Slide 1

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 2

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 3

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 4

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 5

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 6

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 7

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 8

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 9

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 10

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 11

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 12

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 13

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 14

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 15

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 16

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 17

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬


Slide 18

‫پژوهش قرآنی‬
‫موضوع‬
‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫تهیه وتنظیم‪:‬فاطمه هفت برادر‬
‫معلم راهنما‪:‬خانم اسماعیل زاده‬
‫دبستان دخترانه سما‬
‫سال تحصیلی ‪93-94‬‬

‫تاثیرقرآن در رفتار انسان‬

‫درقرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبروتفکردرآیات الهی را‬
‫هدایت‪.‬نور‪.‬ایمان و‪...‬ذکرمیکند‪.‬قرآن وتدبروتفکردرآیات آن ازجمله‬
‫عوامل بسیارموثردررشد مثبت وهنجاراستعدادهای درونی انسان است‪.‬‬
‫ازسوی دیگر کمال جویی ازجمله خواهش های فطری ودرونی انسان‬
‫است که با رشدوبالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی‬
‫و با به فعالیت رسیدن آن می تواند درمسیرزندگی بروز وظهورداشته‬
‫باشدوکمال جویی درعلم نیزازجمله مصادیق خواهش های درونی است‬
‫که درطول تحصیل درپرتوهدایت های قرآنی‪.‬تقویت وبالنده می گردد‪.‬‬
‫قرآن دوکاراساسی نسبت به انسان ها برعهده دارد‪:‬نخست آنها را ازهر‬
‫گونه بیماری‪.‬عیب‪.‬ظلمت ونارسایی های فکری‪.‬اخالقی وعملی پاک‬

‫تاثیر قرآن در رفتار انسان‬
‫می سازد‪.‬سپس برای جوانه زدن شکوفه های فضایل انسانی آن ها را‬
‫به سوی ارزش ها وصفات پسندیده وخداگونه هدایت وتربیت میکند‪.‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء َو‬
‫و ِ‬
‫زِّلُ ِ‬
‫ما هُ َ‬
‫منَ ا ْل ُق ْر َءانِ َ‬
‫خداوند متعال در این باره می فرماید‪َ :‬و نُ َن ِ‬
‫مةٌ‬
‫ح َ‬
‫َر ْ‬

‫سارًا؛ (اسرأ‪)82 ،‬‬
‫ید الظَّـَـلِ ِ‬
‫م ْؤ ِ‬
‫خ َ‬
‫مینَ إِآل َ‬
‫ز ُ‬
‫لِ ِّ ْل ُ‬
‫منِینَ َو ال َ یَ ِ‬

‫قرآن را نازل می کنیم که شفا و رحمت برای مومنان است وستمگران‬
‫را جز خسران وزیان نمی افزاید‪.‬دراین آیه شریفه شفا به مرحله پاک‬
‫سازی درونی ورحمت به مرحله هدایت به سوی خدا اشاره دارد‪.‬آری‬
‫قرآن نسخه شفابخش برای هرگونه انحرافات اعتقادی واخالقی است‪.‬‬
‫اگرکسی می خواهد خود را از بیماری شرک‪.‬جهل‪.‬غرور‪.‬حسد‪.‬نفاق‪.‬‬
‫دروغ‪.‬غیبت‪.‬بی صداقتی‪.‬اعمال زشت و‪...‬نجات دهد دارویش درقرآن‬
‫هست‪.‬خداوندمتعال می فرماید‪َ :‬‬
‫ش َ‬
‫فآ ٌء‬
‫من َّربِ ِّ ُ‬
‫جآ َء ْت ُ‬
‫و ِ‬
‫م ْو ِ‬
‫کمْ َ‬
‫ق ْد َ‬
‫کم َّ‬
‫عظَةٌ ِ ِّ‬
‫ما فِی الص ُُّدو ِر؛ (یونس‪)57 ،‬‬
‫لِ ِّ َ‬

