Transcript Media w edukacji, wada wzroku

Media w edukacji osób niepełnosprawnych
Dr hab. prof. AP Jolanta Zielińska
Wykorzystanie komputera w procesie zaspokajania potrzeb
edukacyjnych dzieci niepełnosprawnych, jako nowoczesnego
środka dydaktycznego:
 nauczanie wspomagane komputerowo, czyli usprawnianie poprzez
wykorzystanie techniki komputerowej procesu edukacji,
 alfabetyzacja komputerowa, czyli opanowanie zasad obsługi i
korzystanie z gotowych, profesjonalnych programów.
Zastosowanie komputera w edukacji dzieci niepełnosprawnych:
 usuwanie zaburzeń rozwojowych,
 rozwijanie umiejętności intelektualnych,
 wspomaganie rozwoju osobowościowego,
 oswojenie się z komputerem.
Wykorzystanie technologii informacyjnej w edukacji prowadzi do:
 ukształtowania samostanowiącego, upodmiotowanego człowieka,
 rozwoju twórczego myślenia i kreatywno—aktywnego działania,
 pełnego udziału w dokonujących się przemianach społeczno—
gospodarczych,
 nauczenia nowego języka służącego do interakcji z systemami
informatycznymi,
 korzystania z multimedialnej literatury,
 używania nowych środków technicznych.
UWAGA OGÓLNA:
Teoria rozwoju zakłada, że człowiek stanowi swoisty, autonomiczny
układ, przetwarzający
napływające doń informacje ze świata
zewnętrznego, ale tylko te, które mają dlań znaczenie, powodują
jego aktywność.
Obszary wykorzystania mediów
językowych dzieci z wadą słuchu:
w
zaspokajaniu
potrzeb
 multimedialne programy wspomagające umiejętność czytania z ust,
 multimedialne programy do nauczania języka migowego,
 komputerowe programy dydaktyczne np. do nauczania czytania i
pisania,
 multimedialne programy logopedyczne,
 komputerowe urządzenia diagnozujące,
 komputerowe metody wizualizacji sygnału mowy.
Urządzenia, metody i programy komputerowe
odniesieniu do dzieci z wadą słuchu:
pozwalają
w
 zdiagnozować zaistniałą wadę słuchu,
 ocenić jej wpływ na fizjologiczne zmiany w obrębie nie używanego,
bądź źle używanego traktu głosowego,
 poprzez
odpowiednio
dobrane
zindywidualizowaną rewalidację,
działania
prowadzić
 kształtować umiejętności niezbędnych dla prawidłowego rozwoju
ekspresji dźwiękowej,
 doskonalić analizę
koncentrację uwagi,
 usprawniać
ruchową,
i
zdolności
syntezę
wzrokową,
manipulacyjne,
spostrzegawczość
koordynację
i
wzrokowo—
 pobudzać i motywować do działania dzieci zahamowane, stwarzając
im tym samym szansę na pełniejszy kontakt z resztą pełnosprawnego
społeczeństwa.
Udział techniki komputerowej w podnoszeniu jakości życia osób
niepełnosprawnych:
 Internetowe usługi telemedyczne: realizowane w postaci
polskiego portalu, oferującego interaktywne serwisy diagnostycznorehabilitacyjne
w
dziedzinach
związanych
ze
zmysłami
odpowiedzialnymi za komunikowanie się:
 multimedialny system badania słuchu,
 powszechny system badań i rehabilitacji mowy,
 serwis diagnostyczno-informacyjny dla osób cierpiących na szumy
uszne i nadwrażliwość na dźwięki,
 powszechny system diagnostyki wad widzenia,
 konsultacje medyczne on-line tzw. bezpośrednie.
Usługi świadczone przez telekomunikację dla niepełnosprawnych
to praktyczna realizacja ich praw w tym:
 dostępu do informacji,
 możliwości komunikacji międzyludzkiej,
 prawa do edukacji,
 prawa do pracy na otwartym rynku zgodnie z posiadanymi
kwalifikacjami,
 realizacja takich usług jak telenauczanie i telepraca.
UWAGA OGÓLNA:
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
uruchomił program TELEPRACA. Wspiera on zatrudnienie osób
obarczonych wadami w poszukiwanych, innowacyjnych zawodach,
wykorzystujących techniki informatyczne. Aktualnie objął on 500
osób z wadami w przedziale wieku do 55 lat, w zakresie
dofinansowania szkoleń oraz kosztów tworzenia stanowisk pracy.
Usługi telekomunikacyjne dla niepelnosprawnych:
 serwisy informacyjne,
 reklamy,
 zasoby edukacyjne,
 poczta elektroniczna,
 możliwość wykonywania pracy na odległość.
UWAGA OGÓLNA:
Szacuje się, że ponad 9 milionów Europejczyków pracuje w
systemie telepracy, najwięcej bo 3 miliony w Wielkiej Brytanii. W
Polsce 2% społeczeństwa pracuje w tym systemie, w ramach
społecznej inicjatywy „Internet dla Niepełnosprawnych”. Tworzą
oni przykładowo zdalnie zasoby serwisu informacyjnego WWW.
Usługi telekomunikacyjne:

TELETEKST,

WIDEOTEKS ,

WIDEOFONIE.
1. Umożliwiają osobom z wadami wymowy oraz niesłyszącym
dostęp do informacji oraz możliwość komunikacji z innymi
użytkownikami.
2.
Najpowszechniejszy
sposób
porozumiewania
się
osób
niepełnosprawnych, czyli „język migowy”, został zastosowany w
teleusługach typu TELEFONIA.
3 „służba pośrednicząca”, ułatwiająca kontakt z innymi abonentami,
głównie ze służbami publicznymi.
Dla osób słabo lub niedowidzących:
wielofunkcyjny aparat telefoniczny typu P100, firmy Philips, z
wbudowanym ekranem ciekłokrystalicznym.
Zapewnia on:
 dostęp do usług Minitel/BTX oraz AIDS,
 pozwala na komunikację z Internetem oraz innymi użytkownikami,
 strony WWW w części przystosowane dla niewidomych,
 opracowane specjalne programy odczytu ekranu, które przekazują
wyświetlane informacje alfabetem Braille’a lub za pomocą mowy
syntetycznej.
Komputer używany przez niewidomych wyposażony w:
 syntezatory mowy,
 monitory brajlowskie,
 programy umożliwiające pisanie alfabetem brajla na klawiaturze
komputera,
 mówiące i brajlowskie notatniki elektroniczne,
 drukarki brajlowskie,
 aparat do czytania Optacon współpracujący z komputerem,
 urządzenia czytające na głos tekst drukowany.
Współczesna technika dla niewidomych:
 możliwości dostępu do informacji pisanej za pomocą skanera,
nośników danych lub modemu,
 samodzielność przy przygotowaniu tekstu na komputerze,
 wyprowadzanie informacji w postaci wydruków lub na nośnikach
cyfrowych,
 formy przekazu informacji szeroko dostępne dla innych osób,
 usunięcie ograniczeń pisma Braill'a.
Przesiewowe badania słuchu, wzroku i mowy multimedialne
systemy:
 „Słyszę” - umożliwia ocenę percepcji tonów oraz zrozumiałości
mowy w szumie,
 „Widzę” - oparty na teście widzenia barwnego, różnicowania
kontrastu oraz ocenie zeza ukrytego,
 „Mówię” - służy do oceny podstawowych czynności składających się
na proces mowy oraz warunkujących ten rozwój u dzieci w wieku
przedszkolnym i szkolnym.
UWAGA OGÓLNA:
Badania przesiewowe słuchu wskazały że co piąte dziecko w wieku 6-19
lat ma problem ze słuchem, a co trzecie dziecko w początkowym
etapie nauki szkolnej problemy z mową, które jeśli utrzymają się przez
cały okres szkolny, stanowią przyczynę trudności w nauce.
Dostęp do systemów możliwy poprzez Internet ze strony
www.telezdrowie.pl
Strona internetowa z adresem polskiego portalu telemedycznego.
Dostęp do systemów możliwy poprzez Internet ze strony
www.telezdrowie.pl
W międzynarodowym konkursie o nazwie„Stockholm Challenge
Award” został on zaliczony do dziesięciu najlepszych aplikacji w
kategorii „Zdrowie i Jakość Życia”.
Strona internetowa prezentująca wejścia do poszczególnych
systemów telemedycznych
Sposób działania
rehabilitacyjnych:
przesiewowych
systemów
diagnostyczno-
 rejestracja osoby, wypelnienie ankiety,
 wykonanie testów,
 po zakończeniu testów na ekranie komputera pojawia się plansza ze
zbiorowym wynikiem,
 w przypadku nieprawidłowych rezultatów można powtórzyć
