Transcript Gospodarka zeroemisyjna w odczuciach społecznych
Slide 1
„Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach
zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 roku”
Gospodarka zeroemisyjna w
odczuciach społecznych
mgr Marzena Majer
dr Joanna Martyka
mgr Katarzyna Nowak
Slide 2
Wybór priorytetów w zakresie rozwoju energetyki, jak również
ich realizacja wymagają akceptacji społecznej.
Brak społecznego przyzwolenia prowadzić może do konfliktów,
niepokojów politycznych i w rezultacie poważnych strat
ekonomicznych.
Tak więc, wszelkie podejmowane decyzje o kierunkach rozwoju
energetyki, w tym o wprowadzaniu nowych technologii,
powinny uwzględniać priorytety i oczekiwania społeczne.
Slide 3
Czynniki warunkujące akceptację
społeczną dla technologii
ilościowe i jakościowe
atrybuty technologii
(bezpieczeństwo, przestrzenny zakres,
stopień ingerencji w okoliczne tereny)
Korzyści i ryzyko
związane z użyciem
technologii
moralna akceptowalność
zastosowania technologii
Sprawiedliwość,
w rozdzielaniu korzyści
i ryzyka
Akceptacja społeczna dla
określonych rozwiązań
technologicznych
Powyższe wymiary pozostają ze sobą w interakcji, przykładowo: brak
postrzegania korzyści płynących z nowych technologii zwiększa ważność
ryzyka z nią związanego i podwyższa jego potoczną ocenę (Gadomska, 2008).
Slide 4
WIEDZA
(edukacja, społeczne procesy przekazu)
Korzyści i ryzyko
związane z użyciem
technologii
CECHY
INDYWIDUALNE I
SPOŁECZNE
DOŚWIADCZENIE
dotyczące tej i podobnych
technologii
Sprawiedliwość,
w rozdzielaniu korzyści
i ryzyka
ZAUFANIE
dla promotorów technologii –
instytucje, eksperci
(system wartości,
postawy, osobowość,
społ. percepcja ryzyka)
Slide 5
Rozpoznanie stanu aktualnego:
Stosunek społeczeństw UE oraz Polski do
problemów związanych z gospodarką
energetyczną.
Poziom akceptacji społecznej dla określonych
rozwiązań technologicznych
Slide 6
Miejsce energetyki oraz ochrony środowiska naturalnego w hierarchii zagadnień ważnych w krajach
członkowskich UE ( w tym w Polsce)
1
2
Nie w iem
17
18
Inne kw estie
Obronność/Spraw y
zagraniczne
2
5
4
Transport publiczny
Ochrona środow iska
naturalnego
6
5
Zagadnienia zw iązane z
energetyką
12
4
14
8
Mieszkalnictw o
15
13
Podatki
3
Terroryzm
19
7
System edukacji
19
19
10
Wzrost cen/inflacja
26
18
Pensje
1
Im igracje
28
29
29
30
Sytuacja ekonom iczna
System opieki m edycznej
45
33
27
Przestępczość
36
Bezrobocie
Polska - 2007
UE - 2007
84
64
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
[1]
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels, 2007.
Slide 7
Poziom wiedzy na temat rozwiązań technologicznych
w energetyce
23
Żadne z powyższych
19
10
Negawatt
7
10
ITER
9
Wychwytywanie i
składowanie CO2
12
21
42
Czysty węgiel
24
Reaktory nuklearne 4
generacji
28
31
24
Ogniwa paliwowe
41
26
Energia oceanów
43
30
Energia geotermalna
44
Energia wodorowa i
samochody
36
53
40
Fuzja nuklearna
58
0
10
20
30
Unia Europejska* (2007)
40
50
60
70
Polska (2007)
Poziom znajomości rozwiązań technologicznych związanych z energetyką
nie jest zadawalający. W przypadku większości podanych przykładów jest
on w Polsce znacząco niższy od średniej Unii Europejskiej
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
Slide 8
Priorytety w zakresie polityki energetycznej
Które (dwa) z poniżej wymienionych priorytetów powinny być przyjęte w polityce energetycznej kraju? [1] (w %)
Unia Europejska* (2007)
Polska (2007)
Zagwarantowanie niskich cen
dla konsumentów
45
53
Zagwarantowanie ciągłości
dostaw energii
35
41
Ochrona środowiska
naturalnego
29
23
Ochrona zdrowia
22
19
Zagwarantowanie krajowi
niezależności w obszarze energii
18
23
Ograniczenie zużycia energii
15
10
Walka z globalnym ociepleniem
13
4
Zagwarantowanie konkurencyjności
gospodarki
7
7
Inne (odpowiedź spontaniczna)
0
0
Trudno powiedzieć
3
4
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
[1]
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels 2007
.
Slide 9
Poziom poparcia dla wykorzystania
poszczególnych źródeł energii
Odnawialne źródła energii:
- energia słoneczna (UE – 80%, Polska – 82%),
- energia wiatru (UE – 71%, Polska – 82%),
- energia wodoru (UE – 65%, Polska – 61%),
- energia oceanu (UE – 60%, Polska – 50%)
- energia biomasy (UE – 55%, Polska 58%).
Nieodnawialne źródła energii:
- gaz: UE – 42%, Polska – 57%,
- ropa: UE – 27%, Polska 44%,
- węgiel: UE – 26%, Polska 49%,
- energia jądrowa: UE – 20%, Polska 19%.
Największy sprzeciw budzi wykorzystywanie energii jądrowej w UE opinie taką wyraziło 37% respondentów, a w Polsce aż 44%
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels 2007.
Slide 10
Limity OZE i koszty energii
Poziom poparcia
UE
83%
Polska 75%.
Gotowość do ponoszenia wyższych opłat za energię ze
źródeł odnawialnych:
Polska 30%
UE 45%.