‫تاثیرقرآن در رفتارانسان‬
‫از سوی پروردگارتان اندرز وشفا دهنده دل ها نازل شد‪.‬علی (ع)‬
‫می فرماید‪:‬ازاین کتاب بزرگ آسمانی برای بیماری های خود شفا‬
‫بخواهیدوبرای حل مشکالتتان ازآن یاری بطلبید‪.‬چرا که دراین‬
‫کتاب درمان بزرگ ترین دردهاست‪.‬درد کفرونفاق وگمراهی و‬
‫ضاللت‪(.‬نهج البالغه‪.‬محمد دشتی‪.‬خ‪.176‬ص‪.334-332‬افق فردا)البته‬
‫این نسخه مانند نسخه های دیگرهنگامی در قلب وروح انسان اثر‬
‫دارد که به آن عمل شود‪.‬آثارش وقتی نمایان می شود که فرمانش را‬
‫در زمینه علم وآگاهی وعدل وداد وتقوا وپرهیزگاری‪.‬اتحاد و‬
‫صمیمیت از خود گذشتگی وجهاد و‪...‬بپذیریم وبدان عمل کنیم‪.‬آن گاه‬
‫سرعت خواهیم دید که نابسامانی هایمان سامان می یابد‪.‬‬

‫دراین جا به چند مورد از تاثیرها واشاره های قرآن به ابعاد مثبت‬
‫شخصیت و رفتار انسان می پردازیم‪:‬‬
‫‪ . ‬درمان دردهای درونی‪:‬خداوند در قرآن میفرماید َیـَّأ َ ُّی َها ال َّناسُ َقد‬
‫صدُور (یونس‪)57،‬‬
‫َجآ َء ْتکُم َّم ْو ِع َظةٌ ِّمن َّر ِّبکُمْ َوشِ َفآ ٌء لِّ َما فِی ال ُّ‬
‫ای مردم!اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی‬
‫برای آنچه درسینهها است ]درمانی برای دلهای شما[ در آیة دیگر‬
‫میفرماید‪َ :‬و ُن َن ِّزلُ مِنَ ا ْلقُ ْر َءانِ َما ه َُو شِ َفآ ٌء َو َر ْح َمةٌ لِّ ْل ُم ْؤ ِمنِین (اسرأ‪)82،‬‬
‫و از قرآن‪ ،‬آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل کردیم‪.‬‬

‫‪ .‬شخصیت قرآنی در گرو دانستن و فهمیدن‪:‬قرآن کریم انسان را به تفکّر در جهانی‬
‫که او را احاطه کرده است ترغیب‪ ،‬و او را به شناخت کلیه رمز جهان هستی رهنمون‬
‫میکند‪.‬قرآن‪ ،‬انسان را با حلّ مهمترین مسئلة جهان هستی‪ ،‬یعنی فهم سازمان حتی‪،‬‬
‫وب ِهمْ‬
‫شناخت مبدأ و معاد آشنا میکند‪:‬الَّذِینَ َی ْذ ُک ُرونَ َّ َ‬
‫َّللا قِ َیـَما َوقُ ُعودا َو َعلَیَ ُج ُن ِ‬
‫الس َمـَواَتِ َوا ْال َْرض (آلعمران‪ )191،‬آنان که خدا را در حال‬
‫َو َی َت َفکَّ ُرونَ فِی َخ ْلقِ َّ‬
‫ایستاده و نشسته و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند‪ ،‬یاد میکنند‬
‫و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند"‪.‬‬

‫صـَـلِحُ‬
‫‪ .‬پرهیز از تقلید کورکورانه و ترغیب به استقالل فکری‪َ :‬قالُو ْا َیـَ َ‬
‫َقدْ ُکنتَ فِی َنا َم ْر ُج ّوا َق ْبلَ هَـَ َذآ أَ َت ْن َهغ َنآ أَن َّن ْع ُب َد َما‬
‫َی ْع ُب ُد َءا َبآؤُ َنا (هود‪ )62،‬گفت‪:‬ای صالح!به راستی تو پیش از این‪ ،‬در میان‬
‫ما مایة امید بودی‪ ،‬آیا ما را از پرستش آن چه پدران ما میپرستیدند باز‬
‫میداری؟"‬

