Transcript Atlarda Solunum Sistemi Hastalıkları
ATLARDA SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI
TİGEM
Meslekiçi Eğitim Semineri 2002
Prof.Dr. Veysi ASLAN Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Görevleri
Oksijen - Karbondioksit alıp verme Asit - Baz dengesini sağlama Kan rezervuarı olarak görev alma Emboli riskini önleme .
Serotonin, prostoglandin ve kortikosteroid gibi bioaktif maddeleri metabolize etmek, angiotensini aktive etmek Havayı filtre etmek.
Havayı ısıtmak.
Spesifik ve nonspesifik mekanizmalarla savunmada görev almak.
Primer Görevler :
Alveoler Gaz Değişimi Nemlendirme Partiküllerin Atılımı Gazların Atılımı Organik materyalin Atılımı (CanlıCansız )
Sekonder Görevler :
- Koku - Ses - pH kontrolü
Sol. Dışı Görevleri: Metabolik organ - protein, surfactan sentezi Endokrin organ - transform biyokimyasal substans Excretory organ - yabancı maddeleri azaltmak Arter ve venler arasında regülasyonu sağlamak
Anatomik Benzerlikleri itibarıyla omurgalılar 3 grupta toplanır.
Sığır, koyun, domuz.
Kedi, köpek ve maymun At, İnsan
Klinik Bulgular
Burun akıntısı
Hipoxi
Hiperpne
Dispne
Öksürük
Bronşit
Bronchopneumoni
Pneumoni fokal lobuler lober
Hipoxi
Kanda oksijen taşıma kapasitesinin azalması
Anemik anoksi
Karbon monoksit zehirlenmesi
Nitrat zehirlenmesi
Gerçek anemiler
Kan akışının azalması
şok kalp yetmezliğinde
Alveoler ventilasyon yetmezliği
anoxik anoksi
pneumoni pulmoner ödem
kronik konjesyon - pneumothorax respiratör kasların paralizi
Dokuların oksijeni kullanmada yetmezlik
Histotoksik anoksi
Siyanid zehirlenmesi
Hastalık insidansı ve şiddeti; Genel kondisyon İmmunite durumu Çevresel fak.
Gıdâ ve T'deki değişiklikler Stresler İnfak.Etkenler
bacteri virus mikoplazm
Sol. Sist. Hst. Rol Oy. Fak.
Çevre etk. Gazlar Tozlar Kirletenler Konakçı sav Sav.Et.Gen.Fak.
Yüz. Muc Kirleteler Metabolizma Sıvı Beslenme Kimyasal Surfactan Genel Bak.Bes.
Mic. Organizmalar Bacteri Spor Fungi Hst. Etk.
1g A 1g G, M, E İnterf. Comple Vitaminler Mix hast.
Genetik Etk.
Virus Patojen Hay. Davranışı Beslenme Bakım Barındırma Coğrafya Hava Microklima İridasyon Sosy. Fak.
Lzosyme Humoral Lactofarm İlaçlar Taş. Pert. Yönetim Fact.
Hücr. . Macrofaj Resrv. Neutr. Metarolo. Histocit Eosinof
Solunum yolu enfeksiyonları 1 Konakçı 2 Çevresel fak ( iç ve dış).
3 Hastalık yapıcı faktörlerin durumuna göre değişiklik arzedebilir
SSH KONTROLÜ VE TEDAVİSİ l.
Bakım-Beslenme 2.
3.
Stres Faktörleri Hayvanın 02 alabileceği bir ortam 4.
Ani yem-iklim değişikliği ve ventilasyon 5.
6.