Akceptowany wzrost opłat za energię pochodzącą ze
źródeł odnawialnych (w odniesieniu do dotychczasowych opłat):
25%
20%
24%
18%
15%
8%
10%
6%
3%
5%
0%
0%
do 5% w yższy
6 do 10% w yższy
UE
Polska
pow . 10% w yższy
Slide 11
Źródła energii wykorzystywane w okresie do
2050 roku
Pomyślmy o przyszłości w perspektywie następnych 50 lat, do 2050 roku. Które z poniższych źródeł
energii będą dostarczać Pana(i) zdaniem największą ilość użytecznej energii (maksymalnie dwa
wskazania)[1] (w %)
Unia Europejska* (2002)
Paliwa stałe (węgiel, torf, itp.)
4
Ropa
14
Gaz naturalny
20
Rozszczepienie jądrowe
17
Fuzja jądrowa
22
Elektrownie wodne (zapory, itp.)
17
Inne odnawialne źródła energii (energia słoneczna, wiatru,
biomasa itp.)
27
Żadne z powyższych (odpowiedzi spontaniczne)
1
Nie wiem
19
Obywatele UE są zdania, że w perspektywie do 2050 roku największą ilość
użytecznej energii będą dostarczać odnawialne źródła energii i gaz naturalny.
Źródła te są także postrzegane jako najmniej kosztowne oraz najbardziej
przyjazne dla środowiska.
[1]
Energy: Issues, Options and Technologies. Science and Society, Eurobarometer, EUR 20624, Brussels 2002.
Slide 12
Oszczędność energii
3
2
Nie wiem
0
1
Inne działania (odpowiedź spontaniczna)
23
21
Żadne działania (odpowiedź spontaniczna)
6
Częstsze korzystanie z transportu publicznego
13
4
Kupno samochodu zużywającego mniej paliwa
8
6
Obniżenia ilości paliwa zużywanego paliwa
16
9
Ograniczenie wykorzystania samochodu
21
6
Ograniczenia zużycia energii w pracy
8
22
20
Izolacja/ocieplenie domu (ściany, okna itd.)
Ograniczenie wykorzystania oświetlenia/ sprzętu
gospodarstwa domowego
53
48
23
Ograniczenie użycia ogrzewania/klimatyzacji
42
0
10
20
UE
30
40
50
60
Polska
Wskazywane rodzaje działań są związane najczęściej z ograniczaniem bieżących
wydatków domowych i trudno w związku z tym jednoznacznie określić, na ile są
motywowane chęcią ograniczania zużycia energii, a w jakim stopniu bieżącą kondycją
finansową obywateli.
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social,
Brussels 2007
Slide 13
Preferencje w zakresie działania władz
Wsparcie ekonomiczne inicjatyw ukierunkowanych na
ograniczanie zużycia energii :
- przywileje podatkowe (UE – 40%, Polska – 42%),
- subsydiowanie rozwiązań służących zmniejszeniu
zużycia energii (UE 48%, Polska 26%).
Wsparcie rozwoju nowych i czystszych technologii
energetycznych oraz produktów:
- zachęty podatkowe (31% - Polska i UE)
- finansowanie badań ze środków publicznych
(UE – 31%, Polska – 34%).
Slide 14
Priorytetowe obszary badań
dla europejczyków (25 krajów UE):
rozwój technologii, które w tej chwili nie mają w UE szerokiego
zastosowania - 29% (w Polsce 24%),
dla Polaków:
ograniczenie zużycia energii – 25% (w UE 20%)
kolejne:
- opracowanie nowych technologii (UE - 23%, Polska 21%),
- unowocześnienie technologii aktualnie szeroko stosowanych
(UE - 19%, Polska 21%).
Badania powinny dotyczyć zdaniem obywateli 15 krajów członkowskich
UE głównie:
odnawialnych źródeł energii (69%),
czystszych środków transportu (51%),
fuzji jądrowej (21%).
Slide 15
Aktualnie powszechnym jest pogląd, zgodnie z
którym zarówno proces produkcji, jak i struktura
konsumpcji energii nie spełniają wymogów
systemów zrównoważonych.
Istnieje zatem potrzeba, a właściwie konieczność
zmian i w tej kwestii nasuwa się pytanie:
„czy społeczeństwa sprostają wyzwaniu, czy w
perspektywie kolejnych lat dokonają się w
świadomości społecznej przeobrażenia dzięki
którym możliwym stanie się ponoszenie coraz
większych kosztów ekonomicznych i społecznych
na rzecz zrównoważenia gospodarki
energetycznej”.
Slide 16
Pytania
Jakie czynniki, zdarzenia zadecydują o społecznej
akceptacji dla rozwoju zeroemisyjnej gospodarki
energią?
W jakiej perspektywie czasowej osiągną one poziom
umożliwiający realizację celów zeroemisyjnej
gospodarki energią?
Co będzie stymulatorem a co barierą dla ich
osiągnięcia?
Slide 17
Lokalizacja społecznych czynników rozwoju
zeroemisyjnej gospodarki energią
Kultura
(duchowa, materialna,
behawioralna)
Społeczne efekty rozwoju
gospodarczego
Poziom życia
Styl życia
(wartości, postawy,
wzory zachowań)
Akceptacja społeczna dla
określonych rozwiązań w
sferze energetyki
zamożność, wielkość i
struktura konsumpcji,
dostępność np. edukacji
Relacja między kulturą a społecznymi efektami rozwoju decyduje o jakości
życia.
Slide 18
JAKIE CZYNNIKI, ZDARZENIA ZADECYDUJĄ O
SPOŁECZNEJ AKCEPTACJI DLA ROZWOJU
ZEROEMISYJNEJ GOSPODARKI ENERGIĄ?
Zdefiniowano 30 najbardziej istotnych czynników dla
rozwoju zeroemisyjnej gospodarki energią – 18 opisuje
kulturę społeczeństwa, głównie w jej warstwie mentalnej
(wartości, postawy, wzorce zachowań wpływające na działalność ludzi,
tworzenie systemów organizacji życia społecznego - prawo, organizację
państwa, instytucje, system edukacji) a 12 związanych jest ze
społecznymi efektami rozwoju gospodarczego
Wybrano 10 czynników kluczowych - analiza strukturalna
wpływów. 9 reprezentuje czynniki kulturowe (preferencje w zakresie
stylu życia, świadomość ekologiczna, akceptacja społeczna dla realizacji
projektów ekologicznych, edukacja proekologiczna, innowacyjność
społeczeństwa, system wartości), a 1 społeczne efekty rozwoju
gospodarczego (system zachęt dla zorientowanych proekologicznie).
