Transcript mgr Lidia Gumuła Ty f l o p e d a g o g i k a jest nauką zajmującą się teorią.

mgr Lidia Gumuła
Ty f l o p e d a g o g i k a
jest nauką zajmującą się teorią oraz
praktyką kształcenia i wychowania
dzieci z uszkodzonym wzrokiem.
Dzieci, które mają uszkodzony wzrok
możemy podzielić na:
1.
2.
3.
dzieci całkowicie niewidome - nie reagują na
żadne bodźce wzrokowe
niewidome z resztkami wzroku - zachowały
poczucie światła, potrafią one, np. odróżnić dzień
i noc, zapalone światło w pomieszczeniu,
możliwości te nie przedstawiają praktycznie
większej wartości
dzieci słabo widzące
Ponad 80 % informacji jest odbieranych
właśnie
za
pośrednictwem
wzroku.
Pozostałe zmysły natomiast pełnią rolę
drugorzędną, np. słuch ma tylko 11 %
swego udziału w pozyskiwaniu informacji a
inne zmysły w granicach od 1 % do 3,5 %.
Na podstawie informacji docierających poprzez zmysły, a
także na podstawie informacji przekazywanych przez osoby
widzące niewidomi wytwarzają sobie wyobrażenia o
świecie zewnętrznym, o otaczających rzeczach i
zachodzących zjawiskach.
Wyobrażenia te, często nieadekwatne do rzeczywistości
nazywane są zastępczymi, bądź surogatowymi. Niewidomy
wie, że trawa jest zielona, niebo w pogodny dzień niebieskie
że w czasie burzy pojawiają się błyskawice, jednak nigdy
nie widział kolorów, czy błyskawicy, ma o nich tylko
wyobrażenie. Trudno nam owe wrażenia weryfikować.
Dopiero informacje osób, którym wzrok przywrócono
wskazują, że wyobrażenia te często odbiegają od
rzeczywistości.
Wyobrażenia te można podzielić
na dwie kategorie:
1)
wyobrażenia niedostępne dla percepcji ludzi niewidomych i
ociemniałych, ujmujące stosunki przestrzenne, jak np.: góra,
wieża, osoba dorosła, drzewo. Do ich powstawania
przyczyniają się bodźce właściwe (adekwatne), czyli
dotykowe. Osoby niewidome potrafią sobie wyobrazić
wielkość drzewa dotykając obwodu jego pnia lub posturę
człowieka na podstawie kształtu i wielkości jego dłoni.
Wyobrażanie surogatowe przestrzenne mogą powstać także w
wyniku bodźców niewłaściwych (nieadekwatnych), głównie
bodźców słuchowych, np.: ludzie niewidomi potrafią określić
wysokość, wiek człowieka na podstawie barwy jego głosu oraz
rodzaje pojazdów na podstawie odgłosu pracującego silnika.
2)
wyobrażenia związane z odbiorem wrażeń światła i barwy.
Powstają one na tle bodźców niewłaściwych, głównie
słuchowych. Niewidomi kojarzą sobie konkretny kolor z barwą
dźwięków instrumentów muzycznych, np.: kolor żółty z barwą
dźwięku klarnetu.

U bardzo wielu dzieci niewidomych, zwłaszcza
niewidomych od urodzenia, spotyka się pewne
specyficzne formy zachowania się, które określane są jako
blindyzmy. Zalicza się je do form zachowania
stereotypowego, przejawiającego się w powtarzającym
się wykonywaniu takich samych, bezcelowych,
przygodnych i niepotrzebnych ruchów lub czynności,
nazywanymi też stereotypami ruchowymi np.
wymachiwanie ręką, uciskanie gałek ocznych, kręcenie
się w kółko, ruchy mimiczne twarzy, objawiające się w
mrużeniu oczu, spuszczaniu głowy.

