Dziecko nadpobudliwe w odpowiednich dla siebie
warunkach może osiągnąć wiele.
Slide 24
Specjalistyczne formy terapii
ergoterapia,
terapia zabawą,
kinezyterapia,
muzykoterapia,
terapia psychologiczna:
indywidualna, grupowa, rodzinna,
terapia pedagogiczna.
Slide 25
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Każde dziecko potrzebuje wiele zrozumienia, ale dziecku nadpobudliwemu
jest ono szczególnie potrzebne. Warto pamiętać, że jego zachowanie, męczące dla
otoczenia jemu samemu sprawia również poważne problemy.
Jeśli przyjąć, że u podłoża nadpobudliwości leży zaburzenie mechanizmu hamowania
zachowania, opóźniający z kolei nabycie zdolności uwewnętrznienia i realizowania
opisanych wcześniej czterech funkcji wykonawczych, to dzieciom z ADHD można
pomóc :
Organizując im środowisko zewnętrzne (uporządkowane otoczenie to ważny
element ewentualnego leczenia farmakologicznego). Takie dziecko żyje w świecie
wewnętrznego niepokoju i dlatego świat wokół niego powinien być uporządkowany.
Slide 26
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Dziecko nadpobudliwe potrzebuje więcej zrozumienia,
tolerancji i cierpliwości ze strony dorosłych. Warto pamiętać, że jego zachowania,
męczące dla otoczenia, jemu samemu sprawiają również poważne problemy, trudniej
mu znaleźć przyjaciół, trudniej odnieść sukces, trudniej usłyszeć pochwały.
Wprowadzaj porządek i rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest
stały. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków i kładzenia się spać. Daje im to
poczucie bezpieczeństwa i stałości. Poza tym układ nerwowy i cały organizm dziecka
ma czas na regenerację.
Ograniczaj bodźce. Ponieważ dziecko łatwo się rozprasza, należy się starać by
w domu był spokój. Należy unikać puszczania głośnej muzyki, zapraszania często
i wielu gości naraz trzeba ograniczać przesiadywanie przed telewizorem czy
komputerem. Trzeba dbać o to, by dziecko mogło się skupić na jednej czynności.
Kiedy je, niech nie gra radio. Kiedy czyta, niech nie je itd.
Slide 27
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Mów jasno i wyraźnie. Staraj się, by to, co mówisz, było jak najbardziej konkretne. Zamiast
ogólnego: „znów nie posprzątałeś pokoju”, powiedz raczej: „pościel łóżko”. Zamiast „ale
z ciebie niezdara” powiedz: „trzymaj filiżankę za ucho”. Nie dawaj dziecku zbyt dużo
możliwości wyboru.
Staraj się planować. Dzieci nadpobudliwe wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe
i niespodziewane. Dlatego jest dobrze w domu.
Przewiduj za dziecko wydarzenia. Rozkładaj jego przyszłe zadania na prostsze, mniej
odległe czynności i natychmiast nagradzaj dziecko. Celem tych zabiegów jest zastąpienie
dziecka wewnętrznych, niewłaściwie funkcjonujących systemów informacji, zasad i motywacji.
Zadbaj o miejsce pracy dziecka. Każde dziecko w wieku szkolnym, a zwłaszcza
nadpobudliwe powinno mieć wygodne i ciche miejsce pracy, z małą ilością przedmiotów
dookoła. Najlepszy będzie jasny blat, lampa i dwa pojemniki: na kredki i na długopisy. Miejsce
do pracy powinno być jasne i nie zagracone.
Kąpiel dziecka nadpobudliwego traktuj nie tylko jako zabieg higieniczny, ale też jako
doskonały moment do relaksu i wyciszenia.
Slide 28
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo
Staraj się interweniować w sytuacjach konfliktowych, w jakie uwikłało się
twoje dziecko, reguluj jego zachowania, ucz go innego sposobu negatywnych
uczuć.
Zachęcaj dziecko do wykonywania rożnego rodzaju prac plastycznych,
które pomogą mu uzewnętrznić jego uczucia.
Staraj się dostosować tempo pracy i zabawy do możliwości psychofizycznych
dziecka.
Zapewnij dziecku specjalistyczną pomoc psychologiczno - pedagogiczną
w momencie, gdy dziecko zaczyna mieć problemy w nauce.
Daj dziecku szansę wypowiadania się, jednocześnie porządkuj jego wypowiedzi,
pamiętając o tym, że dziecko ma skłonność do udzielania pochopnych odpowiedzi.
Slide 29
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Staraj się budzić zainteresowania dziecka i angażować go w bardzo
konkretnym działaniu.
Bądź elastycznym rodzicem. Pamiętaj, że twoje wypróbowane metody
wychowawcze mogą cię zawieść. Dziecko nadpobudliwe wymaga jasno określonych
reguł, ale nadmierny rygoryzm często daje odwrotny skutek do zamierzonego.
Nie obwiniaj się. Nic dziwnego, że mając w domu tak żywe dziecko, często
niesforne i ty- rodzic stajesz się impulsywna i nie postępujesz „właściwie” . Jeśli
zdarzy ci się zareagować agresją spróbuj sobie wybaczyć. Po prostu przeproś dziecko
i działaj dalej. Jeśli napady furii zdarzają się to zwróć się o pomoc do specjalisty.
Ucz się skutecznych metod radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Pracuj nad
własnymi emocjami, ucz się tzw. komunikacji otwartej.
Slide 30
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Staraj się konfrontować dziecko
z konsekwencjami swoich zachowań. Przypominaj
i podpowiadaj mu, jak ma postępować, aby lepiej
zorganizować czas i móc korzystać z rozmaitych
wskazówek.
Staraj się współpracować ze szkołą, przedszkolem do którego uczęszcza twoje
dziecko - dbaj o jego pozytywny wizerunek w oczach innych.
Możesz, po konsultacji z lekarzem podawać leki. Poprawiają one zdolność hamowania
i regulowania impulsywnych zachowań. Współczesne leki zapewniają znaczną poprawę
w zachowaniu dzieci z ADHD. Dzieci stają się mniej impulsywne, lepiej zapamiętują,
przejawiają większą samodzielność, dzięki temu stają się bardziej lubiane w gronie
kolegów i nauczycieli.
Baw się razem z dzieckiem. Są zabawy, które mogą powoli, ale dość skutecznie
pomóc wyciszyć dziecko i poprawić jego funkcjonowanie szkolne i społeczne.
Zdecydowanie należy ograniczyć czas spędzany przez dziecko przed telewizorem czy
komputerem.
Slide 31
Skuteczne postępowanie z dzieckiem
nadpobudliwym psychoruchowo
Przypominaj dziecku o pewnych obowiązkach, umieszczając, np. karteczki z różnymi
napisami w widocznych miejscach.
Podsuwaj dziecku rozwiązania alternatywne. Zamiast mówić, żeby przestało coś robić,
staraj się mu podsunąć, co mogłoby zacząć robić. Akcentuj każdy sukces, zauważaj mocne strony
dziecka, dbaj o to, aby było stale zajęte, nie nudziło się; proponuj mu zajęcia typu układanie
puzzli, układanek, loteryjek, lepienie, malowanie, rysowanie itp.
Polecenia formułuj krótko, jasno, precyzyjnie, unikaj formy zakazu – „nie rób tego”,
a raczej wskazuj na to, co ma w danym momencie zrobić. Zadania stawiane przed dzieckiem
i wymagające czasu dziel na prostsze i krótsze.
Organizuj zabawy z rówieśnikami pod kontrolą dorosłych, interweniuj w przypadku
konfliktów, perswaduj, prezentuj zachowania alternatywne do konfliktowych. W sytuacji silnego
pobudzenia proponuj czynności relaksujące np. leżenie i słuchanie muzyki, bajki.
Codziennie poświęcaj dziecku trochę czasu na rozmowę lub wspólną zabawę, odnoś się do
niego z wyrozumiałością i cierpliwością, zrozum, że jego niegrzeczność nie wynika ze
złośliwości lecz z nieumiejętności kontrolowania swojego zachowania.
Slide 32
Pamiętaj o dziesięciu podstawowych prośbach dziecka nadpobudliwego, które
zawierają całą esencję i wykładnię skutecznego postępowania z dzieckiem
nadpobudliwym. Oto one :
1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji.
5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze.
6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz.
7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko gubię się.
9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję.
10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, ze rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz !
Slide 33
Pierwsze kroki
Warto uzyskać dokument stwierdzający u naszego dziecka
nadpobudliwość psychoruchową. Daje on nam możliwość leczenia
farmakologicznego oraz uzyskania indywidualnego nauczania
w szkole. Nasze dziecko nabiera uprawnień dziecka szczególnej troski
zamiast dotychczasowego piętna łobuziaka.
Rodzice lub opiekunowie nabierają prawa do bycia
traktowanymi jako rodzice dziecka chorego genetycznie. Dotąd
większość z nich była traktowana jako niewydolni wychowawczo.
Slide 34
Pierwsze kroki
Przedstawiamy kolejne kroki postępowania:
Najpierw ktoś opiekujący się dzieckiem dostrzega u niego objawy
nadpobudliwości psychoruchowej. Może być to rodzic, wychowawczyni
w przedszkolu lub szkole, lekarz pierwszego kontaktu.