‫‪ .‬مسئولیتپذیری‪:‬شخصیتی که تحت تأثیر تربیتهای قرآنی قرار گرفته‪،‬‬
‫شخصیتی مسئولیتپذیر است نه تنها در مقابل کجروی‪ ،‬انحراف‪ ،‬جهالت و‬
‫فساد سکوت نکرده در آن حل نمیشود‪ ،‬بلکه در برابر حرکت جامعه و‬
‫خانواده و نزدیکان خویش نیز‪ ،‬خود رامسئول میداند و برای هدایت‬
‫سکُمْ َو أَهْ لِیکُمْ‬
‫دیگران‪ ،‬خود را به زحمت میاندازد َیـَّأ َ ُّی َهاالَّذِینَ َءا َم ُنو ْا قُ َّو ْا أَنفُ َ‬
‫ارة (تحریم‪ )6،‬ای کسانی که ایمان آوردهاید!خودتان‬
‫َنارا َوقُو ُدهَاال َّناسُ َو ا ْلح َِج َ‬
‫و کسان خود را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگها هستند حفظ کنید‬
‫سکَ أَآل َیکُو ُنو ْا ُم ْؤ ِمنِینَ (شعرأ‪ )3،‬شاید تو از ]اندوه[ این که‬
‫"لَ َعلَّکَ َبـَخِعٌ َّن ْف َ‬
‫]مشرکان[ ایمان نمیآورند‪ ،‬جان خود را تباه سازی‪.‬‬

‫‪ .‬استواری و پایداری‪:‬خداوند در داستان حضرت موسیغ وقتی از راهیابی‬
‫جادوگران بهحق سخن میگوید‪ ،‬که سبب ایمان آنها شد‪ ،‬از پایداری آنان یاد‬
‫میکند‪َ :‬قال ُ َّو ْاا َّنآ إِلَیَ َر ِّب َنا ُمن َقلِ ُبون َو َما َتنقِمُ ِم َّنآ إِآلَّ أَنْ َءا َم َّنا ِ‬
‫آء ْت َنا‬
‫ب ‹ا َیـَتِ َر ِّب َنا لَ َّما َج َ‬
‫ص ْبرا َو َت َو َّف َنا ُم ْسلِ ِمینَ (اعراف‪125،‬ـ‪] )126‬جادوگران‬
‫َر َّب َنآ أَ ْف ِرغْ َعلَ ْی َنا َ‬
‫فرعونکه با دیدن اعجاز حضرت موسیغ ایمان آورده بودند‪ ،‬در مقابل تهدید‬
‫او[ گفتند‪:‬ما بهسوی پروردگارمان باز خواهیم گشت و تو ما را به کیفر‬
‫نمیرسانی‪ ،‬جز برای این که مابه ]معجزات و[ آیات پروردگارمان ـ وقتی برای‬
‫ما آمد ـ ایمان آوردهایم‪،‬پروردگارا!بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان‬
‫بمیران‪ .6.‬روحیه برابری و برادری‪:‬انسان قرآنی" از حیات اجتماعی‪ ،‬خود را‬
‫عضوی از پیکر جامعه میداند و دیگر انسانهارا خواهران و برادران خود‬
‫میداند‪:‬إِ َّن َما ا ْل ُم ْؤ ِم ُنونَ إِ ْخ َوةٌ (حجرات‪)10،‬همانا مؤمنان برادران یک دیگر‬
‫میباشند‬