Zachowań tych praktycznie nie da się wyeliminować,
przekształcają się one w nawyk. Tłumaczy się je
koniecznością wyładowania nagromadzonej energii
psychoruchowej dziecka.
Blindyzmy mają charakter kompensacyjny i można je wyjaśnić na
gruncie spostrzegania swojego ciała przez dzieci niewidome w
odniesieniu do otoczenia.
U człowieka widzącego spostrzeganie odbywa się przy pomocy 3
kanałów (zmysłów), a mianowicie kinestetycznego, równowagi i
wzroku. W przypadku braku jednego z tych kanałów, pozostałe dwa
starają się ten brak skompensować. Chodzi tutaj głównie o
skompensowanie braku informacji o pozycji ciała w stosunku do
otoczenia.
A więc kołysząc się i podskakując dziecko niewidome doznaje wielu
wrażeń, które dostarczają mu pewnych informacji o najbliższym
otoczeniu i zapewniają mu nad nim pewną kontrolę. Na skutek braku
stymulacji zewnętrznej [wzrokowej], dzieci te zaczynają wykonywać
ruchy i czynności poprzez autostymulację, jako wyraz
zaspokajania potrzeby stałego doznawania wrażeń [uciskanie
gałek ocznych daje wrażenia wzrokowe w postaci błysku światła].
W związku z tym nie należy tych zachowań zwalczać i ograniczać ale
modyfikować by nie raziły otoczenia. Nauczyć kontrolować i szukać
alternatyw, np. w sporcie.
Życie osób niewidomych pokazuje, że w naszym
świecie można funkcjonować w inny sposób,
osiągając ten sam cel, co za pomocą technik
wzrokowych wykorzystując techniki alternatywne
lub bezwzrokowe, w których dominującą rolę
odgrywają inne niż wzrok zmysły, a mianowicie
słuch i dotyk.


Techniki dotykowo-słuchowo-wzrokowe, wówczas
dominującymi zmysłami są dotyk i słuch, a rola
szczątkowego wzroku pełni rolę pomocniczą.
Techniki dotykowo-słuchowe lub techniki
bezwzrokowe, stosowane bez jakiegokolwiek udziału
wzroku. Dzieci całkowicie niewidome stosują we
wszystkich sytuacjach techniki bezwzrokowe.
Uczeń niewidzący pracuje na materiałach dostępnych
dotykowo. Za pomocą dotyku niewidomy odbiera najbardziej
realne wrażenia ze świata zewnętrznego, takie jak wielkość,
kształt, twardość, temperaturę przedmiotów.
Niewidomy od maleńkości wszystko poznaje za pomocą
dotyku, jego ręce znajdują się w ciągłym ruchu zbierając
informacje dopływające ze świata zewnętrznego. Czyta /tekst,
rysunki/ oburęcznie angażując jednocześnie wszystkie palce.
Adaptacji materiału dokonujemy w sposób doświadczalny,
dobierając go do możliwości ucznia.
Dokument graficzny, będący adaptacją wypukłą wykonaną dla
osoby z dysfunkcją wzroku, powinien zawierać najważniejsze
informacje, pomijać nieistotne szczegóły. Pamiętamy o
zasadzie stopniowania trudności. Zaczynamy od rzeczy
prostych, mała ilość szczegółów, które dziecko musi
zidentyfikować dotykiem. Zawsze znaczymy prawy górny róg,
co sugeruje dziecku orientację w jakiej rysunek należy czytać.
Ważną rolę, zwłaszcza przy poruszaniu się
odgrywa funkcja dotykowa stóp.
W dotyku przy ruchach chodzenia odgrywa rolę
przede wszystkim prawidłowa zmiana napięcia
i wrażenia dźwiękowe powstałe przy zetknięciu
nóg z podłożem. Ważną rolę odgrywa również
umiejętność różnicowania nawierzchni. Inne
wrażenia powstają podczas chodzenia po
asfalcie, po piasku czy kostce brukowej. Dla
osoby widzącej zwykle nie ma to większego
znaczenia, dla niewidomego jest to istotna
informacja o pokonywanej trasie.
Rysunek wypukły wprowadzany jest od 5 r.ż. Czytanie rysunków
przedstawiających linie i figury płaskie, przedmioty należy
wprowadzać wtedy, kiedy dziecko uzyskało umiejętność
rozpoznawania przedmiotów dotykiem obejmującym oraz potrafi
odtwarzać bryły w materiale dającym się formować.
 Naukę czytania rysunków należy zaczynać od czytania linii i prostych
figur geometrycznych. Potem przechodzimy do czytania rysunków
przedmiotów co jest początkowo niezwykle trudne. Rozpoznanie
nawet prostych przedmiotów na rysunku jest trudne. Dotychczas
dziecko poznawało dotykiem obejmującym, teraz opuszkami palców.
Rysunek na powierzchni arkusza niewidomy czyta opuszkami palców.
 Prawidłowe czytanie rysunku powinno polegać na przesunięciu
końcami wszystkich palców po całym arkuszu od dalszego brzegu do
bliższego. Następnie trzeba oglądać bardziej szczegółowo prowadząc
palce po liniach, obwodząc faktury. Należy objaśnić dziecku rysunek,
położyć przedmiot na rysunku, pomóc dziecku w obrysowaniu
przedmiotu.
 Na etapie nauczania początkowego rysunek czytany przez dziecko
powinien przedstawiać przedmioty dobrze mu znane. Najpierw
powinny to być przedmioty małe i spłaszczone /grzebień, sztućce,
liście/. Taki przedmiot można położyć na rysunku i porównać wygląd
przedmiotu z wyglądem rysunku. Potem czytamy ilustracje
przedstawiające przedmioty wyraźnie przestrzenne - „grube”. Dziecko
powinno opowiadać co dostrzega i jak rozumie.