Sformułowano 7 tez (wydarzeń) opisujących przyszłe
trendy rozwojowe (podstawa – czynniki kluczowe)
Slide 19
TEZY
1. Upowszechnią się wartości postmaterialistyczne, tj. wzrośnie w
społeczeństwie zainteresowanie jakością i komfortem życia, w tym liczba
osób, które szanują środowisko naturalne i jego elementy oraz dbają o stan
środowiska naturalnego.
2. Wzrośnie poziom świadomości (pojedynczych osób i całego społeczeństwa)
zagrożeń związanych z wyczerpywaniem się zasobów, w tym
energetycznych (woda, węgiel, ropa, gaz).
3. Wzrośnie poziom wiedzy w społeczeństwie na temat sposobów
produkowania energii i wpływu tego procesu na środowisko
4. Wzrośnie poziom gotowości (pojedynczych osób i całego społeczeństwa)
do ponoszenia różnych kosztów wdrażania technologii przyjaznych dla
środowiska.
5. Wystąpi zwiększenie zdolności i gotowości społeczeństwa oraz instytucji
społecznych do tworzenia i wykorzystania nowych rozwiązań technicznych,
technologicznych, organizacyjnych, itd.
6. W Polsce powstaną takie warunki prawne i ekonomiczne, które będą
sprzyjały badaniom naukowym w zakresie energetyki, wprowadzaniu
nowych technologii energetycznych i nowych rozwiązań w zakresie
oszczędności energii.
7. Wzrośnie poziom samoorganizacji społecznej na rzecz działań
proekologicznych, w tym związanych z gospodarką energetyczną.
Slide 20
Przewidywany termin realizacji wydarzeń opisanych w tezach
Slide 21
Wpływ wydarzeń opisanych w każdej z 7 tez obszaru
społecznego na rozwój zeroemisyjnej gospodarki
energią:
Treść tezy
Wartość indeksu
Upowszechnienie wartości
postmaterialistycznych
72,96
Wzrost wiedzy dotyczącej produkcji
energii i jej wypływu na środowisko
72,88
Wzrost gotowości do stosowania
nowoczesnych technologii
72,37
Wzrost świadomości zagrożeń
związanych z wyczerpywaniem się zasobów
72,13
Wzrost samoorganizacji społecznej
na rzecz działań proekologicznych
72,02
Powstanie warunków sprzyjających
badaniom i nowościom technologicznym
71,88
Akceptacja kosztów wdrażania
technologii przyjaznych środowisku
71,49
Slide 22
WPŁYW WYDARZEŃ OPISANYCH W TEZACH NA WYSZCZEGÓLNINE
OBSZARY GOSPODARKI ENERGIĄ:
rozwój i upowszechnienie zastosowania odnawialnych
źródeł energii (indeks: 71,92 – 73,26),
rozwój i zastosowanie w Polsce energetyki jądrowej (indeks:
67,18 - 69,85),
oszczędność energii w przemyśle (71,18 - 72,49),
oszczędność energii w budownictwie (71,26 - 72,43),
oszczędność energii w transporcie (70,83 - 72,15),
oszczędność energii w życiu codziennym (71,58 - 72,81),
pojawienie się nowych technologii energetycznych (72,17 73,34),
upowszechnienie technologii znanych, ale w tej chwili nie
stosowanych szeroko (71,20 - 72,61),
poprawa technologii aktualnie szeroko stosowanych (70,57 72,40).
Slide 23
TEZY
O
NAJWIĘKSZEJ
POZYTYWNEJ
SILE
WPŁYWU
NA
WYSZCZEGÓLNIONE OBSZARY ŻYCIA SPOŁECZNEGO, GOSPODARKI I
ENERGETYKI
Teza
Obszar
Upowszechnienie wartości
postmaterialistycznych
1) rozwój zeroemisyjnej gospodarki energią
2) rozwój i upowszechnienie
zastosowania odnawialnych źródeł energii
3) oszczędność energii w budownictwie
Wzrost wiedzy dotyczącej produkcji
energii i jej wypływu na środowisko
1) oszczędność energii w życiu codziennym
2) upowszechnienie technologii znanych, ale
w tej chwili nie stosowanych szeroko
Wzrost świadomości zagrożeń
związanych z wyczerpywaniem się zasobów
1) oszczędność energii w przemyśle
2) oszczędność energii w transporcie
3) pojawienie się nowych technologii energ.
4) poprawa technologii aktualnie szeroko
stosowanych
Powstanie warunków sprzyjających
badaniom i nowościom technologicznym
1) rozwój i zastosowanie w Polsce
energetyki jądrowej
Slide 24
Stymulatory i bariery dla realizacji wydarzeń opisanych w tezach
społecznych
TEZA1. Upowszechnienie
wartości
postmaterialistycznych
TEZA 2.
Wzrost świadomości
zagrożeń związanych
z wyczerpywaniem się
zasobów
TEZA 3.
Wzrost wiedzy
dotyczącej
produkcji energii i
jej wypływu na
środowisko
nowe regulacje prawne
63,95
63,43
63,31
reformy systemowe
potencjał naukowy gwarantujący
postęp techniczny w zakresie
technologii energetycznych
koszty ekonomiczne realizacji
63,29
62,90
62,70
66,26
66,52
66,44
49,91
50,68
49,41
koszty społeczne realizacji
50,12
51,62
49,72
interesy grupowe
57,52
57,43
56,38
przyzwyczajenia, tradycja
49,70
49,89
48,74
zmiany w systemie edukacji
65,67
65,80
66,68
wzrost PKB na jednego mieszkańca
64,02
62,65
63,47
sytuacja geopolityczna
59,81
60,06
59,47
zmiany demograficzne
wpływ norm i postaw dominujących
w krajach UE
52,04
52,42
51,49
65,05
64,80
64,21
Slide 25
Stymulatory i bariery dla realizacji wydarzeń opisanych w tezach
społecznych
TEZA 4.
