Transcript زيـر نـظر استـاد ارجـمند : جناب آقاي مهندس عبدا ... احراري تهيـه و تنظيم : ليدا قدملي زاده دي ماه 85 WWW.RugArt.org Iranian Amzing Collection

‫زيـر نـظر استـاد ارجـمند‪:‬‬
‫جناب آقاي مهندس عبدا‪ ...‬احراري‬
‫تهيـه و تنظيم ‪:‬‬
‫ليدا قدملي زاده‬
‫دي ماه ‪85‬‬
‫‪WWW.RugArt.org‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫چكيده‬
‫مقدمه‬
‫فصل اول ‪:‬‬
‫سوابق تاريخي‬
‫ساختار‬
‫طرحهاي رايج‬
‫رنگبندي‬
‫رنگرزي‬
‫فصل دوم ‪:‬‬
‫تاملي بر نقوش فرش تركمن‬
‫برخي مفاهيم در فرشهاي تركمن‬
‫مصاحبه با برخي صاحبنظران و تجار‬
‫چگونه در نقوش فرش تركمن نوآوري كنيم‬
‫نتيجه گيري‬
‫فهرست منابع و مأخذ‬
‫عكسها‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫چكيده‬
‫‪ ‬فرش آئينه اي زنده از فرهنگ ترکمنها در طول تاريخ و از جمله نشانه هاي‬
‫فرهنگ و تمدن عميق و تنومندي است که نه تنها در مقابل هجوم بيگانگان و‬
‫اقوام مختلف داخلي و خارجي سخت و مقاومت کرده بلکه به گونه اي رفتار‬
‫نموده‪ ،‬فرهنگ تحميلي بيگانه را در خود حل کرده است و به آن سيماي ترکمني‬
‫بخشيده تا آنجا که تاريخ ياد مي کند‪ ،‬ترکمن با فرش و فرش با ترکمن شهرت‬
‫داشته است‪ .‬فرش همچون درختي است که ريشه در ژرفاي خاک صحرا و‬
‫شاخه اي در بلنداي کوههاي البرز و سايه بر سر مردمي وارد مي کند که‬
‫قرنهاست از نسلي به نسل ديگر انتقال داده و به همراه خود حمل کرده و با آن‬
‫زندگي مي کنند و با آن انس و محبت دارند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫فرش ترکمن با وجود گسترش صنايع ماشيني همچون فرش‬
‫کاشان يا اصفهان که بستر دلپذير انساني را مورد هجوم و يورش‬
‫قرار داده‪ ،‬جايگاه طوالني و خاص خود را در کانون خانواده حفظ‬
‫کرده‪ ،‬چرا که کيفيت استثنائي اين کاالي نفيس و لوکس موجب‬
‫گذر آن از مرزهاي تاريخ به زمان حال شده و به آينده نيز امتداد‬
‫خواهد داشت‪ .‬در اين بررس ي سعي مي کنيم چالشهاي فرش‬
‫دستباف ترکمن را به تصوير بکشيم و جنبه هاي مختلف آن را از‬
‫ديدگاه هنر مورد ارزيابي قرار دهيم؛ سپس راه حلهاي رشد و‬
‫توسعه آن پيشنهاد مي دهيم بدان اميد که مورد استفاده دست‬
‫اندرکاران اين هنر صنعت گهربار قرار گيرد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫مقدمه‬
‫‪‬‬
‫از موارد بسيار مهمي كه همواره در شكل گيري هنر جوامع‬
‫گوناگون نقش غير قابل انكاري داشته فرهنگ است‪ .‬يكي از معاني‬
‫فرهنگ را مي توان مجموعه باورها و سنت هاي مشترك جامعه‬
‫دانست‪ .‬بر اين اساس هنگامي كه صحبت از هنر به ميان مي آيد‬
‫نمي توان فرهنگ را ناديده گرفت‪ .‬در واقع ابتدا بايد بنيان هاي‬
‫اصلي و خاستگاه هاي واقعي هنر را شناسايي كرد و شايد بتوان‬
‫گفت فرهنگ مهم ترين آنهاست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ايران به عنوان يكي از قديمي ترين تمدن هاي شناخته شده جهاني داراي‬
‫فرهنگي غني و سرشار است‪ .‬اين فرهنگ برگرفته از اسطوره ها‪ ،‬باورها و‬
‫سنت هاي كهن اين سرزمين است كه به عنوان چشمه اي زاينده‪ ،‬همواره‬
‫جاري بوده و خواهد بود‪.‬‬
‫‪ ‬هنرهاي گوناگوني كه در تاريخ چند هزار ساله اين كشور به وجود آمده و به‬
‫شكل زباني براي بيان و انتقال مفاهيم پيچيده به مخاطب به كار رفته است‬
‫از بطن چنين فرهنگي پديد آمده اند‪ .‬بارزترين نمونه اين هنرها را مي توان‬
‫هنر قالي و نقش قالي دانست كه صدها سال موجب شگتفي هنر دوستان‬
‫سراسر دنيا بوده است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬تر رررکمن هر ررا اي ر رران در منطقر رره تر رررکمن صر ررحرا واقر ررع در مر رررز شر ررمال اي ر رران و‬
‫جمهررور ترکمنسررتان و همچنرين در قسررمت شررمال شرررس خراسرران زنرردگ مر‬
‫کنن ررد‪ .‬اغل ررب ترکمنه ررا اير رران را طواير رف يم رروت‪ ،‬گ رروک ن‪ ،‬س ررالير و همچنر رين‬
‫ساریق و تکه تشکيل م دهند‪.‬‬
‫‪ ‬مردم ترکمن اگر چه اصالت خود را حفظ کررده انرد‪ ،‬سرنیها فراوانر را چره‬
‫در جنگه ررا قبيل ررهيي‪ ،‬چ رره در جن ررگ ب ررا همس ررا گان و چ رره تح ررت ت ررأ ير فرهن ررگ‬
‫هررا مسررل همسررايگان از دسررت داده انررد‪ ،‬برره طررور کرره پيگيرر ترراريخ آنران‬
‫کار آسان نيست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ايرن قروم بريش از هرر کررااليي بره فرررش هرا خرود ع قمنررد بروده و آنهررا را بره شرکل‬
‫هررا و انرردازه هررا گونرراگون مر بافترره انررد تررا نيازهررا متنرروز زنرردگ کررو نشرينی و‬
‫نيمرره ک ررو نش رينی را ب ررآورد‪ ،‬نماده ررا آن ن رروز زن رردگ را ي رادآور کن ررد و ماي ره‬
‫شاد زندگ کو نشينی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بنياد اقتصاد زندگ اغلب ترکمن ها‪ ،‬مثل همه عشراير‪ ،‬دامردار اسرت‪ .‬برا‬
‫وجررود اي رن‪ ،‬اوضرراز جغرافي رايي و سياس ر ی گرراه امکانررات مهتررر مثررل کشرراورز را‬
‫فراهم م آورد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬زنان عشاير و از جمله ترکمن ها در انواز بافته ها چنان کاردان و مسل بودند که با ساده‬
‫ترين ابزارها مجموعه متنوز و شگفت انگيز را ايجاد م کردند که گاه‪ ،‬به ويژه هنگام‬
‫عروس ی‪ ،‬بر رو شتر و اسب به نمايش گذاشته م شد‪ .‬همين فرش ها‪ ،‬هر اندازه با دقت و‬
‫زيبا بافته شده بود‪ ،‬زير دست و پا و در زندگ گذرا و ناپايدار و در عين حال پر غرور و حاد ه‬
‫ترکمن ها از بين م رفت‪ .‬به همين دليل‪ ،‬تنها نمونه هايي باس مانده است که يا پيشامد يا‬
‫دست بيگانهيي که با اعجاب و تحسين به سو آنها رفته‪ ،‬انواز قابل توجهی را از گزند روزگار‬
‫نگه داشته است‪ .‬کهنه ترين اين نمونه ها از قرن دوازدهم هجر (‪18‬مي د ) دورتر نم رود‪،‬‬
‫ً‬
‫و‬
‫و به همين دليل‪ ،‬تاريخ قال ترکمن اساسا ر شن نيست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫از ميان قبايل مختلف که قاليباف در آنها رواج داشته است (در قرون گذشته)‬
