Slide 1

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 2

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 3

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 4

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 5

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 6

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 7

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 8

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 9

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 10

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 11

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 12

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 13

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 14

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 15

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 16

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 17

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 18

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 19

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 20

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 21

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 22

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 23

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 24

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 25

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 26

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 27

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 28

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 29

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 30

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 31

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 32

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 33

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 34

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 35

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 36

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 37

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 38

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 39

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 40

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 41

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 42

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 43

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 44

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 45

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 46

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 47

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 48

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 49

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 50

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 51

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 52

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 53

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 54

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 55

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 56

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 57

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 58

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 59

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 60

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 61

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 62

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 63

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 64

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 65

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 66

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 67

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 68

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 69

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 70

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 71

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 72

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 73

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 74

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 75

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 76

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 77

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 78

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 79

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 80

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 81

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 82

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 83

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 84

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 85

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 86

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 87

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 88

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 89

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 90

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 91

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 92

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 93

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 94

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ


Slide 95

Hüseyin HAMARAT
Teknik Öğr. Emekli Yönetici

Eğitimin Amacı

Katılımcıların iş sağlığı ve
güvenliğinin temel prensiplerini ve
güvenlik kültürünün önemini
kavramalarına yardımcı olmaktır.

Öğrenim Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1

• İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini
sıralar.

2

• Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını
açıklar.

3

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve
sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır.

KONU BAŞLIKLARI
1

• İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri

2

• Sağlıklı ve güvenli yaşam

3

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme

4

• İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım

5

• İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri

6

• İşyerinde risk önleme kültürü

7

• Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri

8

• Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması

9

• Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara
düşen görevler

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar
verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek
durum ve davranışlardan korunmak, üretimin
devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla
yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışmalarının Amacı

Çalışanları
Korumak

Üretim
Güvenliğini
Sağlamak

İşletme
Güvenliğini
Sağlamak

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel prensibi
çalışanların toplu olarak korunmasını sağlamaktır.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

1- ÇALIŞANLARI KORUMAK
(SAĞLIK ve GÜVENLİK)
2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ)
3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
(ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME….)

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik
unsurlar İSG konusu içine girmektedir.
İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik
koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat,
işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık
kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve
organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı,
aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım
süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi
pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilişkilidir.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ

Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır
İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve
işverenler ve örgütleri)

Düzeltmekten ziyade koruyucudur

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1

• Tehlikeli hareket ve tehlikeli durumların önlenmesi .

2

• İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli durum, %2’si
sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

3

• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü kestirilemez, bu
tamamen tesadüfe bağlıdır.

4

• Ağır yaralanma/ölümle neticelenen her kazaya karşılık temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan olay vardır.

5

• Tehlikeli hareketlerin nedenleri.

1– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
6

• Kazalardan korunma metodu.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, kalite kontrolü metotları
benzerlik ve paralellik arz eder.

8

• İSG ile ilgili çalışmalara, kurallara ve alınacak tedbirlere üst düzey
yönetici katılmalı-sorumluluğa ortak olmalı .

9

• Formen, ustabaşı ve benzeri ilk kademe yöneticiler kazalardan
korunmada en önde gelen personeldir.

10

• İSG çalışmalarına yön veren insani duyguların yanında, İG’nin
sağlanmasında itici rol oynayan 2 mali faktör vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-1)
Tehlikeli Hareket ve Tehlikeli Durumların Önlenmesi

Kaza zincirinin üçüncü halkası en zayıf halkadır. İSG
birinci ve ikinci halkalarda (eğitim ve disiplin yoluyla)
etkin sonuç elde edemeyeceğini kabul eder.
İş güvenliği, kazaların önlenmesinde «Tehlikeli Hareket
ve Tehlikeli Durumları» düzeltmeyi hedef alır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
İş kazalarının %88’ini tehlikeli hareket, %10’u tehlikeli
durum, %2’si sebebi kaçınılmaz ve bilinmeyen nedendir.

Bu prensip iş güvenliği önlemlerinde, tehlikeli hareket ve
tehlikeli durumların önemli olduğunu göstermektedir.