wykonane zadania, zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie, że badany
mógł nie zrozumieć poleceń lub warunki badania były niekorzystne (np.
hałas),
 jeśli wynik zostanie zaakceptowany, badany otrzymuje osobisty
numer identyfikacyjny,
 na ekranie ukazuje się informacją czy powinno mieć miejsce dalsze
badanie diagnostyczne,
 następuje rozpoznanie profilu pacjenta w systemie i w razie
potrzeby skierowanie do specjalisty.
Techniczne środki wykorzystywane w edukacji osób z wadą
wzroku dzielimy na:
 techniki wspomagające niesprawny wzrok,
 techniki wykorzystujące zmysł słuchu.
Techniki wspomagające niesprawny wzrok:
 pomoce optyczne takie jak: folia optyczna, liniał optyczny, lupy
służące do patrzenia z bliska, w tym lupy ekranowe służące do
odczytu z monitora komputera, lunety do dali, monookulary,
okulary lornetkowe,
 powiększalniki telewizyjne, o szerokim wachlarzu zastosowań i
zróżnicowanej skali powiększenia, przenośne urządzenia
wyposażone z reguły w małą, ręcznie sterowaną kamerę, niewielki
monitor typu kompakt, oraz dodatkowo w łącze komputerowe,
pozwalające na stosowanie ich jako powiększającego monitora do
komputerów,
 komputerowe powiększanie tekstu i grafiki, które można
podzielić na dwie grupy sprzętowo-programowe i programowe. W
pierwszej grupie typowe rozwiązanie to powiększalnik telewizyjny
współpracujący z personalnym komputerem oraz z video-kamerą
lub magnetowidem, w drugiej edytory tekstów umożliwiające
powiększanie znaków. Osobną grupę stanowią monitory
komputerowe o powiększonej przekątnej ekranu 17, 20, 40 cali
oraz komputerowe systemy projekcyjne, które umożliwiają
rzutowanie obrazu z monitora na ekran o powierzchni kilka lub
kilkanaście metrów.
Techniki wykorzystujące zmysł słuchu przez osoby z wadą
wzroku:
 mowa syntetyczna wytworzona na bazie techniki cyfrowej,
 uzupełnienie jej specjalnymi programami odczytu ekranu i
klawiatury, co umożliwia osobom nawet całkowicie niewidomym
posługiwanie się komputerem i uzyskiwanie w ten sposób
informacji.
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w
Laskach:
 powstanie 1922 rok,
 pierwsza pracownia komputerowa rok szkolny 1990/91, cel:
rozbudzenie zainteresowań i upowszechnienie komputerów wśród
młodzieży niewidomej,
 druga pracownia komputerowa rok szkolny 1993/94,
 obecnie jeden z najlepiej wyposażonych w sprzęt komputerowy
ośrodków w Polsce i jeden z wyróżniających się w Europie:
cztery pracownie komputerowe działające w oparciu o
najnowocześniejsze urządzenia wspomagające efektywnie proces
edukacji niewidomych.
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w
Laskach:
Pracownia komputerowa wyposażona w:
11 komputerów Pentium 100, HDD 650 MB RAM, monitory 14” i 17”
kolorowe, 1 serwer Pentium 100, HDD 1,0 i 4,3 GB, 16 MB RAM,
CD-ROM, monitor mono, każdy z 11 komputerów posiada
urządzenia peryferyjne ułatwiające kontakt niewidomych i
słabowidzących, są to syntezatory mowy SMP – 2, linijki