‫فق نام سه قبيله کهنه به جا مانده که از قاليباف آن سختن رفته است‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫سالور‬
‫‪.2‬‬
‫چدر (جولدر‪ ،‬دولدر)‬
‫‪.3‬‬
‫ا مدل (ا مور‪ ،‬املور)‪.‬‬
‫‪‬‬
‫كهنه ترين و عمده ترين قاليها ترکمن از قرن ‪19‬مي د ‪ ،‬باس مانده است‪ .‬در‬
‫عين حال که بافت قال در ميان برخ از قبايل ترکمن تأييد نشده است‪ ،‬چندين‬
‫قبيله که قديمتر‪ ،‬بزرگتر و نيرومند تر از همه هستند قال م بافته اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ايلها بزرگ چون سالور‪ ،‬تکه (که منشعب از ا ل سالور است) ساريک‪،‬‬
‫يموت و ارسار و چدر از قديمترين ا ت بوده اند که قاليباف در آنها‬
‫رواج داشته است و هر کدام از آنها نقوش مربوط به قبيله خود (توتم)‬
‫داشته اند‪.‬‬
‫‪ ‬تاريخ قال ترکمن بازتابي از تاريخ اين قوم است‪ .‬همچنان که در مورد‬
‫تاريخ هيچ قبيلهيي نم توان با اطمينان سخن گفت‪ ،‬بيان تاريخ قال‬
‫ترکمن نيز خال از اشکال نيست الگو کل قال ترکمن نشان از تحوالت‬
‫شديد ندارد‪ ،‬زيرا به صورت نقش ها تکرار باس مانده است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫اين نقرش هرا در ايرران بريش از ‪ 600‬سرال سرابقه دارنرد و در بسريار‬
‫از مينياتوره ررا ق رررن هف ررتم هج ررر ب رره بع ررد م ررنعکس ش ررده ان ررد‪ .‬از‬
‫آنجا که کهن ترين قال به دست آمده جهان نيز دارا نقش ها‬
‫تکرار است‪ ،‬بايد پذيرفت که نقش هرا ترکمنری در يرک مرحلره‬
‫ابتدايي باس مانده اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫‪‬‬
‫تار و پود قالیها ترکمنی در بعض ی از موارد از پشم است و آنها از‬
‫پشم گوسفندان خود برا بافتن چنين فرشهای استفاده م‬
‫کنند‪ .‬قال ترکمن را زنان بر رو دار افق و در درون چادر م‬
‫افند‪ ،‬در نتیجه بافت قطعات کوچکتر‪ ،‬رواج دارد‪ .‬ع وه بر قال ‪،‬‬
‫ً‬
‫انواز د گر از بافته ها فرش و گلیم گونه نيز که عمدتا کاربرد‬
‫ویژه ا دارند در مناطق ترکمن نشين تولید م گردد که از آن‬
‫جمله م توان به خورجين‪ ،‬آملالیق و اجاق باش ی اشاره کرد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ً‬
‫امروزه ترکمنها‪ ،‬بیشتر به بافت پشتی قارچين مشغولند و تقریبا‬
‫انواز د گر بافته ها را به فراموش ی سپرده اند و اغلب به بافت ک‬
‫نوز قالیچه مشغولند‪ .‬گاه برخ بافنده ها از سر تفنن کیفهای هم‬
‫برا خانمها م بافند‪ .‬امروزه پ س ا گلیم خیل کم بافته شده و‬
‫اجاق باش ی ا آملالیق د گر بافته نم شود‪.‬‬
‫مهتر ن بافته ها قال ترکمن مربوط به "ا ل تکه" است‪ .‬تعداد‬
‫بافته ها ا ل تکه کمتر از بافته ها دو طا فه موت است‪ ،‬آتابا‬
‫در کیفیت بافندگ سپس از تکه قرار دارد و بیشتر ن حجم قال را‬
‫تولید م کند‪ .‬جعفربا سپس از آتابا قرار دارد و تولید آنهم کمتر‬
‫است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نوز گره قالیها ترکمنی هم ترک و هم فارس ی است‪ .‬ا ل تکه‬
‫بیشتر از گره ترک استفاده م کند ول در سا ر مناطق گره فارس ی‬
‫هم استفاده میشود‪.‬‬
‫شيرازه متصل در قالیها ترکمنی به کار م رود و گلیم باف‬
‫فرشها آنها از نوز فارس ی است‪ .‬بیشتر قالیها ترکمن از نوز‬
‫درشت باف هستند ول در ا ل تکه که بیشتر از ابریشم استفاده‬
‫م کنند‪ ،‬ریز باف تا حد رجشمار ‪ 40‬و ‪ 50‬د ده م شود‪ .‬مهمتر ن‬
‫ویژگ فنی بافت قال آنها تک پوده بودن قال آنها است (تک پود‬
‫نازک) که به همراه قالیچه ها بلو از بارزترین نمونه ها ا ن‬
‫شیوه در ا ن زمان هستند‪.‬‬
‫به طور کل م توان گفت فرش ها ترکمن تخت باف هستند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬نقشه ها ترکمنی اصیل همه تکرار هستند‪ ،‬یعنی از تکرار ک ا چند‬
‫نقشما ه شکل م گيرند‪" .‬جان تامپسن" ویژگ نقوش قال ترکمن را‬
‫ا نگونه توصیف م کند‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬ویژگ بافت ترکمن "گل" است‪ .‬هر کس ی روزگار عم درا ن اندیشه رفته‬
‫است که ا ن نقش ها دقیق چه معنای دارد‪ .‬اغلب نظریه ها م گویند‬
‫که نقش ها قال ترکمن نشانه چيز است‪ ،‬از جمله نظام آبیار و مزارز‪،‬‬
‫چادرها ک اردو‪ ،‬و انواز گل‪ .‬اندیشه د گر ا ن است که نقش ها‬
‫ترکمن از طرح ها در هم رفته و را ج دوره تیمور گرفته شده است‪.‬‬
‫ا ن نظریه مبتنی بر شباهت گل ها ترکمنی است با نقش ها قال های‬
‫که در مینیاتورها تصویر شده است‪ .‬متاسفانه شباهت فق سطح است‬
‫‪...‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫نقش ها تمرکز افته از جمله نیلوفر آب ‪ ،‬شقا ق‪ ،‬ابر‪ ،‬موج و‬
‫نمونه ها د گر را ج هنر از شرق به هنر آسیا مرکز راه افته‬
‫اند‪ .‬آنها را از قرن نهم هجر (پانزدهم می د ) در قال ترکمن واز‬
‫قرن دهم هجر (شانزدهم می د ) در قال ها ا ران م توان‬
‫دنبال کرد‪....‬‬
‫‪‬‬
‫به عقیده او ترکمنها نقشها را متمرکز (درهم فشرده) م کرده اند‪.‬‬
‫انزوا فرهنگ آنان را در حفظ طرحها کهنه کمک کرده است‪.‬‬
‫اگر نقش ی در قال قد م ترک (عثمان قد م و ترکیه امروز) پیدا‬
‫شود کلید کار است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫طبیع است که تا همين حد اشکاالت فراوان بر ا ن نظریه‬
‫وارداست‪ ،‬به طوریکه م دانیم‪" ،‬نیلوفر آب " ا لوتوس از کهن ترین‬
‫زمانها در هنر ا ران را ج بوده است و در آ ار پس از اس م نيز همیشه‬
‫د ده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به عقیده "جان تامپسن" حلقه ابر نماد هر گونه حلقه‪ ،‬روزنه و امثال‬
‫آن است‪ .‬و رواج ا ن نقش در قال ها ترک (آسیا صغير) را به‬
‫شکل گير گل ترکمنی مربوط م داند‪ .‬ا ن حلقه ابر شناخته در ا ران‬
‫"میله بند و در میان ترکمنها تمير چين" (آهن چين) است و در نقش‬
‫قال بر مینیاتورها قرن هشتم هجر د ده م شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬جان تامپسن ترنج هشت گوشه قال ترک در قرن دوازدهم هجر را منشأ‬
‫گلها ترکمنی م داند در حال که تنها بخش ی از ظاهر آنها به هم شباهت‬