Akceptacja kosztów
wdrażania
technologii
przyjaznych
środowisku
TEZA 5.
Wzrost gotowości
do stosowania
nowoczesnych
technologii
TEZA 6.
Powstanie warunków
sprzyjających
badaniom i
nowościom
technologicznym
TEZA 7.
Wzrost
samoorganizacji
społecznej na rzecz
działań
proekologicznych
nowe regulacje prawne
62,70
63,43
64,21
63,93
reformy systemowe
62,30
61,85
62,86
62,62
potencjał naukowy gwarantujący postęp
techniczny w zakresie technologii
energetycznych
65,90
65,90
67,73
66,08
koszty ekonomiczne realizacji
48,06
49,02
49,45
48,83
koszty społeczne realizacji
48,63
49,09
50,37
49,25
interesy grupowe
56,20
56,84
56,88
56,47
przyzwyczajenia, tradycja
47,23
49,02
49,27
49,09
zmiany w systemie edukacji
64,82
65,00
64,94
64,98
wzrost PKB na jednego mieszkańca
63,24
62,90
62,78
62,76
sytuacja geopolityczna
58,58
58,58
60,22
59,35
zmiany demograficzne
50,91
51,12
52,27
51,99
wpływ norm i postaw dominujących w
krajach UE
63,36
64,89
65,44
64,64
Slide 26
DZIAŁANIA, KTÓRE NALEŻY PODJĄĆ, ABY ZREALIZOWAĆ TEZY
Liczba tez, dla których działanie wybrane zostało przez
najwyższy odsetek respondentów (miejsca 1-3)
Edukacja społeczeństwa
w zakresie ekologii
7
(6 x pozycja 1, odsetek: 58,7 - 48,5
1 x pozycja 2, odsetek 52,8)
Edukacja społeczeństwa w zakresie
technologii energetycznych
7
(7 x pozycja 2, odsetek: 54,3 - 48,3)
Zastosowanie nowych instrumentów
ekonomicznych (podatki, ulgi, itd.)
1
(1 x pozycja 3, odsetek - 45,1)
Promocja nowego proekologicznego
stylu życia
6
(6 x pozycja 3, odsetek: 50,1 – 45,9)
Finansowanie badań umożliwiających
obniżanie kosztów produkcji energii
ze źródeł odnawialnych lub oszczędność energii
Promowanie zachowań proekologicznych
Wspierające rozwój gospodarki – wzrost PKB
Zwiększenie dostępności środków
inwestycyjnych na innowacje prośrodowiskowe
Zwiększenie nakładów na badania
podstawowe i wdrożeniowe
Slide 27
Podsumowanie
W kwestii przyszłości energetyki
- zarówno dla
Polaków, jak i obywateli UE
ważnym jest
zagwarantowanie niskich cen i ciągłości dostaw
energii, jednak przy dbałości o ochronę środowiska.
Przyszłość energetyki to – zdaniem społeczeństw UE i
Polski – odnawialne źródła energii, jednak nie są
skłonni do ponoszenia związanych z tym wyższych
kosztów energii.
a także
edukacja proekologiczna, transfer wiedzy oraz
promowanie
antropocentrycznego
systemu
wartości.
Slide 28
Wyniki
przeprowadzonego
badania
Delphi
przedstawiają
się
dość
optymistycznie.
Zdecydowana większość Polaków wierzy w to,
że wydarzenia z zakresu społecznej akceptacji
wprowadzania nowych technologii w energetyce
mają szansę realizacji. Wprawdzie większość
badanych uważa, że zmiany te nie nastąpią zbyt
szybko, jednak tylko nieliczni twierdzą, że nie
ma na to szans. Zmiany w obszarze społecznym,
takie jak wzrost świadomości społecznej
dotyczącej znaczenia ochrony środowiska,
upowszechnienie
się
wartości
postmaterialistycznych, czy wzrost gotowości
do stosowania nowoczesnych technologii i
akceptacji ich kosztów mają szansę dokonać się
przed 2030 rokiem.
Slide 29
Wszystkie tezy społeczne, które poddano badaniu będą
zdaniem Polaków w podobny sposób wpływać na rozwój
zeroemisyjnych i przyjaznych środowisku źródeł energii,
oszczędność
energii
czy
poprawę
istniejących
i
wprowadzenie nowych technologii wytwarzania energii.
Działania, które stymulować będą pozytywne zmiany w
energetyce to przede wszystkim potencjał naukowy
gwarantujący postęp techniczny w zakresie technologii
energetycznych, w tym innowacyjność społeczeństwa,
zmiany w systemie edukacji oraz wpływ norm i postaw
dominujących w krajach UE. Natomiast na drodze rozwoju
będą stały przede wszystkim przyzwyczajenia i tradycja oraz
koszty społeczne i ekonomiczne realizacji nowych
inwestycji. Bariery te dotyczą przede wszystkim obszaru
społecznego, dlatego tak ważne jest podnoszenie
świadomości Polaków na temat znaczenia ochrony
środowiska i korzyści, jakie z tego płyną.
Slide 30
Polacy już teraz w większości dostrzegają zalety
wprowadzania
nowoczesnych
rozwiązań
do
energetyki. Są przekonani, że przyczynią się one do
zmniejszenia zużycia energii oraz do spadku jej
ceny. Wpłyną także pozytywnie na jakość i warunki
życia w naszym kraju. Badani widzą potrzebę
prowadzenia
polityki
proekologicznej
oraz
racjonalizacji zużycia energii w przemyśle,
budownictwie,
transporcie,
a
także
w
gospodarstwach domowych. Takie przekonania
wymagają wzmocnienia.
W konkluzji do przeprowadzonych badań można
stwierdzić, że w Polsce zaistnieją warunki społeczne
do tego, aby wprowadzać nowoczesne rozwiązania
energetyczne.
„Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach
zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 roku”
Gospodarka zeroemisyjna w
odczuciach społecznych
mgr Marzena Majer
dr Joanna Martyka
mgr Katarzyna Nowak
Slide 2
Wybór priorytetów w zakresie rozwoju energetyki, jak również
ich realizacja wymagają akceptacji społecznej.
Brak społecznego przyzwolenia prowadzić może do konfliktów,
niepokojów politycznych i w rezultacie poważnych strat
ekonomicznych.
Tak więc, wszelkie podejmowane decyzje o kierunkach rozwoju
energetyki, w tym o wprowadzaniu nowych technologii,
powinny uwzględniać priorytety i oczekiwania społeczne.
Slide 3
Czynniki warunkujące akceptację
społeczną dla technologii
ilościowe i jakościowe
atrybuty technologii
(bezpieczeństwo, przestrzenny zakres,
stopień ingerencji w okoliczne tereny)
Korzyści i ryzyko
związane z użyciem
technologii
moralna akceptowalność
zastosowania technologii
Sprawiedliwość,
w rozdzielaniu korzyści
i ryzyka
Akceptacja społeczna dla
określonych rozwiązań
technologicznych
Powyższe wymiary pozostają ze sobą w interakcji, przykładowo: brak
postrzegania korzyści płynących z nowych technologii zwiększa ważność
ryzyka z nią związanego i podwyższa jego potoczną ocenę (Gadomska, 2008).
Slide 4
WIEDZA
(edukacja, społeczne procesy przekazu)
Korzyści i ryzyko
związane z użyciem
technologii
CECHY
INDYWIDUALNE I
SPOŁECZNE
DOŚWIADCZENIE
dotyczące tej i podobnych
technologii
Sprawiedliwość,
w rozdzielaniu korzyści
i ryzyka
ZAUFANIE
dla promotorów technologii –
instytucje, eksperci
(system wartości,
postawy, osobowość,
społ. percepcja ryzyka)
Slide 5
Rozpoznanie stanu aktualnego:
Stosunek społeczeństw UE oraz Polski do
problemów związanych z gospodarką
energetyczną.
Poziom akceptacji społecznej dla określonych
rozwiązań technologicznych
Slide 6
Miejsce energetyki oraz ochrony środowiska naturalnego w hierarchii zagadnień ważnych w krajach
członkowskich UE ( w tym w Polsce)
1
2
Nie w iem
17
18
Inne kw estie
Obronność/Spraw y
zagraniczne
2
5
4
Transport publiczny
Ochrona środow iska
naturalnego
6
5
Zagadnienia zw iązane z
energetyką
12
4
14
8
Mieszkalnictw o
15
13
Podatki
3
Terroryzm
19
7
System edukacji
19
19
10
Wzrost cen/inflacja
26
18
Pensje
1
Im igracje
28
29
29
30
Sytuacja ekonom iczna
System opieki m edycznej
45
33
27
Przestępczość
36
Bezrobocie
Polska - 2007
UE - 2007
84
64
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
[1]
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels, 2007.
Slide 7
Poziom wiedzy na temat rozwiązań technologicznych
w energetyce
23
Żadne z powyższych
19
10
Negawatt
7
10
ITER
9
Wychwytywanie i
składowanie CO2
12
21
42
Czysty węgiel
24
Reaktory nuklearne 4
generacji
28
31
24
Ogniwa paliwowe
41
26
Energia oceanów
43
30
Energia geotermalna
44
Energia wodorowa i
samochody
36
53
40
Fuzja nuklearna
58
0
10
20
30
Unia Europejska* (2007)
40
50
60
70
Polska (2007)
Poziom znajomości rozwiązań technologicznych związanych z energetyką
nie jest zadawalający. W przypadku większości podanych przykładów jest
on w Polsce znacząco niższy od średniej Unii Europejskiej
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
Slide 8
Priorytety w zakresie polityki energetycznej
Które (dwa) z poniżej wymienionych priorytetów powinny być przyjęte w polityce energetycznej kraju? [1] (w %)
Unia Europejska* (2007)
Polska (2007)
Zagwarantowanie niskich cen
dla konsumentów
45
53
Zagwarantowanie ciągłości
dostaw energii
35
41
Ochrona środowiska
naturalnego
29
23
Ochrona zdrowia
22
19
Zagwarantowanie krajowi
niezależności w obszarze energii
18
23
Ograniczenie zużycia energii
15
10
Walka z globalnym ociepleniem
13
4
Zagwarantowanie konkurencyjności
gospodarki
7
7
Inne (odpowiedź spontaniczna)
0
0
Trudno powiedzieć
3
4
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
[1]
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels 2007
.
Slide 9
Poziom poparcia dla wykorzystania
poszczególnych źródeł energii
Odnawialne źródła energii:
- energia słoneczna (UE – 80%, Polska – 82%),
- energia wiatru (UE – 71%, Polska – 82%),
- energia wodoru (UE – 65%, Polska – 61%),
- energia oceanu (UE – 60%, Polska – 50%)
- energia biomasy (UE – 55%, Polska 58%).
Nieodnawialne źródła energii:
- gaz: UE – 42%, Polska – 57%,
- ropa: UE – 27%, Polska 44%,
- węgiel: UE – 26%, Polska 49%,
- energia jądrowa: UE – 20%, Polska 19%.
Największy sprzeciw budzi wykorzystywanie energii jądrowej w UE opinie taką wyraziło 37% respondentów, a w Polsce aż 44%
* 25 krajów członkowskich
Źródło: Eurobarometr, opracowanie własne.
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social, Brussels 2007.
Slide 10
Limity OZE i koszty energii
Poziom poparcia
UE
83%
Polska 75%.
Gotowość do ponoszenia wyższych opłat za energię ze
źródeł odnawialnych:
Polska 30%
UE 45%.