brajlowskie, ekrany dotykowe, dodatkowo wyposażenie dołączone
do komputera to zasilacz UPS i skaner A – 4. Pracownia posiada
drukarkę laserową HP Laserjet 5p, drukarkę drukującą w systemie
Brajla EVEREST oraz 6 drukarek igłowych OKI 320 MICROLINE.
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w
Laskach:
Pracownia multimedialna wyposażona w:
11 komputerów 486DX4 100, HDD 650 MB, 8 MB RAM, CD – ROM,
kartę muzyczną VIBRA 16, monitory 14” i 17” kolorowe, 1 serwer
Pentium 100, HDD 1,0 i 4,3 GB, 16 MB RAM, CD – ROM, monitor
mono, każdy z 11 komputerów posiada urządzenia peryferyjne,
syntezatory mowy Apollo i linijki brajlowskie oraz zasilacz UPS.
Pracownia posiada drukarkę laserową HP Laserjet 5p i drukarkę
drukującą w systemie Brajla EVEREST.
Serwer linuxowy:
komputer Pentium 233MHZ MMX, 64 MB RAM, HDD 4,3 GB, CD –
ROM 24X, SVGA 4MB, monitor 15” kolorowy Daytek 1531D, UPS APC
BackPro 420.
Program zajęć informatycznych prowadzonych w Ośrodku
Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Laskach:
 poznanie konfiguracji mikrokomputera, czyli jego elementów i
sposobów ich łączenia,
 samodzielne włączanie komputera, uruchomianie programu
czytania ekranu i syntezy mowy – „SCR” (twórcą tego programu
jest niewidomy programista),
 zmiana parametrów czytania ekranu i syntezy mowy oraz
przystosowanie ich do indywidualnych potrzeb dziecka, np.
głośności, szybkości mowy,
 wprowadzanie i uruchamianie programu edytorskiego z pamięci
zewnętrznej komputera oraz zatrzymywanie programu i
wyłączanie komputera,
 poznanie układu klawiatury – nauka pisania na klawiaturze,
 edycja tekstów,
 obsługa systemu operacyjnego komputera.
Ośrodek Szkolno–Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i
Słabowidzących w Krakowie:
 powstanie1948 rok,
 różnica pomiędzy ośrodkami: w Krakowie mogą kształcić się
dzieci niewidome i niedowidzące,
w Laskach wyłącznie
niewidome,
 w Krakowie dodatkowo powiększalniki i programy do
powiększania ekranu monitorów, przeznaczone dla niedowidzących
dzieci oraz specjalistyczne oprogramowanie.
Ośrodek w Krakowie oprócz pracowni komputerowych posiada
m.in.:
 syntezatory mowy APOLLO (firmy Dolphin), oprogramowanie HAL
(firmy Dolphin) umożliwiające pracę w systemie MS DOS oraz
WinEyes (firmy GW Micro) umożliwiające pracę w systemie MS
WINDOWS,
 syntezatory mowy AlTalk (firmy Altix), oprogramowanie Read
Board (firmy Altix) umożliwiające pracę w systemie MS DOS,
 syntezatory mowy SMP2 (firmy ECE) oprogramowanie własne +
HAL (firmy Dolphin) umożliwiające pracę w systemie MS DOS oraz
WinEyes (firmy GW Micro) umożliwiające pracę w systemie MS
WINDOWS,
 linijki brajlowski Navigator 40, Navigator 80 (firmy Telesensory
Systems) oraz Combi Braill (firmy Tieman),
 drukarkę brajlowską Everest D (firmy Index),
 powiększalnik miksujący Twinkle Bright (firmy Tieman).
Badania ankietowe w Ośrodeku Szkolno–Wychowawczym dla
Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie:
Cel:
przedstawienie opinii nauczycieli i uczniów dotyczących