Naukę rysowania na folii / bazgrania wytwarzania linii bez
nazywania figur i bez nadawania znaczeń rysunkom/ należy
rozpocząć, gdy dziecko jest wystarczająco sprawne motorycznie, by
bazgrać, a dotyk ma na tyle wyćwiczony, że może czytać najprostsze
znaki na powierzchni arkusza oraz swoją bazgrotę.
Uczymy trzymać narzędzie / dłutko brajlowskie, wypisany długopis/,
powinno trzymać w trzech palcach, narzędzie nieco pochylone w
kierunku ruchu, by nie następowało fałdowanie folii, ćwiczymy
właściwe nachylenie, docisk narzędzia do arkusza na rysownicy
Etap bazgroty i czytania własnych wytworów.
Uczymy kreślenia linii w sposób celowy oraz nazywania linii i figur,
następnie rysujemy koła, fale.
Gdy dziecko uzyskało biegłość w kreśleniu linii i figur
geometrycznych zaczynamy rysowanie prostych przedmiotów,
uczymy obrysowywania na papierze brajlowskim dłutkiem tłoczenie gęsto ułożonych punktów.
Zachęcamy by dziecko rysowało „z natury” znane sobie przedmioty,
bo w ten sposób lepiej zrozumie związek rysunku z przedmiotem.
Rysowanie sylwetki człowieka jest trudne, musi być poprzedzone
czytaniem rysunku sylwetki człowieka w różnych pozycjach
widzianych z boku, w ruchu, czytanie rysunku twarzy, zapoznania
dziecka z mimiką.
Techniki odręcznego rysowania dotykowego:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
rysowanie kredką świecową na papierze rysunkowym,
ślad kredki jest czytelny dotykowo
tłoczenie linii dłutkiem w tabliczce brajlowskiej lub za
pomocą maszyny brajlowskiej, w arkuszu leżącym na
podkładce gumowej
rysowanie radełkiem na papierze brajlowskim, radełkozębate kółeczko zaopatrzone w trzonek ujmujący oś,
toczymy dociskając po papierze leżącym na warstwie
gumy, wyraźna linia powstaje po spodniej stronie
arkusza,
rysowanie długopisem, piórem kulkowym bez tuszu,
cyrklem na folii leżącej na rysownicy pokrytej warstwą
gumy, dobra jest opakowaniowa folia termokurczliwa o
odpowiedniej grubości pozwalalająca na formowanie linii
nalepianie rysunku liniami, płaszczyznami i kształtami z
plasteliny
układanie rysunku na flaneli z kształtek papieru
ściernego
drukowanie z brajlowskiej drukarki komputerowej
W poznawaniu przez niewidomego rzeczywistości i w
orientacji przestrzennej dużą rolę odgrywa słuch.
Zapamiętywanie różnorodnych dźwięków powoduje, że
niewidomy tworzy jakby obrazy słuchowe jakiegoś zjawiska
czy rzeczy. Na obraz miasta np. składają się dźwięki
poruszających się samochodów i tramwajów, klaksony aut,
odgłosy kroków przechodniów, rozmowy, itd. W procesie
rehabilitacji niewidomi zapoznają się z poszczególnymi
dźwiękami, uczą się przyporządkowywać je do poszczególnych
przedmiotów czy zjawisk. Niewidomy wie, jak szumią liście na
drzewie czy fale morskie, jak brzmi łopot skrzydeł ptaka mimo,
iż zjawisk tych nie zobaczy nigdy.
Bardzo ważną umiejętnością jest nie tylko różnicowanie
dźwięków, ale także określanie odległości od źródła dźwięku
czy określanie prędkości poruszającego się źródła dźwięku.
Umiejętności te mają duże znaczenie podczas poruszania się w
przestrzeni otwartej zapewniając większe bezpieczeństwo.
Słuch odgrywa w kompensacji braku
wzroku jeszcze jedną, olbrzymią rolę.
Umożliwia odbiór mowy ludzkiej, za
pomocą której niewidomi uzyskują
najwięcej wiadomości o otaczającym ich
świecie. M. Grzegorzewska pisze:
„Niewidomy wciąż pyta: co to jest? jakie to
jest? I w ten sposób uzupełnia sobie
bezpośrednie doświadczenie, zdobyte za
pomocą normalnie działających zmysłów”.
W odbieraniu informacji ze świata
znaczenie mają również pozostałe zmysły,
takie jak węch i smak, które pozwalają na
lepsze różnicowanie rzeczy. Węch jest także
zmysłem biorącym udział w orientacji
przestrzennej; zapach dochodzący z
piekarni, zapach koszonej łąki czy mijanego
jeziora są informacją o miejscu pobytu.
Ważna jest stałość położenia czy ustawienia
konkretnych rzeczy np. drzwi zawsze zamknięte, krzesła
dosunięte do stołu, szklanki stoją zawsze na tej samej
półce.
Zapoznajemy ucznia z rozkładem pomieszczenia,
położeniem ławek, biurka, mebli itp. Stałe rozstawienie
naczyń przy stole, tak by nie pomylić swojego nakrycia z
innymi. Nie zostawiamy torebki, telefonu czy innych
drobnych rzeczy. Z pomieszczenia usuwamy niezbędne
przedmioty np. kwiaty doniczkowe.
Zwiększa to bezpieczeństwo dziecka a także pomaga
rozwijać samodzielność. Wychowanek powinien
wiedzieć gdzie znajdują się poszczególne przedmioty.
Włączamy go w układanie i nazywanie rzeczy. Z czasem
nie będzie musiał o nie prosić a sam znajdzie konkretny
przedmiot. Stałość przedmiotów obowiązuje na ławce, w
piórniku, w plecaku. Chcemy by uczeń stopniowo
zapamiętywał ten układ i staramy się go nie zmieniać.
Dzieci niewidome mają problemy z:
 Orientacją
 Poruszaniem się w przestrzeni
 Samoobsługą
 Rozwojem mowy
0-6 MIESIĄC ŻYCIA