‫دارد‪ .‬و نمودار نيز در ا ن مورد ارائه داده است‪( .‬نمودار در صفحه بعد)‬
‫مهمتر ن مسأله در ا ن است که محققان نظير تامپس هیچ گاه به نام اصل‬
‫ا ن گلها توجه نم کنند‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت که گل از حلقه ابر ا هر چيز د گر گرفته شده باشد با د نشان‬
‫هر قدر هم کوچک وناچيز از آن سرچشمه در ا ن گلها باشد‪ ،‬در حال که‬
‫حتی ک نمونه نم توان افت که آنرا بتوان به هنر چين ا آسیا مرکز‬
‫پیوند داد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ترکمنها گلها اصل قال خود را نامهای داده اند که صورت‬
‫مهمتر ن آنها و معنی نام آنها مسائل بسیار را روشن م کند‪.‬‬
‫"و چه زیبا گفته است بوگولیوبرف محقق نام فرش ترکمن"‬
‫در فرش ترکمنی‪ ،‬ما به ک منبع زیباشناختی از کار و ت ش گروه‬
‫بر م خوریم که ط نسلها متوال گرد آمده است‪ .‬مهتر ن و‬
‫زیباترین آنها حفظ شده و اگر خطر در کمين ا ن باز مانده ها‬
‫گرانبها زمانها دور دست و کهنه باشد همانا‪ ،‬شرا تمدن و‬
‫تاراجگر زندگ کنون ماست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫مهم ترین گلها قال ترکمن چنين است‪:‬‬
‫‪Filpay gül‬‬
‫به معنی نقش کف ا فیل‪ .‬نام گل بزرگ است‬
‫(قابل مقایسه با چپات اشتر در سیستان به معنی کف پا شتر)‪.‬‬
‫‪ -2‬چمچه‬
‫‪čemče‬‬
‫به معنی چمچه ا چمچه‪ .‬چمچه لغت فارس ی است به معنی قاشق گود‪.‬‬
‫‪ -3‬کجبه‬
‫‪kejebe‬‬
‫به معنی کجاوه و گرفته از تلفظ بسیار قد م واژه یعنی کجابه‬
‫‪ -1‬فیلپی گول‬
‫‪ -4‬گول گول‬
‫‪ -5‬دغا‬
‫‪Gulli gül‬‬
‫‪doqā‬‬
‫به معنی نقش گل گلدار و آن نقش ما ه ی است دارا گل ها ریز‬
‫به معنی طلسم‪ .‬در ترک ریشه ندارد و همان دعاست‪.‬‬
‫‪ -6‬سکيز کله‬
‫‪Sekiz kelle‬‬
‫به معنی هشت کله‪ .‬ترجمه از فارس ی است‪.‬‬
‫‪ -7‬سکيز قاپ‬
‫‪Sekiz gāpi‬‬
‫به معنی هشت در‪ .‬ترجمه نادرست هشت بر است‪.‬‬
‫‪ -8‬چرخ پلک‬
‫‪Čarx palak‬‬
‫به معنی چرخ فلک‪.‬‬
‫‪ -9‬آ نا؛ آ نا گل‬
‫‪āynā göl‬‬
‫به معنی نقش آ نه‪.‬‬
‫‪ -10‬آت ا اس‬
‫‪āt ayāqi‬‬
‫پا اسب به تقلید از فیلپی گول‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬همانگونه که قب ذکر شد‪ ،‬اکثر نقوش قالیها ترکمنی از آنجائیکه بر گرفته‬
‫از اشیاء کاربرد خاص و ا نمونه ها طبیع مشخص هستند لذا در اکثر‬
‫موارد به همان نام‪ ،‬موسوم شده اند‪ .‬که برا نمونه موارد زیر را ذکر م‬
‫نمائیم‪:‬‬
‫‪ ‬آد نه که به معنی اذ ن (زیور) است و به شکل ک زیور زرین هم هست؛‬
‫آ نا؛ آ نه؛ آ ناقوچک (ترکیبی از آ نه و قوچک)؛ اتنک‪ ،‬آذ ن )آذ نک)؛ آال و‬
‫ترکیب ها بسیار با آن (سرخ‪ ،‬چند رنگ)؛ آق سرا (سرا سپید)‪ ،‬آلتی‬
‫بازار (شش بازار‪ ،‬تقلید از چهار بازار‪ ،‬چهار سوق فارس ی)؛ آملاباغ (باغ‬
‫سیب)؛ اره گل (ترنج که حاشیه دندانه دار‪ ،‬مثل اره دارد)؛‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫بادام؛ برکرک (رگبرگ)؛ بستان (بوستان)؛ بغلک (بغلک ستون‪،‬‬
‫اصط ح معمار )؛ بوتا (بوته‪ ،‬بته)؛ بورک (سه گوشه‪،‬‬
‫سیستان ‪ :‬بورک)؛ پارس ی گل؛ پچ (پیچ)؛ پنجه گيره (دستگيره‪،‬‬
‫پنجه گيره)؛ تاواقچا (طبقچه)؛ ترس حلقه (حلقه بر عکس)؛‬
‫تکبنت (ترک بند)؛ تمير چين گل (ترنج آهنين‪ ،‬ترنج دارا میله‬
‫بند )؛ تومار (طومار)؛ تویه تاپان (پا شتر‪ ،‬سیستان ‪ :‬چپات‬
‫اشتر؛ ا ن اصط ح ترکمنی‪ ،‬ترجمه است)‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫سکر گل (شکر گل‪ ،‬گلشر)؛ سکر گیشیک (آب نبات)؛ تلبرگ (رگبرگ)؛ جودور (چاودار‪،‬‬
‫جودانه)؛ جوز (‪ ،juz‬جوز‪ ،‬گردو)؛ چتنک (چیده‪ ،‬شطرنج ‪ ،‬سیستان ‪ :‬چیتانک)؛ چرخ‬
‫پلک (چرخ فلک)؛ چمچه (چمچه)؛ چووال گل(ترنج جوال)؛ قارچين گل (ترنج خورجين)؛‬
‫خمتز (خمتاز‪ ،‬قیقاج)؛ خوناوا (خونابه‪ ،‬لکه سرخ)؛ هرات (شبیه ماه درهم)؛ داملو‬
‫(داملوش)؛ دغا (دعا‪ ،‬بازوبند)؛ دغدن (داغدان)؛ رگمه (رگه‪ ،‬رد ف)؛ زولف زر(زلف زر‪،‬‬
‫رشته زرین)؛ زنجير لیک (زنجيره)؛ سار گيره (گيره زرد؟)؛ ساند ق (صندوق‪ ،‬نوع‬
‫ترنج‪ ،‬مقایسه کنید با ک ردشت‪ :‬صندوس به معنی ترنجدار)؛ سگداغ گول(گل سگداغ‪،‬‬
‫داغ سگ)؛ سیمک؛ شخک (شاخک)؛ شهی نوز(شهنواز)؛‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬شير پنجه (پنجه شير)؛ غازا اق (پا غاز‪ ،‬پنجه غاز)؛ قچک (قوچک‪ ،‬سر‬
‫قو )؛ کاساکلکن (کاسه گلکن‪ ،‬کاسه گلين که از خود نقش دارد)؛ کرمک‬
‫(نقش ریز)؛ کمر (کمر)؛ کله (کله)؛ کویر گه (دنده‪ ،‬ترجمه غلط از دندانه)؛‬
‫گلين بارماق (انگشت عروس‪ ،‬ترجمه از فارس ی؛ در فارس ی انگشت عروس‪،‬‬
‫ابرو عروس و ‪ ...‬نام چند نقش است)؛ گول (‪ ،gül‬گل)؛ گول گل (گل‬
‫گلدار‪ ،‬ترنج گلدار)؛ قورباغا (قورباغه)؛ گولپر (گلپر)؛ گومبذ (گنبد)؛ گیجک‬
‫(کجک‪ ،‬زلفين)؛ گيره (گيره)؛ گیلیم (گلیم‪ ،‬نقش گلیم)؛ مشتی (مشهد )؛‬
‫مورغن (مرغان)؛ میحراب (محراب‪ ،‬مهراب)؛ نقش ی گشت (نقش گشت‪،‬‬
‫شطرنج )؛ نلداغ (نعلدان‪ ،‬داغ حاصل از نعل) و تعداد د گر ‪...‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬همانگونه که م بینیم اکثر نقشما ه ها نام ترک دارند ول ممکن است در‬
‫میدان هر قوم د گر د ده شوند‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬مث داراق (شانه) از منتهی الیه شمال قفقاز تا میان لرها قشقای ها و بلو‬
‫ها؛ سو (آب)‪ ،‬آق سو (آب روشن) حاشیه باریک است که در تمام ا ران آب ا‬
‫راه نامیده م شود‪ ،‬آل منجیک (منجوق سرخ) حاشیه ا از دامنه ها ریز‬
‫است که در ا ران منجوق مروارید وامثال آن نامیده م شود‪ .‬بعض ی از‬
‫نقشما ه ها آنان هم به اعتقادات قبل از اس م بر م گردد مثل القم (نوع‬
‫نشان)‪ ،‬بش آ (پنج ماه) و گرنه انواز گل (‪ )göl‬ا آبگير (برابر ترنج ا حوض‬
‫فارس ی)‪ ،‬جولبارس تاپان (پا پلنگ)؛ د رناق (ناخن)‪ ،‬اریک گول (گل زرد آلو)؛‬