Slide 35
Pierwsze kroki
Rodzice lub prawni opiekunowie dziecka, którzy dowiedzieli się
o tym, że ich dziecko ma objawy ADHD lub ADD zapisują się na wizytę do
rejonowego lekarza psychiatry. Psychiatra powinien dać skierowanie na
badania stężenia poziomu hormonów we krwi oraz inne, tak, aby
wykluczyć przyczyny nadpobudliwości spowodowane czymś innym niż
wrodzoną wadą systemu nerwowego. Można udać się do lekarza psychiatry
mając już ze sobą wyniki odpowiednich badań.
Lekarz psychiatra wydaje diagnozę na piśmie. Tekst powinien
zawierać zalecenia dotyczące postępowania pedagogiczno wychowawczego wobec dziecka. Lekarz psychiatra przepisuje łagodne
środki psychotropowe dobrane indywidualnie do każdego pacjenta. Co
miesiąc podczas wizyty kontrolnej lekarz może skorygować stosowaną
przez siebie terapię w zależności od jej skuteczności.
Rodzice lub opiekunowie powinni nawiązać i utrzymywać ścisłą
współpracę z wychowawcami i nauczycielami, aby otoczyć dziecko
serdeczną, spójną i konsekwentną opieką.
Slide 36
Pierwsze kroki
Z zaburzeniami koncentracji uwagi często występuje dysleksja
i dysgrafia, toteż warto skorzystać z pomocy w tych dziedzinach. Po diagnozę
i skierowanie na zajęcia wyrównawcze należy się udać do rejonowej poradni
psychologiczno - pedagogicznej. Mając orzeczenie o dysleksji czy dysgrafii
zyskujemy prawo do pozytywnego rozpatrzenia naszego podania do dyrekcji
szkoły o zapewnienie dziecku szczególnych warunków zdawania egzaminów.
Są one określone przepisami ustawy i znane dyrektorom szkół.
Nauczanie indywidualne
Jeżeli nasze dziecko w dalszym ciągu nie potrafi sprostać wymaganiom
funkcjonowania w zespole klasowym, mamy prawo do otrzymania
indywidualnego nauczania. Aby uzyskać indywidualne nauczanie, które jest
bezpłatne, należy się udać do rejonowej poradni psychologiczno pedagogicznej z orzeczeniem od rejonowego lekarza psychiatry. Poradnia
psychologiczno - pedagogiczna wyda orzeczenie o celowości przyznania
nauczania indywidualnego. To orzeczenie i opinię od psychiatry należy
dołączyć do podania (o przyznanie indywidualnego nauczania) skierowanego
do dyrektora szkoły.
Slide 37
Postawa tolerancji
Postawa
tolerancji
Slide 38
Oto kilka rad i wskazówek, stosowanych
z dobrym skutkiem przez rodziców takich dzieci:
rodzice muszą zdobyć umiejętności rozeznawania
się w różnych sytuacjach i poznawać czynniki
irytujące dziecko,
muszą też zważać oraz niezwłocznie reagować na
symptomy zapowiadające u dziecka stany
rozdrażnienia,
najwięcej można wyczytać z wyrazu twarzy, na której
szybko odmalowuje się narastająca frustracja
i niemożność znalezienia wyjścia z sytuacji,
Slide 39
Oto kilka rad i wskazówek, stosowanych
z dobrym skutkiem przez rodziców takich dzieci:
skuteczne bywa życzliwe przypomnienie dziecku, by
panowało nad sobą, choć czasem okazuje się konieczne
wybawienie go z jakiejś opresji,
nieraz warto na jakiś czas przestać się nim
zajmować - nie po to, by je ukarać, lecz by zarówno
sobie, jak i jemu dać czas na ochłonięcie.
Slide 40
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
1. Należy uprościć styl życia.
2. Ograniczyć dopływ bodźców zewnętrznych, gdyż ich nadmiar
oddziałuje szkodliwie.
3. Nie dawać dziecku zbyt dużo zabawek naraz.
4. Niech ma do wykonania tylko jedno zadanie - tak długo, aż się z niego wywiąże.
5. Wprowadzić ustalony - choć nie sztywny -plan zajęć, który da dzieciom poczucie
stabilizacji. Chodzi nie tyle o dokładne wyznaczanie i trzymanie się godzin, ile
o przestrzeganie porządku, czyli kolejności zajęć.
6. Dbać o racjonalne żywienie rodziny, podając regularnie posiłki oraz przekąski,
które będą proste, a jednocześnie bogate w różne składniki.
7. Starać się układać dzieci do snu w atmosferze serdeczności, miłości i odprężenia.
8. Ustalić normy postępowania, które pomogą panować dziecku nad swą
impulsywnością.
9. Opracować kodeks obowiązujących reguł, jak również sprecyzować konsekwencje
łamania niepodważalnych praw.
Slide 41
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
Warto wiedzieć, co dziecko lubi, a czego nie. Warto więc
pozwolić dziecku wybrać ulubione zabawki, którymi mogłoby się
bawić z drugimi.
Nie zmuszać dziecka do jedzenia czegoś, co mu stanowczo
nie smakuje lub do noszenia garderoby, która mu się nie podoba.
Musi otrzymywać krótkie komunikaty:
Zamiast: ,,Znowu wróciłeś z podwórka w tych zabłoconych butach
i wchodzisz na dywan” Trzeba mówić: ,,zdejmij buty” lub ,,buty”
i upewnić się czy dziecko usłyszało: ,,proszę powtórz”.
Podzielić zadania na etapy:
Jeśli powiemy ,,sprzątaj pokój”, to mimo, że dziecko chce to zrobić,
nie wie jak. Posprząta, jeśli dostanie polecenie: ,,zdejmij rzeczy
z krzesła”, a teraz ,,włóż je do szafy”.
Slide 42
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
• trzeba pamiętać o różnicy między karceniem, a nadużywaniem
władzy rodzicielskiej. Jako ojciec lub matka musisz zachować autorytet,
• wyjaśnienia powinny być zwięzłe, podane tonem przyjaznym, ale
stanowczym; innymi słowy, nie bądź zbyt drobiazgowy ani nie wdawaj się
w dyskusje na temat bezspornych zasad postępowania,
• unikaj również mnożenia przestróg. Jeżeli dziecko trzeba skarcić, zrób to od
razu,
• pamiętaj: „Autorytet zdobywa się spokojem, pewnością siebie
i stanowczością”,
• zawsze rozmawiaj z dzieckiem tak, by przykuć jego uwagę - często zwracaj
się do niego po imieniu, patrz mu w oczy i używaj prostych słów,
• trzeba zatem zwracać uwagę nie tylko na to, co się mówi, ale również - jak
się mówi,
Slide 43
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
• właściwe karcenie stwarza atmosferę zaufania, ciepła
i stabilności. Kiedy więc trzeba skarcić dziecko, powinno się
zarazem udzielić mu stosownych wyjaśnień,
• warto też pamiętać o następującej maksymie: ,,Mów, co myślisz,
myśl co mówisz i rób, co obiecujesz zrobić”,
• do szczególnie stresujących czynników związanych
z wychowaniem trudnego dziecka należy jego nadmierne pragnienie
skupiania na sobie uwagi. Toteż jak najszybciej dostrzegaj, chwal
i nagradzaj właściwe zachowanie lub dobrze wykonaną pracę.
Słowa uznania będą dla dziecka wielką zachętą. Dzieci potrzebują
małych, ale natychmiastowych nagród.
Slide 44
Jak nagradzać dobre postępowanie?
Pochwała - słowa uznania za dobrze wykonaną pracę lub właściwe
zachowanie, wypowiedziane życzliwym tonem, potwierdzone
przytuleniem i serdecznym wyrazem twarzy.
Tabliczka - znajdująca się w widocznym miejscu, na której
umieszcza się nalepki lub gwiazdki, aby zachęcić dziecko do
dobrego zachowania.
Lista dobrych czynów - opisująca sukcesy dziecka: wartościowe
czyny, zasługujące na pochwałę. Gdy tylko dziecko zrobi coś
dobrego, choćby to była z początku drobnostka, wpisz to na listę
i przeczytaj komuś z rodziny.
Slide 45
Jak nagradzać dobre postępowanie?
Barometr zachowania - gdy dziecko zrobi coś dobrego, do
szklanego naczynia wrzuca się cukierki lub ziarnka grochu –
w zależności od wieku dziecka (jest to widzialny bodziec
wzmacniający pozytywne zachowanie). Chodzi o stworzenie
systemu przyznawania punktów, których określona liczba
upoważniałaby do nagrody, jaką może być na przykład pójście do
kina, na łyżwy czy do restauracji - a więc zrobienie czegoś, co
rodzina i tak zamierzała zrobić. Zamiast grozić dziecku: „Jeżeli
będziesz niegrzeczny, to nigdzie nie pójdziemy”, powiedz raczej:
„Pójdziemy, jeśli będziesz grzeczny”.
Najważniejsze jest zastąpienie negatywnego myślenia
pozytywnym, a na to - warto pamiętać - potrzeba czasu.
Slide 46
Zadaj sobie dodatkowe pytania zanim uznasz,
że problem dotyczy twojego dziecka ?
- Czy problemy z zachowaniem zdarzają się nagminnie, czy
dotyczą tylko specyficznych sytuacji?
