Transcript Ziemia rybnicka
Slide 1
SŁOWNIK ETYMOLOGICZNY
NAZW MIEJSCOWOŚCI
ZIEMI RYBNICKIEJ
Opracował :
Jarosław Pokwicki
Slide 2
ETYMOLOGIA
etymologia (z gr. etymologia od étymos ‘prawda,
rzeczywistość’ + lógos ‘nauka, słowo’)
1. językoznawstwo: pochodzenie słowa, wyraz
lub wyrazy, z których zostało ono utworzone;
źródłosłów.
2. dział językoznawstwa zajmujący się
badaniem pochodzenia słów, ustalaniem
pierwotnego wyrazu lub wyrazów, które w wyniku
różnych zjawisk językowych utworzyły
współczesne słowa
Slide 3
ZIEMIA RYBNICKA
Ziemia rybnicka jako powiat rybnicki.
Powiat rybnicki tworzą następujące gminy oraz ich sołectwa:
-Rybnik
-Czerwionka-Leszczyny
-Gaszowice
-Jejkowice
-Lyski
-Świerklany
Slide 4
Powiat
Miasto Rybnik
Gminy tworzące powiat
rybnicki
Slide 5
RYBNIK
Slide 6
RYBNIK
Początki Rybnika są dotąd mało znane.
W okresie Średniowiecza Rybnik pełnił
funkcję osady rybackiej, leżącej na
ważnym szlaku handlowym, wiodącym
z Krakowa przez Oświęcim do
Raciborza i Wrocławia. Nazwa osady
pochodziła od istniejących tu stawów
rybnych.
Slide 7
RYBNIK
Rybnik tworzy 27 dzielnic, z których każda
posiada swoją własną historię, czasem
kulturową odrębność, a przede wszystkim
ludzi związanych nierozłącznie ze swoją
„małą ojczyzną”. To oni nadają kształt swoim
dzielnicom, sprawiając, że dzięki swojej
różnorodności wspaniale się one
uzupełniają.
Przemierzając rybnickie dzielnice trudno
czasem uwierzyć, że to wciąż to samo
miasto.
Slide 8
RYBNIK
Slide 9
1. Boguszowice Stare
Pierwsze wzmianki o osadzie na
terenie dzisiejszych Boguszowic
pochodzą z roku 1000. Pierwotna
nazwa miejscowości nie jest
znana, zaś obecna wywodzi się od
imienia jej XIII- wiecznego
właściciela Bogusława. To on
przekazał wieś w ręce zakonu
cystersów, który pozostał
w Boguszowicach aż do początków
XIX wieku.
Slide 10
2. Boguszowice Osiedle
Początki osiedla związane są z
powstaniem na obrzeżach Boguszowic
kopalni. Jej budowę podjął w 1913 roku
książę niemiecki Gwidon von
Donnersmarck. Początkowo zakład
zawdzięczał swą nazwę marszałkowi
pruskiemu Blücherowi, w 1934 roku
nazwę kopalni zmieniono na
„Jankowice”.
Do domów wielorodzinnych przy
„szybach Blüchera” sprowadzali się
robotnicy zatrudnieni w kopalni. Było to
jak na tamte czasy ładne i nowoczesne
osiedle, a o wysokim standardzie
„familoków” świadczyła ich
elektryfikacja.
Slide 11
3. Chwałowice
Nazwa miejscowości pochodzi
prawdopodobnie od
staropolskiego imienia „Chwał”,
który mógł być pierwszym
osadnikiem, lub właścicielem
Chwałowic. Pierwsza wzmianka
o istnieniu osady pochodzi
z pierwszej połowy XIII wieku.
Pod koniec XVIII wieku
Chwałowice należały do tzw.
„Państwa Rybnickiego”.
Slide 12
4. Chwałęcice
Początki Chwałęcic sięgają XII
wieku. Nazwa miejscowości
pochodzi prawdopodobnie od
imienia jej pierwszego właściciela
„Chwałka”. Powstanie zalewu
zmieniło położenie wsiwcześniej znajdowała się ona na
niewielkim wzgórzu wzdłuż drogi
z Rud do Rybnika.
Slide 13
5. Golejów
Na temat początków Golejowa
wypowiada się legenda oraz historia.
Ta pierwsza podaje, że jeden z książąt
śląskich podczas polowania w
tamtych okolicach, znalazł w koszyku
porzuconego chłopca. Ponieważ
dziecko było nagie przezwano je
„golejem” czyli „golasem”. Kiedy
chłopiec dorósł , został pasowany na
rycerza i otrzymał ziemię w miejscu,
w którym go znaleziono. Były to tereny
dzisiejszego Golejowa, domyślamy się
więc skąd wzięła się jego nazwa.
Slide 14
6. Gotartowice
Według legendy wieś miała
powstać już na przełomie XIII
i XIV wieku za sprawą rycerza
o imieniu Gothard, który ziemię tę
dostał od swego pana,
księcia raciborskiego
Przemysława. Ów Gothard był
założycielem rodu
Gotartowskich, do których osada
należała aż do początków XVI
wieku.
Slide 15
7. Grabownia
Nazwa „Grabownia” wywodzi
się od grabów, które niegdyś
masowo rosły na tych
terenach. Początki osady są
odległe, sięgają
najprawdopodobniej drugiej
połowy XIII wieku, kiedy to
tamtejsze ziemie zostały
darowane Zakonowi Cystersów
przez księcia Władysława III
Opolskiego.
Slide 16
8. Kamień
Nazwa miejscowości nawiązuje
do jej kamieniarskich tradycji.
Prawdopodobnie znajdowały
się tutaj złoża piaskowca,
z którego mieszkańcy wyrabiali
różne przedmioty (np. żarna do
mielenia zboża), oraz używali
go do budowy domów.
Slide 17
9. Kłokocin
Interesujące jest pochodzenie
nazwy wsi. Jej dawna wersja„Kokoczyń” kojarzy się z gwarowym
słowem „kokot” i może być
związana z popularną hodowlą
drobiu w tamtych okolicach. Ale
równie dobrze mogła to być kpina
z tego, że w tej biednej osadzie
posiadanie koguta było synonimem
zamożności... Jednak najbardziej
prawdopodobna wydaje się być
etymologia słowa „Kłokocin” od
staropolskiej nazwy orzecha
wodnego- ”kłokoczyna” lub
„kłokocina”, który porastał
tamtejsze stawy i mokradła.
Slide 18
10. Ligota - Ligocka Kuźnia
W granicach dzielnicy znajdują się faktycznie
trzy miejscowości: Ligota, Ligocka Kuźnia
i Raszowiec.
Ligota i Ligocka Kuźnia
„Ligotami” na Śląsku nazywano nowo
założone osady które na czas
zagospodarowania zwalniano z opłat na
rzecz księcia, taka ówczesna specjalna
strefa ekonomiczna.
Raszowiec
Po raz pierwszy o istnieniu wsi „Raszowiec” napisano
w księgach parafii św. Wawrzyńca w Boguszowicach w 1788
roku. Nazwa miejscowości może pochodzić od ptaków
nazywanych przez tamtejszych mieszkańców „raszkami”, lub
od imienia pierwszego osadnika - „Raszki”.
Slide 19
11. Meksyk
Historia dzisiejszej dzielnicy Meksyk zaczyna się od rejonów
nazywanych potocznie Koziegóry. Położone na peryferiach
miasta, nieurodzajne łąki i pastwiska służyły mieszkańcom
Rybnika jedynie do wypasu kóz. A ponieważ obszar ten był
mocno pofałdowany, nazywano go- od wypasu kóz i rzeźby
terenu- Koziegóry.