‫ا اق (پا) و ‪ ...‬نامها عاد برا نقشها معروف است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬در آ ار مردم شناس ی به برخ از نشانه ها کهن ترکمنها نيز بر م خوریم‪،‬‬
‫نقشهای مثل نر و ماده (از نقشها اصیل قوم کو نشين) طلسم و امثال‬
‫آن‪ ،‬د ده م شود‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬م توانیم بگوییم که اصوال عشا ر به حسب فرهنگ و نوز زندگ خود نم‬
‫ً‬
‫ر‬
‫توانند نقشما ه های پیچیده داشته باشند و اگر اتفاقا مو د پیچیده ا‬
‫پیش آ د نشان ذوق آزمای است و مهتر ن نمونه آن در میان قشقا یها است‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬دسته ی از گل ها ترکمن به نام ا ل معروفند و معموال با نام ا ل به کار م‬
‫روند‪ ،‬مثل سالور گل‪ ،‬تکه گل و ‪ ..‬از قد م ترین نمونه ها قال ترکمن‬
‫تاکنون‪ ،‬ا نها مهم ترین نقش ما ه ها قال ا ن قومند و در واقع بیش از هر‬
‫نماد ا نشان د گر ‪ ،‬دلیل وابستگ بافته به ا ل ویژه ی هستند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬دقت در ا ن گل ها چيز از ع ئم قوم ‪ ،‬مثل نشان ا توتم را کشف نم‬
‫ً‬
‫کند‪ .‬ا ن گل ها اساسا هشت ضلع هستند اما گاه تغیيرات م کنند‪ .‬در‬
‫ا ن تغیيرها زائده ها ا تزیين های به قالب اصل اضافه م شود‪.‬‬
‫تغیيرات بيرون هشت ضلع ها‪ ،‬اضافه شدن قطعات ذوزنقه شکل است‬
‫که در همه اض ز صورت م گيرد ول هیچوقت بیش از نیم از طول‬
‫ضلع را نم گيرد‪ .‬در دو ضلع جانبی کنگره بزرگ هم افزوده م شود‬
‫که ذوزنقه را در بر م گيرد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬شکل اصل معموال دارا دو محور است و ا ن محورها فق در پهلو ها‬
‫ً‬
‫تا منتهی الیه کنگره ها ادامه م ابد و به ا ن ترتیب معموال تمام گل به‬
‫وسیله ا ن دو محور به چهار قسمت متقارن تقسیم م شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫در درون هشت ضلع ممکن است هشت ضلع د گر ‪ ،‬ک تا‬
‫سه چهار ضلع تودرتو ا شکل های با اض ز موج دار پد د‬
‫آ ند‪ .‬در فاصله ا ن شکلها تزیين ها اضافه تر مثل گل‬
‫(شبدر‪ ،‬گشنيز ا جعفر )‪ ،‬مرغ‪ ،‬میله بند ‪ ،‬خاج‪ ،‬ضربدر و‬
‫‪ ...‬قرار م گيرد و به ا ن ترتیب مجموعه گل به صورت ک‬
‫نقش پیچیده اسرار آميز جلوه م کند‪ .‬در تصویر د گر‬
‫م حظه م کنیم‪ .‬در تصویر سمت چپ شکل زیر‪ ،‬چهار نوز از‬
‫تزیين ها داخل گل ها را م بینیم‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
Iranian Amzing Collection
‫گل‬
‫‪ ‬ک از نقش ما ه ها که اکنون در قال ترکمن‬
‫دارا بیش از بیست شکل مختلف و به ویژه‬
‫نوز خاص ی در هر ا ل‪ ،‬طا فه ا حتی تيره‬
‫است‪ ،‬همان چيز است که در میان همه‬
‫ترک زبانان هم به گول (‪ )gül‬معروف است‬
‫و در میان عشا ر و روستا یان فارس ی زبان‬
‫حوض نامیده م شود‪ .‬گل ترکمنی همان‬
‫ترنج ا ران است و در نقشه قال ها‬
‫ترکمنی تکرار م شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫ا ن نوز نقشه‪ ،‬یعنی نقشه با گل ها تکرار (ترنج ترنج) تا‬
‫پیش از دوره تیمور در قال ها گرانبها و دربار ا ران را ج‬
‫بوده است و در مینیاتورها قرن ها هشتم و نهم و اوا ل قرن‬
‫دهم هجر د ده م شود‪ .‬اکنون گل ها ترکمن دو دسته اند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫دسته ی بسیار شبیه به هم‪ ،‬به طور که اگر آنها را با هم‬
‫ً‬
‫مقایسه کنیم‪ ،‬م توانیم به ا ن نتیجه برسیم که احتماال‬
‫سرچشمه همه آنها ک بوده و در ذوق آزمای ها قوم از‬
‫هم فاصله گرفته اند‪ .‬از جمله‪:‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫‪ ‬دسته د گر گل های که شباهتی به گل ها د گر‬
‫ً‬
‫ندارند و احتماال هر ک سرچشمه جداگانه ی‬
‫داشته اند‪ ،‬از جمله‪:‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫ساندوق‬
‫‪( ‬صندوق) را هم با د از انواز حوض شمرد؛ دسته د گر از نقش‬
‫ما ه ها ترکمنی مانند قچک؛ بوینوز ا موینوز (شاخ)؛ آلتی ا پ‬
‫(شش بند)؛ دور ل قچک؛ قوچکر؛ همه انواز قوچکرک؛ موئيز‬
‫(شاخ)؛ عمده ی از انواز پودک؛ سینک؛ زنجير لیک؛ شخک؛ سکيز کله‬
‫(هشت کله) و حتی او شورمه همه دارا ک سرچشمه هستند و م‬
‫توان آنها را با هم مقایسه کرد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫چخماق ‪:‬‬
‫‪ ‬نقشها خان قمچ ؛ ا ت قویروق؛ زر حلقه (در متن‪ :‬سر‬
‫حلقه)؛ سار ا چان؛ ترس حلقه (در متن‪ :‬ترس خلقه)؛‬
‫القم؛ باقیشتاچکس ی (در متن‪)bāgištačakasi :‬؛‬
‫چخماق (در متن‪)čakmak :‬؛ تویه میون؛ رگمه وانواع‬
‫از لجک دارا سرچشمه مشترکند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫خمتاز ‪:‬‬
‫‪ ‬عده ی از نقش ما ه ها معروف به خمتاز (در متن‪:‬‬
‫‪)chamtos‬؛ لیوف (‪ )lyuf‬و مارك (در متن‪:‬‬
‫‪ )morak‬يک هستند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫تعویذ ‪:‬‬
‫‪ ‬سرباز از نوز دعا و القم است؛ خيزاب ا سگ زنجير ترکمن (آملان‬
‫‪ )laufender hund‬که عقرب زرد (سار ا چان)‪ ،‬شمرده شده است و‬
‫انواع از سيرغا (گوشواره) ک هستند و همه از انواز تعویذ (دعا بازوبند‬
‫برا دفع چشم زخم) و امثال آن گرفته شده اند و القم و دعا را به خاطر م‬
‫آورند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫‪ ‬ارگنگ قشته‪ ،‬ارکشیک‪ ،‬انواع از آلتی ا پ‪ ،‬گيره‪ ،‬ا رمک قشنه‪ ،‬پیچاق‬
‫اوج و تکوزجیپ ک هستند‪.‬‬
‫‪ ‬همانگونه که م بینیم ترکمنها قوم کم آميزش و محدود بوده اند و به‬
‫همين دلیل تعداد کم نقش پذ رفته اند‪ ،‬اغلب نقشها قال آنان تکرار‬
‫بوده و گاه در بعض ی قالیها بیست نقش به کار م رود‪ .‬نقشها اقوام‬
‫مختلف با هم فرق دارند و تفاوتهای از همد گر قابل تشخیص اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ نماد قوم ترکمن‬،‫مار گل‬
Iranian Amzing Collection
‫کاروان شتر‬
Iranian Amzing Collection
‫نقش عقاب (طغر) متعلق به طا فه جعفربا‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫طرح آ نه گل‪ ،‬متعلق به طا فه جعفر با ‪ ،‬ساکن شرق‬