%10 Tehlikeli Durum
%2 Sebebi Bilinmeyen
%88 Tehlikeli Hareket

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ HAREKETLER
1

• Emniyetsiz çalışma (vaziyet alma),

2

• Gereksiz şekilde hızlı çalışma,

3

• Emniyet donanımını kullanılmaz hele getirme,

4

• Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma,

5

• Emniyetsiz taşıma, yükleme, istifleme yapma,

6

• Tehlikeli yerlerde çalışma,

7

• Şaşırma, kızgınlık, üzgün, telaş, şakalaşma,

8

• KKD kullanmama,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-2)
TEHLİKELİ DURUMLAR
1

• Uygun olmayan KKD,

2

• Koruyucusuz çalışma,

3

• Kusurlu alet, makine, techizat kullanma,

4

• Emniyetsiz yapılmış alet-makineler,

5

• Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makine,

6

• Yetersiz ve/veya fazla aydınlatma,

7

• Yetersiz havalandırma,

8

• Emniyetsiz yöntem-şartlar,

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-3)
Kaza Sonucu Meydana Gelecek Zararın Büyüklüğü
Kestirilemez, Bu Tamamen Tesadüflere Bağlıdır.

Bu prensip İSG’nin yaptığı faaliyetlerdeki
amacının; kazayı hafif atlatmak değil, kazayı
meydana getiren sebepleri ortadan kaldırılmaya
dönük olması gerektiğini söylemektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-4)
Ağır yaralanma ya da ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29
uzuv kaybı, 300 yaralanma olmayan (ramak kala) olay vardır.

Bu prensipten özellikle «ramak kala» olayların
nedenlerinin iyi incelenmesi gerektiği
anlaşılmaktadır.
1 Ağır Yaralanma / Ölüm olayının öncesinde,
29 Uzuv Yaralanmalı Olay ve
300 Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay (Ramak
Kala Olay!) vardır.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-5)
Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri

İnsan önce güvensiz koşullar oluşturmakta, sonrada bu koşullar
nedeniyle kaza yapmakta veya meslek hastalığına yakalanmaktadır.
Kaza kusur oranlarının belirlenmesinde tehlikeli hareketlerin
nedenleri incelenmelidir.
Bilgi ve ustalık yetersizliği
İşçinin bünyesinden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları
(dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
Fiziki yetersizlikler,
Uygunsuz mekanik koşullar

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
Kazalardan Korunma Metodu

İSG mevzuatımızda yapılan yeni düzenlemelerle bu konu geniş bir
şekilde ele alınmıştır.
1

• Mühendislik

2

• Revizyon

3

• İkna ve teşvik

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
4
5
6
7
8
9
10

• Ergonomi
• İş-işçi uyumu
• Tehlikeli durumların bilinmesi
• Tehlikeli durumların analizi
• Tedbirlerin belirlenmesi
• Tedbirlerin uygulanması
• Gerekli kontrollerin sağlanması

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-6)
11
12
13
14
15
16
17

• Eğitim ve öğretim çalışmaları
• Çeşitli yarışmaların düzenlenmesi
• Uyarı levhaları ve afişler,
• Propaganda
• Ödüllendirme ve özendirme
• Uygun ekipman ve makina
• Disiplin kuralları

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-7)
Kazalardan Korunma Yöntemleri ile Üretim ve Kalite Kontrolü
Metotları Benzerlik ve Paralellik Arz Eder.»

Kalite yönetim ve benzeri sistemleri işyerine
kazandırmak iş kazalarını azaltıcı nedenlerdendir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-8)
Tedbirlere Üst Düzey Yönetici Katılmalı ve Sorumluluğa Ortak
Olmalıdır.

İSG çalışmaları sadece işyerinde bu amaçla
görevlendirilen personele sınırlı kalmamalıdır.
Özellikle üste düzey yönetim, orta düzey yönetim İSG
desteklemelidir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-9)
Formen, Ustabaşı ve Benzeri İlk Kademe Yöneticiler, Kazalardan
Korunmada En Önde Gelen Personeldir.

Bu prensip işçiye en yakın ilk kontrol elemanının iş
güvenliğini sağlamadaki önemini, eğitim, teşvik, ikna
ve disiplin çalışmalarının hangi seviyede gerekli
olduğuna işaret etmektedir.

1.2– İŞ SAĞLIĞI VE ĞÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
(PRENSİP-10)
İSG Çalışmalarına Yön Veren İnsani Duyguların Yanında, İSG’nin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan 2 Mali Faktör Vardır.»

Güvenli bir işletmede üretim artacak, maliyet
düşecektir,
Kazalarda meydana gelen zarar yapılan ödemelerin 5
katıdır,

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
T.C. ANAYASASI
MADDE 56.– Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini
önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden
planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi
için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Dünya Sağlık Teşkilatının (WHO) Sağlık Tanımı;
Sadece bir hastalık veya sakatlığın olmayışı

değil, aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir huzur ve iyilik halidir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM
İş Kanununun değişik 81. maddesi, işyeri örgütlenmesi
konusunda en önemli düzenlemedir. İşverenler, devamlı olarak
en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken İSG
önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım
ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve
işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya
birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

15 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik İSG örgütlenmesiyle ilgili pek çok konuyu
ayrıntılarıyla düzenlemektedir (işyeri sağlık ve güvenlik ve ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışma usul ve esasları,
buralardan hizmet alımının koşulları, belgelendirilmeleri, işyeri
hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri,
belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları vb.)