Charakter Kozichgór zmienił się po wybudowaniu na ich terenie
w 1856 roku dworca, bocznic i torów kolejowych. Dalsze
poważne zmiany przyniosło powstanie w latach
międzywojennych osiedla domków jednorodzinnych. Wkrótce też
pojawiła się jego egzotyczna nazwa- „Meksyk”. Wzięła się ona
stąd, że:
a) osiedle znajdowało się stosunkowo daleko od centrum
miasta, w odczuciu ludzi tak daleko jak Meksyk...
b) podczas kopania fundamentów wszędzie natrafiano na
piasekbyło go tyle jak w Meksyku,
c) po rewolucji meksykańskiej w latach 1910- 1917, państwo
Meksyk stało się w ówczesnej Polsce symbolem nowoczesności,
postępu, a taki właśnie charakter miało mieć nowo powstające
osiedle.
Slide 20
12. Niedobczyce
Dzieje Niedobczyc sięgają XIII
wieku. Nazwa miejscowości
pochodzi prawdopodobnie od
imienia jej dawnego właścicielaNiedobka, lub Niedobki.
Slide 21
13. Niewiadom
Potwierdzone dokumentami
początki Niewiadomia sięgają
pierwszej połowy XIV wieku.
Ówczesna pisownia nazwy
miejscowości- „Noviedomie”,
kojarzy się z brzmieniem „Nowe
Domy”. Być może taki był sens tej
nazwy?
Slide 22
14. Maroko-Nowiny
Całe terytorium dzisiejszej dzielnicy ”Nowiny- Maroko” należało
kiedyś do wsi Smolna. Kiedy w latach 20. XX wieku
wybudowano przy ul. Zebrzydowickiej pierwsze domy,
nazywano tę okolicę „Marokiem”. Granicę pomiędzy nowo
powstającą dzielnicą a Smolną wyznaczał krzyż na
skrzyżowaniu ulic: Raciborskiej, Zebrzydowickiej i św. Józefa.
Slide 23
15.Ochojec
Po raz pierwszy o istnieniu osady czytamy w wykazie wsi
płacących czynsz kolegiacie w Opolu, pochodzącym z 1291
roku. W dokumencie tym nie figuruje jednak jako „Ochojec”,
a „Stara Wieś”. Obecna nazwa ukształtowała się dopiero w XVI
wieku, a jej pierwotne brzmienie „Ochodziec” oznaczało
miejsce, które należy obejść.
Slide 24
16. Orzepowice
Nie jest wykluczone, że dawna nazwa
wsi brzmiała „Żupa”, co oznacza
kopalnię soli. Wskazuje na to m. in.
fakt, że do niedawna posługiwano się
nazwą „Orzupowice”. Złoża soli
znajdowały się na wzgórzu zwanym
„Baranowiec”. Ze wzgórza do dziś
wypływa potok, który jest
ewenementem przyrodniczym
ponieważ nie zamarza nawet przy
największych mrozach. Z czasem
zaprzestano eksploatacji soli,
a głównym zajęciem mieszkańców
stało się rolnictwo. Mogli oni np.
hodować owce, o czym świadczy
nazwa wspomnianego już wzgórza
„Baranowiec” oraz herb
miejscowości, na którym widnieje
„Baranek Boży”.
Slide 25
17. Paruszowiec-Piaski
Choć nazwa jest dwuczłonowa, dzielnica składa się
z trzech części: Paruszowca, Piasków i Zastawu.
Nazwy te mają swoje historyczne źródła.
„Paruszowiec” wywodzi się prawdopodobnie od imienia „Parus”.
„Piaski” wskazują na rodzaj tamtejszej gleby.
„Zastaw” zlokalizowany jest za stawem i rzeką Rudą.
Slide 26
18. Popielów
Nazwa „Popielów” pochodzi:
a) od faktu, że na terenie osady
składowano popiół po spalanym
drewnie używanym do produkcji
smoły,
b) od przydomku szesnastowiecznego
właściciela wsi zwanego „Popielem”.
Dawni mieszkańcy Popielowa, obok
rolnictwa trudnili się także uprawą lnu,
wspomniana produkcją smoły
i wytapianiem żelaza. W połowie XIX
wieku do ich zajęć dołączyło
wydobywanie gipsu w odkrywkowej
kopalni przy ulicy Wodzisławskiej.
Slide 27
19. Radziejów
Wieś powstała ok. 1250 roku. Jej
pierwszym właścicielem mógł być pan
zwany „Radziejem”, co oznacza
„pilny”, „zatroskany”.
Slide 28
20. Rybnicka Kuźnia
Miejscowość powstała ok. 1500 roku na obrzeżach wsi
Wielopole w związku z zapotrzebowaniem na produkcję żelaza.
W XVI i XVII wieku wytapiano tu ok. 40 ton tego surowca.
W początkach XIX stulecia na zlecenie rządu pruskiego
wybudowano nową hutę.
Slide 29
21. Rybnik-Północ
Dzielnica „Rybnik- Północ” została
wyznaczona administracyjnie
niespełna 30 lat temu. Tworzą ją
dwa zróżnicowane obszary
rozdzielone ulicą Gliwicką: po jej
zachodniej stronie znajduje się
Wawok, a po wschodniej tzw.
„Północ”.
Nazwa „Wawok” pochodzi od
nazwiska, ale pytaniem
pozostaje czyjego?
Prawdopodobnie zamożnego
młynarza Wawoka, który miał
swój młyn nad rzeką Nacyną.
Nie możemy jednak
wykluczyć, że nazwa ta jest
nieco zmienioną formą
nazwiska „Wawrok”, a takie
nosił znany w tamtych
okolicach kłusownik, jak
również popularna
w Rybniku położna.
Slide 30
22. Smolna
Na Smolnej, prócz tradycyjnych
zajęć jak uprawa ziemi, czy hodowla
bydła i ryb, produkowano smołę.
Nazwa dzielnicy odwołuje się do
dawnego zajęcia jej mieszkańców,
podobnie herb, na którym widnieje
smolarnia.
Slide 31
23. Stodoły
Nazwa „Stodoły” pochodzi od:
a) stodół, które mogły się znajdować we wsi,
b) „stu dołów”, czyli dużej ilości wyrobisk powstałych
po eksploatacji rudy żelaza.
Slide 32
24. Śródmieście
„Śródmieście” jest centralną dzielnicą miasta.
Slide 33
25. Wielopole
Nazwa „Wielopole” wskazuje na
bogactwo pól uprawnych w tej
miejscowości, a jednocześnie na jej
znaczny obszar w stosunku do
sąsiednich wsi.
Rzeczywiście, dawne Wielopole
sięgało po Orzepowice i Chwałęcice,
obejmując tereny powstałej ok. 1500
roku Rybnickiej Kuźni. Do nazwy
miejscowości z kolei, nawiązuje herb
przedstawiający pagórek, z którego
wyrasta sześć kłosów zboża.
Slide 34
26. Zamysłów
Powstanie osady nastąpiło późno, bo
dopiero na przełomie XVI i XVII wieku i było
związane z występowaniem na jej terenie złóż
cyny. W tym czasie w okolice dzisiejszego
Zamysłowa dotarli poszukiwacze tego
metalu. Miejscowa ludność mówiła o nich, że
przyjechali ”na cyna” czyli po cynę.
A ponieważ jej złoża znaleźli właśnie
w pobliżu rzeki, tłumaczy to jej późniejszą
nazwę „Nacyna”.