‫دریا مازندران‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ متعلق به طا فه تکه‬،‫نقش عقرب‬
Iranian Amzing Collection
‫قابسه گل‪ ،‬متعلق به طا فه جعفر با ‪ ،‬ا ن نقش النه پرنده ی‬
‫است که در سواحل دریا مازنداران‪ ،‬در میان چارپا ان تخم م‬
‫گذارد و مورد احترام آنهاست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫گرمج ا حصار‪ .‬نقش ی متعلق به طا فه تکه‪ .‬وسیله ی است که در‬
‫اطراف جا چار پا ان کشیده م شود که در ا نجا با فرش بافته‬
‫شده است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫گرمج ا حصار‬
Iranian Amzing Collection
‫درناق گل‪ ،‬متعلق به طا فه جعفر با‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫طرح درناق گل‪ ،‬کار استاد نیاز با الهام از کتاب‬
‫مشکووا‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬فرش ترکمن‪ ،‬در دورانها گذشته‪ ،‬تنها از رنگها گیاه و سنتی‬
‫مهره م گرفته است‪ ،‬اما در فاصله دو جنگ بين امللل‪ ،‬رنگ‬
‫ها طبیع که معروف ترین آنها روناس و قرمز دانه بود از بين‬
‫رفت و رنگ ها شیمیای جا آنها را گرفت‪ .‬از ره آورد ا ن‬
‫جنگها‪ ،‬از بين رفتن رنگ سرخ تيره (فلفل ) قد م بود که به جا‬
‫آن قرمز روناس ی (آنیلين)‪ ،‬استفاده‬
‫م شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫رنگ در فرش ترکمن محدود است‪ .‬فرش ترکمن تنوز رنگ آميز‬
‫ً‬
‫فرشها د گر نقاط ا ران را ندارد‪ .‬سابقا پنج رنگ (سفید‪ ،‬سیاه‪ ،‬سبز‬
‫تيره‪ ،‬الک تيره‪ ،‬و الک متما ل به زرد در فرش ترکمنها ا ران به کار‬
‫م رفت ول هم اکنون با ت ش افراد همچون نیاز جان نیاز ا ن‬
‫رنگها به عدد دوازده رسیده است تا فرش ترکمنی ا ران بتواند گاه‬
‫در راه پیشرفت بگذارد‪ .‬رنگهای که او افزوده عبارتنداز‪ :‬طوس ی‪،‬‬
‫دارچینی‪ ،‬عبای ‪ ،‬قهوه ا يروشن‪ ،‬قهوه ی تيره‪ ،‬ط ی ‪ ،‬نخود و آب‬
‫آسمان ‪ ،‬زیتون ‪ ،‬سرمه ی ‪ ،‬سبز‪ ،‬مشک ‪ ،‬الک‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
Iranian Amzing Collection
‫‪ ‬ترکمنها رنگها را از گیاهان مختلف همچون روناس‪ ،‬برگ مو‪،‬‬
‫پوست انار‪ ،‬پوست گردو‪ ،‬اسپرک به دست آورده و برا رنگ‬
‫قرمز از قرمز دانه استفاده م کنند‪ ،‬رنگ سرمه ا نيز از نیل‬
‫بدست م آ د‪.‬‬
‫‪ ‬امروزه‪ ،‬اگر بافنده ا بخواهد اصالت فرش ترکمنی را حفظ‬
‫کند‪ ،‬از رنگرز گیاه استفاده م کند ول با ا نهمه در برخ‬
‫رنگها‪ ،‬ناگزیر برخ مواد شیمیای به کار م برد که جز ا ن هم‬
‫چاره ا نیست‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪" ‬نقشها قال ترکمن با رنگرز ابت بافته نم شوند‬
‫بلکه تنوز محدود دارند و ا ن تنوز بیشتر تاریخ است تا‬
‫ً‬
‫جغرافیای ‪ ،‬مث در بافته ها قرن سيزدهم هجر‬
‫ترکمنها‪ ،‬رنگ آب ویژه ی (نیل ‪ ،‬کبود) به کار م رفته که در‬
‫قرن چهاردهم متروک شده ول هم اکنون به ار‬
‫هنرمندان از نو زنده شده است‪".‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫تأملي بر نقوش فرش‬
‫تركمن‬
Iranian Amzing Collection
‫‪ ‬شیوه زندگ هرملت وقوم آکنده ازآداب رسوم‪،‬عقا د‪،‬ا ده ها و وقایع تلخ‬
‫وشير ن م باشد‪.‬هرقوم به تناسب نوز زندگ وکار خویش ونحوه ارتباط‬
‫اجتماع باسا ر اقوام وجوامع دارا نگرش خاص خود نسبت به شیوه‬
‫زیست م باشد‪.‬درواد فرهنگ با د گفت هرملتی برا خود حماسه‬
‫واسطوره های دارد که برا آن ملت مقدس وقابل احترام است‪.‬حماسه‬
‫دردل ملت جا دارد ونماد‪،‬آرزوها فروخفته‪ ،‬دست نا افته وسرکوب‬
‫شده آن ملت است وقهرمان اسطوره ها روح وجسم انسانها تابع آن ملت‬
‫بشمار م روند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ازاعتقاد باطل به خدا ان متعدد دریونان باستان گرفته تاادعا خدای فرعون‬
‫درمصر‪،‬خورشید وستاره پرستی وطبیعت گرای دربين جوامع بدو همگ وجهی ازوجوه‬
‫اسطوره واسطوره پرستی به شمار م روند‪.‬هیچ حماسه راستینی ب آنکه درقلب مردم‬
‫نفوذکند نم تواند ع قه مردم رابرانگيزاند وآنها را وادرا به حفظ وانتقال سینه به سینه‬
‫ا ن اساطير نما د‪.‬هنرحماس ی عبارت ازکشف جنبه ها مهم وحیات عمل اجتماع‬
‫انسانهاست‪.‬‬
‫بااين مقدمه با د گفت که ترکمنها نيز همانند سا راقوام وجوامع بشریدارا سمبلها‬
‫خاص خودهستندکه ا ن سمبلها تنها ویژه ترکمنها نیسیت بلکه به نسبتی درکل جهان م‬
‫توان آنرا به اقوام مختلف تعمیم داد‪.‬بسیار راعقیده برآنست که ترکمنها قبل‬
‫ازظهوراس م توتم پرست بوده اندوعده ا نيز آنها راطبیعت گرا وطبیعت پرست م‬
‫دانندکه حاک ازعمق ارتباط ا ن افراد باطبیعت حکا ت دارد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬بعض ی نيز معتقدند"اغوزها(ترکمن ها اولیه)قبل ازاس م پيرو آ ين‬
‫شمینیسم(بودای ) بوده اندوبه خالق خود«اولوغ با ات»(خدا بزرگ) م‬
‫گفته اند‪.‬آنان عناصر طبیعت مانندآفتاب‪،‬روشنای ‪،‬آب ودرخت را مقدس‬
‫م شمرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬ترکمن ها آفتاب راسمبل پاک ‪،‬طهارت وسرزندگ م دانسته اند‪.‬قو دربين‬
‫ترکمن ها سمبل قدرت وجنگندگ بوده است‪.‬ستاره قطبی نيز برا ترکمن‬
‫ها محترم بوده است وآنرا بعنوان دميرقازیق"(‪ğaziğ( Demir‬ستایش‬
‫م کرده اند‪".‬دمير قازیق"بمعنا میخ بزرگ آهنی میباشد‪.‬سمبل استوار‬
‫واستقامت!چون درسرزمين ترکمنها وزش باد شمال همیشه شد دتر بوده‬
‫وعامل فروریختن آالچیق ایشان م شده‪،‬آنها میخ بزرگ آالچیق را همیشه‬
‫دقیقا روبه شمال (رو به ستاره قطبی) م گرفته اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ترکمن ها پرنده هارا نماد عروج م دانند‪،‬عقرب زرد(سار‬
‫اوچیان)‪/Sari uçyan‬را نماد بد منی م دانند ومعتقدند‬
‫اگر عنکبوت ازارتفاز باال رود بد من است وچون پا ين بیا د‬
‫خوش من!‬
‫‪ ‬همینطور آنها به پرندگان شکار ع قه خاص ی داشته اندوچون‬
‫معموال قدرت وشوکت دربين هر قوم وقبیله ا ستودن ست‬
‫آنان به ا ن پرندگان به د ده احترام م نگریسته اند بطور که‬