uczyń mieszkanie bezpiecznym
meble, przedmioty to punkty orientacyjne, nie przestawiaj ich bez ważnych
powodów
lekkie unoszenie głowy dziecka i obracanie jej z boku na bok z jednoczesnym
łagodnym przemawianiem do dziecka, później stosowanie lekkiego dotyku lub
łaskotania pod brodą
wykorzystanie zabawek dźwiękonaśladowczych tuż nad głową dziecka, po
bokach, dotykanie zabawką rączki dziecka, później prowokowanie do ruchów,
skrętów ciała, sięgania z przekraczaniem linii środkowej ciała,
układanie na brzuszku z wykorzystaniem zwiniętego ręcznika, wałka
rehabilitacyjnego włożonego pod paszki dziecka, aby tułów był lekko uniesiony,
później wykorzystujemy je by dziecko utrzymywało równowagę w pozycji na
czworakach
układanie na klatce piersiowej osoby dorosłej, mówimy do dziecka, lekko
dmuchamy w kierunku twarzy, głaszczemy po plecach
jeśli są możliwości wzrokowe stymulujemy błyszczącymi przedmiotami,
kontrastowymi zabawkami
u dziecka niewidomego niedostytmulowany jest zmysł równowagi tzw. układ
przedsionkowy w tym celu wprowadza się bujanie na rękach, bujanie w kołysce,
w kocu, noszenie niemowlęcia w chuście przewiązanej przez ramię, u starszych
dzieci bujanie w hamaku, na piłce, turlanie, deskorolki, huśtawki
6 MISIĄC ŻYCIA – 1 ROK