Również z występowaniem złóż cyny
związana jest nazwa „Zamysłów”. Otóż,
według tradycji lokalnej pochodzi ona od
czasownika „zamyślać”: nad metodami i
opłacalnością wydobycia cyny „zamyślali
się” jej poszukiwacze.
Slide 35
27. Zebrzydowice
Zebrzydowice swoją nazwę
zawdzięczają dawnym
właścicielom tej miejscowościrodzinie Zebrzydowskich.
Przypuszcza się, że ten sam ród
był również w posiadaniu innych
Zebrzydowic- położonych
w okolicach Cieszyna.
Slide 36
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Gmina i miasto Czerwionka-Leszczyny położona jest w powiecie
rybnickim w południowo-zachodniej części województwa
śląskiego. Miasto tworzą cztery dzielnice:
-Czerwionka,
-Czuchów,
-Dębieńsko,
-Leszczyny.
Gmina obejmuje ponadto sześć sołectw:
-Bełk,
-Książenice,
-Palowice,
-Przegędzę,
-Stanowice,
-Szczejkowice.
Slide 37
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Czerwionka:
Sama nazwa miejscowości jest
nazwą topograficzną,
najprawdopodobniej pochodzi od
gwarowego słowa „czerwionka”
oznaczającego rodzaj gliny
zabarwionej na czerwono. Jest to
taki śląski archaizm, „czerwiony”
zamiast „czerwony”.
Leszczyny:
Swoją nazwę zawdzięczają
roślinności która bujnie porastała
obecne tereny Leszczyn.
Roślinnością tą był krzew leszczyny
pospolitej lub jak kto woli, orzecha
laskowego.
Slide 38
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Czuchów: Nie do końca jednoznaczna
zostaje etymologia nazwy
miejscowości. Prawdopodobnie
pochodzi ona od staropolskiego
i gwarowego „czuch” (zapach),
mającego oznaczać miejsce
cuchnące, o niemiłym zapachu.
W tym znaczeniu jest to nazwa
topograficzna.
Dębieńsko
Stare
Dębieńsko
Wielkie
Pierwsza osada powstała
prawdopodobnie na obszarze
dzisiejszego Dębieńska Starego, na
terenie porośniętym lasem dębowym.
Stąd też pierwotna nazwa osady Damb.
Slide 39
Bełk
Pierwsza wzmianka o wsi
pochodzi z ok. 1280 r.
i znajduje się w Liber
fundationis episcopatus
Vratislaviensis (Księdze
fundacyjnej biskupstwa
wrocławskiego). Pierwszym
wzmiankowanym
właścicielem wsi był niejaki
Bielick, od którego też ma
pochodzić nazwa
miejscowości.
Slide 40
Książenice
Pierwotna nazwa miejscowości pochodzi od
słowa knez, co znaczy książę. Miejscowość
założona była i należała więc do księcia.
Mieszkańcy zaś zobowiązani byli do
świadczenia: stanu, straży, powozu,
bobrownicy, psiarego, poradlnego i innych
powinności służebnych takich jak: pomoc
przy łowach, składanie danin (krów, świń,
owiec, gęsi, kur, jaj, miodu, wosku i zboża).
Nazwa na przestrzeni wieków była różnie
zapisywana w języku niemieckim i czeskim.
Rok
Nazwa miejscowości
1223
1228
1234
1248
1316
Knegnice
Ksenyche
Xeginice
Xeniz
Xenicz, Zegnytz
Slide 41
Palowice
Palowice swą nazwę
zawdzięczają swojemu
założycielowi lub
właścicielowi o imieniu
Pal.
Palowice przeto znaczą tyle,
co Palów ród, potomkowie
Pala.
Slide 42
Przegędza
W przypadku Przegędzy,
badacze często nie
potrafią podać tylko jednej
genezy. Nazwę Przegędzy
najczęściej określa się
jako topograficzna,
oznaczającą miejsce
nierówne i trudne do
przebycia.
Odmiennego zdania jest H. Borek, który twierdzi, że
powstała ona od skał w kształcie „siodła górskiego”
[ pergy(b)nij: przegib(a) ].
Z kolei L. Musioł pochodzenie nazwy wsi wywodzi od
staropolskiej formy czasownikowej „gędzić”,
w znaczeniu brzmieć, brzęczeć lub grać na
instrumencie.
Slide 43
Stanowice
Miejscowość zawdzięcza swą
nazwę jednemu z jej
pierwszych właścicieli.
Jako jeden z pierwszych
właścicieli osady wymieniany
jest około 1360 r. „dominus
Nikolaus Stanowicz” -członek
Bractwa Najświętszej Marii
Panny w Raciborzu.
Slide 44
Szczejkowice
Nazwa Szczejkowice
wywodzi się
prawdopodobnie od
przezwiska „Szczawik”
lub „Szczek” („Szczak”).
Stąd zaliczana jest do
patronimicznych. Wynika
z tego, że początki osady
związane były z osobą
wspólnego przodka, na
tyle znaczącego, że od
jego przezwiska lub
imienia urobiono nazwę
całej wsi.
Slide 45
GASZOWICE
Gaszowice założone zostały
w końcu XII wieku przez
rycerza nazwiskiem Gasz.
Można je zaliczyć do
najstarszych osad w okolicy,
już w 1317 należały do
księstwa Raciborskiego.
Gmina Gaszowice powstała w 1973 r.
W jej skład wchodzi 5 sołectw:
-Gaszowice,
-Czernica,
-Łuków Śląski,
-Piece,
-Szczerbice.
Slide 46
Czernica
Nazwa Czernica wywodzi się
od określenia Czernicza, co
można tłumaczyć jako
czarna gleba lub ciemny las
lub od czernicy czyli czarnej
jagody. Jest to nazwa
typowo słowiańska. Nazwa
przechodziła różne
przemiany słownicze
i określana była jako
Czernicha, Czernic aż do
obecnej nazwy Czernica.
Slide 47
Łuków Śląski
Nazwa Łuków, w źródłach
spotykana po raz pierwszy
w roku 1496 w postaci
przymiotnikowej we wzrocie
w czeskim tekście: „…ze
stawów Łukowskich”. Co
jednak ów „Łuków” oznaczał?
Czy jakiś samotny folwark
czernicki, czy może była to
nazwa rejonu leśnego lub
stawów? Dziś trudno z braku
dalszych wzmianek.
Slide 48
Piece
Miejscowość Piece
prawdopodobnie
zawdzięcza swoją
nazwę temu, że
w okolicy Pszowa,
a może i w Czernicy
wydobywano kamień
wapienny, który był
wypalany na terenie
dzisiejszych Piec.
Slide 49
Szczerbice
Miejscowość Szczerbice
w dawnych czasach,
składała się z dwóch
oddzielnych wsi
Szczerbic i Solarni.
Solarnia była właściwie
przysiółkiem Szczerbic.
Nazwa Szczerbice
pochodzi
prawdopodobnie od luki,
szczerby, wyrębu lub
polany w lesie.
Natomiast Solarnia
pochodzi od miejsca
sprzedaży soli ważonej.
Slide 50
JEJKOWICE
Nazwa Jejkowice należy do nazw
patronimicznych pochodzących od
nazwiska, bądź przezwiska Jajko.
W tradycji podaje się, że jest to nazwisko
rycerza, jednak nie ma to potwierdzenia
źródłowego.
Nazwa Jejkowice historycznie uległa
zmianom, i tak w poszczególnych latach
używano nazw:
- 1428r.
- 1612r.
- 1679r.
- 1745r.
- 1784r.
- 1845r.