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik Madde: 8
•

İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun
şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.

•

İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları
aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde kaza ve hastalıkları önlemek üzere iş ortamının
düzenlemesi, makine ve araç-gereçlerin seçimi ve güvenli hale
getirilmesi, güvenli hammadde temini gibi önlemlerle ilgili
endüstrileşmiş ülkelerde yönergelerle standartlar konmuştur.
Ülkemizde bu konular; “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,
“İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”, “Kanserojen ve Mutajen
Maddelerle Çalışma”, “Kimyasal Maddelerle Çalışmada Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri”, “Gürültü Yönetmeliği” gibi
düzenlemeler içinde toplanmıştır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İşyerlerinde koruyucu sağlık hizmetleri ve acil tıp

hizmetlerinin sağlanması, işçilerin sağlık durumunun
takip edilmesi ve İSG önlemlerinin alınmasını
sağlamaktır. Koruyucu hekimlik hizmeti sunan
oluşumların başında işyeri hekimleri ve işyeri sağlıkgüvenlik birimleri gelmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

ILO’nun 161 Sayılı “İşçi Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi”,
“171 Sayılı Tavsiye Kararı”, AB İSG Çerçeve Direktifi
(89/391/EEC) ve ulusal yasalar, birçok Avrupa
ülkesinde işverenlerin işletmeye ait veya dışarıdan işçi
sağlığı hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Ülkemizde, İş Kanununun 81. maddesi ile devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran işverenler, işçilerin sağlık durumunun ve
alınması gereken İSG önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve
acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere bir
veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık–
güvenlik birimi oluşturmakla yükümlü tutulmuştur.
İş Kanununun 86. maddesine göre; ağır ve tehlikeli işlerde
çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az
yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının
işverence kontrol ettirilmesi ve bu kontrolün öncelikle işyeri
hekimince yapılması gerekmektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

İnsan kaynakları yönetimi, insan öğesini ön plana
çıkaran, onu örgütün merkezinde gören personel
yönetimine çağdaş bir bakış açısıdır. Bu nedenle
çalışanları iş kazalarına karşı koruma ve İSG öğesinin,
insan kaynakları yönetiminin merkezi unsurlarından
biri olduğuna şüphe yoktur.
Kazalara neden olan önemli faktörlerden biri de işin
uygun kişilere yaptırılmamasıdır. İSG yönlü işe
uygunluğa, işletmelerde yeteri kadar önem
verilmemektedir.

2– SAĞLIK VE GÜVENLİKLİ YAŞAM

Çalışmaya aday kişilerde, fiziksel uygunluk (boy, kilo
vb.), yaş, cinsiyet, ruhsal durum, eğitim düzeyi, zeka
ve algılama yeteneği, fobiler gibi kişisel özelliklere de
bakılmalıdır. Bu özelliklerden hangilerinin önemli
olduğu, işe başvuran kişilerde istenen ve istenmeyen
özelliklerin neler olduğu; işin tehlike derecesine,
üretim biçimlerine, işyerindeki fiziksel koşullara,
işçinin yerine getireceği görevlere, işçinin kullanacağı
makine ve teçhizatın özelliklerine, iş yoğunluğuna,
kullanılan malzemelere göre değişecektir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara
neden olan durumdur (ILO/Uluslar arası Çalışma Örgütü).

İnsanların yaralanmasına veya ölmesine, malzeme hasarına, maddi
kayıplara neden olan, önceden planlanmayan, kasıtlı olmayan beklenmedik
olaydır. (WHO/Dünya Sağlık Örgütü)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13/A
Maddesinde yapılan tanıma göre ise “İş Kazası, aşağıdaki hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedence ve ruhca arızaya uğratan olaydır.” (SGK/Sosyal Güvenlik
Kurumu)

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

SSGSSK 14. madde:
(Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu)

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

ILO’ya göre, her yıl işyerlerinde 335 bini ölümle
sonuçlanan 250 milyon iş kazası olmakta; 160 milyon
hastalıktan bir milyon insan ölmektedir.

Endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek
hastalıklarının toplam maliyeti, GSMH’larının %1’i ile
%5’i arasında değişmektedir. Her yıl dünya gelirinin %
4’ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar kaybedilmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
Her yıl
100.000 İş Kazası
1500-1600 Ölüm
3500-4000 Malul
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu
kaybedilen iş günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise
1.589.000’dir.
Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları
oranı % 56 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1
şeklinde gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
2008 yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş
günü sayısı 1.865.115; 2009 yılında ise 1.589.000’dir. Rakamlar
bir işyerinde SGK’ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir.
TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43’ü
kayıtdışıdır.
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin %
2,9’unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit
edilmiştir.
Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
600 bin civarında olabilir.

Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir.
Dünyada iş kazası oranı % 44, meslek hastalıkları oranı % 56
iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde
gerçekleşmektedir.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
 Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6
saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir.
 Evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak
için çalışmaya giden 4 işçimiz akşamları evine
dönememektedir.
 İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale
geldiğini açıklamaktadır.
 Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı,
dünyada ise 3. sırayı almaktayız.

2.1 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik
sistemimizde yarattığı kayıp yıllık 4 MİLYAR TL’dir.
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp
yılda yaklaşık 35 milyar TL’yi bulmaktadır

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Meslek Hastalıkları Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu
Kaybedilen İş Günü Sayıları

2.2 – İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI
İSTATİSTİKLER

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması
ve sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin
kazandırılması amacına erişebilmek için, küçük
yaşlardan itibaren İSG konusunda eğitim ve
duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de bütün
gençlere en az 8’er saat İSG eğitimi verilmektedir (AB
2010 strateji belgesi).

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Keza, Avrupa birliğinin son yıllardaki strateji
hedeflerinde İSG kültürü hakkında özetle:
İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak,
Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım
getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlama
hükümleri bulunmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

İLO, global strateji hedeflerinde yer alan “Ulusal İş
Sağlığı Ve Güvenliği Kültürü”, sağlıklı ve güvenlikli bir
çalışma ortamına sahip olma hakkına herkesin saygı
gösterdiği, hak, sorumluluk ve ödevlerin önleme
prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı bir
sistem içerisinde; devlet, işveren ve işçilerin sağlıklı
ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasında aktif
olarak yer aldıkları bir anlayıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye olarak, özellikle son on yıl içinde oldukça
belirginleşen, iş sağlığı ve güvenliği hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak
bir “Güvenlik Kültürünün” oluşturulması ve sağlıklı ve
güvenli davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve
yaşam boyu bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Türkiye’de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürü
sürdürülmesi için, toplumsal farkındalık, bilinç ve
anlayış düzeyinin yükseltilmesi için 7 milyon Euro’su
AB’ce karşılanan yaklaşık 8 milyon Euro’luk
“Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi
Projesi” 2004’de İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’nce (İSGGM) uygulamaya alınmıştır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

Bu ve benzeri projeler ile Türkiye’deki iş sağlığı ve
güvenliği standartları, AB standartlarına yükseltmek
amaçlanmıştır. Bu ve benzer projeler ile özellikle
küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanarak,
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kural ve
yönetmeliklerinin uygulanması için etkili ve verimli
bir sistemin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME

TÜRKİYE’DE ULUSAL İSG KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI İÇİN HEDEFLER

İSG bilincinin oluşturulması,
İSG ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak ve günümüz
teknolojisine cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak,
Özellikle KOBİ’lere yönelik olarak İSG alanında danışmanlık hizmeti
verilmesi, eğitici, özendirici, yol gösterici faaliyetlerde bulunulması,
İşyeri ortam ölçümlerinin, inceleme ve araştırma faaliyetlerinin nicelik ve
niteliklerinin artırılması,
Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve ortak çalışma alanlarının
oluşturulması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda veri tabanı oluşturulması
amacıyla gelişmiş bir kayıt bildirim sistemi hazırlanması,
İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi.

3– İSG ALANINDA YAŞAM BOYU ÖĞRENME
Bu konuda özellikle İSGGM, son on yıl içinde AB uyum çalışmaları ulusal
programda yer alan ve AB iş sağlığı ve güvenliği direktiflerini karşılamak
amacıyla otuza yakın İSG yönetmeliği çıkarmıştır.
İSG kültürünün yerleştirilmesi için yapılan bu yasal düzenlemelerin
mevzuatımıza getirdiği yenilikler şöylece özetlenebilir:
Çalışanların işyerinde karşılaşabilecek riskler konusunda bilgilendirilmesi,
İş yerlerinde genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili durumların sürekli iyileştirilmesi,
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımı ile tehlikelerin tespiti
ve buna göre alınacak tedbirlerin belirlenmesi,
Aynı işyerini kullanan farklı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
işbirliği yapması,
İş yerinde sağlık ve güvenlik görevlilerinin (iş güvenliği uzmanları)
bulundurulması

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır.
İSG'nin bilimsel dayanakları :
Mühendislik
Tıp
Ekonomi
Hukuk
Psikoloji
Sosyoloji

4– BÜTÜNSEL YAKLAŞIM
İlgili tarafların katkısı ile gelişir.