‫اکثر "تمغاها"(نشانه ها قبا ل ‪24‬گانه اغوز)الهام گرفته‬
‫ازبازها شکار بوده است‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ونيز ترکمن ها به اسب به عنوان ک حیوان مقدس م نگرند وهیچگاه‬
‫تازیانه بر اسب نم زنند‪.‬فیل راسمبل موضع برتر م داند و«فئل‬
‫پا ‪«((Fil pay‬را نماد ازعظمت وبزرگ فیل م دانند‪.‬آنان به شتر به‬
‫عنوان ک حیوان صبوروبردبارونيز به عنوان ک حیوان مبارک وخوش من‬
‫احترام خاص ی قائلند‪.‬و«آق کوشه ک‪«(Ağ köşek/‬شتر سپید) درفرهنگ‬
‫فولکلور آنان نماد عروس ی وسپید بختی م باشد‪.‬ا ن سمبل ها همگ درفرش‬
‫ترکمن بصورت نماد وسمبل آمال و ارزوها جامعه ترکمنی وبصورت‬
‫استیليزه شده‪،‬ظهور وبروز افته وجاودانه مانده اند‪.‬شکل وقالب فرش‬
‫ترکمن و فرش ها سا ر ملل شرس ‪،‬معموال ازدو محدوده اصل تشکیل م‬
‫شود‪.1:‬متن ا زمینه ‪ .2‬حاشیه‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬درشکل گير ‪،‬ترکیب واتصال نقوش قالیچه ترکمن جز خ راست خ‬
‫د گر وجود ندارد‪.‬درقال ها ترکمن «موتیف»های وجود دارند فرم‬
‫هندس ی آنها بشکل بیض ی(نمادزمين) ا دا ره(نماد ماه بدر ا خورشید)است‬
‫وبمنظور اجتناب ازترسیم خطوط منحنی‪،‬ا ن گونه موتیف ها به صورت‬
‫کثيراالض ز ها منتظم نزد ک به فرم بیض ی ا دا ره درنقوش فرش ترکمن‬
‫جا م گيرند‪.‬اندازه طرح «گؤل‪«Göl)/‬نقش)از ع ئم مميزه اصل فرش‬
‫ها قبا ل گوناگون ترکمن م باشد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬نقش «ساق داق()‪«(Sağ daq‬ترکیبی ازستاره هشت پربه همراه شعاعها‬
‫نور منشعب شده ازآن ) ک ازنقوش استعار فرش ترکمن م باشدکه‬
‫درحواش ی پهن قال به کار م رود‪.‬ستاره نشانه کورسو امید مهنگام تيره‬
‫روزیها وشکسیها پ درپ م باشد‪.‬رنگ ستاره وشعاعها نور منشعب ازآنها‬
‫طور انتخاب م شوندکه نما انگر پرتو نور خورشید باشند(تبد ل کورسو‬
‫امید به منبع فیض‪،‬سعد وسعادت)‬
‫‪ ‬موش درفرهنگ ترکمن نماد دشمن زبون وخوارشده آن ملت است که درپ‬
‫شکست ازترکمن ها راه فرار رادرپیش گرفته است ونقش «سئچان ا ز («‬
‫‪Ciçan izi/‬ردپا موش) درواقع نماد ازا ن دشمنان شکست خورده م‬
‫باشد که فرار کرده وتنها ردپای ازخود بجا گذاشته اند‪«.‬سئچان ا ز »از کهن‬
‫ترین نمادها فرش ترکمن است وچه بسا از آغاز اولين جنگها تاریخ ترکمنها‬
‫با آنان بوده است!‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬نقش«قییچاق)‪«)Ğyçak‬فرم هندس ی تغیير افته نيزه م باشد که به‬
‫اوساط چهار ضلع « انقاق ‪« (Yanğak/‬گونه انسان) که کم بطرف‬
‫خارج برجستگ داردمتصل م شودوعمود بر آن قرار م گيرد‪.‬طول‬
‫«قییچاق» درجهت طول افق بلندترودرجهت عمود کوتاه تر است‪.‬ا ن‬
‫نقش ازنمادها جنگ است وسمبل برا تهییج احساسات ترکمن برا‬
‫شرکت درنبرد برا حفظ خاک به شمار م رود‪.‬آ ار شبیه به ا ن نقوش را‬
‫م توان درمیان قبا ل سرخپوست آمریکا ونيز قبا ل ازتک درآمریکا التين‬
‫مشاهده نمود‪ .‬نيزه درا ن نقش به وس گونه انسان خورده است وا ن به‬
‫ا ن معناست که م توان باافزارجنگ‪،‬دشمن رامغلوب کردو خاک وطن را‬
‫ازهجوم دشمن حفظ نمود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬منجوق)‪(mönjiğ‬ازديگر نقوش کهن ترکمنی م باشد که‬
‫ازرواج اعتقاد به طلسم وجادو برا دفع ارواح خبيثه دربين‬
‫اقوام ترکمن درعهدقديم حکايت م کند‪.‬‬
‫‪ ‬هنرمند ترکمن درتقسيم بند نقوش‪،‬هرخط راسمبل بخش ی‬
‫ازبدن جانوريا قسمتی ازگیاه گرفته است‪.‬درخت درنظرترکمن‬
‫سمبل رشدوبالندگ وزسيدن به کمال است‪.‬نقش کبوترمظهرپرواز‬
‫ورسيدن به اوج است ونيز ازديگر شاخصه ها فرش ترکمن‬
‫استفاده ازدوا ر پيچ درپيچ به شکل هندس ی بسيارزيبا م باشد‬
‫واين نقوش برتارک فرش ترکمن فراوان م نشينند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬اگرچه بافنده ترکمن به لحاظ تئور آگاهيي نسبت به علم هندسه ندارد‬
‫اما خود هندسه دان ماهر است که چگونگ بکارگير زوايا‪ ،‬مناظر‪،‬‬
‫خطوط ونقاط را نيک م داند وبه پیچیده ترین شکل هندسه را درک‬
‫ميکند!نقوش هندس ی غير ازدستبافته ها‪ ،‬در زيورآالت‪،‬قاب دعا‪ ،‬گل يقه ها‬
‫وحتی سنگ مزارها ودرآرايش احشام ترکمن ها نيز به چشم م‬
‫خورند‪.‬بايدگفت ترکمن اهل نقش است‪ « ،‬نقشبند» است وشيفته نقوش‬
‫هندس ی ‪ ،‬و " ناقئش"(گؤل)درک م ترکمن هنر نقش انداز براساس نگاره‬
‫ها کهن‪ ،‬جادويي‪ ،‬اسطوره ا وحماس ی م باشد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ّ‬
‫سم اسبان وحش ی دردشیها هزارتو‪ ،‬سبز‬
‫‪ ‬صدا حرکت ايل(صدا‬
‫وبيکران‪،‬ه ه مردان‪ ،‬همهمه گوسفندان)صدا آب وباد و وطوفان‪،‬‬
‫صدا نفس ها صيادان ونمد ماالن‪ ،‬خنده ها وگريه ها کودکان‬
‫ّ‬
‫ومناجات مردان وزنان؛ دربرخورد با احساسات‪ ،‬تمنيات‪ ،‬آرزوها وذهنيات‬
‫ّ‬
‫يک بافنده به شکل نقشمايه ها فرش متجل م گردد ودرواقع » نقش»‬
‫چيز جز ورود يک ذهن پرسشگربه تاريکترين واسرارآميزترین هزارتوها‬
‫زندگ بيش نيست وحديث مکاشفه بافنده زن فرش ترکمن دررابطه با ايل‬
‫وطبيعت نيز درهمين نکته متجل م گردد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪‬‬
‫روت وفقر‪ ،‬س مت و بيمار ‪ ،‬غم وشاد ‪ ،‬بيم واميد‪ ،‬جنگ وصلح‪ ،‬هستی و نيستی در‬
‫بين اقوام ترکمن به يکديگر پيوسته اند وبراساس اين مب رزه وجدال دائم انسان‬
‫ومحي برا هستن و بودن است که حماسه ها جان م گيرند‪ ،‬افسانه ها و داستانها‬
‫ازدل انسان ها زاييده م شوند و نمادها‪،‬نشانه ها وسمبل ها به وجود م آيند و به اين‬
‫ترتيب باورها و برداشیها بر خانه دل وتارک ذهن م نشينند و عصاره فرهنگ‪،‬هنر و‬
‫اعتقادات مردم ترکمن بصورت نقشمايه ها جان درتاروپود قال جان م گيرد‬
‫وجاودانه م شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫درباره "معمار ذهنی"بافندگان زن ترکمن با دگفت ترکمن ها – بنابه شراي محي و‬
‫روش زيست قبیله ا ‪ -‬دارا ذهنيت ساده ودرک ب واسطه ا اززندگ هستند ول اين‬