- Jaykowicz
- Ves Jaykowicze
- Jaykowice, Jejkowitz
- Jeykowitz
- Jeykowitz
- Jeikowitz
Slide 51
JEJKOWICE
Od 1818r. Jejkowice weszły w skład powiatu
rybnickiego, utworzonego z części
z powiatów: raciborskiego, gliwickiego
i pszczyńskiego. Do 1975r. Jejkowice
pozostały w powiecie rybnickim i po
utworzeniu gminy Gaszowice w wyniku
nowego podziału administracyjnego,
Jejkowice weszły w skład nowoutworzonej
gminy. Od 1 stycznia 1993r. Jejkowice stały
się odrębną gminą.
Slide 52
LYSKI
Gmina Lyski (dawn. gmina Łyski) - gmina wiejska
w województwie śląskim, w powiecie rybnickim.
W jej skład wchodzą sołectwa:
- Adamowice,
- Bogunice,
- Dzimierz,
- Nowa Wieś,
- Pstrążna,
- Raszczyce,
- Sumina,
- Zwonowice.
Slide 53
Lyski
Etymologia nazwy wioski
związana jest z szatą
roślinną i wywodzi się od
prasłowiańskiego wyrazu
„leska”- gwarowo też
„lyska” czyli krzew
orzecha laskowegoleszczyny.
Slide 54
Adamowice
Pochodzenie nazwy wioski
jest patronimiczne- od
imienia „Adam”, z
przyrostkiem /sufiks/
„wice”.
Mógł to być rycerz lub też
osoba znaczniejszego
rodu – może pierwszy
założyciel wsi nie zapisany
w historii.
Slide 55
Bogunice
Nazwa tej wioski pochodzi od
starosłowiańskiego Bogdan,
Bogdar czy Bogodar
z przyrostkiem /sufiks/ „wice”.
Jest to jedyne prawidłowe
etymologiczne wytłumaczenie
nazwy tej osady.
Slide 56
Dzimierz
Nazwę wioski klasyfikować
można do pochodzenia
patronimicznego
wywodzącego się od
staropolskiego imienia
Zdzimierz lub też Zdzimir
jakie występuje w wykazie
imion z 1125 r.
Mógł być rycerzem lub inną
znaczniejszą osobą –
założyciel albo właściciel
wioski.
Slide 57
Nowa Wieś
Nazwa jest pochodzenia
kulturowego. Prawdopodobnie
wieś mogła istnieć dużo
wcześniej pod inną nazwą, a jej
mieszkańcy na skutek spalenia
się zabudowań, zatopienia czy
też działania innego żywiołu
niszczącego, przenieśli się na
teren wyższy, gdzie nie groziły
im zniszczenia i tam zbudowali
nowe osiedle nazywając je
Nową Wsią.
Slide 58
Pstrążna
Nazwa wioski topograficzno –
przymiotnikowa, oznaczająca
miejsce licznego występowania
pstrągów, jakie tu niegdyś
musiały żyć w rzece Sumince
lub też miejscowych stawach.
Wersję tą uzupełnia obrazowa
treść herbu wioski. Na tle
niebieskim jest postać rybaka z
gołą głową, niosącego na
drążku położonym na
ramionach po jednej sieci z
każdej strony.
Slide 59
Raszczyce
Różnie bywa tłumaczone
pochodzenie nazwy. Jedni
tłumaczą pochodzenie od
staropolskiego wyrazu
„rac” czyli walka, druga
wersja to od słowa „rak”,
bo też od dawna wioska
posiada w swym herbie
raka i rybę, wreszcie od
rodu Raszczyców w
pierwotnym brzmieniu
„Rasków”.
Slide 60
Sumina
Są dwie różniące się ze sobą hipotezy
powstania nazwy osady.
1)
Nazwa wioski związana jest ze
światem zwierzęcym i wywodzi się od
staropolskiego wyrazu som – ryba –
sum z przyrostkiem (sufiks) mina.
2)
Nazwa pochodzi jeszcze z czasów
kiedy mieszkańcy tej maleńkiej osady
chodzili w niedziele do kościoła do
Rud Raciborskich lub do samego
Raciborza. Żeby zdążyć na niedzielną
sumę musieli wstawać jeszcze przed
świtem. Stąd w herbie księżyc
i gwiazdy symbolizujące noc.
Slide 61
Zwonowice
Nazwa wsi w pierwszym
dostępnym zapisie
historycznym z 1258 r. brzmi
Zwanowicze, w 1446 r.
Dzwanowice, k. Zwanowiczym
w 1491 r. w 1679 Zwonowitz.
Nazwa wioski jest pochodzenia
patronimicznego i wywodzi się od
staropolskiego imienia Zwan jakie
występowało w spisie imion
z 1210 r. A może jednak od
rzeczownika dzwon? W okolicznej
gwarowej mowie nie mówi się
dzwon lecz zwon, nie dzwonią
lecz zwonią.
Slide 62
Żytna
Herbem wioski to: na jasnym
tle wysoki krzyż, a po jego
prawej stronie domek
z drzwiami i dwoma otworami
okiennymi. Po lewej stronie
krzyża, krzaki. Krzyż i domek
ustawione są na zielonej
murawie. Nie trzeba się silić na
etymologiczne pochodzenie
nazwy wioski, które wywodzi
się z szaty roślinnej – żyta
udającego się na gruntach tej
miejscowości.
Slide 63
ŚWIERKLANY
Nazwa "Świerklany" posiada genezę
etniczną i wywodzi się od obszaru
porośniętego świerkami. I chociaż
z biegiem czasu świerki zostały prawie
całkowicie wytrzebione, to nazwa
przetrwała do dzisiaj w prawie
niezmienionej postaci.
Slide 64
JANKOWICE
Początki Jankowic sięgają głębokiego
średniowiecza. Miejscowe podanie głosi,
że Jankowice i Michałkowice dziś
włączone w obręb Jankowic, zostały
założone przez rycerzy Bolesława
Chrobrego: Janka i Michała. Mieli oni
zgodnie z wcześniejszą umową orząc od
świtu do zmierzchu zakreślić obszar
swoich dóbr. W ten sposób Janko
utworzył Jankowice, a Michał Michałkowice.
Nazwa wsi jest pochodzenia
patronimicznego i pochodzi od
chrześcijańskiego spolonizowanego
imienia Janik.
Slide 65
ŚWIERKLANY GÓRNE
Około 1500 roku
Świerklany Górne
wyodrębniły się
z istniejącej już od
1300 roku miejscowości
Świerklany, figurującej
w spisach dóbr biskupa
wrocławskiego pod
nazwą "Swrklant"
Slide 66
ŚWIERKLANY DOLNE
Świerklany Dolne
wyodrębniły się
z miejscowości Świerklany,
o której pierwsze wzmianki
pochodzą ze spisów dóbr
biskupa wrocławskiego
z 1300 roku. Wyodrębnienie
to miało miejsce około
XVII wieku i początkowo
miejscowość funkcjonowała
jako Świerklany Średnie, by
ostatecznie przyjąć,
zachowaną do dzisiaj nazwę
Świerklany Dolne.
Slide 67
Podziękowania.
Serdecznie dziękuję za pomoc w uzyskaniu
informacji:
- wójtowi gminy Jejkowice,
- urzędom gmin Lyski, Gaszowice, CzerwionkaLeszczyny i Świerklany,
- bibliotece gminnej w Lyskach, Gaszowicach
i Czerwionce-Leszczynach,
- redaktorom stron internetowych www.rybnik.pl
i www.gaszowice.pl
- Proboszczowi parafii w Palowicach
Slide 68
Wyrażam zgodę na publikowanie
i wykorzystywanie mojej pracy dla
celów edukacyjnych i naukowych.
Jarosław Pokwicki.