Barınak gazlarının regülasyonu İmmunizasyon paramünizasyon 7. TEDAVİ 02 tedavisi Expectoranlar Diüretikler Antitüssüfler Bronchodilatatörler Antihistominikler Kortikosteroidler - ANTİBİYOTİKLER
Tedavi
Bakım Beslenme Barındırma Barınak ventilasyonu Koruyucu uygulamalar Ani iklim, hava değişikliklerinden sakınma
Medikal Tedavi
Expektoranlar Antitüssüller Bronkadilatatörler Antimikrobiyaller Düiretikler Antihistaminikler Kartikosteroidler Mukosilial transporlu uyaranlar
Nonsteroid Antienflatuarlar İmmun modülatörler
Öksürüğün Nedenleri
Ana nedenler Equine ifluenza Equine herpes virus Rino ve Reoviruslar Bacteriyal pneumoniler Chronik Obstructive Pulmoner Hast.
Mekanik-toz Pharengitis
Tali Nedenler
Strangles- Gurm Aspirasyon Pneumonisi İnhalasyon pneumonisi Paraziter Pn.-Dictiocalus inf.
Tracheal kollaps ve stenozisi gibi hast.
Retrofaringial apseler ve operasyonlar
Farengial/Larengial traumalar Parascaris göçleri Hava kesesi emfiemi Neonatal septisemiler Sol kalp yetmezliği Equine viral arterit Konjesif kalp yetmezliği
Çok nadir karşılaşılan nedenler
Tb İnterstitial pneumoniler Nocardiozis Coccidimycozis Clamidya psittaci pn.
Tuleremi Tracheal perforasyon Pneumocictis carini Pneumothoraks Pulmoner tümörler Anafilaxis akut ilaç reaksiyonları Endocarditis Ruam Toksik Nedenler ANTU Pentoklorfenol Organofosfat Karbomat
Seröz-mukoz Burun Akıntısının Nedenleri
İnfluenza EHV1 Rinovirus Diğer viral enf Nazal-Paranazal sinuzitisler Bacteriyal pneumonilerin erken devreleri COPD
Equine viral arterit Yanık- termal yada kimyasal irritasyonlar Anafilaxis ilaç reaksiyonları Aspirasyon pn-duman Nadiren;
Nazal fungal enf.
Coccidiomikozis
Tularemi
Tb
Criptoccocus, Nocardiozis
Askarit göçleri Ektoparaziter ilaç zehirlenmeleri Tripanazoma inf.
Pulmonar aspergillozis Trauma
Purulent Burun Akıntısı
Postviral bakteriyal hastalıklar Gurm Bacteriyal rinitis Farengitis Bacteriyal pn. Pleuritis-pleuropneumoni Emfiem Akciğer apsesi
Paranazal sinuzitis Fungal rinitisler Buruna yerleşen yabancı cisimler Tümörler Hava yolları enf ve traumalarından sonra Yanık ve inhalasyonlar
Dispne’ye neden olan hastalıklar
Bacteriyal pneumoniler Pulmoner abseler Strangles Pleuritis-pleuropneumoniler Viral pneumoniler Aspirasyon pneumonileri COPD Neonatal septisemiler
Farengial, retrofarengial apseler
Nonrespiratuvar nedenler
Şiddetli ağrı- laminitis,
Kalp hastalıkları
Şok
abdominal kriz, miopaty, kırıklar
Anemi
Hypertermi
Ve daha birçok respirator ve
non respirator nedenler
İNFLUENZA Yüksek derecede bulaşıcıdır Ani başlar, hızlı yayılır (1-2 haftada tüm atlar hastalanır) Klinik Belirtiler : Burun akıntısı-çoğunlukla prulent Öksürük, solunum sayısında artış, Anoreksi, Ateş Ataksi Atrial fibrilasyon Konjuktival, skleral hiperemi, Şemozis Diyare Dispne Çabuk yorulma Ön, arka ayaklarda ve omuzda tutukluk, Laminitis Zayıflama
Hastalık 1985-86 yıllarında ülkemizde de şiddetli seyretti Ölüm oranı nispeten düşüktür At endüstrüsünde çok önemli bir sağlık problemine neden olan hastalıklardan biridir.
