پژوهش قرآنی موضوع تاثیر قرآن در رفتار انسان تهیه وتنظیم : فاطمه هفت برادر معلم راهنما : خانم اسماعیل زاده دبستان دخترانه سما سال تحصیلی 93-94 تاثیرقرآن در رفتار انسان درقرآن آیات.
Download ReportTranscript پژوهش قرآنی موضوع تاثیر قرآن در رفتار انسان تهیه وتنظیم : فاطمه هفت برادر معلم راهنما : خانم اسماعیل زاده دبستان دخترانه سما سال تحصیلی 93-94 تاثیرقرآن در رفتار انسان درقرآن آیات.
Slide 1
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 2
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 3
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 4
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 5
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 6
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 7
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 8
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 9
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 10
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 11
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 12
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 13
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 14
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 15
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 16
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 17
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 18
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 2
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 3
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 4
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 5
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 6
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 7
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 8
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 9
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 10
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 11
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 12
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 13
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 14
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 15
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 16
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 17
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به
Slide 18
پژوهش قرآنی
موضوع
تاثیر قرآن در رفتار انسان
تهیه وتنظیم:فاطمه هفت برادر
معلم راهنما:خانم اسماعیل زاده
دبستان دخترانه سما
سال تحصیلی 93-94
تاثیرقرآن در رفتار انسان
درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را
هدایت.نور.ایمان و...ذکرمیکند.قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله
عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است.
ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان
است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی
و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته
باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است
که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی.تقویت وبالنده می گردد.
قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد:نخست آنها را ازهر
گونه بیماری.عیب.ظلمت ونارسایی های فکری.اخالقی وعملی پاک
تاثیر قرآن در رفتار انسان
می سازد.سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را
به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند.
ش َ
فآ ٌء َو
و ِ
زِّلُ ِ
ما هُ َ
منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ
خداوند متعال در این باره می فرمایدَ :و نُ َن ِ
مةٌ
ح َ
َر ْ
سارًا؛ (اسرأ)82 ،
ید الظَّـَـلِ ِ
م ْؤ ِ
خ َ
مینَ إِآل َ
ز ُ
لِ ِّ ْل ُ
منِینَ َو ال َ یَ ِ
قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران
را جز خسران وزیان نمی افزاید.دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک
سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد.آری
قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است.
اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک.جهل.غرور.حسد.نفاق.
دروغ.غیبت.بی صداقتی.اعمال زشت و...نجات دهد دارویش درقرآن
هست.خداوندمتعال می فرمایدَ :
ش َ
فآ ٌء
من َّربِ ِّ ُ
جآ َء ْت ُ
و ِ
م ْو ِ
کمْ َ
ق ْد َ
کم َّ
عظَةٌ ِ ِّ
ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس)57 ،
لِ ِّ َ
تاثیرقرآن در رفتارانسان
از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد.علی (ع)
می فرماید:ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا
بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید.چرا که دراین
کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست.درد کفرونفاق وگمراهی و
ضاللت(.نهج البالغه.محمد دشتی.خ.176ص.334-332افق فردا)البته
این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر
دارد که به آن عمل شود.آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را
در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری.اتحاد و
صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و...بپذیریم وبدان عمل کنیم.آن گاه
سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد.
دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت
شخصیت و رفتار انسان می پردازیم:
. درمان دردهای درونی:خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد
صدُور (یونس)57،
َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ
ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی
برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر
میفرمایدَ :و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ)82،
و از قرآن ،آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم.
.شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن:قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی
که او را احاطه کرده است ترغیب ،و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون
میکند.قرآن ،انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی ،یعنی فهم سازمان حتی،
وب ِهمْ
شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند:الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ
َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ
الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران )191،آنان که خدا را در حال
َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ
ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند ،یاد میکنند
و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند".
صـَـلِحُ
.پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکریَ :قالُو ْا َیـَ َ
َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما
َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود )62،گفت:ای صالح!به راستی تو پیش از این ،در میان
ما مایة امید بودی ،آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز
میداری؟"
.مسئولیتپذیری:شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته،
شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی ،انحراف ،جهالت و
فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود ،بلکه در برابر حرکت جامعه و
خانواده و نزدیکان خویش نیز ،خود رامسئول میداند و برای هدایت
سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ
دیگران ،خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ
ارة (تحریم )6،ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان
َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ
و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید
سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ )3،شاید تو از ]اندوه[ این که
"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ
]مشرکان[ ایمان نمیآورند ،جان خود را تباه سازی.
.استواری و پایداری:خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی
جادوگران بهحق سخن میگوید ،که سبب ایمان آنها شد ،از پایداری آنان یاد
میکندَ :قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ
آء ْت َنا
ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ
ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف125،ـ] )126جادوگران
َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ
فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند ،در مقابل تهدید
او[ گفتند:ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر
نمیرسانی ،جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای
ما آمد ـ ایمان آوردهایم،پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان
بمیران .6.روحیه برابری و برادری:انسان قرآنی" از حیات اجتماعی ،خود را
عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود
میداند:إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات)10،همانا مؤمنان برادران یک دیگر
میباشند
.ایثار و فداکاریَ :و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ
ان
صة (حشر )9،و آنها را بر خود مقدم میدارند ،هر چند
صا َ
ِب ِهم َْخ َ
خودشان بسیار نیازمندباشند.
یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله :
لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ
األكل
شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و
ِ
در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى ،ح ّتى در خوردن و خواب.
بحار األنوار ،ج ، 45ص 95
.ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگرانَ :یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ
اس
اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره )21،ای مردم!پروردگار خود را
ْ
س َمـَ َو َتِ
عبادت کنید ،آن کس که شما را آفرید" .إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ
الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم )93،تمام کسانی که
َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ
در آسمانها و زمین هستند ،بندة اویند" ".أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ
ش ْی َطـَنَ
إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس )60،شیطان را نپرستید ،که او برای شما
دشمن آشکاری است
ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره)156،
اعتقاد به مبدأ و معاد:إِ َّنا ِ َّ ِ
ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات
سازندة قرآن بر شخصیت انسان ،پیشتر از آن است که بیان
شد .و اشاره به موارد مذکور ،تنها در حدّ پاسخ به یک
پرسش است
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص
کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه
انجام شود.زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت
نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر
پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش
را به درستی مدیریت نماید.به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی
فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و
خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد.به نظر میرسد که
قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی
خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می
خواند.راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی
تاثیرات تالوت قرآن در زندگی
خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد
که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است.بنابراین هرنوع قرائتی را
نمی توان تالوت نامید.قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و
توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و
تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند.در این نوشتار
بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد
بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر
پدید آید.
آثار تالوت آیات آسمانی
قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد
تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند.
به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد
های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به
تالوت آیات بپردازد.ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی
شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است.به این
معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو
منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی
نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته
است از حق و حقیقت آگاهی یابد.از آن جایی که توبیخ ومجازات
آثار تالوت آیات آسمانی
می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی
بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و
مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به
حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند.از این رو هرگونه
مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و
حقیقت نموده است.خداوند در آیه 59سوره قصص می فرماید:و ما
کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا
وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون.
تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی
در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است:نخست آن که هر
گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از
طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز
به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی
از حق وباطل عذاب نمی کند.دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و
مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو
توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد.بنابراین هرگاه قادر به انجام
کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده
انجام داد می توان وی را مجازات کرد.براساس این احتمال خالف و
یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به