SŁOWNIK ETYMOLOGICZNY
NAZW MIEJSCOWOŚCI
ZIEMI RYBNICKIEJ
Opracował :
Jarosław Pokwicki
Slide 2
ETYMOLOGIA
etymologia (z gr. etymologia od étymos ‘prawda,
rzeczywistość’ + lógos ‘nauka, słowo’)
1. językoznawstwo: pochodzenie słowa, wyraz
lub wyrazy, z których zostało ono utworzone;
źródłosłów.
2. dział językoznawstwa zajmujący się
badaniem pochodzenia słów, ustalaniem
pierwotnego wyrazu lub wyrazów, które w wyniku
różnych zjawisk językowych utworzyły
współczesne słowa
Slide 3
ZIEMIA RYBNICKA
Ziemia rybnicka jako powiat rybnicki.
Powiat rybnicki tworzą następujące gminy oraz ich sołectwa:
-Rybnik
-Czerwionka-Leszczyny
-Gaszowice
-Jejkowice
-Lyski
-Świerklany
Slide 4
Powiat
Miasto Rybnik
Gminy tworzące powiat
rybnicki
Slide 5
RYBNIK
Slide 6
RYBNIK
Początki Rybnika są dotąd mało znane.
W okresie Średniowiecza Rybnik pełnił
funkcję osady rybackiej, leżącej na
ważnym szlaku handlowym, wiodącym
z Krakowa przez Oświęcim do
Raciborza i Wrocławia. Nazwa osady
pochodziła od istniejących tu stawów
rybnych.
Slide 7
RYBNIK
Rybnik tworzy 27 dzielnic, z których każda
posiada swoją własną historię, czasem
kulturową odrębność, a przede wszystkim
ludzi związanych nierozłącznie ze swoją
„małą ojczyzną”. To oni nadają kształt swoim
dzielnicom, sprawiając, że dzięki swojej
różnorodności wspaniale się one
uzupełniają.
Przemierzając rybnickie dzielnice trudno
czasem uwierzyć, że to wciąż to samo
miasto.
Slide 8
RYBNIK
Slide 9
1. Boguszowice Stare
Pierwsze wzmianki o osadzie na
terenie dzisiejszych Boguszowic
pochodzą z roku 1000. Pierwotna
nazwa miejscowości nie jest
znana, zaś obecna wywodzi się od
imienia jej XIII- wiecznego
właściciela Bogusława. To on
przekazał wieś w ręce zakonu
cystersów, który pozostał
w Boguszowicach aż do początków
XIX wieku.
Slide 10
2. Boguszowice Osiedle
Początki osiedla związane są z
powstaniem na obrzeżach Boguszowic
kopalni. Jej budowę podjął w 1913 roku
książę niemiecki Gwidon von
Donnersmarck. Początkowo zakład
zawdzięczał swą nazwę marszałkowi
pruskiemu Blücherowi, w 1934 roku
nazwę kopalni zmieniono na
„Jankowice”.
Do domów wielorodzinnych przy
„szybach Blüchera” sprowadzali się
robotnicy zatrudnieni w kopalni. Było to
jak na tamte czasy ładne i nowoczesne
osiedle, a o wysokim standardzie
„familoków” świadczyła ich
elektryfikacja.
Slide 11
3. Chwałowice
Nazwa miejscowości pochodzi
prawdopodobnie od
staropolskiego imienia „Chwał”,
który mógł być pierwszym
osadnikiem, lub właścicielem
Chwałowic. Pierwsza wzmianka
o istnieniu osady pochodzi
z pierwszej połowy XIII wieku.
Pod koniec XVIII wieku
Chwałowice należały do tzw.
„Państwa Rybnickiego”.
Slide 12
4. Chwałęcice
Początki Chwałęcic sięgają XII
wieku. Nazwa miejscowości
pochodzi prawdopodobnie od
imienia jej pierwszego właściciela
„Chwałka”. Powstanie zalewu
zmieniło położenie wsiwcześniej znajdowała się ona na
niewielkim wzgórzu wzdłuż drogi
z Rud do Rybnika.
Slide 13
5. Golejów
Na temat początków Golejowa
wypowiada się legenda oraz historia.
Ta pierwsza podaje, że jeden z książąt
śląskich podczas polowania w
tamtych okolicach, znalazł w koszyku
porzuconego chłopca. Ponieważ
dziecko było nagie przezwano je
„golejem” czyli „golasem”. Kiedy
chłopiec dorósł , został pasowany na
rycerza i otrzymał ziemię w miejscu,
w którym go znaleziono. Były to tereny
dzisiejszego Golejowa, domyślamy się
więc skąd wzięła się jego nazwa.
Slide 14
6. Gotartowice
Według legendy wieś miała
powstać już na przełomie XIII
i XIV wieku za sprawą rycerza
o imieniu Gothard, który ziemię tę
dostał od swego pana,
księcia raciborskiego
Przemysława. Ów Gothard był
założycielem rodu
Gotartowskich, do których osada
należała aż do początków XVI
wieku.
Slide 15
7. Grabownia
Nazwa „Grabownia” wywodzi
się od grabów, które niegdyś
masowo rosły na tych
terenach. Początki osady są
odległe, sięgają
najprawdopodobniej drugiej
połowy XIII wieku, kiedy to
tamtejsze ziemie zostały
darowane Zakonowi Cystersów
przez księcia Władysława III
Opolskiego.
Slide 16
8. Kamień
Nazwa miejscowości nawiązuje
do jej kamieniarskich tradycji.
Prawdopodobnie znajdowały
się tutaj złoża piaskowca,
z którego mieszkańcy wyrabiali
różne przedmioty (np. żarna do
mielenia zboża), oraz używali
go do budowy domów.
Slide 17
9. Kłokocin
Interesujące jest pochodzenie
nazwy wsi. Jej dawna wersja„Kokoczyń” kojarzy się z gwarowym
słowem „kokot” i może być
związana z popularną hodowlą
drobiu w tamtych okolicach. Ale
równie dobrze mogła to być kpina
z tego, że w tej biednej osadzie
posiadanie koguta było synonimem
zamożności... Jednak najbardziej
prawdopodobna wydaje się być
etymologia słowa „Kłokocin” od
staropolskiej nazwy orzecha
wodnego- ”kłokoczyna” lub
„kłokocina”, który porastał
tamtejsze stawy i mokradła.
Slide 18
10. Ligota - Ligocka Kuźnia
W granicach dzielnicy znajdują się faktycznie
trzy miejscowości: Ligota, Ligocka Kuźnia
i Raszowiec.
Ligota i Ligocka Kuźnia
„Ligotami” na Śląsku nazywano nowo
założone osady które na czas
zagospodarowania zwalniano z opłat na
rzecz księcia, taka ówczesna specjalna
strefa ekonomiczna.
Raszowiec
Po raz pierwszy o istnieniu wsi „Raszowiec” napisano
w księgach parafii św. Wawrzyńca w Boguszowicach w 1788
roku. Nazwa miejscowości może pochodzić od ptaków
nazywanych przez tamtejszych mieszkańców „raszkami”, lub
od imienia pierwszego osadnika - „Raszki”.
Slide 19
11. Meksyk
Historia dzisiejszej dzielnicy Meksyk zaczyna się od rejonów
nazywanych potocznie Koziegóry. Położone na peryferiach
miasta, nieurodzajne łąki i pastwiska służyły mieszkańcom
Rybnika jedynie do wypasu kóz. A ponieważ obszar ten był
mocno pofałdowany, nazywano go- od wypasu kóz i rzeźby
terenu- Koziegóry.