- Czy dziecko na niczym nie może się skoncentrować, a może są
sytuacje, przedmioty, które przyciągają jego uwagę i angażują na
dłużej?
- Czy kłopoty pojawiły się dawno czy dopiero miesiąc temu?
- Czy dziecko, pomimo tego, że skończyło dwa lata nie umie
opanować ataków złości, domaga się natychmiastowego
zaspokojenia swoich potrzeb?
- Czy fakt, że moje dziecko jest ruchliwe dostrzegają inni, którzy
informują nas o tym?
Slide 47
Współpraca nauczyciela
z rodzicami dziecka z ADHD
Nagłe pojawienie się tych zaburzeń wymaga
dokładnej diagnostyki!
Leki nie mogą wyleczyć z nadpobudliwości, ale mogą pomóc ją przeżyć.
Dlatego wskazane jest kierowanie rodziców do neurologa, gdy podejrzewamy
ADHD. Diagnozę zawsze stawia lekarz! Tłumaczmy rodzicom, że:
- dziecku będzie się łatwiej skupić podczas nauki,
- zacznie słyszeć, co do niego się mówi,
- łatwiej będzie mu zapanować nad swoją potrzebą ruchu,
- łatwiej mu będzie przez chwilę pomyśleć, zanim coś zrobi,
- łatwiej mu będzie skupić się w czasie zajęć reedukacyjnych (częściej niż inne
dzieci mają kłopoty z dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią); specyficzne trudności
w pisaniu i czytaniu częściej występują u chłopców.
Leki nie zastąpią wychowania i nauczania!
Optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna
klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli.
Slide 48
Wskazania do pracy z uczniem podczas lekcji
Oto przykładowe zasady, które pomogą nauczycielowi
podczas lekcji:
- zauważać pozytywne zachowanie dziecka nadpobudliwego
i informować je o tym co parę minut,
- podchodzić do niego, przytaknąć mu, uśmiechnąć się z oddali
informować o kolejności wykonywanych ćwiczeń,
- określać zasady oceniania przed rozpoczęciem pracy, np.:
- Kto pierwszy dobrze napisze dostanie piątkę, kolejne dwie osoby
po plusie (niespodzianki ze strony pani są traktowane jako
manipulacja przez dziecko nadpobudliwe),
- uczeń ma na ławce tylko przybory potrzebne do bieżącej pracy.
Slide 49
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Krok po kroku...
Stopień (krok) pierwszy: INFORMACJA ZWROTNA I PROŚBA
(słowo klucz – „proszę, nie rób tak”) Jeżeli jakieś zachowanie nas denerwuje, wprawia
w zakłopotanie, to zanim wezmą górę emocje, warto dać sygnał o swoim dyskomforcie.
Przykład: nie mogę jasno wytłumaczyć, skoro przerwałeś mi w trakcie mojej wypowiedzi.
Proszę cię, żebyś nie robił tego więcej. Intencja: Zależy mi na tym, żebyśmy porozumieli
się mówiąc po kolei. Jeżeli dołożymy do prośby swoje intencje, wówczas zwrócenie
uwagi będzie łagodniejsze i sprawi, że dziecko nie powinno obrazić się na nas.
Krok drugi: WYZNACZENIE GRANICY
(słowo klucz – „nie życzę sobie”) Kiedy dziecko naruszające regułę nie zareagowało na
prośbę, przechodzimy do postawienia drugiej granicy. Może się zdarzyć tak, że stawianie
granic musimy zacząć już od tego poziomu.
Przykład: nie życzę sobie, żebyś mi przerywał. Chcę być wysłuchana do końca.
Slide 50
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Krok trzeci: ZAPOWIEDŹ SANKCJI
Dodajemy zapowiedź sankcji, którą zastosujemy, jeżeli dziecko w dalszym
ciągu zachowuje się nieodpowiednio. Skuteczna sankcja musi spełniać dwa
warunki:
- być realna do wykonania,
- być uciążliwa dla osoby, w stosunku do której chcemy ją zastosować.
Uciążliwość powinna być proporcjonalna do wagi wykroczenia.
Przykład: Jeżeli nadal będziesz mi przerywał, wstawię ci minus za pracę na
lekcji.
Krok czwarty: WYKONANIE SANKCJI
To ostatni poziom, na którym już musimy zastosować zapowiedzianą sankcję.
Slide 51
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Uwaga! Ważne jest, abyśmy nie wracali do wyższych,
(delikatniejszych) poziomów, przeszliśmy już na niższe. Świadczyłoby to
o naszym braku konsekwencji i skuteczności.
Dla dziecka nadpobudliwego stosowanie konsekwencji staje się
również nagrodą, ponieważ wiąże się ze zwracaniem nań uwagi. Jest to
szczególnie widoczne w młodszych klasach.
Przykład: - Mamo, dostałam stopień! Chwali się dziewczynka z drugiej klasy Ależ to dwójka z minusem, przecież wiesz, że to znaczy, że źle napisałaś!- Ale
mam stopień! - cieszy się córeczka. Dla młodzieży starszej nagrodą bywa
publiczne wytykanie złego postępku - na forum klasy, lub co gorsza– na
szkolnym apelu. Młody człowiek staje się wtedy „gwiazdą”- odnosi sukcesy
w zakłócaniu porządku - wszyscy się nim zajmują, jest w centrum uwagi.
Slide 52
Dopilnowanie, aby poniższe informacje znalazły się
w zeszycie dziecka (w przypadku dziecka z ADHD) należy do
nauczyciela.
Jak pisać uwagi?
1. Codziennie pisz coś pozytywnego.
2. O trudnych sytuacjach/ zachowaniach problemowych informuj
w następujących sytuacjach:
- gdy taka była umowa z rodzicami,
- gdy rodzice mają na nie wpływ,
- gdy pojawiły się nowe, niepokojące problemy lub zachowania.
3. Informuj o wprowadzonych zasadach i konsekwencjach, jakie będą
wyciągnięte.
4. Informuj, gdy chcesz spotkać się z rodzicem.
5. Wpisując uwagę - pamiętaj, co chcesz uzyskać od rodziców.
Slide 53
Jak pisać opinie o uczniu?
Prawidłowo napisana opinia o uczniu pomoże specjaliście postawić
właściwą diagnozę oraz zaplanować odpowiednie interwencje.
Powinna ona zawierać:
1. Informacje o mocnych stronach dziecka.
2. Informacje o nabywaniu wiedzy przez dziecko w stosunku do pozostałych
uczniów w klasie.
3. Opis funkcjonowania społecznego i emocjonalnego dziecka.
4. Konkretny opis zachowań problemowych:
- na czym polegają?
- w jakich sytuacjach się pojawiają?
- jak często występują?
5. Informacje o zastosowanych dotąd interwencjach i ich efektach.
6. Informacje dotyczące współpracy z rodzicami.
7. Jasno sformułowane oczekiwania nauczyciela.
Slide 54
Co zrobić, gdy u ucznia podejrzewamy ADHD?
1. Przez okres co najmniej 2-3 miesięcy obserwować dziecko.
2. Przeprowadzić rozmowę z rodzicami.
Informacja o zaobserwowanych trudnościach dziecka, zachowaniach
problemowych. Czy rodzice obserwują podobne trudności na terenie-domu
i w innych sytuacjach?
- jak często rodzic musi powtarzać polecenia do dziecka?
- jak wygląda odrabianie lekcji?
- jak wygląda spożywanie posiłków?
- jak dziecko zachowuje się, gdy rodzic rozmawia przez telefon?
- jak wyglądają jego relacje z rówieśnikami?
3. Pokierować rodzica do Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej.
4. Zasugerować wykluczenie chorób somatycznych/ zaburzeń psychicznych.
5. Zalecić konsultację psychiatryczną.
Slide 55
Co zrobić, gdy u ucznia podejrzewamy ADHD?
6. Skrupulatnie realizować otrzymane zalecenia.
7. Ustalić stałe spotkania z rodzicami.
8. Przygotować rodzica na system postępowania z dzieckiem.
9. Opracować system codziennej komunikacji z rodzicem.
10.Ustalić sposób kontrolowania zapisu przez dziecko pracy domowej/
informacji o sprawdzianach, klasówkach.
11. Ustalić, na czym polega dostosowanie wymagań do możliwości dziecka
(z założenia zapisuje mniej, resztę ma wklejaną, wydłużenie czasu
przeznaczonego na wykonanie polecenia, dzielenie pracy na krótkie etapy,
klasówki na dwa dni, wprowadzenie możliwości odpowiedzi ustnej zamiast
pisemnej, zmniejszenie ilości zadawanej pracy domowej itp.).
12. Informować na bieżąco o stosowanych zasadach, konsekwencjach oraz
zmianach w zachowaniu dziecka.
Slide 56
Wskazania do pracy z uczniem
z nadpobudliwością psychoruchową:
1. Uzyskanie informacji o problemach
i formach pomocy dla uczniów
z nadpobudliwością.
2. Akceptowanie ucznia, lecz nie jego
zachowań.
3. Indywidualizacja pracy (dostosowanie
metod i tempa pracy do możliwości ucznia
ograniczenie ilości bodźców dochodzących
do ucznia, wyróżnianie najważniejszych
informacji).
4. Zapewnienie uczniowi odpowiedniego
miejsca w klasie.