wprowadzamy symbole na drzwiach na wysokości dostępnej raczkującemu czy
chodzącemu dziecku
podsuwanie pod rączki dziecka ciekawych dotykowo bodźców
układanie na atrakcyjnym dotykowo podłożu, kocu termicznym-szelest przy
zmianie pozycji
podkładamy pod plecy niewygodne przedmioty by sprowokować dziecko do
przekręcania się na boki
prowokujemy do obracania się dźwiękiem zabawki z bliskiej odległości, jeśli
dziecko się odwróci, nagradzamy je zabawką, stopniowo zwiększamy odległość
źródła dźwięku
częste zmiany pozycji dziecka
w pozycji na brzuchu poruszać na zmianę rękami i nogami dziecka, lekko
przesuwając je do przodu, aby poczuło wykonywany ruch, pokazujemy jak
raczkować, popychamy nogi, przesuwamy ręce np. na drążku, możemy podłożyć
pod klatkę piersiową deskorolkę, wówczas dziecko doświadcza ruchu, pojawienie
raczkowania jest ważne, rozszerza wrażenia i doświadczenia związane z
dotykiem, ważne dla dziecka staje się już nie tylko to czego dotyka, ale też czym,
którą częścią ciała, kolanem, stopą, rozwija orientację w mieszkaniu,
kiedy dziecko przyjmie postawę do raczkowania warto zachęcać je do kołysania
się w tej pozycji z wykorzystaniem rytmicznej muzyki, wyklaskiwaniem rytm,
dziecko uczy się przenoszenia ciężaru ciała i utrzymywania równowagi,
kontrolujemy głowę, by dziecko nie opuszczało jej w dół
6 MISIĄC ŻYCIA – 1 ROK c.d.








ważna jest stymulacja dotykowa tzw. trening dotykowy: masaże z wykorzystaniem
materiałów o różnej fakturze, z różną siłą nacisku, stosowanie wibracji bo ona
zmniejsza obronność dotykową, mocniejsze dotykanie rąk i nóg dziecka podczas
czynności pielęgnacyjnych tzw. dociski „kostno-stawowe”, pomoc w trzymaniu
przedmiotów o różnych fakturach, kształtach, dźwiękach, pędzle, szczotki,
piaskownica z materiałem sypkim, woda, szukanie przedmiotów w galaretce,
kształtki, pacynki, gumki zakładane na rączki, palce, chodzenie po krążkach, panele
dotykowe, dotykowe zabawki edukacyjne
wykorzystanie małego pokoiku, basenu z piłeczkami
dziecko niewidome nie ma motywacji do poruszania się, musimy stwarzać powody
korzystając z ulubionych zabawek, smakołyków
tzw „spacery dydaktyczne” opisywanie świata, każdej drobnej rzeczy, każde z
miejsc, przedmiotów ma pewne cechy charakterystyczne np. łóżeczko drewniane
pręty, miękki materac
wyeliminuj zjawisko „dobrej wróżki”, nie wyręczamy dziecka wkładając mu
przedmioty w ręce, ono musi mieć świadomość że rzeczy skądś się biorą, gdzieś
istnieją mimo że nie są w rękach dziecka
zabawy rozwijające świadomość ciała, ćwiczymy na dziecku, na zabawkach,
osobach
dużo ćwiczeń nadgarstka jako przygotowanie do poruszania się z laską
zapoznanie z pokarmem, dziecko musi dotknąć, dobrze jest dać poznać dotykiem
produkty z których potrawa została przygotowana
POWYŻEJ 1 ROKU











zabawa w zawijanie dziecka w koc i rozwijanie
siedzenie na piłce, kołysanie do przodu, do tyłu i na boki- ćwiczenie
utrzymywania równowagi
pomoc dziecku w używaniu rąk w pozycji siedzącej przed sobą np. zabawa z
wykorzystaniem metody ręka na ręce
czworakowanie po schodach
z czasem z powodu braku wzorców ruchowych, trzeba pokazać dziecku
niewidomemu jak chodzić np. poprzez chodzenie na stopach dorosłego, potem
podtrzymujemy dziecko za barki lub w pasie, prowokujemy by dziecko chodziło
między drążkami, oparciami krzeseł
ćwiczenia na chwyt oburącz wykorzystuje się hula-hop, wózki sklepowe,
stosować chwyt oburącz za kijek lub zwinięty ręcznik, prowokować dziecko do
pchania czegoś np. wózka dla lalek
ćwiczymy chwyt jednoręczny- tu przechodzimy na drewniane zabawki pchane na
patyku
stojąc twarzą do dziecka przywoływać je do siebie
zachęcać do poruszania się wzdłuż kojca, mebli
unikać śliskiego podłoża
ustawiać na drodze dziecka bezpieczne przeszkody, zachęcając do pokonywania
ich
POWYŻEJ 1 ROKU c.d.