Devlet
İşveren
Çalışanlar
Üniversiteler
Meslek kuruluşları

5- İŞLETME YÖNETİMİNDEKİ YERİ

Modern endüstri dilinde en çok duyulan terimlerden
biri rekabettir. Günümüzün global pazar anlayışında
rekabet, bitiş çizgisi olmayan bir koşu anlamına gelir.
Dolayısıyla, günümüzün olağanüstü ağır rekabet şartları
içinde var olma gayretindeki işyerlerine “iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün” rekabet edebilirliğe, işletmelerin
varlığına, gelişimine ve karlılığına sağladığı katkı çok
büyüktür.

5.1- İSG VE İNSAN KAYNAKLARI
Modern şirketler, modern spor takımları gibidir. Rekabet
edebilmek için işçi almalı, istihdam etmeli ve mümkün
olan en iyi personeli yetiştirmelidirler. Böyle yaparken
onların yeteneklerinden yararlanabilmek için çalışma
ortamlarının sağlıklı ve güvenli tutmaları gereklidir.
Güvenli ve sağlıklı bir çevrede çalışan yetenekli insanlar,
devamlı sağlık ve güvenlik problemleri ile uğraşmak
durumunda kalan aynı yetenekteki insanlara göre daha
fazla rekabet edebilirliğe sahiptirler.

5.2- İSG, ÜRETKENLİK VE MALİYET
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri
fonksiyonudur. Güvenlik ve sağlık ilk ikisi üzerinde
doğrudan etkiye sahiptir.
İşin maliyet yönüne bakıldığında, daha güvenli ve sağlıklı
uygulamalara sahip şirketler, kaynaklarını tıbbi
harcamalar, çevre temizliği, sağlık ve güvenlik ile ilgili
davalara harcamak durumunda kalanlara kıyasla daha
çok avantajlı olacaklardır.

5.3- İSG VE KALİTE

Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı,
ayrıntılara dikkati ve işleri doğru şekilde yapmayı
gerektirir. İş sağlığı ve güvenliğini artırma çalışmaları ise,
aynı zamanda kaliteyi de artırmayı sağlar.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Tehlike: Zarara sebep olabilecek hal ve duruşlardır.
Zarar, çalışan insanın kazanma gücünün hasar görmesi
veya ortadan kalkması, işletme için ise ekipman hasarı
ve maddi kayıptır.

Risk: Tehlike dolayısıyla ortaya çıkan bir olayın
oluşturduğu hasar derecesi ile, olayın oluşma olasılığının
bileşkesidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesi: “İşyerlerinde var olan tehlikelerin,
işçilere, işyeri ve çevresine verebileceği zararların ve
alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılan
çalışmalar” olarak tanımlanır.
Risk yönetimi: “İnsan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili
risklerin değerlendirilmesi, iş kazası veya meslek
hastalıklarının nedenleri ve bunları etkileyen faktörlerle
ilgili en geçerli bilgiyi toplayarak tehlikelerin ortaya
çıkmasını engellemek için etkili bir güvenlik ağı
kurmaktır”.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk değerlendirmesinin amacı: Risklerin neler
olduğunun, nerelerden kaynaklandığının, kimleri
etkilediğinin, kabul edilebilir olup olmadığının ve
önleme faaliyetlerinin belirlenmesidir.

Risk değerlendirmesi, iş ekipmanlarında ve
organizasyonunda, ürünlerde değişiklik olması
durumunda, bir iş kazası ortaya çıktığında ve düzenli
aralıklarla yenilenmelidir.

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
İSG. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi,
Kaza Teorileri,
Risk Yönetimi,
Risk değerlendirme teknikleri ,
Risk Değerlendirme Adımları,
Tehlike ve Risk,
Tehlike belirleme, kaynaklarının Belirlenmesi,
Bazı Risklerin kıyaslanması,
İşyeri Risk Haritası Çıkartma,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ
Risk önleme faaliyetleri:
Risk Değerlendirmenin yararları,
Risk Değerlendirme Matrisi,
Risk hesaplanması ve Risklerin sayılaştırılması,
Kabul Edilebilir ve Kabul Edilemez Risk,
Risklerin Kontrol Altına Alınması,
Risk kontrolünde öncelik sıraları,
Risk kontrol yöntemleri ve meslek hastalıkları,
İşyerinde zararlı faktörler ve etkileri,
Risk Analiz metadolojileri,