5. Przypominanie uczniowi o zasadach.
6. Włączenie ucznia do aktywnego udziału
w lekcji, m. in. pełnienie dyżuru.
Slide 57
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
7. Stosowanie odpowiedniego systemu komunikacji: proste, krótkie
zwroty, słowa-symbole stosowane często w celu lepszej koncentracji
uwagi, lub polecenia rozpoczęcia czynności przez ucznia.
8. Przedstawienie na początku lekcji planu, kolejności poszczególnych
etapów, w przypadku zmiany poinformowanie o tym.
9. Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na
mniejsze możliwe do zrealizowania etapy.
10.Udzielanie uczniowi komunikatów zwrotnych dotyczących
zachowania i wykonywanego zadania.
11. Wydawanie uczniowi na raz tylko jednego polecenia.
12. Prezentowanie materiału na konkretnych przykładach, zanim
zostanie podane bardziej ogólne twierdzenie.
Slide 58
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
13. Sprawdzanie, czy uczniowie rozumieją słowa używane do prezentowania
nowego materiału.
14. Formułowanie informacji dotyczącej pracy domowej w jasny
i przejrzysty sposób.
15. Zmniejszenie ilości materiału przepisywanego z tablicy lub z książek.
16. Przed rozpoczęciem wykonywania zadania poproszenie ucznia, aby
powtórzył polecenie.
17. Sprawdzanie w trakcie i pod koniec lekcji, czy uczeń zdążył wszystko
zanotować, czy zapisał, co ma zrobić w domu, co przynieść na następny
dzień do szkoły, termin sprawdzianu itp.
18. Staranie się pobudzać zainteresowania ucznia i angażować go w bardzo
konkretne działania.
Slide 59
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
19. Stosowanie zasady, że uczeń łatwiej zapamiętuje nowy, ciekawy,
zwięźle przekazany materiał.
20. Dbanie o poprawę analizy słuchowej i wzrokowej poprzez
stymulację polisensoryczną, wielokrotne powtarzanie ćwiczeń,
modyfikowanie poszczególnych zadań i ćwiczeń, korzystanie
z nowych ciekawych technik.
21. Szukanie i przekazywanie uczniowi możliwych do zaakceptowania
przez otoczenie form rozładowania nadpobudliwości, złości lub agresji.
22. Stosowanie specjalnych metod podczas sprawdzania wiadomości
(dzielenie dłuższych sprawdzianów na części, wydłużenie czasu
odpowiedzi, przypominanie o sprawdzianie).
23. Chwalenie ucznia przynajmniej jeden raz dziennie.
Slide 60
Na świecie dzieci nadpobudliwe
objęte są prawną ochroną, mają
prawo ubiegać się o specjalną
pomoc w nauczaniu.
Gdzie szukać pomocy?
Wszelkich informacji udziela
ogólnopolska infolinia Polskiego
Towarzystwa ADHD,
nr tel. 0 12 251 49 24.
Adresy przychodni
specjalizujących się w ADHD
znajdziesz również w internecie
na stronie
http: //www.adhd.info.pl
w zakładce „mapa poradni”.
Slide 61
LITERATURA
T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka
„Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Prawie wszystko, co
chcielibyście wiedzieć” wyd. BiFolium
A. Kozłowska „Zaburzenia emocjonalne u dzieci”
Russell A. Barkley. „Dzieci nadpobudliwe i roztargnione”
Świat Nauki, Listopad 1998.
Hanna Nartowska. „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”
Nasza Księgarnia.
Jolanta Makowska. „ Dzieci trudne do kochania” Instytut
Wydawniczy CRZZ.
Referat jest także efektem udziału w szkoleniu pod tym
samym tytułem przeprowadzonym przez T.Wolańczyka,
A.Kołakowskiego i M.Skotnicką w Warszawie, przez p. Annę
Gawryluk oraz p. Renatę Wolińską z Gdańska.
Slide 62
Dziękujemy za uwagę.
Slide 63
Życzymy wszystkim
wszystkiego najlepszego w najbliższym
tygodniu, miesiącu i roku.
Miłości, zdrowia oraz troskliwych
przyjaciół
„W stronę wspólnego wychowania”
Witamy
w naszej szkole
bliskiej każdemu dziecku,
która „otwiera” swe okna na świat,
wpuszcza do klasy słońce,
otwiera dzieciom usta,
niech mówią, piszą, malują, drukują,
wycinają i rzeźbią,
która pozwala dzieciom
„wspinać się na wzgórza,
ciągle iść ku światłu i słońcu”
Slide 2
Szkoła Podstawowa nr 50 im. Świętej Jadwigi
Królowej
Polski
jest
szkołą
bez
barier
architektonicznych. Dzięki temu mogą tu dobrze
funkcjonować uczniowie niepełnosprawni ruchowo.
Podjazdy, poręcze, winda, toalety, przestronne
korytarze zostały dostosowane do potrzeb dzieci na
wózkach. W placówce funkcjonuje 12 oddziałów
integracyjnych.
Slide 3
Dziecko
z nadpobudliwością
psychoruchową- ADHD
Opracowały: Bożena Puchalska
Grażyna Żywicka
Slide 4
Zagadnienia:
1. Definicja zespołu nadpobudliwości psychoruchowej.
2. Typy nadpobudliwości psychoruchowej.
3. Przyczyny i częstotliwość zaburzenia.
4. Objawy nadpobudliwości psychoruchowej:
a) zaburzenia koncentracji uwagi
b) nadruchliwość
c) impulsywność
5. Sytuacja dziecka nadpobudliwego.
6. Specjalistyczne formy terapii dzieci z nadpobudliwością
psychoruchową.
7. Skuteczne postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo.
8. Współpraca nauczyciela z rodzicami dziecka z ADHD.
9. Wskazania do pracy z uczniem podczas lekcji.
Slide 5
1. Definicja zespołu nadpobudliwości
psychoruchowej
Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej, zwany też niekiedy
zespołem hiperkinetycznym.
W literaturze angielskiej i amerykańskiej
często pojawia się skrót ADHD (Attention
Deficyt Hyperaktivity Disorder).
Slide 6
Istnieją dwie najpopularniejsze klasyfikacje
wg których rozpoznaje się zaburzenia, to
stworzona przez WHO ICD- 10 i amerykańska
DSM- IV.
2. Typy nadpobudliwości psychoruchowej:
1. Nasilone zaburzenia koncentracji uwagi– dzieci są tzw.
marzycielskie, nie mogą się skupić, potrafią pozostać
w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja; częściej
występuje u dziewczynek.
2. Nadmierna impulsywność– dzieci tzw. „żywe srebra”,
biegają w kółko bez obiektywnej przyczyny, odpowiednio
zmotywowane potrafią się skupić na dłużej; częściej
występuje u chłopców.
3. Nadmierna ruchliwość– nasilone objawy nadruchliwości
i zaburzeń koncentracji uwagi; częściej u chłopców.
Slide 7
3. Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
Za przetwarzanie informacji w naszym mózgu odpowiada
m.in. dopamina, związek chemiczny, który odgrywa rolę
neuroprzekaźnika i odpowiedzialny jest za przekazywanie
informacji z jednej komórki nerwowej neuronu do drugiej.
Dopaminę wydzielają neurony zlokalizowane
w określonych obszarach mózgu, a jej zadaniem jest
hamowanie lub modulowanie czynności innych neuronów,
zwłaszcza związanych z emocjami i ruchem.
U dzieci nadpobudliwych wydzielanie dopaminy nie jest
zrównoważone i być może jest to jeden z powodów, dla
których tak trudno jest im się skupić. Podejrzewa się w tym
względzie uwarunkowania natury genetycznej.
Slide 8
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
W/g najnowszych badań uwarunkowane jest
to w dużej mierze genetycznie, a więc jeżeli matka
lub ojciec byli dziećmi nadpobudliwymi to
prawdopodobieństwo, że będą borykali się z tym
problemem u swoich dzieci jest dość duże (50
procent).
Jeszcze kilka lat temu sądzono, że jedną
z przyczyn zaburzeń koncentracji i koordynacji
jest nieodpowiednia dieta (np. słodycze
i konserwanty).
Slide 9
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
Niewątpliwym jest fakt, że mózg dziecka
nadpobudliwego funkcjonuje inaczej niż mózg dziecka
zdrowego. Dopływające z zewnątrz bodźce bombardują
go, a on na skutek zaburzonych procesów analizy
i syntezy nie może się w tym wszystkim połapać. Jego
świat jest chaotyczny, dziecko jednocześnie odbiera kilka
sygnałów i nie wie na czym się skupić.
Obecnie uważa się, że przyczyną tego zespołu
najczęściej nie jest organiczne uszkodzenie mózgu na
skutek działania patologicznych czynników, a raczej
odmienny sposób dojrzewania układu nerwowego.
Spowodowane jest to zmianami w obrębie materiału
genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy
niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia
procesów psychicznych.
Slide 10
3.Przyczyny i częstotliwość zaburzenia
U dzieci nadpobudliwych wydzielanie
dopaminy nie jest zrównoważone i być może jest
to jeden z powodów, dla których tak trudno jest im
się skupić. Podejrzewa się w tym względzie
uwarunkowania natury genetycznej.
Na podstawie licznych badań szacuje się, że
na całym świecie zaburzeniem tym dotkniętych
jest od 2 do 9,5% dzieci w wieku szkolnym.