Charakter Kozichgór zmienił się po wybudowaniu na ich terenie
w 1856 roku dworca, bocznic i torów kolejowych. Dalsze
poważne zmiany przyniosło powstanie w latach
międzywojennych osiedla domków jednorodzinnych. Wkrótce też
pojawiła się jego egzotyczna nazwa- „Meksyk”. Wzięła się ona
stąd, że:
a) osiedle znajdowało się stosunkowo daleko od centrum
miasta, w odczuciu ludzi tak daleko jak Meksyk...
b) podczas kopania fundamentów wszędzie natrafiano na
piasekbyło go tyle jak w Meksyku,
c) po rewolucji meksykańskiej w latach 1910- 1917, państwo
Meksyk stało się w ówczesnej Polsce symbolem nowoczesności,
postępu, a taki właśnie charakter miało mieć nowo powstające
osiedle.
Slide 20
12. Niedobczyce
Dzieje Niedobczyc sięgają XIII
wieku. Nazwa miejscowości
pochodzi prawdopodobnie od
imienia jej dawnego właścicielaNiedobka, lub Niedobki.
Slide 21
13. Niewiadom
Potwierdzone dokumentami
początki Niewiadomia sięgają
pierwszej połowy XIV wieku.
Ówczesna pisownia nazwy
miejscowości- „Noviedomie”,
kojarzy się z brzmieniem „Nowe
Domy”. Być może taki był sens tej
nazwy?
Slide 22
14. Maroko-Nowiny
Całe terytorium dzisiejszej dzielnicy ”Nowiny- Maroko” należało
kiedyś do wsi Smolna. Kiedy w latach 20. XX wieku
wybudowano przy ul. Zebrzydowickiej pierwsze domy,
nazywano tę okolicę „Marokiem”. Granicę pomiędzy nowo
powstającą dzielnicą a Smolną wyznaczał krzyż na
skrzyżowaniu ulic: Raciborskiej, Zebrzydowickiej i św. Józefa.
Slide 23
15.Ochojec
Po raz pierwszy o istnieniu osady czytamy w wykazie wsi
płacących czynsz kolegiacie w Opolu, pochodzącym z 1291
roku. W dokumencie tym nie figuruje jednak jako „Ochojec”,
a „Stara Wieś”. Obecna nazwa ukształtowała się dopiero w XVI
wieku, a jej pierwotne brzmienie „Ochodziec” oznaczało
miejsce, które należy obejść.
Slide 24
16. Orzepowice
Nie jest wykluczone, że dawna nazwa
wsi brzmiała „Żupa”, co oznacza
kopalnię soli. Wskazuje na to m. in.
fakt, że do niedawna posługiwano się
nazwą „Orzupowice”. Złoża soli
znajdowały się na wzgórzu zwanym
„Baranowiec”. Ze wzgórza do dziś
wypływa potok, który jest
ewenementem przyrodniczym
ponieważ nie zamarza nawet przy
największych mrozach. Z czasem
zaprzestano eksploatacji soli,
a głównym zajęciem mieszkańców
stało się rolnictwo. Mogli oni np.
hodować owce, o czym świadczy
nazwa wspomnianego już wzgórza
„Baranowiec” oraz herb
miejscowości, na którym widnieje
„Baranek Boży”.
Slide 25
17. Paruszowiec-Piaski
Choć nazwa jest dwuczłonowa, dzielnica składa się
z trzech części: Paruszowca, Piasków i Zastawu.
Nazwy te mają swoje historyczne źródła.
„Paruszowiec” wywodzi się prawdopodobnie od imienia „Parus”.
„Piaski” wskazują na rodzaj tamtejszej gleby.
„Zastaw” zlokalizowany jest za stawem i rzeką Rudą.
Slide 26
18. Popielów
Nazwa „Popielów” pochodzi:
a) od faktu, że na terenie osady
składowano popiół po spalanym
drewnie używanym do produkcji
smoły,
b) od przydomku szesnastowiecznego
właściciela wsi zwanego „Popielem”.
Dawni mieszkańcy Popielowa, obok
rolnictwa trudnili się także uprawą lnu,
wspomniana produkcją smoły
i wytapianiem żelaza. W połowie XIX
wieku do ich zajęć dołączyło
wydobywanie gipsu w odkrywkowej
kopalni przy ulicy Wodzisławskiej.
Slide 27
19. Radziejów
Wieś powstała ok. 1250 roku. Jej
pierwszym właścicielem mógł być pan
zwany „Radziejem”, co oznacza
„pilny”, „zatroskany”.
Slide 28
20. Rybnicka Kuźnia
Miejscowość powstała ok. 1500 roku na obrzeżach wsi
Wielopole w związku z zapotrzebowaniem na produkcję żelaza.
W XVI i XVII wieku wytapiano tu ok. 40 ton tego surowca.
W początkach XIX stulecia na zlecenie rządu pruskiego
wybudowano nową hutę.
Slide 29
21. Rybnik-Północ
Dzielnica „Rybnik- Północ” została
wyznaczona administracyjnie
niespełna 30 lat temu. Tworzą ją
dwa zróżnicowane obszary
rozdzielone ulicą Gliwicką: po jej
zachodniej stronie znajduje się
Wawok, a po wschodniej tzw.
„Północ”.
Nazwa „Wawok” pochodzi od
nazwiska, ale pytaniem
pozostaje czyjego?
Prawdopodobnie zamożnego
młynarza Wawoka, który miał
swój młyn nad rzeką Nacyną.
Nie możemy jednak
wykluczyć, że nazwa ta jest
nieco zmienioną formą
nazwiska „Wawrok”, a takie
nosił znany w tamtych
okolicach kłusownik, jak
również popularna
w Rybniku położna.
Slide 30
22. Smolna
Na Smolnej, prócz tradycyjnych
zajęć jak uprawa ziemi, czy hodowla
bydła i ryb, produkowano smołę.
Nazwa dzielnicy odwołuje się do
dawnego zajęcia jej mieszkańców,
podobnie herb, na którym widnieje
smolarnia.
Slide 31
23. Stodoły
Nazwa „Stodoły” pochodzi od:
a) stodół, które mogły się znajdować we wsi,
b) „stu dołów”, czyli dużej ilości wyrobisk powstałych
po eksploatacji rudy żelaza.
Slide 32
24. Śródmieście
„Śródmieście” jest centralną dzielnicą miasta.
Slide 33
25. Wielopole
Nazwa „Wielopole” wskazuje na
bogactwo pól uprawnych w tej
miejscowości, a jednocześnie na jej
znaczny obszar w stosunku do
sąsiednich wsi.
Rzeczywiście, dawne Wielopole
sięgało po Orzepowice i Chwałęcice,
obejmując tereny powstałej ok. 1500
roku Rybnickiej Kuźni. Do nazwy
miejscowości z kolei, nawiązuje herb
przedstawiający pagórek, z którego
wyrasta sześć kłosów zboża.
Slide 34
26. Zamysłów
Powstanie osady nastąpiło późno, bo
dopiero na przełomie XVI i XVII wieku i było
związane z występowaniem na jej terenie złóż
cyny. W tym czasie w okolice dzisiejszego
Zamysłowa dotarli poszukiwacze tego
metalu. Miejscowa ludność mówiła o nich, że
przyjechali ”na cyna” czyli po cynę.
A ponieważ jej złoża znaleźli właśnie
w pobliżu rzeki, tłumaczy to jej późniejszą
nazwę „Nacyna”.
Również z występowaniem złóż cyny
związana jest nazwa „Zamysłów”. Otóż,
według tradycji lokalnej pochodzi ona od
czasownika „zamyślać”: nad metodami i
opłacalnością wydobycia cyny „zamyślali
się” jej poszukiwacze.