Akceptowany wzrost opłat za energię pochodzącą ze
źródeł odnawialnych (w odniesieniu do dotychczasowych opłat):
25%
20%
24%
18%
15%
8%
10%
6%
3%
5%
0%
0%
do 5% w yższy
6 do 10% w yższy
UE
Polska
pow . 10% w yższy
Slide 11
Źródła energii wykorzystywane w okresie do
2050 roku
Pomyślmy o przyszłości w perspektywie następnych 50 lat, do 2050 roku. Które z poniższych źródeł
energii będą dostarczać Pana(i) zdaniem największą ilość użytecznej energii (maksymalnie dwa
wskazania)[1] (w %)
Unia Europejska* (2002)
Paliwa stałe (węgiel, torf, itp.)
4
Ropa
14
Gaz naturalny
20
Rozszczepienie jądrowe
17
Fuzja jądrowa
22
Elektrownie wodne (zapory, itp.)
17
Inne odnawialne źródła energii (energia słoneczna, wiatru,
biomasa itp.)
27
Żadne z powyższych (odpowiedzi spontaniczne)
1
Nie wiem
19
Obywatele UE są zdania, że w perspektywie do 2050 roku największą ilość
użytecznej energii będą dostarczać odnawialne źródła energii i gaz naturalny.
Źródła te są także postrzegane jako najmniej kosztowne oraz najbardziej
przyjazne dla środowiska.
[1]
Energy: Issues, Options and Technologies. Science and Society, Eurobarometer, EUR 20624, Brussels 2002.
Slide 12
Oszczędność energii
3
2
Nie wiem
0
1
Inne działania (odpowiedź spontaniczna)
23
21
Żadne działania (odpowiedź spontaniczna)
6
Częstsze korzystanie z transportu publicznego
13
4
Kupno samochodu zużywającego mniej paliwa
8
6
Obniżenia ilości paliwa zużywanego paliwa
16
9
Ograniczenie wykorzystania samochodu
21
6
Ograniczenia zużycia energii w pracy
8
22
20
Izolacja/ocieplenie domu (ściany, okna itd.)
Ograniczenie wykorzystania oświetlenia/ sprzętu
gospodarstwa domowego
53
48
23
Ograniczenie użycia ogrzewania/klimatyzacji
42
0
10
20
UE
30
40
50
60
Polska
Wskazywane rodzaje działań są związane najczęściej z ograniczaniem bieżących
wydatków domowych i trudno w związku z tym jednoznacznie określić, na ile są
motywowane chęcią ograniczania zużycia energii, a w jakim stopniu bieżącą kondycją
finansową obywateli.
Energy Technologies: Knowledge, Perception, Measures, Special Eurobarometer 262/Wave 65.3 – TNS Opinion&Social,
Brussels 2007
Slide 13
Preferencje w zakresie działania władz
Wsparcie ekonomiczne inicjatyw ukierunkowanych na
ograniczanie zużycia energii :
- przywileje podatkowe (UE – 40%, Polska – 42%),
- subsydiowanie rozwiązań służących zmniejszeniu
zużycia energii (UE 48%, Polska 26%).
Wsparcie rozwoju nowych i czystszych technologii
energetycznych oraz produktów:
- zachęty podatkowe (31% - Polska i UE)
- finansowanie badań ze środków publicznych
(UE – 31%, Polska – 34%).
Slide 14
Priorytetowe obszary badań
dla europejczyków (25 krajów UE):
rozwój technologii, które w tej chwili nie mają w UE szerokiego
zastosowania - 29% (w Polsce 24%),
dla Polaków:
ograniczenie zużycia energii – 25% (w UE 20%)
kolejne:
- opracowanie nowych technologii (UE - 23%, Polska 21%),
- unowocześnienie technologii aktualnie szeroko stosowanych
(UE - 19%, Polska 21%).
Badania powinny dotyczyć zdaniem obywateli 15 krajów członkowskich
UE głównie:
odnawialnych źródeł energii (69%),
czystszych środków transportu (51%),
fuzji jądrowej (21%).
Slide 15
Aktualnie powszechnym jest pogląd, zgodnie z
którym zarówno proces produkcji, jak i struktura
konsumpcji energii nie spełniają wymogów
systemów zrównoważonych.
Istnieje zatem potrzeba, a właściwie konieczność
zmian i w tej kwestii nasuwa się pytanie:
„czy społeczeństwa sprostają wyzwaniu, czy w
perspektywie kolejnych lat dokonają się w
świadomości społecznej przeobrażenia dzięki
którym możliwym stanie się ponoszenie coraz
większych kosztów ekonomicznych i społecznych
na rzecz zrównoważenia gospodarki
energetycznej”.
Slide 16
Pytania
Jakie czynniki, zdarzenia zadecydują o społecznej
akceptacji dla rozwoju zeroemisyjnej gospodarki
energią?
W jakiej perspektywie czasowej osiągną one poziom
umożliwiający realizację celów zeroemisyjnej
gospodarki energią?
Co będzie stymulatorem a co barierą dla ich
osiągnięcia?
Slide 17
Lokalizacja społecznych czynników rozwoju
zeroemisyjnej gospodarki energią
Kultura
(duchowa, materialna,
behawioralna)
Społeczne efekty rozwoju
gospodarczego
Poziom życia
Styl życia
(wartości, postawy,
wzory zachowań)
Akceptacja społeczna dla
określonych rozwiązań w
sferze energetyki
zamożność, wielkość i
struktura konsumpcji,
dostępność np. edukacji
Relacja między kulturą a społecznymi efektami rozwoju decyduje o jakości
życia.
Slide 18
JAKIE CZYNNIKI, ZDARZENIA ZADECYDUJĄ O
SPOŁECZNEJ AKCEPTACJI DLA ROZWOJU
ZEROEMISYJNEJ GOSPODARKI ENERGIĄ?
Zdefiniowano 30 najbardziej istotnych czynników dla
rozwoju zeroemisyjnej gospodarki energią – 18 opisuje
kulturę społeczeństwa, głównie w jej warstwie mentalnej
(wartości, postawy, wzorce zachowań wpływające na działalność ludzi,
tworzenie systemów organizacji życia społecznego - prawo, organizację
państwa, instytucje, system edukacji) a 12 związanych jest ze
społecznymi efektami rozwoju gospodarczego
Wybrano 10 czynników kluczowych - analiza strukturalna
wpływów. 9 reprezentuje czynniki kulturowe (preferencje w zakresie
stylu życia, świadomość ekologiczna, akceptacja społeczna dla realizacji
projektów ekologicznych, edukacja proekologiczna, innowacyjność
społeczeństwa, system wartości), a 1 społeczne efekty rozwoju
gospodarczego (system zachęt dla zorientowanych proekologicznie).