Slide 11
Najczęstsze
objawy towarzyszące ADHD to:
zachowania buntownicze,
agresywne i aspołeczne,
zuchwałość,
skracanie dystansu,
podatność na negatywne wpływy,
swoiste zaburzenia umiejętności szkolnych
(dysleksja, dysortografia),
niezborność i nieporadność ruchowa.
Slide 12
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej
najczęściej występujące u dzieci
w poszczególnych grupach wiekowych:
Do 3 r. ż.- Nadmierna ruchliwość, ale w tym wieku trudna do
oceny
Przedszkole- nadruchliwość, impulsywność, agresja wobec
innych dzieci. Trudno powiedzieć, które z tych dzieci będą nadal
nadruchliwe w szkole
Szkoła- zaburzenia koncentracji i uwagi, stopniowe
ustępowanie objawów
Dorastający- wewnętrzny niepokój, nieuporządkowanie
Model
psychologiczny
Slide 13
ZABURZENIA KONCENTRACJI
UWAGI
- dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach
podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania
innych czynności,
- popełnia błędy wynikające z niedbałości,
- często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach
i grach,
- często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi,
- często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma
kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem
codziennych obowiązków, jednak nie z powodu
przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji,
Slide 14
ZABURZENIA KONCENTRACJI
UWAGI
- często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub
innych zajęć,
- nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć
wymagających dłuższego wysiłku umysłowego - jak nauka
szkolna lub odrabianie zajęć domowych,
- często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.:
zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia,
- łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
- często zapomina o różnych codziennych sprawach!
Slide 15
NADRUCHLIWOŚĆ
Dzieci nadruchliwe wiercą się, stale dotykają
przedmiotów lub ubrania, gwałtownie wstają i wędrują np. po klasie,
mają trudności z wykonaniem zadania, często zmieniają zajęcie
i łatwo się rozpraszają. Dzieci nadruchliwe działają bez
zastanowienia, podejmują pochopne i niebezpieczne działania,
wyrywają się z odpowiedziami na lekcjach, przerywają
i przeszkadzają dorosłym i dzieciom, nie potrafią czekać na swoją
kolej podczas gier i zabaw.
Slide 16
NADRUCHLIWOŚĆ
-dziecko wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach
wymagających spokojnego siedzenia,
- często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble
w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe - w szkole,
w pracy w domu,
- często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub
odpoczywaniem,
- często jest w ruchu: „biega jak nakręcone”,
- często jest nadmiernie gadatliwe.
Slide 17
IMPULSYWNOŚĆ
Większość z nas, gdy wpada na
jakiś pomysł zastanawia się czy opłaca się go
zrealizować, a następnie w zależności od
wyciągniętych wniosków podejmuje się jego
realizacji lub nie.
U dziecka, z ADHD, z powodu
kłopotów z odroczeniem/ zahamowaniem
reakcji proces ten przebiega odmiennie- jest
pomysł i natychmiastowa jego realizacja.
Slide 18
IMPULSYWNOŚĆ
Impulsywność ma także tragiczne
następstwa. Dzieci o takich cechach częściej ulegają
poważnym wypadkom lub w nich giną, gdyż np. wybiegają
na jezdnię nie sprawdziwszy, czy nadjeżdża samochód.
- często wyrywają się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie
sformułowane w całości,
- często mają kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej,
- często przerywają lub przeszkadzają innym (np. wtrącają się
do rozmowy lub zabawy).
Slide 19
Osoba spokojna: Pomysł / STOP/ Decyzja /Realizacja
Osoba z ADHD: Pomysł /brak zahamowania/ Realizacja
Slide 20
Nadmierna impulsywność =
Brak zdolności do zahamowania reakcji
Slide 21
Sytuacja dziecka nadpobudliwego
Dziecko z ADHD nie przewiduje następstw różnych zjawisknie widzi związku między bieganiem po klasie, a złością nauczyciela
nie dlatego, że nie zna zasad, ale dlatego, że nie potrafi ich zastosować
w codziennych życiu.
Ma trudności z zaplanowaniem i organizowaniem tego, co ma
zrobić. Dziecko nadpobudliwe dzieli swój czas pomiędzy rodzinę
i szkołę. Tak więc szkoła staje się drugim bardzo ważnym
środowiskiem, w którym dziecko spędza dużo czasu. Dziecko musi
sprostać wielu trudnym zadaniom: usiedzieć w ławce przez 45 minut,
skupić się na lekcji, dodatkowo wymagany jest od niego wysiłek
intelektualny- powinno czytać, pisać, liczyć, a przede wszystkim
pohamować własną impulsywność i ruchliwość.
Slide 22
Sytuacja dziecka nadpobudliwego
Dziecko nadpobudliwe stale przeszkadza,
nie słucha, nie wypełnia poleceń, nie
pracuje na lekcji, przeszkadza innym, nie
odrabia prac domowych. Sprawia
wrażenie nieobecnego, jest często
zamieszane w klasowe bójki.
Nie jest to jego wina, nie jest to wina
nauczyciela, ani rodzica!
Slide 23
Dziecko nadpobudliwe w odpowiednich dla siebie
warunkach może osiągnąć wiele.
Slide 24
Specjalistyczne formy terapii
ergoterapia,
terapia zabawą,
kinezyterapia,
muzykoterapia,
terapia psychologiczna:
indywidualna, grupowa, rodzinna,
terapia pedagogiczna.
Slide 25
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Każde dziecko potrzebuje wiele zrozumienia, ale dziecku nadpobudliwemu
jest ono szczególnie potrzebne. Warto pamiętać, że jego zachowanie, męczące dla
otoczenia jemu samemu sprawia również poważne problemy.
Jeśli przyjąć, że u podłoża nadpobudliwości leży zaburzenie mechanizmu hamowania
zachowania, opóźniający z kolei nabycie zdolności uwewnętrznienia i realizowania
opisanych wcześniej czterech funkcji wykonawczych, to dzieciom z ADHD można
pomóc :
Organizując im środowisko zewnętrzne (uporządkowane otoczenie to ważny
element ewentualnego leczenia farmakologicznego). Takie dziecko żyje w świecie
wewnętrznego niepokoju i dlatego świat wokół niego powinien być uporządkowany.
Slide 26
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Dziecko nadpobudliwe potrzebuje więcej zrozumienia,
tolerancji i cierpliwości ze strony dorosłych. Warto pamiętać, że jego zachowania,
męczące dla otoczenia, jemu samemu sprawiają również poważne problemy, trudniej
mu znaleźć przyjaciół, trudniej odnieść sukces, trudniej usłyszeć pochwały.
Wprowadzaj porządek i rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest
stały. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków i kładzenia się spać. Daje im to
poczucie bezpieczeństwa i stałości. Poza tym układ nerwowy i cały organizm dziecka
ma czas na regenerację.
Ograniczaj bodźce. Ponieważ dziecko łatwo się rozprasza, należy się starać by
w domu był spokój. Należy unikać puszczania głośnej muzyki, zapraszania często
i wielu gości naraz trzeba ograniczać przesiadywanie przed telewizorem czy
komputerem. Trzeba dbać o to, by dziecko mogło się skupić na jednej czynności.
Kiedy je, niech nie gra radio. Kiedy czyta, niech nie je itd.
Slide 27
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Mów jasno i wyraźnie. Staraj się, by to, co mówisz, było jak najbardziej konkretne. Zamiast
ogólnego: „znów nie posprzątałeś pokoju”, powiedz raczej: „pościel łóżko”. Zamiast „ale
z ciebie niezdara” powiedz: „trzymaj filiżankę za ucho”. Nie dawaj dziecku zbyt dużo
możliwości wyboru.
Staraj się planować. Dzieci nadpobudliwe wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe
i niespodziewane. Dlatego jest dobrze w domu.
Przewiduj za dziecko wydarzenia. Rozkładaj jego przyszłe zadania na prostsze, mniej
odległe czynności i natychmiast nagradzaj dziecko. Celem tych zabiegów jest zastąpienie
dziecka wewnętrznych, niewłaściwie funkcjonujących systemów informacji, zasad i motywacji.
Zadbaj o miejsce pracy dziecka. Każde dziecko w wieku szkolnym, a zwłaszcza
nadpobudliwe powinno mieć wygodne i ciche miejsce pracy, z małą ilością przedmiotów
dookoła. Najlepszy będzie jasny blat, lampa i dwa pojemniki: na kredki i na długopisy. Miejsce
do pracy powinno być jasne i nie zagracone.
Kąpiel dziecka nadpobudliwego traktuj nie tylko jako zabieg higieniczny, ale też jako
doskonały moment do relaksu i wyciszenia.
Slide 28
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo
Staraj się interweniować w sytuacjach konfliktowych, w jakie uwikłało się
twoje dziecko, reguluj jego zachowania, ucz go innego sposobu negatywnych
uczuć.
Zachęcaj dziecko do wykonywania rożnego rodzaju prac plastycznych,
które pomogą mu uzewnętrznić jego uczucia.
Staraj się dostosować tempo pracy i zabawy do możliwości psychofizycznych
dziecka.
Zapewnij dziecku specjalistyczną pomoc psychologiczno - pedagogiczną
w momencie, gdy dziecko zaczyna mieć problemy w nauce.