tworzymy punkty orientacyjne np. dziecko kojarzy kuchnie z zapachem, pokój z
tykaniem zegara, może kojarzyć pomieszczenie z fakturą ściany czy podłogi,
ustawieniem mebli – usprawniamy orientację w przestrzeni
dziecko porusza się przy ścianach, meblach, ważne jest żeby były one stabilne,
żeby osłonić ostre krawędzie mebli
rozwijamy pojęcia przestrzenne, eliminujemy mówienie daj jedną rączkę, drugą
rączkę, używamy określeń ręka prawa, lewa itp, to leży tu, idziemy tam, zawsze
dokładnie określamy np. położenie przedmiotu
zwracamy uwagę na właściwą postawę ciała, by dziecko nie pochylało głowy, nie
chodziło na rozstawionych nogach, zabawa – chodzenie wzdłuż linii
prawidłowe poruszanie się z przewodnikiem: etap 1- chwyt za 4 i 5 palec, etap 2
–chwyt za nadgarstek, etap3 – chwyt ramienia powyżej łokcia, gdy dziecko
zaczyna poruszać się samo początkowo wkładamy w ręce np. reklamówkę by
wyeliminować lęk,
należy uczyć dziecko podskoków przytrzymując je pod paszkami i poruszając
nim w górę i w dół, tak by opadając dotykało stopami podłoża, można to robić na
trampolinie
wprowadzanie biegu rozpoczyna się od trzymania dziecka za rękę i zwiększania
tempa chodu
trailing w przestrzeni zamkniętej – bieganie wzdłuż długiej ściany
otoczenie w którym biega niewidomy powinno być wolne od jakichkolwiek
przeszkód
PROGRAM MANGOLD

Jest rozwojowym programem percepcji dotykowej
i rozpoznawania liter brajlowskich. Karty z
ćwiczeniami, zestaw nagród, gry kształcące
podzielone na 29 podgrup umiejętności
przygotowują do nauki czytania i pisania Brajlem.
Program uczy używania podczas czytania obu rak
zmniejsza ryzyko pojawiania się złych nawyków,
takich jak: wcieranie, powracanie i błędne
rozpoznawanie znaków brajlowskich.
Brajl nie jest jakimś „specjalnym
językiem”. To po prostu alfabet,
w którym poszczególne litery to różne
kombinacje wyczuwalnych dotykiem
punktów wybranych spośród tak
zwanego sześciopunktu (litera ‘a’ –
punkt 1, litera ‘b’ – punkty 1,2, litera ‘c’ –
punkty 1,4 etc.



Pismo Braille’a oparte jest na systemie, w którym główną rolę odgrywa
tak zwany sześciopunkt w kształcie prostokąta, w ramach którego, za
pomocą specjalnie do tego przeznaczonych przedmiotów, jakimi są np.
dłutko i tabliczka, czy maszyna brajlowska, niewidomi robią dziurki
(punkty) w papierze. Z różnej ilości i konfiguracji punktów uzyskuje
się 63 znaki. Punkty sześciopunktu posiadają umowną numerację, a
mianowicie przy pisaniu na tabliczce prawa kolumna (z góry na dół) 1,
2, 3; lewa kolumna 4, 5, 6. Przy czytaniu oraz pisaniu na maszynie
brajlowskiej jest odwrotnie.
Sześciopunkt można wyobrazić sobie jako kartę do gry o nominale 6,
na której każde np. serduszko odpowiada jednej kropce sześciopunktu.
Gdy któraś z tych kropek – lub ich kombinacja, jest wypukła, oznacza
to jakiś znak np. literę a, b, c, … W Brajlu można też pisać liczby, nuty
itp.
W piśmie brajlowskim nie ma jednak odrębnych dużych liter, lecz
oznacza się je specjalnym znakiem (punkty 4, 6) umieszczonym przed
daną literą. Poszczególne znaki systemu mają niekiedy po kilka
znaczeń. Przykładowo znaki (litery od a do j) poprzedzone
odpowiednim znakiem (punkty 3, 4, 5, 6) wyrażają cyfry. W brajlu
stosowane są metody notacji matematycznej, fizycznej, chemicznej,
muzycznej, zapisu fonetycznego, stenografii i inne. Istnieją także
systemy pisma skrótowego, w których niektóre znaki oznaczają zbiegi
dwóch lub więcej liter, oraz całe wyrazy.