‫‪ .‬ایثار و فداکاری‪َ :‬و ُی ْؤثِ ُرونَ َعلَیَّ أَنفُسِ ِهمْ َولَ ْو َک َ‬
‫ان‬
‫صة (حشر‪ )9،‬و آنها را بر خود مقدم میدارند‪ ،‬هر چند‬
‫صا َ‬
‫ِب ِهم َْخ َ‬
‫خودشان بسیار نیازمندباشند‪.‬‬

‫یامبر خدا صلى َّللا علیه و آله ‪:‬‬
‫لِ َی ُكن لَ َك في ُكل ِّ َ‬
‫األكل‬
‫شى ٍء نِ َّی ٌة صال َِح ٌة َح َّتى ال َّنو ِم و‬
‫ِ‬
‫در هر چیز باید نیّتى نیك داشته باشى‪ ،‬ح ّتى در خوردن و خواب‪.‬‬
‫بحار األنوار ‪ ،‬ج ‪ ، 45‬ص ‪95‬‬

‫‪ .‬ترغیب به بندگی خدا و رهایی از بندگی دیگران‪َ :‬یـَّأ َ ُّی َها ال َّن ُ‬
‫اس‬
‫اع ُبدُو ْا َر َّبکُمُ الَّذِی َخلَ َقکُم (بقره‪ )21،‬ای مردم!پروردگار خود را‬
‫ْ‬
‫س َمـَ َو َتِ‬
‫عبادت کنید‪ ،‬آن کس که شما را آفرید‪" .‬إِن ُکلُّ َمن فِی ال َّ‬
‫الر ْح َمـَنِ َع ْبدا (مریم‪ )93،‬تمام کسانی که‬
‫َو ا ْال ْرضِ إِآل َّ َءاتِی َّ‬
‫در آسمانها و زمین هستند‪ ،‬بندة اویند‪" ".‬أَن آل َت ْع ُبدُو ْا ال َّ‬
‫ش ْی َطـَنَ‬
‫إِ َّنهُو لَکُمْ َعد ُُّو ُّم ِبینٌ (یس‪ )60،‬شیطان را نپرستید‪ ،‬که او برای شما‬
‫دشمن آشکاری است‬

‫ّلِل َو إِ َّنـآ إِ َل ْیهِ َر َ ِج ُعونَ (بقره‪)156،‬‬
‫اعتقاد به مبدأ و معاد‪:‬إِ َّنا ِ َّ ِ‬
‫ما از آن خداییم و به سوی او باز میگردیمالبته تأثیرات‬
‫سازندة قرآن بر شخصیت انسان‪ ،‬پیشتر از آن است که بیان‬
‫شد‪ .‬و اشاره به موارد مذکور‪ ،‬تنها در حدّ پاسخ به یک‬
‫پرسش است‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫بی گمان تالوت به معنای خواندن وتدبر درمعنای آن درخصوص‬
‫کتاب های آسمانی از جمله قرآن می بایست به عنوان امری روزانه‬
‫انجام شود‪.‬زیرا خواندن وتدبر در آیات قرآن افزون برایجاد شناخت‬
‫نسبت به هستی فرمان هایی را نیز به خواننده منتقل می کند که بر‬
‫پایه آن می تواند به سعادت دنیا وآخرت دست یابد و زندگی خویش‬
‫را به درستی مدیریت نماید‪.‬به ویژه آن که قرآن از سوی خداوندی‬
‫فرو فرستاده شده است که آفریدگاروپروردگارهستی وانسان است و‬
‫خیروصالح وی رابیشتر میداند ومی خواهد‪.‬به نظر میرسد که‬
‫قرائت به معنای خواندن مطلق است ولی تالوت به معنای خواندنی‬
‫خاص است که شخص آیات ویا سوره های قرآنی را پشت سر هم می‬
‫خواند‪.‬راغب اصفهانی براین باور است که تالوت افزون برویژگی‬