Leukopeni Sub mandibuler lenf yumrularında büyüme
COPD
Sebepleri ve Patogenezis Çeşitli sebepleri vardır, temel nedenler; Önceden geçirilmiş viral enfeksiyon Influenza, herpes ve adenoviruslar ve bunların hava yollarında meydana getirdikleri epitelleri tahribatlar Allerjiler Solunumla alınan allerjik maddeler, toz, polen, Mukosiliyar transportu bozan faktörler
Epitellerin hasarıyla, mukus üretimi artar Bronkokonstruksiyon öksürük, burun akıntısı, egzersize dayanamama ve dispne Hayvanın barındığı bölgenin değişmesiyle hastalık azalır.
Ayrıca yaz başlarında otlardaki bazı mantarların artması (Aspergillus fumigatus, Micropolyspora faeni) ve buna bağlı deri reaksiyonlarının oluşması (30 dk ile 4 saat arasında) ve bu mevsimlerde COPD artışı da önemli bir bulgudur.
Klinik Belirtiler Yaşlı atlarda yaygındır ( 8 yaşından büyük) Yarış atlarında gençken de (3-5 yaş) de gözlenir (ahırda barındırma, tozlu pistlerde antrenman ve viral antijenlerle sık karşılaşma) Muköz burun akıntısı Bazen 3-4 ay süren öksürük Hızlı ve aşırı gürültülü soluk alma Allerjenler ve irritanlarla temas önlenirse belirtilerin azalması Akciğerde sertleşmiş sesler Kilo ve kondüsyon kaybı Egzersizde zorlanma Solunum zorluğu (burun deliklerini açarak soluma)
Tanı: Kronik öksürük (Antibiyotik tedavisine rağmen) Oskultasyonda sertleşmiş sesler zorlanarak nefes alma (Başına bir naylon torba geçirilmiş atta daha net ses duyulur) Perküsyon Endoskopi (Trakeada yoğun eksudat) Transtrakeal veya Bronkoalveolar lavaj sıvısının incelenmesi (nötrofil, mast hücresi ve eozinofil sayımı) ve Mikrobiyolojik yoklamalar (genellikle kültür sonucu negatiftir) Tam kan sayımı ve fibrinojen ölçümü
Tedavi: Muhtemel allerjenler ve irritantlar uzaklaştırılır Yataklıklar değiştirilmelidir (Yonca altlık yerine saman altlık vs) Beslenme tipi değştirilmelidir (Saman, yonca veya tüm diyet) Saman veya otun açıkta depolanmamasına çalışılmalı Ahır havalandırılmasına özen gösterilmeli Tozlu ve düşük kaliteli saman verilmeden önce ıslatılabilir
Viral etkenlere aşı uygulanabilir (Equine Herpes Virus 1 ve 4, Equine Influenza A1 ve A2) Sekonder Enfeksiyonlar İçin:
Prokain penisilin (22.000 IU/kg/İM/1x2) Trimetoprim-Sulfametakzazol (15-30 mg/kg Oral/1x2) Ceftiofur Sodium (Naxcel: 2,2-4,4 mg/kg/İM/1x2) Amoksisilin Trihidrat (10-20 mg/kg/İM/1x3) Prednizolon (0.0125 mg/kg
)
Glukokortikoit Tedavi: Dekzametazon 0.05mg/kg oral 3 gün uygulandıktan sonra, 0.025 mg/kg oral 3 gün uygulanır 0.0125 mg/kg dozla devam edilir.
