Slide 1

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 2

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 3

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 4

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 5

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 6

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 7

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 8

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 9

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 10

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 11

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 12

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 13

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 14

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 15

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 16

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 17

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 18

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 19

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 20

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 21

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 22

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 23

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 24

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 25

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 26

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl


Slide 27

ORAZ JEJ RODZICÓW
I OPIEKUNÓW PRAWNYCH

Podstawowym aktem prawnym w sprawach
nieletnich jest „Ustawa o postępowaniu
w sprawach nieletnich”, która została uchwalona
26 października 1982 r.
Jest to ustawa oparta na dokumentach
wychowawczych, których zasadą podstawową jest
przede wszystkim szeroko rozumiane dobro
dziecka.
Sprawy z udziałem osób nieletnich są
rozpatrywane przez
sądy rodzinne
i nieletnich.

- małoletni – to w rozumieniu polskiego prawa cywilnego
osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa.
Bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności
prawnych
- nieletni - to pojęcie prawa karnego. Jest nim osoba, która
nie ukończyła 17 lat (niezależnie od tego, czy jest
pełnoletnia, czy nie)
- młodociany - to także pojęcie prawa karnego i oznacza
osobę (w ścisłym zakresie - sprawcę czynu zabronionego),
który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie
ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24
lat.
W języku prawnym i prawniczym pojęcia małoletniego,
nieletniego i młodocianego są różne od siebie.

Według polskiego prawa karnego podmiotem
przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w
chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17
(art. 10 &1 KK).

Czynów popełnionych przez osoby nieletnie,
a wiec takie które nie ukończyły 17 lat
nie nazywa się przestępstwami.

Nieletni, w prawie karnym to osoba,
która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu
zabronionego groźbą kary.
Nieletni taki nie odpowiada według zasad wskazanych
w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.
Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny
(zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu
13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości
rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje
środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie
w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił
czyn zabroniony z rozeznaniem,
tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może
orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli nieletni sprawca po ukończeniu 16 lat
dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub
bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu,
rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała,
może odpowiadać tak jak dorosły,
zwłaszcza gdy poprzednio stosowane
środki wychowawcze lub poprawcze
okazały się nieskuteczne.

W stosunku do sprawcy,
który popełnił występek po ukończeniu 17 lat,
lecz przed ukończeniem 18 roku życia,
sąd może zamiast kary zastosować
środki wychowawcze albo poprawcze
przewidziane dla nieletnich.

Działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni
wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się
czynu karalnego.
W sprawie nieletniego należy kierować się przede
wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia
korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się
nieletniego.
Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego,
a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień
rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru,
a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień
demoralizacji, charakter środowiska, jak również
warunki wychowania nieletniego.

1)udzielić upomnienia

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do
naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego
lub społeczności lokalnej, do przeproszenia
pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze
wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
do powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się
w stan odurzenia

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny
rodziców lub opiekuna

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej
lub innej organizacji społecznej,
zakładu pracy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego

5) zastosować nadzór kuratora

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji
społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi
o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub
szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą
organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych
w związku z popełnieniem czynu karalnego

9)orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej,
w odpowiedniej placówce
opiekuńczo-wychowawczej
albo ośrodku szkolno-wychowawczym

10) orzec umieszczenie
w zakładzie poprawczym

11) zastosować inne środki
zastrzeżone w niniejszej ustawie
do właściwości sądu rodzinnego,
jak również zastosować środki
przewidziane w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym.

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy
warunków wychowawczych, bytowych lub
zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej
współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,
poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną
poradnią specjalistyczną, zakładem pracy,
w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub
zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do
naprawienia w całości lub w części szkody
wyrządzonej przez nieletniego.

Sąd może zwrócić się do właściwych
instytucji państwowych lub społecznych
oraz jednostek samorządowych
o udzielenie niezbędnej pomocy
w poprawie warunków wychowawczych,
bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

W wypadku gdy rodzice lub opiekun
nieletniego uchylają się od wykonania
obowiązków nałożonych na nich przez sąd
rodzinny, sąd ten może
wymierzyć im karę pieniężną.

Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny
obciąża rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego
alimentacji albo nieletniego, chyba że ze względu na warunki
materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty
postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu
pobytu nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla
nieletnich, zakładzie poprawczym, placówce opiekuńczowychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym, w domu
pomocy społecznej, jak również zryczałtowaną kwotę z tytułu:
postępowania mediacyjnego, badań nieletniego w rodzinnym
ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, umieszczenia
w rodzinie zastępczej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub
ustanowienia nadzoru kuratora.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach
przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie
przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej
szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze
i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do nieletniego,
a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej
społeczeństwa.
Wymierzając karę, sąd uwzględnia przede wszystkim
motywacje i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień
naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar
ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki
osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie
społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się
pokrzywdzonego.

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności
świadczących o demoralizacji nieletniego,
w szczególności naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego
lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub
innych środków w celu wprowadzenia się w stan
odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,
udział w grupach przestępczych,
ma społeczny obowiązek odpowiedniego
przeciwdziałania temu,
a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców
lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.

Materiały zebrała i opracowała na podstawie
„Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich”
oraz informacji, zdjęć i artykułów
dostępnych na stronach internetowych
Danuta Rauza
Zespół Szkół Szpitalnych

www.literka.pl
www.bartoszyce.policja.gov.pl
www.tvn24.pl
www.nasygnale.pl
www.ro.com.pl
www.national-geographic.pl
www.czasbochenski.pl