‫تاثیرات تالوت قرآن در زندگی‬
‫خواندن پیاپی وپشت سرهم از ویژگی دیگری نیزبرخوردارمی باشد‬
‫که عبارت از تدبردرآیات ومعانی آن است‪.‬بنابراین هرنوع قرائتی را‬
‫نمی توان تالوت نامید‪.‬قرآن کریم افزون بربیان ارزشمندی تالوت و‬
‫توصیه بدان به آثار تالوت عموم کتب آسمانی وآثار تالوت قرآن و‬
‫تاثیرآن نیز موانع تاثیر وآداب تالوت اشاره می کند‪.‬در این نوشتار‬
‫بخشی از این آیات برای تعیین جایگاه تالوت وارزش وآثار آن مورد‬
‫بحث وبررسی قرارمی گیرد تا انگیزه ای برای تالوت همراه با تدبر‬
‫پدید آید‪.‬‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫قرآن درآیات چندین مسئله آثار تالوت آیات در زندگی بشرمی پردازد‬
‫تا افزون بربیان ارزش واهمیت آن کارکرد های تالوت را بنمایاند‪.‬‬
‫به سخن دیگر بیان آثار تالوت از سوی خداوند توجه دادن به کارکرد‬
‫های تالوت است وانسان می بایست با توجه به این کارکردها به‬
‫تالوت آیات بپردازد‪.‬ازجمله نقش هایی که قرآن برای تالوت برمی‬
‫شماردوآن را از آثار تالوت می داندمسئله اتمام حجت است‪.‬به این‬
‫معنا که تالوت آیات الهی برای مردم ازسوی پیامبران به این قصدو‬
‫منظور انجام می شد که اتمامی حجتی صورت پذیرد وکسی مدعی‬
‫نشود که به حقایق آگاه نبوده ویا دسترسی به حقایق نداشته ونتوانسته‬
‫است از حق و حقیقت آگاهی یابد‪.‬از آن جایی که توبیخ ومجازات‬

‫آثار تالوت آیات آسمانی‬
‫می بایست برپایه آگاهی وعلم وتوان انجام شودومجازات بدون آگاهی‬
‫بخشی وظرفیت سنجی امری قبیح واز نظر عقل وعقال نادرست و‬
‫مذموم می باشد خداوند از طریق آیات الهی می کوشد تا مردمان را به‬
‫حق آگاه ساخته و باطل را به ایشان بازشناساند‪.‬از این رو هرگونه‬
‫مجازات وعذاب وسرزنشی را موکول به بیان حکم و تعیین حق و‬
‫حقیقت نموده است‪.‬خداوند در آیه ‪ 59‬سوره قصص می فرماید‪:‬و ما‬
‫کان ربک مهلک القری حتی یبعث فی امها رسوال یتلوا علیهم آیاتنا‬
‫وماکنا مهلکی القری اال واهلها ظالمون‪.‬‬

‫تالوت قرآن زمینه سازآگاهی بخشی‬
‫در این آیه به دو مسئله مهم توجه داده شده است‪:‬نخست آن که هر‬
‫گونه مجازات توبیخی وعذابی متوقف بربیان حکم و آگاهی بخشی از‬
‫طریق تالوت آیات الهی وآموزه های وحیانی شده است وخداوند نیز‬
‫به حکم عقل وسیره عقالیی مردمان را بدون اطالع و آگاهی بخشی‬
‫از حق وباطل عذاب نمی کند‪.‬دوم این که تنها آگاهی برای عذاب و‬
‫مجازات کافی نیست بلکه می بایست شخص در مقام عمل قرارگیردو‬
‫توان عمل به مطلب وحکم را داشته باشد‪.‬بنابراین هرگاه قادر به انجام‬
‫کاری بود ولی بازرفتاری بیرون از حق ودایره قانون تالوت شده‬
‫انجام داد می توان وی را مجازات کرد‪.‬براساس این احتمال خالف و‬
‫یا نیت عمل به تنهایی موجب نمی شود تا شخصی را حتی اگر به‬