Sformułowano 7 tez (wydarzeń) opisujących przyszłe
trendy rozwojowe (podstawa – czynniki kluczowe)
Slide 19
TEZY
1. Upowszechnią się wartości postmaterialistyczne, tj. wzrośnie w
społeczeństwie zainteresowanie jakością i komfortem życia, w tym liczba
osób, które szanują środowisko naturalne i jego elementy oraz dbają o stan
środowiska naturalnego.
2. Wzrośnie poziom świadomości (pojedynczych osób i całego społeczeństwa)
zagrożeń związanych z wyczerpywaniem się zasobów, w tym
energetycznych (woda, węgiel, ropa, gaz).
3. Wzrośnie poziom wiedzy w społeczeństwie na temat sposobów
produkowania energii i wpływu tego procesu na środowisko
4. Wzrośnie poziom gotowości (pojedynczych osób i całego społeczeństwa)
do ponoszenia różnych kosztów wdrażania technologii przyjaznych dla
środowiska.
5. Wystąpi zwiększenie zdolności i gotowości społeczeństwa oraz instytucji
społecznych do tworzenia i wykorzystania nowych rozwiązań technicznych,
technologicznych, organizacyjnych, itd.
6. W Polsce powstaną takie warunki prawne i ekonomiczne, które będą
sprzyjały badaniom naukowym w zakresie energetyki, wprowadzaniu
nowych technologii energetycznych i nowych rozwiązań w zakresie
oszczędności energii.
7. Wzrośnie poziom samoorganizacji społecznej na rzecz działań
proekologicznych, w tym związanych z gospodarką energetyczną.
Slide 20
Przewidywany termin realizacji wydarzeń opisanych w tezach
Slide 21
Wpływ wydarzeń opisanych w każdej z 7 tez obszaru
społecznego na rozwój zeroemisyjnej gospodarki
energią:
Treść tezy
Wartość indeksu
Upowszechnienie wartości
postmaterialistycznych
72,96
Wzrost wiedzy dotyczącej produkcji
energii i jej wypływu na środowisko
72,88
Wzrost gotowości do stosowania
nowoczesnych technologii
72,37
Wzrost świadomości zagrożeń
związanych z wyczerpywaniem się zasobów
72,13
Wzrost samoorganizacji społecznej
na rzecz działań proekologicznych
72,02
Powstanie warunków sprzyjających
badaniom i nowościom technologicznym
71,88
Akceptacja kosztów wdrażania
technologii przyjaznych środowisku
71,49
Slide 22
WPŁYW WYDARZEŃ OPISANYCH W TEZACH NA WYSZCZEGÓLNINE
OBSZARY GOSPODARKI ENERGIĄ:
rozwój i upowszechnienie zastosowania odnawialnych
źródeł energii (indeks: 71,92 – 73,26),
rozwój i zastosowanie w Polsce energetyki jądrowej (indeks:
67,18 - 69,85),
oszczędność energii w przemyśle (71,18 - 72,49),
oszczędność energii w budownictwie (71,26 - 72,43),
oszczędność energii w transporcie (70,83 - 72,15),
oszczędność energii w życiu codziennym (71,58 - 72,81),
pojawienie się nowych technologii energetycznych (72,17 73,34),
upowszechnienie technologii znanych, ale w tej chwili nie
stosowanych szeroko (71,20 - 72,61),
poprawa technologii aktualnie szeroko stosowanych (70,57 72,40).
Slide 23
TEZY
O
NAJWIĘKSZEJ
POZYTYWNEJ
SILE
WPŁYWU
NA
WYSZCZEGÓLNIONE OBSZARY ŻYCIA SPOŁECZNEGO, GOSPODARKI I
ENERGETYKI
Teza
Obszar
Upowszechnienie wartości
postmaterialistycznych
1) rozwój zeroemisyjnej gospodarki energią
2) rozwój i upowszechnienie
zastosowania odnawialnych źródeł energii
3) oszczędność energii w budownictwie
Wzrost wiedzy dotyczącej produkcji
energii i jej wypływu na środowisko
1) oszczędność energii w życiu codziennym
2) upowszechnienie technologii znanych, ale
w tej chwili nie stosowanych szeroko
Wzrost świadomości zagrożeń
związanych z wyczerpywaniem się zasobów
1) oszczędność energii w przemyśle
2) oszczędność energii w transporcie
3) pojawienie się nowych technologii energ.
4) poprawa technologii aktualnie szeroko
stosowanych
Powstanie warunków sprzyjających
badaniom i nowościom technologicznym
1) rozwój i zastosowanie w Polsce
energetyki jądrowej
Slide 24
Stymulatory i bariery dla realizacji wydarzeń opisanych w tezach
społecznych
TEZA1. Upowszechnienie
wartości
postmaterialistycznych
TEZA 2.
Wzrost świadomości
zagrożeń związanych
z wyczerpywaniem się
zasobów
TEZA 3.
Wzrost wiedzy
dotyczącej
produkcji energii i
jej wypływu na
środowisko
nowe regulacje prawne
63,95
63,43
63,31
reformy systemowe
potencjał naukowy gwarantujący
postęp techniczny w zakresie
technologii energetycznych
koszty ekonomiczne realizacji
63,29
62,90
62,70
66,26
66,52
66,44
49,91
50,68
49,41
koszty społeczne realizacji
50,12
51,62
49,72
interesy grupowe
57,52
57,43
56,38
przyzwyczajenia, tradycja
49,70
49,89
48,74
zmiany w systemie edukacji
65,67
65,80
66,68
wzrost PKB na jednego mieszkańca
64,02
62,65
63,47
sytuacja geopolityczna
59,81
60,06
59,47
zmiany demograficzne
wpływ norm i postaw dominujących
w krajach UE
52,04
52,42
51,49
65,05
64,80
64,21
Slide 25
Stymulatory i bariery dla realizacji wydarzeń opisanych w tezach
społecznych
TEZA 4.