Prednizolone 2 mg/kg/gün/oral 3 gün uygulandıktan sonra, 1 ve 0.5 mg/kg/gün/oral 3 er gün devam edilir Kortikosteroitlere atların toleransı her atta farklı olmakta ve tedavinin süresi de bireylere göre değişmektedir. Kortikosteroitler laminitis riskini oldukça yükseltir ve dekzametazon 2 haftadan fazla uygulanmamalıdır
Kortikosteroitler inhalasyonla da verilebilir (Beclamethasone dipropionate Beclovent, 15 puf (3.750 µg) günde 2 kez Vakaların çoğunda 3. gün düzelme eğilimi başlar
Bronkodilatatör Tedavi: 1-B2 Adrenerjik Agonistler: Hava yollarındaki direnci azaltır, Sekonder merkezi sinir sistemini aktive etmez Kalp atışını artırmadan soluk alıp vermeyi rahatlatır. Clenbuterol hydrochloride
(Ventipulmin Surup, Boehringer; 0.8-3.2 µg/kg oral, günde iki kez)
atlarda COPD tedavisinde FDA tarafından onaylanmıştır. Terbutaline sulphate (Brethine, Novartis; 0.04-0.06 µg/kg /oral günde 3 veya 4 kez) Özel dozemetrisi (Brethaire, Geigy) 10 puf(2 mg günde 2 kez)
2- Salbutamol veya albuterol (Ventolin Inhalasyon, Glaxo, 5 puf (450 µgl) Bronkodilatatör ve Kortikosteroit tedavi kombine de edilebilir; Albuterol (ventolin) 5 puf inhale edildikten 5 dk sonra Beclematezon (10 puf, 2.500 µgl) 10 gün boyunca günde 2 kez
Hiposensitizasyon Tedavisi:
Tüm tedavi denemelerine rağmen başarı sağlanamaz ise deri testleri yapılarak allerjen belirlenmelidir. Allerjenlere karşı gelişen reaksiyonlar 30dk-4 saat boyunca incelenmelidir. Antihistaminik ve kortikosteroit uygulanmışsa 15 gün sonra deri testi uygulanabilir. Şüpheli alerjen bulunduktan sonra hiposensitizasyon tedavisi 9-10 ay gibi uzun süreler alabilir.
RİNOPNEUMONİTİS Etken Herpes virus Genç taylarda salgınlar halinde iken Bazen sporodik Akut-kataral Rinopneumonitis Hastalık; yaş, mevsim coğrafi durum ve immun yapı ile sıkı ilişkili Bulaşma; direkt endirekt
Klinik Bulgular İnkübasyon süresi: 2-10 gün 39-41 C ye varan ve 1-7 gün süren bir ateş Leukopeni (nötropeni ve limfopeni) Konjoktiva ve burundan seröz akıntı Farengit Öksürük Mandibular lenf yumruları ödemli Konstipasyon-ishal CNS bulguları Arka bacak paralizi, ataxi, inkordinasyon Kauda equida felci Gebelerde 8-11. Aylarda abort
Profilaxi
Hijenik kurallara uyulmalı Endemik bölgelerden damızlık hayvan Alınmamalı- konulmamalı Maternal immuniteyi güçlendirmek açısından gebelik döneminde annelere aşı uygulanmalı Aşıdan önce latent enfeksiyon yönünden arılık Önem arzeder.
İntranasal-parenteral aşı uygulanır Sekonder enfeksiyonlar için antibiyotik
GURM- SU SAKAĞISI Lenfadenitis, bukkal mukoza ve ÜSY da yangı ve akıntılar Etken: S.equi
Belirtiler: İnkübasyon: 3-6 gün T: 40-41 C ÜSY ve lenf yumrularında kataral yangı Burundan mukoprulent akıntı Başı bir yere dayama eğilimi İntramandubular ve parafarengial lenf yumrularında apseler Açılan apselerden koyu- beyazımtrak irin akıntısı İyileşme haftalar yada aylar sonra kendiliğinden gerçekleşebilir.
Morbidite yüksek- mortalite düşüktür.
Hemorajik purpura- çok ender olarak Ölüm genellikle CNS yangılanması sonucu şekillenir.
Korunma: Genel sağlık kriterleri sağlanmalı Tedavi: Uzun süreli Penisillin tedavisi ( 10 Gün)