Slide 1

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 2

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 3

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 4

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 5

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 6

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 7

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 8

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 9

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 10

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 11

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 12

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 13

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 14

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 15

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 16

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17


Slide 17

według tomizmu
Artur Andrzejuk

1

SEX

GENDER

• Płeć biologiczna (dymorfizm
płciowy)

•
•
•
•
•

– suma cech fizycznych i
zachowań wynikających z
odmiennych funkcji i ról obu
płci w procesie rozmnażania
płciowego

Płeć kulturowa,
płeć psychiczna,
płeć społeczna,
płeć społeczno-kulturowa,
tożsamość płciowa
– suma cech osobowości,
zachowań, stereotypów i ról
przyjmowanych przez kobiety
i mężczyzn w ramach danej
kultury w drodze socjalizacji,
nie wynikających
bezpośrednio z biologicznych
różnic w budowie ciała

Artur Andrzejuk

2

Koncepcja człowieka

ciało
Sfera
Sfera biologiczna

kulturowa
(psychiczna,
społeczna)

Artur Andrzejuk

dusza

3

Platon

Duch
Dusza,
Świadomość
Ja
Kultura
psychika

Artur Andrzejuk

Materia
Ciało
Biologia
Moje
Natura
przyroda

4

Arystoteles

Forma = dusza

Materia = ciało

Artur Andrzejuk

5

Tomasz z Akwinu

akt istnienia
(ipsum esse)

forma

materia

Artur Andrzejuk

6

Tomistycznie ujęta struktura człowieka
• Człowiek w aspekcie
bytu
– istnienie jako akt
powodujący to, że
człowiek jest
– istota jako możność
powodująca to, czym
człowiek jest

• Człowiek w aspekcie
istoty
– forma jako akt
wyznacza jej stałą
tożsamość
– możność -niematerialna
i materialna (materia) podmiotuje
przypadłości

Artur Andrzejuk

7

Człowiek jako osoba
BOECJUSZ (+525)

TOMASZ Z AKWINU (+1274)

Persona rationalis naturae
individua substantia est

•
•
•
•

AUTONOMIA OSOBY
PODMIOTOWOŚĆ OSOBY

Jednostkowość
Rozumność
Wolność
Relacje osobowe

Artur Andrzejuk

8

Określenie płci
SUPER LIBROS SENTENTARUM

KOMENTARZ DO SENTENCJI

• Sexus ordinatur ad
generationem [est]
• Sexus est de naturalibus
hominis.

• Płeć jest
przyporządkowana do
rodzenia.
• Płeć jest czymś
naturalnym dla człowieka.

(lib. 3 d. 12 q. 3 a. 1 qc. 1)

Artur Andrzejuk

9

Gender equality
IN VIA
• Głębokie zróżnicowanie i
nierówność ludzi na
różnych płaszczyznach
–
–
–
–
–

prawnej
społecznej
ekonomicznej
religijnej
także płciowej

IN PATRIA
• Płcie będą zachowane, bo
należą do doskonałości
gatunku ludzkiego i będą
całkowicie równe sobie;
– Różnice będą wynikały
wyłącznie z zasług.

Artur Andrzejuk

10

Tomistyczna koncepcja człowieka
AKT ISTNIENIA

Realność
Odrębność

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

Jedność
Prawda

MATERIA

Dobro

(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Piękno

Artur Andrzejuk

11

Gdzie jest płeć ?
AKT ISTNIENIA

FORMA ISTOTA
ISTOTA

(akt istotowy)

MATERIA
(możność istotowa)

PrzypadłościMożność Możność
fizyczne
materialna niematerialna
Przypadłości
(wymiary,
duchowe
jakości)
(intelekt,
wola)

Artur Andrzejuk

12

DUSZA

Wegetatywna
(roślinna)

Władza
ożywiania

Zmysłowa
(zwierzęca)

Zmysły
wewnętrzne

Zmysły
zewnętrzne

Rozumna
(bytów
osobowych)
Intelekt
możnościowy

Władza
rozmnażania

poznawcze

Intelekt czynny

Władza
wzrastania

pożądawcze

wola

Artur Andrzejuk

13

Artur Andrzejuk

14

Rodzenie

duchowe

psychiczne

Cielesne

Artur Andrzejuk

15

Zróżnicowanie płciowe
Cielesne
Dymorfizm płciowy
na poziomie
biologicznym

Psychiczne
Specyfika psychiki
wynikająca z różnic
ról w dziele rodzenia
i wychowania
nowego człowieka

Duchowe
Specyfika funkcji
wynikają z różnych
ról wychowawczych,
funkcji we
wspólnocie
rodzinnej itp.

Artur Andrzejuk

16

Wnioski
PŁEĆ JAKO CECHA „SŁABA”

PŁEĆ JAKO CECHA „MOCNA”

• Sytuuje się poza
pryncypiami stanowiącymi
o istnieniu i tożsamości
człowieka;
• Najważniejszy dla
człowieka jest osobowy
(rozumny i wolny)
charakter jego bytu, a
osoba jest „bezpłciowa”

• Stanowi naturalną i
niezbywalną własność
człowieka ze względu na
podmiotowanie bardzo
ważnych relacji (rodzenie);
• Przekłada się na wszystkie
sfery człowieka, które
dotyczą rodzenia bytu
rozumnego i wolnego.

Artur Andrzejuk

17