Daj dziecku szansę wypowiadania się, jednocześnie porządkuj jego wypowiedzi,
pamiętając o tym, że dziecko ma skłonność do udzielania pochopnych odpowiedzi.
Slide 29
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Staraj się budzić zainteresowania dziecka i angażować go w bardzo
konkretnym działaniu.
Bądź elastycznym rodzicem. Pamiętaj, że twoje wypróbowane metody
wychowawcze mogą cię zawieść. Dziecko nadpobudliwe wymaga jasno określonych
reguł, ale nadmierny rygoryzm często daje odwrotny skutek do zamierzonego.
Nie obwiniaj się. Nic dziwnego, że mając w domu tak żywe dziecko, często
niesforne i ty- rodzic stajesz się impulsywna i nie postępujesz „właściwie” . Jeśli
zdarzy ci się zareagować agresją spróbuj sobie wybaczyć. Po prostu przeproś dziecko
i działaj dalej. Jeśli napady furii zdarzają się to zwróć się o pomoc do specjalisty.
Ucz się skutecznych metod radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Pracuj nad
własnymi emocjami, ucz się tzw. komunikacji otwartej.
Slide 30
Skuteczne postępowanie
z dzieckiem nadpobudliwym
psychoruchowo
Staraj się konfrontować dziecko
z konsekwencjami swoich zachowań. Przypominaj
i podpowiadaj mu, jak ma postępować, aby lepiej
zorganizować czas i móc korzystać z rozmaitych
wskazówek.
Staraj się współpracować ze szkołą, przedszkolem do którego uczęszcza twoje
dziecko - dbaj o jego pozytywny wizerunek w oczach innych.
Możesz, po konsultacji z lekarzem podawać leki. Poprawiają one zdolność hamowania
i regulowania impulsywnych zachowań. Współczesne leki zapewniają znaczną poprawę
w zachowaniu dzieci z ADHD. Dzieci stają się mniej impulsywne, lepiej zapamiętują,
przejawiają większą samodzielność, dzięki temu stają się bardziej lubiane w gronie
kolegów i nauczycieli.
Baw się razem z dzieckiem. Są zabawy, które mogą powoli, ale dość skutecznie
pomóc wyciszyć dziecko i poprawić jego funkcjonowanie szkolne i społeczne.
Zdecydowanie należy ograniczyć czas spędzany przez dziecko przed telewizorem czy
komputerem.
Slide 31
Skuteczne postępowanie z dzieckiem
nadpobudliwym psychoruchowo
Przypominaj dziecku o pewnych obowiązkach, umieszczając, np. karteczki z różnymi
napisami w widocznych miejscach.
Podsuwaj dziecku rozwiązania alternatywne. Zamiast mówić, żeby przestało coś robić,
staraj się mu podsunąć, co mogłoby zacząć robić. Akcentuj każdy sukces, zauważaj mocne strony
dziecka, dbaj o to, aby było stale zajęte, nie nudziło się; proponuj mu zajęcia typu układanie
puzzli, układanek, loteryjek, lepienie, malowanie, rysowanie itp.
Polecenia formułuj krótko, jasno, precyzyjnie, unikaj formy zakazu – „nie rób tego”,
a raczej wskazuj na to, co ma w danym momencie zrobić. Zadania stawiane przed dzieckiem
i wymagające czasu dziel na prostsze i krótsze.
Organizuj zabawy z rówieśnikami pod kontrolą dorosłych, interweniuj w przypadku
konfliktów, perswaduj, prezentuj zachowania alternatywne do konfliktowych. W sytuacji silnego
pobudzenia proponuj czynności relaksujące np. leżenie i słuchanie muzyki, bajki.
Codziennie poświęcaj dziecku trochę czasu na rozmowę lub wspólną zabawę, odnoś się do
niego z wyrozumiałością i cierpliwością, zrozum, że jego niegrzeczność nie wynika ze
złośliwości lecz z nieumiejętności kontrolowania swojego zachowania.
Slide 32
Pamiętaj o dziesięciu podstawowych prośbach dziecka nadpobudliwego, które
zawierają całą esencję i wykładnię skutecznego postępowania z dzieckiem
nadpobudliwym. Oto one :
1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji.
5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze.
6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz.
7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko gubię się.
9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję.
10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, ze rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz !
Slide 33
Pierwsze kroki
Warto uzyskać dokument stwierdzający u naszego dziecka
nadpobudliwość psychoruchową. Daje on nam możliwość leczenia
farmakologicznego oraz uzyskania indywidualnego nauczania
w szkole. Nasze dziecko nabiera uprawnień dziecka szczególnej troski
zamiast dotychczasowego piętna łobuziaka.
Rodzice lub opiekunowie nabierają prawa do bycia
traktowanymi jako rodzice dziecka chorego genetycznie. Dotąd
większość z nich była traktowana jako niewydolni wychowawczo.
Slide 34
Pierwsze kroki
Przedstawiamy kolejne kroki postępowania:
Najpierw ktoś opiekujący się dzieckiem dostrzega u niego objawy
nadpobudliwości psychoruchowej. Może być to rodzic, wychowawczyni
w przedszkolu lub szkole, lekarz pierwszego kontaktu.
Slide 35
Pierwsze kroki
Rodzice lub prawni opiekunowie dziecka, którzy dowiedzieli się
o tym, że ich dziecko ma objawy ADHD lub ADD zapisują się na wizytę do
rejonowego lekarza psychiatry. Psychiatra powinien dać skierowanie na
badania stężenia poziomu hormonów we krwi oraz inne, tak, aby
wykluczyć przyczyny nadpobudliwości spowodowane czymś innym niż
wrodzoną wadą systemu nerwowego. Można udać się do lekarza psychiatry
mając już ze sobą wyniki odpowiednich badań.
Lekarz psychiatra wydaje diagnozę na piśmie. Tekst powinien
zawierać zalecenia dotyczące postępowania pedagogiczno wychowawczego wobec dziecka. Lekarz psychiatra przepisuje łagodne
środki psychotropowe dobrane indywidualnie do każdego pacjenta. Co
miesiąc podczas wizyty kontrolnej lekarz może skorygować stosowaną
przez siebie terapię w zależności od jej skuteczności.
Rodzice lub opiekunowie powinni nawiązać i utrzymywać ścisłą
współpracę z wychowawcami i nauczycielami, aby otoczyć dziecko
serdeczną, spójną i konsekwentną opieką.
Slide 36
Pierwsze kroki
Z zaburzeniami koncentracji uwagi często występuje dysleksja
i dysgrafia, toteż warto skorzystać z pomocy w tych dziedzinach. Po diagnozę
i skierowanie na zajęcia wyrównawcze należy się udać do rejonowej poradni
psychologiczno - pedagogicznej. Mając orzeczenie o dysleksji czy dysgrafii
zyskujemy prawo do pozytywnego rozpatrzenia naszego podania do dyrekcji
szkoły o zapewnienie dziecku szczególnych warunków zdawania egzaminów.
Są one określone przepisami ustawy i znane dyrektorom szkół.
Nauczanie indywidualne
Jeżeli nasze dziecko w dalszym ciągu nie potrafi sprostać wymaganiom
funkcjonowania w zespole klasowym, mamy prawo do otrzymania
indywidualnego nauczania. Aby uzyskać indywidualne nauczanie, które jest
bezpłatne, należy się udać do rejonowej poradni psychologiczno pedagogicznej z orzeczeniem od rejonowego lekarza psychiatry. Poradnia
psychologiczno - pedagogiczna wyda orzeczenie o celowości przyznania
nauczania indywidualnego. To orzeczenie i opinię od psychiatry należy
dołączyć do podania (o przyznanie indywidualnego nauczania) skierowanego
do dyrektora szkoły.
Slide 37
Postawa tolerancji
Postawa
tolerancji
Slide 38
Oto kilka rad i wskazówek, stosowanych
z dobrym skutkiem przez rodziców takich dzieci:
rodzice muszą zdobyć umiejętności rozeznawania
się w różnych sytuacjach i poznawać czynniki
irytujące dziecko,
muszą też zważać oraz niezwłocznie reagować na
symptomy zapowiadające u dziecka stany
rozdrażnienia,
najwięcej można wyczytać z wyrazu twarzy, na której
szybko odmalowuje się narastająca frustracja
i niemożność znalezienia wyjścia z sytuacji,
Slide 39
Oto kilka rad i wskazówek, stosowanych
z dobrym skutkiem przez rodziców takich dzieci:
skuteczne bywa życzliwe przypomnienie dziecku, by
panowało nad sobą, choć czasem okazuje się konieczne
wybawienie go z jakiejś opresji,
nieraz warto na jakiś czas przestać się nim
zajmować - nie po to, by je ukarać, lecz by zarówno
sobie, jak i jemu dać czas na ochłonięcie.
Slide 40
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
1. Należy uprościć styl życia.
2. Ograniczyć dopływ bodźców zewnętrznych, gdyż ich nadmiar
oddziałuje szkodliwie.
3. Nie dawać dziecku zbyt dużo zabawek naraz.
4. Niech ma do wykonania tylko jedno zadanie - tak długo, aż się z niego wywiąże.
5. Wprowadzić ustalony - choć nie sztywny -plan zajęć, który da dzieciom poczucie
stabilizacji. Chodzi nie tyle o dokładne wyznaczanie i trzymanie się godzin, ile
o przestrzeganie porządku, czyli kolejności zajęć.