Jak już wyżej wspomniano, człowiek niewidomy wprowadza
znaki za pomocą dłutka (rysika) i tabliczki, które mają różne
rozmiary i wagi, ale może też skorzystać ze specjalnej,
brajlowskiej maszyny do pisania, która przyśpiesza jego
pracę. Maszyny te są różnej wielkości, budowy, stopnia
zaawansowania technologicznego.

Pismem punktowym dla niewidomych wydawana
jest literatura piękna, podręczniki, słowniki, nuty
oraz czasopisma. Podręczniki mogą być także
zaopatrzone w wypukłe rysunki i tabele.

Pismo Braille’a jest łatwe do opanowania
pamięciowego, ale biegłe czytanie dotykowe
wymaga dłuższych, systematycznych ćwiczeń.
Nauczyć się go mogą również ludzie ociemniali w
późnym wieku, chodź muszą się liczyć z większym
nakładem pracy z powodu nieprzyzwyczajenia, a
często zniszczenia opuszków palców, którymi czyta
się to pismo. Umożliwia ono nie tylko korzystanie z
wydawnictw brajlowskich ale i sporządzanie notatek
na osobisty użytek.
Pismo Braille’a posiada nieprzemijające
znaczenie jako jeden z istotnych czynników
usamodzielnienia się niewidomych i ich
integracji ze społeczeństwem. Otwiera ono
możliwości dostępu do źródeł wiedzy i kultury.
W ostatnim czasie zaobserwować można
stopniowe odchodzenie od pisma brajlowskiego
przy sporządzaniu większych notatek, w kierunku
komputerów. Jednakże i tam pismo to znalazło
swoje zastosowanie.
Powstały specjalne brajlowskie notatniki, a także
monitory, za pomocą których można śledzić
tekst. Na potrzeby brajla komputerowego dodano
też punkty o numerach 7 i 8, które znacznie
rozszerzają możliwości zapisu i odczytu.
KUBARYTMY

Kubarytmy to plastikowe kostki
posiadające na każdej ściance brajlowskie
oznaczenia. Jedna ścianka nie posiada
oznaczeń. Kostki wkładane są do
specjalnej tabliczki podzielonej na kratki i w
ten sposób wykonywane są działania
arytmetyczne. Dzięki temu zestawowi
można nauczyć układów arytmetycznych.
Tablica do kubarytmów ma 20 kratek
szerokośći i 15 linii. Kostki są wielkości
jednego cm sześciennego.
Specjalna tablica do nauki liczenia dla
dzieci niewidomych zrobiona z miękkiej
tkaniny, którą zawieszamy np. na ścianie.
Służy do nauki liczenia do dziesięciu.
Dzieci, do których jest adresowana uczą
się liczyć wykorzystując umieszczone na
tablicy kształty wyhaftowanych zwierząt,
które można dowolnie odpinać i przypinać
do tablicy dzięki rzepom.
Specjalna ramka z podkładką do rysowania
na folii. Wskutek nacisku długopisu, którym
się pisze po folii położonej na miękkiej
podkładce Draftsmana, folia staje się
wypukła.
 Idealne narzędzie do nauki geometrii i
wyobraźni przestrzennej u niewidomych. W
komplecie linijka z podziałką oznaczoną
Braillem, która może przesuwać się po
specjalnych prowadnicach tak, aby można
było rysować prostopadłe linie (poziome i
pionowe).

BIBLIOGRAFIA:






Grzegorzewska M. (1964) Pedagogika specjalna.
PIPS Warszawa
Majewski T. „Tyflopsychologia rozwojowa
[Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących)
Zeszyty Tyflologiczne 20, Warszawa 2002
„Jak sobie radzić? Wskazówki dla słabo widzących”
Wojciech Owczarczyk
Walkiewicz –Krutak Małgorzata „Rozwijanie
umiejętności z zakresu orientacji przestrzennej i
poruszania się u niewidomych niemowląt i dzieci w
wieku poniemowlęcym - artykuł niepublikowany
„Nauka brajla w weekend” Małgorzata Paplińska
„ Zastosowanie technik dotykowych nauczaniu”
Annie Lamant, Ambares-Bordeaux