Slide 35
27. Zebrzydowice
Zebrzydowice swoją nazwę
zawdzięczają dawnym
właścicielom tej miejscowościrodzinie Zebrzydowskich.
Przypuszcza się, że ten sam ród
był również w posiadaniu innych
Zebrzydowic- położonych
w okolicach Cieszyna.
Slide 36
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Gmina i miasto Czerwionka-Leszczyny położona jest w powiecie
rybnickim w południowo-zachodniej części województwa
śląskiego. Miasto tworzą cztery dzielnice:
-Czerwionka,
-Czuchów,
-Dębieńsko,
-Leszczyny.
Gmina obejmuje ponadto sześć sołectw:
-Bełk,
-Książenice,
-Palowice,
-Przegędzę,
-Stanowice,
-Szczejkowice.
Slide 37
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Czerwionka:
Sama nazwa miejscowości jest
nazwą topograficzną,
najprawdopodobniej pochodzi od
gwarowego słowa „czerwionka”
oznaczającego rodzaj gliny
zabarwionej na czerwono. Jest to
taki śląski archaizm, „czerwiony”
zamiast „czerwony”.
Leszczyny:
Swoją nazwę zawdzięczają
roślinności która bujnie porastała
obecne tereny Leszczyn.
Roślinnością tą był krzew leszczyny
pospolitej lub jak kto woli, orzecha
laskowego.
Slide 38
CZERWIONKA-LESZCZYNY
Czuchów: Nie do końca jednoznaczna
zostaje etymologia nazwy
miejscowości. Prawdopodobnie
pochodzi ona od staropolskiego
i gwarowego „czuch” (zapach),
mającego oznaczać miejsce
cuchnące, o niemiłym zapachu.
W tym znaczeniu jest to nazwa
topograficzna.
Dębieńsko
Stare
Dębieńsko
Wielkie
Pierwsza osada powstała
prawdopodobnie na obszarze
dzisiejszego Dębieńska Starego, na
terenie porośniętym lasem dębowym.
Stąd też pierwotna nazwa osady Damb.
Slide 39
Bełk
Pierwsza wzmianka o wsi
pochodzi z ok. 1280 r.
i znajduje się w Liber
fundationis episcopatus
Vratislaviensis (Księdze
fundacyjnej biskupstwa
wrocławskiego). Pierwszym
wzmiankowanym
właścicielem wsi był niejaki
Bielick, od którego też ma
pochodzić nazwa
miejscowości.
Slide 40
Książenice
Pierwotna nazwa miejscowości pochodzi od
słowa knez, co znaczy książę. Miejscowość
założona była i należała więc do księcia.
Mieszkańcy zaś zobowiązani byli do
świadczenia: stanu, straży, powozu,
bobrownicy, psiarego, poradlnego i innych
powinności służebnych takich jak: pomoc
przy łowach, składanie danin (krów, świń,
owiec, gęsi, kur, jaj, miodu, wosku i zboża).
Nazwa na przestrzeni wieków była różnie
zapisywana w języku niemieckim i czeskim.
Rok
Nazwa miejscowości
1223
1228
1234
1248
1316
Knegnice
Ksenyche
Xeginice
Xeniz
Xenicz, Zegnytz
Slide 41
Palowice
Palowice swą nazwę
zawdzięczają swojemu
założycielowi lub
właścicielowi o imieniu
Pal.
Palowice przeto znaczą tyle,
co Palów ród, potomkowie
Pala.
Slide 42
Przegędza
W przypadku Przegędzy,
badacze często nie
potrafią podać tylko jednej
genezy. Nazwę Przegędzy
najczęściej określa się
jako topograficzna,
oznaczającą miejsce
nierówne i trudne do
przebycia.
Odmiennego zdania jest H. Borek, który twierdzi, że
powstała ona od skał w kształcie „siodła górskiego”
[ pergy(b)nij: przegib(a) ].
Z kolei L. Musioł pochodzenie nazwy wsi wywodzi od
staropolskiej formy czasownikowej „gędzić”,
w znaczeniu brzmieć, brzęczeć lub grać na
instrumencie.
Slide 43
Stanowice
Miejscowość zawdzięcza swą
nazwę jednemu z jej
pierwszych właścicieli.
Jako jeden z pierwszych
właścicieli osady wymieniany
jest około 1360 r. „dominus
Nikolaus Stanowicz” -członek
Bractwa Najświętszej Marii
Panny w Raciborzu.
Slide 44
Szczejkowice
Nazwa Szczejkowice
wywodzi się
prawdopodobnie od
przezwiska „Szczawik”
lub „Szczek” („Szczak”).
Stąd zaliczana jest do
patronimicznych. Wynika
z tego, że początki osady
związane były z osobą
wspólnego przodka, na
tyle znaczącego, że od
jego przezwiska lub
imienia urobiono nazwę
całej wsi.
Slide 45
GASZOWICE
Gaszowice założone zostały
w końcu XII wieku przez
rycerza nazwiskiem Gasz.
Można je zaliczyć do
najstarszych osad w okolicy,
już w 1317 należały do
księstwa Raciborskiego.
Gmina Gaszowice powstała w 1973 r.
W jej skład wchodzi 5 sołectw:
-Gaszowice,
-Czernica,
-Łuków Śląski,
-Piece,
-Szczerbice.
Slide 46
Czernica
Nazwa Czernica wywodzi się
od określenia Czernicza, co
można tłumaczyć jako
czarna gleba lub ciemny las
lub od czernicy czyli czarnej
jagody. Jest to nazwa
typowo słowiańska. Nazwa
przechodziła różne
przemiany słownicze
i określana była jako
Czernicha, Czernic aż do
obecnej nazwy Czernica.
Slide 47
Łuków Śląski
Nazwa Łuków, w źródłach
spotykana po raz pierwszy
w roku 1496 w postaci
przymiotnikowej we wzrocie
w czeskim tekście: „…ze
stawów Łukowskich”. Co
jednak ów „Łuków” oznaczał?
Czy jakiś samotny folwark
czernicki, czy może była to
nazwa rejonu leśnego lub
stawów? Dziś trudno z braku
dalszych wzmianek.
Slide 48
Piece
Miejscowość Piece
prawdopodobnie
zawdzięcza swoją
nazwę temu, że
w okolicy Pszowa,
a może i w Czernicy
wydobywano kamień
wapienny, który był
wypalany na terenie
dzisiejszych Piec.
Slide 49
Szczerbice
Miejscowość Szczerbice
w dawnych czasach,
składała się z dwóch
oddzielnych wsi
Szczerbic i Solarni.
Solarnia była właściwie
przysiółkiem Szczerbic.
Nazwa Szczerbice
pochodzi
prawdopodobnie od luki,
szczerby, wyrębu lub
polany w lesie.
Natomiast Solarnia
pochodzi od miejsca
sprzedaży soli ważonej.
Slide 50
JEJKOWICE
Nazwa Jejkowice należy do nazw
patronimicznych pochodzących od
nazwiska, bądź przezwiska Jajko.
W tradycji podaje się, że jest to nazwisko
rycerza, jednak nie ma to potwierdzenia
źródłowego.
Nazwa Jejkowice historycznie uległa
zmianom, i tak w poszczególnych latach
używano nazw:
- 1428r.
- 1612r.
- 1679r.
- 1745r.
- 1784r.
- 1845r.