6. Dbać o racjonalne żywienie rodziny, podając regularnie posiłki oraz przekąski,
które będą proste, a jednocześnie bogate w różne składniki.
7. Starać się układać dzieci do snu w atmosferze serdeczności, miłości i odprężenia.
8. Ustalić normy postępowania, które pomogą panować dziecku nad swą
impulsywnością.
9. Opracować kodeks obowiązujących reguł, jak również sprecyzować konsekwencje
łamania niepodważalnych praw.
Slide 41
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
Warto wiedzieć, co dziecko lubi, a czego nie. Warto więc
pozwolić dziecku wybrać ulubione zabawki, którymi mogłoby się
bawić z drugimi.
Nie zmuszać dziecka do jedzenia czegoś, co mu stanowczo
nie smakuje lub do noszenia garderoby, która mu się nie podoba.
Musi otrzymywać krótkie komunikaty:
Zamiast: ,,Znowu wróciłeś z podwórka w tych zabłoconych butach
i wchodzisz na dywan” Trzeba mówić: ,,zdejmij buty” lub ,,buty”
i upewnić się czy dziecko usłyszało: ,,proszę powtórz”.
Podzielić zadania na etapy:
Jeśli powiemy ,,sprzątaj pokój”, to mimo, że dziecko chce to zrobić,
nie wie jak. Posprząta, jeśli dostanie polecenie: ,,zdejmij rzeczy
z krzesła”, a teraz ,,włóż je do szafy”.
Slide 42
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
• trzeba pamiętać o różnicy między karceniem, a nadużywaniem
władzy rodzicielskiej. Jako ojciec lub matka musisz zachować autorytet,
• wyjaśnienia powinny być zwięzłe, podane tonem przyjaznym, ale
stanowczym; innymi słowy, nie bądź zbyt drobiazgowy ani nie wdawaj się
w dyskusje na temat bezspornych zasad postępowania,
• unikaj również mnożenia przestróg. Jeżeli dziecko trzeba skarcić, zrób to od
razu,
• pamiętaj: „Autorytet zdobywa się spokojem, pewnością siebie
i stanowczością”,
• zawsze rozmawiaj z dzieckiem tak, by przykuć jego uwagę - często zwracaj
się do niego po imieniu, patrz mu w oczy i używaj prostych słów,
• trzeba zatem zwracać uwagę nie tylko na to, co się mówi, ale również - jak
się mówi,
Slide 43
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowsze,
trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek
i stabilizacja:
• właściwe karcenie stwarza atmosferę zaufania, ciepła
i stabilności. Kiedy więc trzeba skarcić dziecko, powinno się
zarazem udzielić mu stosownych wyjaśnień,
• warto też pamiętać o następującej maksymie: ,,Mów, co myślisz,
myśl co mówisz i rób, co obiecujesz zrobić”,
• do szczególnie stresujących czynników związanych
z wychowaniem trudnego dziecka należy jego nadmierne pragnienie
skupiania na sobie uwagi. Toteż jak najszybciej dostrzegaj, chwal
i nagradzaj właściwe zachowanie lub dobrze wykonaną pracę.
Słowa uznania będą dla dziecka wielką zachętą. Dzieci potrzebują
małych, ale natychmiastowych nagród.
Slide 44
Jak nagradzać dobre postępowanie?
Pochwała - słowa uznania za dobrze wykonaną pracę lub właściwe
zachowanie, wypowiedziane życzliwym tonem, potwierdzone
przytuleniem i serdecznym wyrazem twarzy.
Tabliczka - znajdująca się w widocznym miejscu, na której
umieszcza się nalepki lub gwiazdki, aby zachęcić dziecko do
dobrego zachowania.
Lista dobrych czynów - opisująca sukcesy dziecka: wartościowe
czyny, zasługujące na pochwałę. Gdy tylko dziecko zrobi coś
dobrego, choćby to była z początku drobnostka, wpisz to na listę
i przeczytaj komuś z rodziny.
Slide 45
Jak nagradzać dobre postępowanie?
Barometr zachowania - gdy dziecko zrobi coś dobrego, do
szklanego naczynia wrzuca się cukierki lub ziarnka grochu –
w zależności od wieku dziecka (jest to widzialny bodziec
wzmacniający pozytywne zachowanie). Chodzi o stworzenie
systemu przyznawania punktów, których określona liczba
upoważniałaby do nagrody, jaką może być na przykład pójście do
kina, na łyżwy czy do restauracji - a więc zrobienie czegoś, co
rodzina i tak zamierzała zrobić. Zamiast grozić dziecku: „Jeżeli
będziesz niegrzeczny, to nigdzie nie pójdziemy”, powiedz raczej:
„Pójdziemy, jeśli będziesz grzeczny”.
Najważniejsze jest zastąpienie negatywnego myślenia
pozytywnym, a na to - warto pamiętać - potrzeba czasu.
Slide 46
Zadaj sobie dodatkowe pytania zanim uznasz,
że problem dotyczy twojego dziecka ?
- Czy problemy z zachowaniem zdarzają się nagminnie, czy
dotyczą tylko specyficznych sytuacji?
- Czy dziecko na niczym nie może się skoncentrować, a może są
sytuacje, przedmioty, które przyciągają jego uwagę i angażują na
dłużej?
- Czy kłopoty pojawiły się dawno czy dopiero miesiąc temu?
- Czy dziecko, pomimo tego, że skończyło dwa lata nie umie
opanować ataków złości, domaga się natychmiastowego
zaspokojenia swoich potrzeb?
- Czy fakt, że moje dziecko jest ruchliwe dostrzegają inni, którzy
informują nas o tym?
Slide 47
Współpraca nauczyciela
z rodzicami dziecka z ADHD
Nagłe pojawienie się tych zaburzeń wymaga
dokładnej diagnostyki!
Leki nie mogą wyleczyć z nadpobudliwości, ale mogą pomóc ją przeżyć.
Dlatego wskazane jest kierowanie rodziców do neurologa, gdy podejrzewamy
ADHD. Diagnozę zawsze stawia lekarz! Tłumaczmy rodzicom, że:
- dziecku będzie się łatwiej skupić podczas nauki,
- zacznie słyszeć, co do niego się mówi,
- łatwiej będzie mu zapanować nad swoją potrzebą ruchu,
- łatwiej mu będzie przez chwilę pomyśleć, zanim coś zrobi,
- łatwiej mu będzie skupić się w czasie zajęć reedukacyjnych (częściej niż inne
dzieci mają kłopoty z dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią); specyficzne trudności
w pisaniu i czytaniu częściej występują u chłopców.
Leki nie zastąpią wychowania i nauczania!
Optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna
klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli.
Slide 48
Wskazania do pracy z uczniem podczas lekcji
Oto przykładowe zasady, które pomogą nauczycielowi
podczas lekcji:
- zauważać pozytywne zachowanie dziecka nadpobudliwego
i informować je o tym co parę minut,
- podchodzić do niego, przytaknąć mu, uśmiechnąć się z oddali
informować o kolejności wykonywanych ćwiczeń,
- określać zasady oceniania przed rozpoczęciem pracy, np.:
- Kto pierwszy dobrze napisze dostanie piątkę, kolejne dwie osoby
po plusie (niespodzianki ze strony pani są traktowane jako
manipulacja przez dziecko nadpobudliwe),
- uczeń ma na ławce tylko przybory potrzebne do bieżącej pracy.
Slide 49
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Krok po kroku...
Stopień (krok) pierwszy: INFORMACJA ZWROTNA I PROŚBA
(słowo klucz – „proszę, nie rób tak”) Jeżeli jakieś zachowanie nas denerwuje, wprawia
w zakłopotanie, to zanim wezmą górę emocje, warto dać sygnał o swoim dyskomforcie.
Przykład: nie mogę jasno wytłumaczyć, skoro przerwałeś mi w trakcie mojej wypowiedzi.
Proszę cię, żebyś nie robił tego więcej. Intencja: Zależy mi na tym, żebyśmy porozumieli
się mówiąc po kolei. Jeżeli dołożymy do prośby swoje intencje, wówczas zwrócenie
uwagi będzie łagodniejsze i sprawi, że dziecko nie powinno obrazić się na nas.
Krok drugi: WYZNACZENIE GRANICY
(słowo klucz – „nie życzę sobie”) Kiedy dziecko naruszające regułę nie zareagowało na
prośbę, przechodzimy do postawienia drugiej granicy. Może się zdarzyć tak, że stawianie
granic musimy zacząć już od tego poziomu.
Przykład: nie życzę sobie, żebyś mi przerywał. Chcę być wysłuchana do końca.
Slide 50
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Krok trzeci: ZAPOWIEDŹ SANKCJI
Dodajemy zapowiedź sankcji, którą zastosujemy, jeżeli dziecko w dalszym
ciągu zachowuje się nieodpowiednio. Skuteczna sankcja musi spełniać dwa
warunki:
- być realna do wykonania,
- być uciążliwa dla osoby, w stosunku do której chcemy ją zastosować.
Uciążliwość powinna być proporcjonalna do wagi wykroczenia.
Przykład: Jeżeli nadal będziesz mi przerywał, wstawię ci minus za pracę na
lekcji.