6- RİSK ÖNLEM KÜLTÜRÜ

İSG kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde
çalışanların sağlık ve güvenlikleri amacıyla,
1989’da Avrupa Konsey Direktifi (89/391/EC),
tüm işverenlere risk değerlendirmesi
yapmalarını zorunlu hale getirmiştir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
19. Dünya İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi 11-15 Eylül 2011
tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi. Haliç Kongre Merkezinde
gerçekleştirilen kongrede, “Sağlıklı ve Güvenli Bir Gelecek için
Küresel Güvenlik Kültürünü Oluşturalım” parolası ile yola çıkan
ve amacını “...Tüm dünyada önleme kültürünün yaygınlaşmasını
sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği ile bağlantılı yeni bilgi ve
tecrübelerin alışverişine olanak tanımak” biçiminde açıklayan
kongrede değişik ülkelerden gelen konuşmacılar, güvenlik
kültürünü tartışma imkânını buldular. Bu makale, iş sağlığı ve iş
güvenliğini bir kültür meselesi olarak ele alarak iş kazalarını
önlemede güvenlik kültürünün oluşturulmasının önemine dikkat
çekmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Türkiye, iş kazaları ve meslek hastalıklarının en yüksek
olduğu ülkelerinden birisi. Resmi kayıtlara göre 20002009 döneminde Türkiye’de 784 binden fazla iş kazası
olmuş ve bu kazalarda 10 binin üzerinde çalışan
yaşamını yitirmiş. Resmi kayıtlara girmeyen iş kazaları ya
da meslek hastalıkları nedeniyle ölen ve sakat kalan
çalışanların sayısını tahmin edebilmek ise neredeyse
imkânsız.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

İş kazaları, çalışma hayatında karşılaşılan en önemli
sorun alanlarından biridir. Dünya genelinde her yıl
ortalama 1,2 milyon insan iş kazaları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir. İş kazaları, Türkiye’de de önemli bir
sorun olarak varlığını devam ettirmekte ve farklı
sektörlerde çalışan binlerce kişi her yıl hayatını
kaybetmektedir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
İş kazalarının önlenmesi için, geçmişten günümüze pek çok yasal
ve kurumsal düzenleme yapılmıştır. Ancak yapılan bu
düzenlemelerin çok fazla başarıya ulaşamadığı meydana gelen iş
kazası istatistiklerinden anlaşılmaktadır. Bu durum, sorunun
yalnızca teknik bir mesele olarak ele alınmasının yeterli
olmadığını göstermektedir. Çalışma hayatında “insan” faktörünün
en az teknik boyut kadar dikkate alınması kaçınılmazdır.
Meydana gelen iş kazalarının %80-95’i çalışanların güvensiz
davranışlarından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu yüzden, iş
kazalarının önlenmesi konusunda, bir davranış düzenleyicisi
olarak kabul edilen “kültür”ün önemi yadsınamaz.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ

Kültür, günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ancak bazen
anlamını etraflıca düşünmediğimiz bir kavram olarak
gözükmektedir. Birçok tanımı olmasına rağmen en sık
kullanılan tanımı Kroeber ve Kluckhohn (1952)
tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre Kültür
’İnsan gruplarının özgün yapılarını ortaya koyan,
yaratılan ve aktarılan sembollerle ifade edilen düşünce,
duygu ve davranış biçimleridir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik ise yine herkesin günlük dilde de oldukça sık kullandığı
bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow’un insan
ihtiyaçlarını belirleyen piramidine göre güvenlik ihtiyacı, yaşama
ihtiyacından hemen sonra gelir. Kişi yaşamak için temel
ihtiyaçlarını yerine getirdikten sonra geleceğini, kendini güvence
altına almak ister. İş kazalarından korunmak, yaşamını güvence
altına almak arzusu duyar. Güvenlik kavramı genel olarak
‘emniyet içinde olma duygusu’ olarak tanımlanabilir. Başka bir
tanıma göre ise Güvenlik, “ mevcut ortamda kabul edilebilir
düzey ve bu düzeyi korumak için zamansız ölüm, yaralanma veya
endişe verici koşulların var olma olasılığını azaltma” anlamındadır.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Schein’e göre; örgütsel kültür; “belli bir grup tarafından
kendisinin gerek çevreye uyumu gerekse içi bütünleşmesi
sırasında öğrendiği geçerliliği kanıtlanacak düzeyde olumlu
sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları
algılamanın, düşünmenin ve hissetmenin doğru yolu olarak
öğretilen, bir takım varsayımlardır”
Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma
kültürü şeklinde adlandırılan bu değerler toplamı, çeşitli yönetim
ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı
olma olanaklarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle, tüm yönetim,
kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de
dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir.

7- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ VE GÜNLÜK
YAŞAMDAKİ YERİ
Güvenlik Kültürü 1986 yılında Çernobil’de meydana gelen nükleer
kazadan sonra hazırlanan raporlarda ilk kez bahsedilen güvenlik
kültürü, iş kazalarının önlenmesinde üzerinde önemle durulan bir
kavram olarak yer edinmiştir. Bu konuda son 20–30 yıllık süreçte
gerek teorik gerekse de uygulama düzeyinde birçok çalışma
yapılmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen ortak sonuç, iş kazalarının
önlenerek güvenli bir çalışma ortamının yaratılmasında güvenlik
kültürü, diğer bir ifadeyle -pozitif bir güvenlik kültürü-nün anahtar
bir kavram olduğudur. Turner (1989) güvenlik kültürünü daha geniş
bir açıdan ele alarak, “çalışanların, yöneticilerin, müşterilerin ve
kamu üyelerinin maruz kaldıkları tehlike veya zararların minimize
edilmesiyle ilgili inançlar, normlar, tutumlar, roller ve sosyal ve teknik
uygulamalar kümesi” olarak tanımlanmaktadır.

7.1- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
1
2

3
4

• Güvenlik kültürü, grup veya daha üst seviyelerde, örgütün bütün üyeleri ve
gruplarının hepsi tarafından paylaşılan değerleri ifade eden bir kavramdır.
• Güvenlik kültürü, bir örgütteki formel güvenlik sorunlarıyla da ilgilidir.
• Güvenlik kültürü, bir organizasyondaki her seviyedeki herkesin katılımı üzerinde
durmaktadır.
• Güvenlik kültürü, örgüt üyelerinin işteki davranışını etkiler.

5

• Güvenlik kültürü, ödül sistemleri ve güvenlik performansı arasındaki ilişkiyi de
yansıtır.

6

• Güvenlik kültürü, bir organizasyonda kazalardan ve hatalardan öğrenme ve
gelişmeyle ilgili gönüllülüğü yansıtır.

7

• Güvenlik kültürü, değişime karşı oldukça dayanıklı, sabit ve dirençlidir
(Wiegmann, 2002).

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
1

• İyi bir güvenlik kültürünün varlığı, güvenlik politikaları,

2

• Yönetimin güvenlik için görünür kararlılığı,

3

• Demokratik uygulamalar ve yetkinliği,

4

• Güvenlik yönelimli değerler, tutumlar ve bağlılık,

5

• Zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı,

6

• Güvenlik ve üretim arasındaki denge,

7

• Yetkin çalışanlar ve eğitim,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
8

• Yüksek motivasyon ve iş tatmini,

9

• Yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım,

10

• Kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi,

11

• Düzenli ekipman bakımı,

12

• Gerekli olay (örneğin, atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve
etkin yorumu,

13

• Farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı,

14

• Uygun tasarım,

7.2- POZİTİF GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN
ÖZELLİKLERİ
15

• Yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme,

16

• Gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Pozitif güvenlik kültürü örgütlerde güvenliğin
sağlanmasında önemli bir araçtır. Pozitif güvenlik
kültürünün amacı, çalışanların işyerlerindeki risklerin
farkında olduğu, sürekli olarak bu tehlikelere karşı
dikkatli olduğu ve güvenli olmayan davranışlardan
sakındığı bir çalışma ortamı yaratmaktır ( Muniz , 2007).

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Güvenlik kültürü işyerinde güvenliğe karşı davranışları,
tutumları ve inançları kontrol etmeye yarayan önemli
bir yönetim aracıdır ( Beck ve Woolfson, 1999).

Hale (2000)’ye göre iyi bir güvenlik kültürü; bütün
çalışanların ilgisi, güvenlik personelinin rolü, iletişimde
açıklık, güvenlik düzenlemelerine inanç, örgüt içinde
güvenlik entegrasyonunu içermektedir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Choundhry (2007) ise; pozitif güvenlik kültürü şu unsurlardan
oluşmaktadır:

1
2

• Tutum ve davranışlardaki değişim: İşyerinde güvenli davranışlar
geliştirmek için, sözlü talimatlar, eğitim ve uyarı işaretleri gibi araç
ve aktiviteler kullanılabilir.
• Yönetimin Taahhüdü: Yönetim pozitif güvenlik kültürünün
sağlanmasında anahtar bir rol oynamaktadır. Burada yönetime
düşen; güvenlik için kaynak ve zaman tahsisi, risk sorumluluğuna
katılım, güvenlikle ilgili danışma kurulu toplantılarına katılım ve
çeşitli tamamlayıcı tedbirler gibi sorumluluklardır.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

3

• Çalışanın ilgisi: Güvenlikle ilgili uygulamalara çalışanların
sahiplenmesi, ilgi göstermesi ve bu konuda sorumluluk almasıdır.
Bunun sağlanması için ise, çalışanların eğitimi, makine izolasyonu,
iş rotasyonları, işyerindeki olumsuzlukları bildirme, KKD
kullanmasının sağlanmasına yönelik uygulamalar yapılabilir.