‫سادگ ذهن رادرقالب پيچيده ترين طرحها بازتاب داده اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬زن ترکمن کنش عقلمند ساده وب پيرايه ا دارد ول ا ن کنشها به غامض‬
‫ترين اشکال ورمزآلودترین نوز در نقوش فرشها بازنمايي م شوند‪ .‬و‬
‫براساس "معمار ذهن" خود ساده ترين شکلها طبيع را به صورت‬
‫پيچيده به نقش م کشد وبه باور ‪ ،‬و ساده م اندیشد وپيچيده م‬
‫آفریند‪.‬‬
‫‪ ‬پيچيده ترین اشکال درفرش ترکمن‪ ،‬اشکال زيستی است ودرعين حال‬
‫رؤیای ترين نقوش ترکمنی نيز به شمار م رود‪.‬اين نقوش آرمان ها وايده آل‬
‫ها قوم ترکمن رابرا زيستن درسرزمينی وسيع باچشم انداز طبيع‬
‫درداخل خانه هايي بامعمار دايره وار( آالچيق) که سمبل نامتناه بودن‬
‫است به نمايش م گذارند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬آالچيق مأمن امنی برا ترکمن هاست که معمار آن براساس نيازها‬
‫طبيع وسازگار با محي اطراف و ساخته شده است‪ .‬موادسازنده آالچيق‬
‫چوب ونمد است که هردو اين ابزار را ترکمن ها ازطبيعت اطراف م‬
‫گيرند‪ .‬چوب ازجنگلها اطراف آنها تأمين م شود و نمد نيز حاصل ت ش‬
‫زنان است که از پشم گوسفند حاصل م آيد‪.‬‬
‫‪ ‬نقش آالچيق درقال ترکمن هیچگاه بصورت مشخص وویژه جلوه نکرده‬
‫است ّاما دوايرمتعدد و نيزاشکال ونقوش شبیه به آالچيق درفرشها‬
‫ترکمن مؤيد برداشت وطرزتلق متفاوت زنان ترکمن از زیست‪ -‬بوم‬
‫اطرافشان م باشد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬درنهايت بايد افزود که تمام هنرها مردم ترکمن ارتباط مستقيم با‬
‫طبيعت اطراف دارند ومحي وطبيعت مادر‪ ،‬منشأ وسرچشه زايش هنر در‬
‫ميان مردم ترکمن م باشند‪.‬بازنماياندن نقوش فرش ترکمن نيز چيز جز‬
‫بررس ی رابطه بين سمبل ها طبيع و جار بين اين ملت و نيز تدقيق در‬
‫ارتباط بين "معمار ذهنی"زنان ترکمن باطبيعت پيرامون نيست واين امر‬
‫ميتواند درحالت کل تر يک قاعده برا مطالعات بيشتر رو فرش ترکمن‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫برخي مفاهيم در فرش هاي تركمن‬
Iranian Amzing Collection
‫‪ ‬آينه قاپ ‪ :‬جلد يا پوشش آينه‬
‫آيات ليق ‪ :‬فرش ي براي مراسم تدفين‬
‫آياق ليق ‪ :‬فرش عبادت و نملز‬
‫آق سو ‪ :‬فرش چادرنشينان تركستان شرسي‬
‫آراب ( عرب ) ‪ :‬نشان فرش تركمني براي فرشهاي بلو‬
‫ُ‬
‫ق‬
‫اسمولدو يا آسمالديق‪ :‬فرش زينتي پنج ضلعي براي شتر عروس درمراسم‬
‫ازدواج (يمود)‬
‫اوقوچي ‪ :‬پوشش بافته شده براي نگهداري چوب يا ميله چادر (يورت )‬
‫ُ‬
‫تركمني ا ِنقون ‪ .Oneghun:‬توتم و نشان تركمني ( آسياي مركزي )‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ُ‬
‫‪ ‬اجاق باش ي ‪ :‬به شكل حرف التين ‪U‬‬
‫ِبل يوپ ‪ :‬نوار و تسمه چادر‬
‫بو ‪ : Bou :‬بند زينتي چادر يا يورت تركمني‬
‫طرح شكل ‪ : T‬طرح تزييني در فرش نشانه حاشيه فرشهاي تركستاني و چيني همچنين‬
‫درشكل دو تا‪T‬‬
‫توتاش ‪ .Tutash :‬براي دستگيره ( وسيله آشپزخانه ) بكار ميرود‪.‬‬
‫توربا ‪: Torba :‬كيف يا كيسه كوچك در يورت تركمن (مانند‪ ،‬تكه توربا )‬
‫تايناق چا ‪ :‬پوشش ي براي اسب ‪.‬‬
‫چاليق ‪ :‬در جشن عروس ي تركمني برروي سينه شتر زينت ميشود‪.‬‬
‫ِچرليك ‪ :‬پوشش كمياب زين اسب‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬چوول ‪ :‬كيسه يا كيف يورت ( چادر) تركمن ها ‪ .‬واژه اي است تركمني‪.‬‬
‫ساالچاق‪ :‬بمثابه ننو براي كودكان به كار مي رود‪.‬‬
‫سواستيقا ‪ :‬طرح خاج تزييني ‪ ،‬اغلب درفرش هاي ترکمن‬
‫قوشمن ‪ : Ghoshmen :‬واژه تركمني براي نمد تركمني‪ ،‬چيني و تبت‬
‫است‬
‫ً‬
‫گول ‪ : Göl :‬ع مت و نشان قبيله اي تركمن و عنصر طرح عمده فرش‬
‫تركمن ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫گول ‪ : Gül :‬واژه فارس ي گل‪.‬‬
‫ُ‬
‫گواليدي ‪ . Gülaidi :‬طرح ونقش كوچك تركمني باكاراكتري جادويي‪.‬‬
‫ها ( خاج )‪ :‬ضميمه طرح درشكل خاج در فرش تركمن ‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬ها لي ( خاج لي )‪ :‬فرش ي با موتيف خاج براي پرده در ورودي يورت ( چادر‬
‫) به كار مي رود ‪.‬‬
‫هالي ‪ :‬واژه اي تركي كه به فرش گفته مي شود‪.‬‬
‫كيبيتاك ‪ : Kibitak:‬بند زينتي يورت تركمني‪.‬‬
‫يوالمي ‪ .Yolami :‬واژه تركمني‪ .‬براي نوار و تسمه يورت (چادر) بكار‬
‫ميرود‪ .‬مترادف ‪ ،‬بو ‪ ، Bou‬كيبيتكه ‪( Kibitke‬كيبيتاك) و يوپ ‪Yup‬‬
‫است ‪.‬‬
‫مملوك ‪ :‬خاندان ترك ‪ -‬چركز در قاهره ‪. 1250 -1517.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫مصاحبه با برخي‬
‫صاحبنظران و تجار‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫آقاي عباس محمودي تاجر فرش در مشهد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫طرحهاي رايج امروز بازار طرح ماري گل آخال گل‪ ،‬بازوبندي‪ ،‬درناق گل‪ ،‬شانه اي‪،‬‬
‫قارچين گل يا (گل جوان)‪ ،‬آينه گل‪ ،‬گل ساروق يا (قرق قوچاق)‬
‫نقشه هاي قديمي كه با كمي تغييرات و تركيبات جديد و بيشتر در ابعاد قاليچه و در‬
‫برخي موارد نقشه گليم را براي بافت امروزه استفاده مي كنند‪.‬‬
‫در اين بيشترين طرح همان ماري گل است ولي براي صادرات طرحهاي متنوز تر را مي‬
‫پسندند و بيشتر اندازه قاليچه و اندازه هاي ‪ 2  2 ، 1 1‬و خرك ‪8  2‬‬
‫در پشتي تركمن‪ ،‬بيشتر طرحهاي ماري گل‪ ،‬قارچين گل و آينه گل و بيشتر در رنگ الكي و‬
‫ً‬
‫گاها سفيد‪ ،‬مشكي و نيز طرح گل زرد هم خيلي كم ديده مي شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬قاليچه هاي طرح ماري گل الكي‪ ،‬رنگ روناس‪ ،‬سياه و سفيد قهوه‬
‫ً‬
‫اي و سابقا بصورت رنگهاي طبيعي استفاده مي شده ولي‬
‫متأسفانه امروزه رنگهاي شيميايي خيلي زياد در فرش تركمن وارد‬
‫شده از نظر تار و پود بيشتر شيمي اما در منطقه آق ق وبند‬
‫تركمن چله پنبه يا ابريشم نامرغوب رايج است در منطقه جرگ ن‬
‫طرح گوز (همان ماري گل در حالتي ديگر) و طرح نقشه افغان‬