Akceptacja kosztów
wdrażania
technologii
przyjaznych
środowisku
TEZA 5.
Wzrost gotowości
do stosowania
nowoczesnych
technologii
TEZA 6.
Powstanie warunków
sprzyjających
badaniom i
nowościom
technologicznym
TEZA 7.
Wzrost
samoorganizacji
społecznej na rzecz
działań
proekologicznych
nowe regulacje prawne
62,70
63,43
64,21
63,93
reformy systemowe
62,30
61,85
62,86
62,62
potencjał naukowy gwarantujący postęp
techniczny w zakresie technologii
energetycznych
65,90
65,90
67,73
66,08
koszty ekonomiczne realizacji
48,06
49,02
49,45
48,83
koszty społeczne realizacji
48,63
49,09
50,37
49,25
interesy grupowe
56,20
56,84
56,88
56,47
przyzwyczajenia, tradycja
47,23
49,02
49,27
49,09
zmiany w systemie edukacji
64,82
65,00
64,94
64,98
wzrost PKB na jednego mieszkańca
63,24
62,90
62,78
62,76
sytuacja geopolityczna
58,58
58,58
60,22
59,35
zmiany demograficzne
50,91
51,12
52,27
51,99
wpływ norm i postaw dominujących w
krajach UE
63,36
64,89
65,44
64,64
Slide 26
DZIAŁANIA, KTÓRE NALEŻY PODJĄĆ, ABY ZREALIZOWAĆ TEZY
Liczba tez, dla których działanie wybrane zostało przez
najwyższy odsetek respondentów (miejsca 1-3)
Edukacja społeczeństwa
w zakresie ekologii
7
(6 x pozycja 1, odsetek: 58,7 - 48,5
1 x pozycja 2, odsetek 52,8)
Edukacja społeczeństwa w zakresie
technologii energetycznych
7
(7 x pozycja 2, odsetek: 54,3 - 48,3)
Zastosowanie nowych instrumentów
ekonomicznych (podatki, ulgi, itd.)
1
(1 x pozycja 3, odsetek - 45,1)
Promocja nowego proekologicznego
stylu życia
6
(6 x pozycja 3, odsetek: 50,1 – 45,9)
Finansowanie badań umożliwiających
obniżanie kosztów produkcji energii
ze źródeł odnawialnych lub oszczędność energii
Promowanie zachowań proekologicznych
Wspierające rozwój gospodarki – wzrost PKB
Zwiększenie dostępności środków
inwestycyjnych na innowacje prośrodowiskowe
Zwiększenie nakładów na badania
podstawowe i wdrożeniowe
Slide 27
Podsumowanie
W kwestii przyszłości energetyki
- zarówno dla
Polaków, jak i obywateli UE
ważnym jest
zagwarantowanie niskich cen i ciągłości dostaw
energii, jednak przy dbałości o ochronę środowiska.
Przyszłość energetyki to – zdaniem społeczeństw UE i
Polski – odnawialne źródła energii, jednak nie są
skłonni do ponoszenia związanych z tym wyższych
kosztów energii.
a także
edukacja proekologiczna, transfer wiedzy oraz
promowanie
antropocentrycznego
systemu
wartości.
Slide 28
Wyniki
przeprowadzonego
badania
Delphi
przedstawiają
się
dość
optymistycznie.
Zdecydowana większość Polaków wierzy w to,
że wydarzenia z zakresu społecznej akceptacji
wprowadzania nowych technologii w energetyce
mają szansę realizacji. Wprawdzie większość
badanych uważa, że zmiany te nie nastąpią zbyt
szybko, jednak tylko nieliczni twierdzą, że nie
ma na to szans. Zmiany w obszarze społecznym,
takie jak wzrost świadomości społecznej
dotyczącej znaczenia ochrony środowiska,
upowszechnienie
się
wartości
postmaterialistycznych, czy wzrost gotowości
do stosowania nowoczesnych technologii i
akceptacji ich kosztów mają szansę dokonać się
przed 2030 rokiem.
Slide 29
Wszystkie tezy społeczne, które poddano badaniu będą
zdaniem Polaków w podobny sposób wpływać na rozwój
zeroemisyjnych i przyjaznych środowisku źródeł energii,
oszczędność
energii
czy
poprawę
istniejących
i
wprowadzenie nowych technologii wytwarzania energii.
Działania, które stymulować będą pozytywne zmiany w
energetyce to przede wszystkim potencjał naukowy
gwarantujący postęp techniczny w zakresie technologii
energetycznych, w tym innowacyjność społeczeństwa,
zmiany w systemie edukacji oraz wpływ norm i postaw
dominujących w krajach UE. Natomiast na drodze rozwoju
będą stały przede wszystkim przyzwyczajenia i tradycja oraz
koszty społeczne i ekonomiczne realizacji nowych
inwestycji. Bariery te dotyczą przede wszystkim obszaru
społecznego, dlatego tak ważne jest podnoszenie
świadomości Polaków na temat znaczenia ochrony
środowiska i korzyści, jakie z tego płyną.
Slide 30
Polacy już teraz w większości dostrzegają zalety
wprowadzania
nowoczesnych
rozwiązań
do
energetyki. Są przekonani, że przyczynią się one do
zmniejszenia zużycia energii oraz do spadku jej
ceny. Wpłyną także pozytywnie na jakość i warunki
życia w naszym kraju. Badani widzą potrzebę
prowadzenia
polityki
proekologicznej
oraz
racjonalizacji zużycia energii w przemyśle,
budownictwie,
transporcie,
a
także
w
gospodarstwach domowych. Takie przekonania
wymagają wzmocnienia.
W konkluzji do przeprowadzonych badań można
stwierdzić, że w Polsce zaistnieją warunki społeczne
do tego, aby wprowadzać nowoczesne rozwiązania
energetyczne.