wykorzystania sprzętu komputerowego w edukacji dzieci z wadą
wzroku, stanu aktualnego, perspektywicznych możliwości rozwoju
oraz przewidywanych jej kierunków.
Wykres 1:
Odpowiedzi nauczycieli na pytanie „Czy ludzie niewidomi mogą w pełni
rozwijać się bez wspomagania tego celu osiągnięciami techniki
komputerowej?”
Ankietowani nauczycieli w 80 % odpowiedzieli negatywnie.
Wykres 2:
Odpowiedzi uczniów na pytanie „Czy ludzie niewidomi mogą w pełni rozwijać
się bez wspomagania tego celu osiągnięciami techniki komputerowej?”
Wykres 3:
Odpowiedzi nauczycieli na pytanie „Których urządzeń wspomagających
edukację uczniów jest zbyt mało w Ośrodku?”
Wykres 4:
Odpowiedzi uczniów na pytanie „Których urządzeń wspomagających edukację
uczniów jest zbyt mało w Ośrodku?”
Wykres 5:
Odpowiedzi uczniów na pytanie „Jakie oprogramowanie jest najbardziej
przydatne podczas realizacji programu nauczania ?”
Wykres 6:
Odpowiedzi nauczycieli na pytanie „W jakim kierunku będzie przyszłościowo
zmierzać edukacja osób z wadą wzroku?”
Wykres 7:
Odpowiedzi uczniów na pytanie „W jakim kierunku będzie przyszłościowo
zmierzać edukacja osób z wadą wzroku?”
Komputer dla osoby niesprawnej ruchowo stanowi:
 często jedyną możliwość samodzielnej aktywności,
 intensywną motywację i mobilizację,
 wieloprofilowe usprawnianie zaburzonych funkcji,
motorycznych, percepcyjnych i koordynacyjnych.
w
tym
Zwrócenie uwagi niesprawnej ruchowo osobie na:
 zależności przyczynowo-skutkowych działań, w tym poczucia
własnej sprawności i sprawczości,
 odpowiednią pozycję przy pracy, najbardziej ekonomiczna w
sensie wysiłku fizycznego,
 dostęp do odpowiednich, stosownie do zaistniałej wady urządzeń
tworzących stanowisko komputerowe, w tym peryferyjnych.
Akcesoria
komputerowe
(www.savecomputing.com).:
dla
niesprawnych
ruchowo
 ergonomiczne klawiatury i manipulatory,
 wsporniki pod monitory,
 ruchome podłokietniki,
 podstawki pod stopy czy meble,
 manipulatory zastępujące myszy,
 prowadnice z tworzywa sztucznego do manipulacji dyskietkami,
ułatwiające trafienie w szczelinę napędu,
 podpórki stabilizujące (odciążające) rękę,
 przyciski i wyłączniki zasilania sprzętu dostępne z przodu
urządzeń,
 okablowanie uniemożliwiające zaczepianie np. elementami
wózka.
Osoby o znacznej niesprawności ruchowej:
 funkcjonowanie w otoczeniu domowym,
 możliwość uruchamiania urządzeń domowych,
 automatyczne powiadomienia o zagrożeniu,
 automatyczne powiadomienia o stanie własnego zdrowia (EKG
na odległość).
Komputer domowy Aptiva
urządzenia elektryczne.
pozwala
nadzorować
domowe
Sterownik otoczenia MULTICOM firmy Siemens Nixdorf, funkcje:
włączanie i wyłączanie światła, używanie zdalnego telefonu z
zintegrowanym rejestrem numerów, zdalne sterowanie zestawu
audio-stereo, otwieranie i zamykanie drzwi, żaluzji i zasłon,
używanie domofonu z zamkiem elektrycznym, regulacja
elektrycznie
sterowanego
łóżka,
używanie
systemu
przywoławczego.
Strony WWW dostępne dla osób z wadą wzroku:

największe trudności o charakterze technicznym w zakresie
korzystania z usług Internetu. Komputery przekazują
użytkownikowi większość informacji w sposób wizualny, czyli
za pomocą tekstu lub rysunku,

przetworzenie
informacji
pokazywanych
na
ekranie
komputera, opracowanie specjalnych programów odczytu
ekranu, które przekazują wyświetlane informacje za pomocą
alfabetu Braille’a lub mowy syntetycznej,

programy umożliwiające dostęp do informacji na stronach
WWW, współpracujące
z przeglądarkami WWW Microsoft
Internet Explorer, Netscape Navigator.
Tworzenie stron WWW dostępnych dla osób z wadą wzroku:

wymagają większego nakładu pracy ze strony ich kreatora,

wykorzystanie czwartej wersji języka HTML,

informacje nietekstowe, czyli obrazy, animacje lub filmy
podane w formie dostępnej dla niewidomych, za pomocą
alternatywnych informacji tekstowych, opisujących ich treść
(np.: dla obrazów wykorzystując znaczniki „ALT tag text”,

w celu sprawdzenia, czy strona jest dostępna dla osób
niewidomych należy obejrzeć ją bez automatycznego
pobierania obrazów i w ten sposób sprawdzić, czy zawarte na
niej informacje graficzne zostały prawidłowo i możliwie jak
najwierniej przedstawione w formie alternatywnych opisów
tekstowych.
Sprawdzanie dostępności stron WWW dostępnych dla osób z
wadą wzroku:

czy wszystkie elementy posiadają znaczące etykiety,

czy wszystkim przyciskom wyboru odpowiadają alternatywne
opisy w formie tekstowej,

czy możliwa jest nawigacja między poszczególnymi
elementami strony przy użyciu klawiatury, co w znaczący
sposób wpływa na łatwość poruszania się po niej przez
niewidomego użytkownika,

automatyczne testowania dostępności stron WWW programy
np. Bobby, udostępniony przez Center of Applied Special
Technology. Sprawdzają poprawność budowy strony, a w
przypadku wykrycia elementów trudnodostępnych dla osób
niewidomych, podają informacje o sposobie rozwiązania
problemów.
Strony WWW dostępne dla osób z wadą słuchu:

Internet „uchem na świat”, poczucie sprawności,

korzystanie z„chatów” zamieszczonych na stronach WWW,
najpopularniejsze chat na stronie www.onsi.pl. Organizacji
Niesłyszących i Słabosłyszących Internatów,

poczta elektroniczna (e-mail) jako wsparcie dla osób z wadą
słuchu (możliwość korespondowania z dowolną osobą),

listy dyskusyjne, wyspecjalizowany serwer listy (listserver),

serwer newsowy (np. news.nask.org.pl, news.onet.pl),
grupy tematyczne, od 1997 roku polska grupa newsowa
pl.soc.inwalidzi,

strony internetowe zawierają komponenty umożliwiające
komunikację, brak specjalnych wytycznych co do kodu
projektowania HTML.
Strony WWW dostępne dla osób z wadą ruchu:

szansa na nawiązanie międzyludzkich kontaktów, znalezienie pracy,

środowisko wolne od barier związanych z przemieszczaniem się,


anonimowość dająca poczucie uwolnienia od trudnej sytuacji i
choroby,
jedyne ograniczenie to typ i rodzaj niesprawności ruchowej.
Rozwiązania wspomagające:

moduły ułatwiające korzystanie ze standardowej klawiatury jedną
ręką, palcem lub pałeczką (umocowaną do kończyny lub głowy),

używanie kombinacji klawiszy z SHIFT, CTRL i ALT, ignorujące
przypadkowe uderzenia,

dostrajanie tempa powtarzania znaku przez przytrzymanie
wciśniętego klawisza lub wyłączanie opcji powtarzania,

poruszanie kursorem myszy przy pomocy klawiatury,

wydawanie poleceń systemowych głosem.