- Jaykowicz
- Ves Jaykowicze
- Jaykowice, Jejkowitz
- Jeykowitz
- Jeykowitz
- Jeikowitz
Slide 51
JEJKOWICE
Od 1818r. Jejkowice weszły w skład powiatu
rybnickiego, utworzonego z części
z powiatów: raciborskiego, gliwickiego
i pszczyńskiego. Do 1975r. Jejkowice
pozostały w powiecie rybnickim i po
utworzeniu gminy Gaszowice w wyniku
nowego podziału administracyjnego,
Jejkowice weszły w skład nowoutworzonej
gminy. Od 1 stycznia 1993r. Jejkowice stały
się odrębną gminą.
Slide 52
LYSKI
Gmina Lyski (dawn. gmina Łyski) - gmina wiejska
w województwie śląskim, w powiecie rybnickim.
W jej skład wchodzą sołectwa:
- Adamowice,
- Bogunice,
- Dzimierz,
- Nowa Wieś,
- Pstrążna,
- Raszczyce,
- Sumina,
- Zwonowice.
Slide 53
Lyski
Etymologia nazwy wioski
związana jest z szatą
roślinną i wywodzi się od
prasłowiańskiego wyrazu
„leska”- gwarowo też
„lyska” czyli krzew
orzecha laskowegoleszczyny.
Slide 54
Adamowice
Pochodzenie nazwy wioski
jest patronimiczne- od
imienia „Adam”, z
przyrostkiem /sufiks/
„wice”.
Mógł to być rycerz lub też
osoba znaczniejszego
rodu – może pierwszy
założyciel wsi nie zapisany
w historii.
Slide 55
Bogunice
Nazwa tej wioski pochodzi od
starosłowiańskiego Bogdan,
Bogdar czy Bogodar
z przyrostkiem /sufiks/ „wice”.
Jest to jedyne prawidłowe
etymologiczne wytłumaczenie
nazwy tej osady.
Slide 56
Dzimierz
Nazwę wioski klasyfikować
można do pochodzenia
patronimicznego
wywodzącego się od
staropolskiego imienia
Zdzimierz lub też Zdzimir
jakie występuje w wykazie
imion z 1125 r.
Mógł być rycerzem lub inną
znaczniejszą osobą –
założyciel albo właściciel
wioski.
Slide 57
Nowa Wieś
Nazwa jest pochodzenia
kulturowego. Prawdopodobnie
wieś mogła istnieć dużo
wcześniej pod inną nazwą, a jej
mieszkańcy na skutek spalenia
się zabudowań, zatopienia czy
też działania innego żywiołu
niszczącego, przenieśli się na
teren wyższy, gdzie nie groziły
im zniszczenia i tam zbudowali
nowe osiedle nazywając je
Nową Wsią.
Slide 58
Pstrążna
Nazwa wioski topograficzno –
przymiotnikowa, oznaczająca
miejsce licznego występowania
pstrągów, jakie tu niegdyś
musiały żyć w rzece Sumince
lub też miejscowych stawach.
Wersję tą uzupełnia obrazowa
treść herbu wioski. Na tle
niebieskim jest postać rybaka z
gołą głową, niosącego na
drążku położonym na
ramionach po jednej sieci z
każdej strony.
Slide 59
Raszczyce
Różnie bywa tłumaczone
pochodzenie nazwy. Jedni
tłumaczą pochodzenie od
staropolskiego wyrazu
„rac” czyli walka, druga
wersja to od słowa „rak”,
bo też od dawna wioska
posiada w swym herbie
raka i rybę, wreszcie od
rodu Raszczyców w
pierwotnym brzmieniu
„Rasków”.
Slide 60
Sumina
Są dwie różniące się ze sobą hipotezy
powstania nazwy osady.
1)
Nazwa wioski związana jest ze
światem zwierzęcym i wywodzi się od
staropolskiego wyrazu som – ryba –
sum z przyrostkiem (sufiks) mina.
2)
Nazwa pochodzi jeszcze z czasów
kiedy mieszkańcy tej maleńkiej osady
chodzili w niedziele do kościoła do
Rud Raciborskich lub do samego
Raciborza. Żeby zdążyć na niedzielną
sumę musieli wstawać jeszcze przed
świtem. Stąd w herbie księżyc
i gwiazdy symbolizujące noc.
Slide 61
Zwonowice
Nazwa wsi w pierwszym
dostępnym zapisie
historycznym z 1258 r. brzmi
Zwanowicze, w 1446 r.
Dzwanowice, k. Zwanowiczym
w 1491 r. w 1679 Zwonowitz.
Nazwa wioski jest pochodzenia
patronimicznego i wywodzi się od
staropolskiego imienia Zwan jakie
występowało w spisie imion
z 1210 r. A może jednak od
rzeczownika dzwon? W okolicznej
gwarowej mowie nie mówi się
dzwon lecz zwon, nie dzwonią
lecz zwonią.
Slide 62
Żytna
Herbem wioski to: na jasnym
tle wysoki krzyż, a po jego
prawej stronie domek
z drzwiami i dwoma otworami
okiennymi. Po lewej stronie
krzyża, krzaki. Krzyż i domek
ustawione są na zielonej
murawie. Nie trzeba się silić na
etymologiczne pochodzenie
nazwy wioski, które wywodzi
się z szaty roślinnej – żyta
udającego się na gruntach tej
miejscowości.
Slide 63
ŚWIERKLANY
Nazwa "Świerklany" posiada genezę
etniczną i wywodzi się od obszaru
porośniętego świerkami. I chociaż
z biegiem czasu świerki zostały prawie
całkowicie wytrzebione, to nazwa
przetrwała do dzisiaj w prawie
niezmienionej postaci.
Slide 64
JANKOWICE
Początki Jankowic sięgają głębokiego
średniowiecza. Miejscowe podanie głosi,
że Jankowice i Michałkowice dziś
włączone w obręb Jankowic, zostały
założone przez rycerzy Bolesława
Chrobrego: Janka i Michała. Mieli oni
zgodnie z wcześniejszą umową orząc od
świtu do zmierzchu zakreślić obszar
swoich dóbr. W ten sposób Janko
utworzył Jankowice, a Michał Michałkowice.
Nazwa wsi jest pochodzenia
patronimicznego i pochodzi od
chrześcijańskiego spolonizowanego
imienia Janik.
Slide 65
ŚWIERKLANY GÓRNE
Około 1500 roku
Świerklany Górne
wyodrębniły się
z istniejącej już od
1300 roku miejscowości
Świerklany, figurującej
w spisach dóbr biskupa
wrocławskiego pod
nazwą "Swrklant"
Slide 66
ŚWIERKLANY DOLNE
Świerklany Dolne
wyodrębniły się
z miejscowości Świerklany,
o której pierwsze wzmianki
pochodzą ze spisów dóbr
biskupa wrocławskiego
z 1300 roku. Wyodrębnienie
to miało miejsce około
XVII wieku i początkowo
miejscowość funkcjonowała
jako Świerklany Średnie, by
ostatecznie przyjąć,
zachowaną do dzisiaj nazwę
Świerklany Dolne.
Slide 67
Podziękowania.
Serdecznie dziękuję za pomoc w uzyskaniu
informacji:
- wójtowi gminy Jejkowice,
- urzędom gmin Lyski, Gaszowice, CzerwionkaLeszczyny i Świerklany,
- bibliotece gminnej w Lyskach, Gaszowicach
i Czerwionce-Leszczynach,
- redaktorom stron internetowych www.rybnik.pl
i www.gaszowice.pl
- Proboszczowi parafii w Palowicach
Slide 68
Wyrażam zgodę na publikowanie
i wykorzystywanie mojej pracy dla
celów edukacyjnych i naukowych.
Jarosław Pokwicki.