4

• Promosyon stratejileri: Çalışanlar arasında güvenlik farkındalığı
yaratmak için bazı promosyon stratejileri uygulanabilir.
• -Güvenlik misyonu, sloganlar, logolar
• -Çeşitli materyal yayını (kütüphane, istatistikler, bültenler)
• -Medya araçları (posterler, e-mail, internet, sergiler)

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI

5

6

• Eğitim ve seminerler:Güvenlikle ilgili kısa bilgilendirici konuşmalar,
grup toplantıları, personel sağlığı, hijyen, iş stresi, güvenliğe karşı
sorumluluklar (kural ve talimatlara uyma, tehlike tespiti, risk
değerlendirmesi, kaza incelemeleri ve iş güvenliği analizi)
konularında çalışanların eğitilmesi bu kapsamdadeğerlendirilir.

• 6-Özel kampanyalar: Sağlık ve güvenlik haftası, acil sorumluluk,
kaza raporlama ve inceleme, güvenlik ve çevre yönetim sistemleri
gibi uygulamaları içerir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
Turner’a göre (1991) etkin bir güvenlik kültürünü teşvik etmek için gerekli
olan bazı özellikler vardır.

1

• Üst yönetimin samimi ve görünür bağlılık ve liderliği gerekmektedir.

2

• Bir güvenlik kültürünün değiştirilmesi sürekli çaba ve ilgi gerektiren
uzun dönemli bir stratejidir.

3

• Mümkün olduğunca iyimserlik duygusu taşıma ve yüksek beklentili
bir politika beyanı istemektedir.

4

• İşyerinde bütün seviyelerde sağlık ve güvenliği “sahiplik” duygusunun
yaygınlaşması (nüfuz etmesi) gerekmektedir. Bu da, çalışanların
katılımını, uygun eğitim ve iletişimi gerektirir.

8- GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
VE DEVAMININ SAĞLANMASI
5

• Örgütlerin, gerçekçi ve ulaşılabilir amaçlar belirlemesi ve buna
karşılık gelen bir güvenlik performansı ölçümüne sahip olması
gereklidir.

6

• Kabul görmüş standartlara uyma, çalışanları dinleme yeteneğiyle
başarılabilir. Ayrıca, iyi güvenlik davranışı bir istihdam koşulu
olmalıdır ve performans değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır.

7

8

• Bütün kazalar ve ramak kala olaylar detaylı bir şekilde araştırılmalıdır.

• Yönetim, sağlık ve güvenlik sistemlerinin gözden geçirilmesi ve
performans değerlendirme için uygun güncel bilgileri sağlamalıdır

9 – GÜVENLİK KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASINDA ULUSAL
KURUM VE KURULUŞLARA DÜŞEN GÖREVLER
1

•Devlet

2

•İşveren

3

•Çalışanlar

4

•Üniversiteler

5

•Meslek odaları

9.1- DEVLET
1

• Kayıt dışı istihdamın önlenmesi

2

• Çocuk işçiliğinin yok edilmesi

3

• Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi

4

• Sosyal güvenliğin desteklenmesi

5

• Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması

6

• Yaşanabilir bir asgari ücretin saptanması

7

• Çalışan sayısına bakmadan, herkesin İSG hizmeti
almasını sağlama

9.1- DEVLET
8

• Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi

9

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulması

10

• Hekim iş müfettişi istihdamı

11

• İş kazalarının bilimsel analizi

12

• İSG Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması

13

• Yasalarda çalışanların korunması

9.2- İŞVEREN
1
2

3

• Üretim süreçlerinde “Önce verimlilik” yerine “Önce insan”
yaklaşımının benimsenmesi
• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımının
benimsenmesi
• İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSG
hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması

4

• İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi

5

• İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu

6

• Çalışanların eğitimi

7

• Veri akışının sağlanması ve iş kazalarının bilimsel analizi

9.3- ÇALIŞANLAR
1

• İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgi sahibi olunması

2

• Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi süreçlerine katılması

3

• İş güvenliği etkinliklerine katılma (eğitim…vb)

4

• Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygun biçimde
kullanılması

9.4- ÜNİVERSİTELER
1

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı

2

• Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimsel altyapı

3
4
5

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
temel eğitimi
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili araştırmalar işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili akademik ortam

9.5- MESLEK ODALARI
1
2

3
4

• İş sağlığı iş güvenliği – Sosyal politikalara katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi süreçlerine katkı
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insan gücünün
mezuniyet sonrası sürekli eğitiminin organizasyonu
• İş kazalarının bilimsel analizine katkı

BAŞARILAR
DİLERİZ