Krok czwarty: WYKONANIE SANKCJI
To ostatni poziom, na którym już musimy zastosować zapowiedzianą sankcję.
Slide 51
Wskazania do pracy z uczniem
podczas lekcji
Uwaga! Ważne jest, abyśmy nie wracali do wyższych,
(delikatniejszych) poziomów, przeszliśmy już na niższe. Świadczyłoby to
o naszym braku konsekwencji i skuteczności.
Dla dziecka nadpobudliwego stosowanie konsekwencji staje się
również nagrodą, ponieważ wiąże się ze zwracaniem nań uwagi. Jest to
szczególnie widoczne w młodszych klasach.
Przykład: - Mamo, dostałam stopień! Chwali się dziewczynka z drugiej klasy Ależ to dwójka z minusem, przecież wiesz, że to znaczy, że źle napisałaś!- Ale
mam stopień! - cieszy się córeczka. Dla młodzieży starszej nagrodą bywa
publiczne wytykanie złego postępku - na forum klasy, lub co gorsza– na
szkolnym apelu. Młody człowiek staje się wtedy „gwiazdą”- odnosi sukcesy
w zakłócaniu porządku - wszyscy się nim zajmują, jest w centrum uwagi.
Slide 52
Dopilnowanie, aby poniższe informacje znalazły się
w zeszycie dziecka (w przypadku dziecka z ADHD) należy do
nauczyciela.
Jak pisać uwagi?
1. Codziennie pisz coś pozytywnego.
2. O trudnych sytuacjach/ zachowaniach problemowych informuj
w następujących sytuacjach:
- gdy taka była umowa z rodzicami,
- gdy rodzice mają na nie wpływ,
- gdy pojawiły się nowe, niepokojące problemy lub zachowania.
3. Informuj o wprowadzonych zasadach i konsekwencjach, jakie będą
wyciągnięte.
4. Informuj, gdy chcesz spotkać się z rodzicem.
5. Wpisując uwagę - pamiętaj, co chcesz uzyskać od rodziców.
Slide 53
Jak pisać opinie o uczniu?
Prawidłowo napisana opinia o uczniu pomoże specjaliście postawić
właściwą diagnozę oraz zaplanować odpowiednie interwencje.
Powinna ona zawierać:
1. Informacje o mocnych stronach dziecka.
2. Informacje o nabywaniu wiedzy przez dziecko w stosunku do pozostałych
uczniów w klasie.
3. Opis funkcjonowania społecznego i emocjonalnego dziecka.
4. Konkretny opis zachowań problemowych:
- na czym polegają?
- w jakich sytuacjach się pojawiają?
- jak często występują?
5. Informacje o zastosowanych dotąd interwencjach i ich efektach.
6. Informacje dotyczące współpracy z rodzicami.
7. Jasno sformułowane oczekiwania nauczyciela.
Slide 54
Co zrobić, gdy u ucznia podejrzewamy ADHD?
1. Przez okres co najmniej 2-3 miesięcy obserwować dziecko.
2. Przeprowadzić rozmowę z rodzicami.
Informacja o zaobserwowanych trudnościach dziecka, zachowaniach
problemowych. Czy rodzice obserwują podobne trudności na terenie-domu
i w innych sytuacjach?
- jak często rodzic musi powtarzać polecenia do dziecka?
- jak wygląda odrabianie lekcji?
- jak wygląda spożywanie posiłków?
- jak dziecko zachowuje się, gdy rodzic rozmawia przez telefon?
- jak wyglądają jego relacje z rówieśnikami?
3. Pokierować rodzica do Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej.
4. Zasugerować wykluczenie chorób somatycznych/ zaburzeń psychicznych.
5. Zalecić konsultację psychiatryczną.
Slide 55
Co zrobić, gdy u ucznia podejrzewamy ADHD?
6. Skrupulatnie realizować otrzymane zalecenia.
7. Ustalić stałe spotkania z rodzicami.
8. Przygotować rodzica na system postępowania z dzieckiem.
9. Opracować system codziennej komunikacji z rodzicem.
10.Ustalić sposób kontrolowania zapisu przez dziecko pracy domowej/
informacji o sprawdzianach, klasówkach.
11. Ustalić, na czym polega dostosowanie wymagań do możliwości dziecka
(z założenia zapisuje mniej, resztę ma wklejaną, wydłużenie czasu
przeznaczonego na wykonanie polecenia, dzielenie pracy na krótkie etapy,
klasówki na dwa dni, wprowadzenie możliwości odpowiedzi ustnej zamiast
pisemnej, zmniejszenie ilości zadawanej pracy domowej itp.).
12. Informować na bieżąco o stosowanych zasadach, konsekwencjach oraz
zmianach w zachowaniu dziecka.
Slide 56
Wskazania do pracy z uczniem
z nadpobudliwością psychoruchową:
1. Uzyskanie informacji o problemach
i formach pomocy dla uczniów
z nadpobudliwością.
2. Akceptowanie ucznia, lecz nie jego
zachowań.
3. Indywidualizacja pracy (dostosowanie
metod i tempa pracy do możliwości ucznia
ograniczenie ilości bodźców dochodzących
do ucznia, wyróżnianie najważniejszych
informacji).
4. Zapewnienie uczniowi odpowiedniego
miejsca w klasie.
5. Przypominanie uczniowi o zasadach.
6. Włączenie ucznia do aktywnego udziału
w lekcji, m. in. pełnienie dyżuru.
Slide 57
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
7. Stosowanie odpowiedniego systemu komunikacji: proste, krótkie
zwroty, słowa-symbole stosowane często w celu lepszej koncentracji
uwagi, lub polecenia rozpoczęcia czynności przez ucznia.
8. Przedstawienie na początku lekcji planu, kolejności poszczególnych
etapów, w przypadku zmiany poinformowanie o tym.
9. Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na
mniejsze możliwe do zrealizowania etapy.
10.Udzielanie uczniowi komunikatów zwrotnych dotyczących
zachowania i wykonywanego zadania.
11. Wydawanie uczniowi na raz tylko jednego polecenia.
12. Prezentowanie materiału na konkretnych przykładach, zanim
zostanie podane bardziej ogólne twierdzenie.
Slide 58
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
13. Sprawdzanie, czy uczniowie rozumieją słowa używane do prezentowania
nowego materiału.
14. Formułowanie informacji dotyczącej pracy domowej w jasny
i przejrzysty sposób.
15. Zmniejszenie ilości materiału przepisywanego z tablicy lub z książek.
16. Przed rozpoczęciem wykonywania zadania poproszenie ucznia, aby
powtórzył polecenie.
17. Sprawdzanie w trakcie i pod koniec lekcji, czy uczeń zdążył wszystko
zanotować, czy zapisał, co ma zrobić w domu, co przynieść na następny
dzień do szkoły, termin sprawdzianu itp.
18. Staranie się pobudzać zainteresowania ucznia i angażować go w bardzo
konkretne działania.
Slide 59
Wskazania do pracy z uczniem z nadpobudliwością
psychoruchową
19. Stosowanie zasady, że uczeń łatwiej zapamiętuje nowy, ciekawy,
zwięźle przekazany materiał.
20. Dbanie o poprawę analizy słuchowej i wzrokowej poprzez
stymulację polisensoryczną, wielokrotne powtarzanie ćwiczeń,
modyfikowanie poszczególnych zadań i ćwiczeń, korzystanie
z nowych ciekawych technik.
21. Szukanie i przekazywanie uczniowi możliwych do zaakceptowania
przez otoczenie form rozładowania nadpobudliwości, złości lub agresji.
22. Stosowanie specjalnych metod podczas sprawdzania wiadomości
(dzielenie dłuższych sprawdzianów na części, wydłużenie czasu
odpowiedzi, przypominanie o sprawdzianie).
23. Chwalenie ucznia przynajmniej jeden raz dziennie.
Slide 60
Na świecie dzieci nadpobudliwe
objęte są prawną ochroną, mają
prawo ubiegać się o specjalną
pomoc w nauczaniu.
Gdzie szukać pomocy?
Wszelkich informacji udziela
ogólnopolska infolinia Polskiego
Towarzystwa ADHD,
nr tel. 0 12 251 49 24.
Adresy przychodni
specjalizujących się w ADHD
znajdziesz również w internecie
na stronie
http: //www.adhd.info.pl
w zakładce „mapa poradni”.
Slide 61
LITERATURA
T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka
„Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Prawie wszystko, co
chcielibyście wiedzieć” wyd. BiFolium
A. Kozłowska „Zaburzenia emocjonalne u dzieci”
Russell A. Barkley. „Dzieci nadpobudliwe i roztargnione”
Świat Nauki, Listopad 1998.
Hanna Nartowska. „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”
Nasza Księgarnia.
Jolanta Makowska. „ Dzieci trudne do kochania” Instytut
Wydawniczy CRZZ.
Referat jest także efektem udziału w szkoleniu pod tym
samym tytułem przeprowadzonym przez T.Wolańczyka,
A.Kołakowskiego i M.Skotnicką w Warszawie, przez p. Annę
Gawryluk oraz p. Renatę Wolińską z Gdańska.
Slide 62
Dziękujemy za uwagę.
Slide 63
Życzymy wszystkim
wszystkiego najlepszego w najbliższym
tygodniu, miesiącu i roku.
Miłości, zdrowia oraz troskliwych
przyjaciół