‫بصورت چله ابريشم بيشتر و در رنگ الكي بافته مي شود كه از‬
‫نظر صادرات بازار خوبي دارد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫خانم جمشيدي مدرس فرش‬
‫ً‬
‫‪ ‬در بيرجند سابقا بيشتر پشتي تركمن استفاده مي شده و در‬
‫ً‬
‫سالهاي اخير اوال به دليل وارد شدن پشتي هاي ماشيني و در‬
‫ً‬
‫رنگهاي متنوز و دوما به دليل قيمت باالي پشتي تركمن و بزرگتر‬
‫شدن اندازه آن متأسفانه استقبال از پشتي تركمن كم شده‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫خانم بوشادي هنر آموز فرش‬
‫ً‬
‫‪ ‬مصرف فرش تركمن در بيرجند كم و پشتي هم كه سابقا استفاده‬
‫بيشتري داشته امروزه به دليل وارد شدن پشتي هاي ماشيني به‬
‫بازار كم شده و معتقدند كه در رنگ بندي رنگهاي سفيد و كرم و‬
‫الكي و نقش مادي گل در فرشهاي تركمن زيبايي و اصالت خاص‬
‫خود را دارند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫آقاي مودي تاجر فرش در مشهد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ً‬
‫طرحهايي كه جهاد جديدا وارد بازار كرده مورد استقبال قرار نگرفت‪.‬‬
‫در منطقه يا موت بجنورد طرح بازوبندي بيشتر يافته مي شود‪ .‬مرغوبترين رنگ مورد‬
‫ً‬
‫استفاده كرم و چون الكي مدتي كمتر شده بود مجددا درخواست آن در بازار به جريان‬
‫افتاده‪.‬‬
‫‪ ‬اندازه هاي ذرز و نيم – شش متري‪ 9 ،‬متري و ‪ 12‬متري (كه خيلي كم است) مخصوص‬
‫منطقه جرگ ن و تار و پود ابريشم در بازار درخواست فراوان دارد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬طرح آخال احتماال مخصوص منطقه قفقاز بسيار با كيفيت و بسيار گران قيمت است‬
‫ولي متأسفانه بسيار كمياب ديده مي شود ولي بسيار اصيل است‪.‬‬
‫‪ ‬در بازار جهاني به دليل تشابه زياد با طرحهاي كشورهاي ديگر حين فرش مرغوب تركمن‬
‫(شمال ايران) به خوبي شناسايي نمي شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫خانم مهنيا هنر آموز فرش‬
‫‪ ‬مهم اين است كه طرح و رنگ يكنواخت قالي تركمن تكراري شده‬
‫و خسته كننده مهتر است طرحهاي قديمي استخراج شوند تا در‬
‫آنها نوآوري شود و رنگها و طرحهاي متنوز تر و همچنين اندازه‬
‫هاي متنوز تر به بازار عرضه شود‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫چگونه در نقوش فرش تركمن نوآوري كنيم؟‬
‫‪ -1‬تغييرات جزئي در نقوش تركمن‪:‬‬
‫الف) اين تغيير بايد به گونه اي باشد كه نماد اوليه را تداعي سازد و بتوان بين‬
‫نقش جديد با سرچشمه مشامهت آشكاري يافت همچون انواز نقش‬
‫قورباغا كه از قورباغه سرچشمه گرفته شده (شكل ‪)1‬‬
‫‪ ‬يا نقش قوچك كه كله قو را تداعي مي كند (شكلهاي ‪ 2‬تا ‪)4‬‬
‫‪ ‬يا چينارگول كه از گل چنار الهام گرفته شده (شكلهاي ‪ 4‬و ‪)2‬‬
‫‪www.Rugart.org‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫ب) در گل هايي كه از قالي اقوام ديگر الهام گرفته شده تغييرات بايد به شكل‬
‫هشت ضلعي هاي منتظم يا چند ضلعي هاي منظم با اض ز بيشتر محاط در‬
‫داخل هم باشد كه بين اين چند ضعلي ها با نمادهايي مثل پاي پرنده پر مي‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ )2‬راه دوم با شناخت قوم تركمن و محي زندگيش ممكن مي گردد تا بتوان از‬
‫نمادها و تصاوير محي تركمنها اشكال تازه اي به نقوش تركمن اضافه نمود‪.‬‬
‫همچنين با شناخت ديگر اقوام قاليباف مي توان نقوش هندس ي تازه اي را از‬
‫آنها به جمع نقوش تركمن با رعايت اصول هشت ضلعي ها افزود‪.‬‬
‫‪ )3‬با شناخت نقوش اصيل تركمن كه در قسمت وس فرشها بكار ميرود مي‬
‫توان تركيبات جديدي به تعداد عده گلهاي اصلي ضربدر تعداد گلهاي متمم‬
‫ايجاد كرد‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬پس از نوآوري در نقوش تركمن بايد آنها را روي كاغذ شطرنجي كه‬
‫خانه هايش مستطيل شكل است و طول آن دو برابر عرض آن‬
‫است رسم كرد تا در موقع بافت نقوش به اصط ح روي هم تا‬
‫نخورد و جلوه خود را از دست ندهد‪.‬‬
‫ساسان سيادتي‪ ،‬دكتر حسين ياوري‪ ،‬سعيد گل محمد‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬اگرچه قالي هاي تركمن مانند كهن ترين قالي موجود در جهان داراي نقشه‬
‫هاي تكراري است‪ ،‬اما نقشهاي آنها در مرحله اي ابتدايي و در حد بافته‬
‫هاي ايراني قبل از دوره صفوي باسي مانده اند و تنها در رنگ مطابق روز‬
‫عمل كرده اند‪ .‬اين نقوش را كه با اسامي تركي مي شناسيم‪ .‬مي توان در‬
‫ميان لرها‪ ،‬قشقايي ها و بلوچها نيز يافت‪.‬‬
‫‪ ‬متأسفانه فرشهاي زيباي تركمن با گل هاي تكراري و رنگهاي سرمه اي‪،‬‬
‫شيري (سرخ و سفيد) و شتري رو به زوال است و نقوش تركمني چنان‬
‫فراموش شده اند كه اگر آنها را به تركمن ها نشان دهيم‪ ،‬باور نمي كنند‬
‫كه اين نقش مربوط به تركمن ها بوده است‪www.Rugart.org .‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬نقوش تركمن گرچه نقش مايه اصلي يكساني ندارند‪ ،‬اما به مرور به هم شبيه‬
‫شده اند‪ ،‬به گونه كه مي توان آنها را دسته بندي كرد‪.‬‬
‫‪ ‬بعيد نيست نقوش هندس ي تركمن چون خ هيروگليف مصر باستان باشد‪.‬‬
‫‪ ‬همچنين گل تركمن با بيست شكل مختلف كه گول )‪ (gul‬تلفظ مي شود‪،‬‬
‫همان ترنج ايراني است كه در قالي هاي تركمن تكرار مي شود‪ .‬اين نقش با گل‬
‫هاي تكراري (ترنج ترنج) تا قبل از دوره تيموري در قالي هاي گرانبها و درباري‬
‫ايران رايج بوده‪ .‬در اين ميان همچنين مي توان ترنج هشت گوشه قالي ترك در‬
‫قرن دوازدهم هجري (هجدهم مي دي) را منشأ گل هاي تركمن دانست‪ .‬بعض ي‬
‫گل ها بسيار شبيه هم هستند‪ .‬از اين رو مي توان گفت سرچشمه اصلي شان‬
‫يكي بوده و بعض ي آنچنان متفاوت هستند كه سرچشمه اي جداگانه داشته‬
‫اند‪.‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬گل هاي تركمن را مي توان به گل هاي هشت ضلعي يا هشت كله (سكيز كله)‪،‬‬
‫گل هاي هشت پر (سكيز قاپي)‪ ،‬گل هاي هشت پر (سكيز قاپي)‪ ،‬گل هاي كهن‬
‫الگو‪ ،‬گل هاي گرد‪ ،‬چمچمه گول (قاشق گود) و كجبه (كجاوه) تقسيم كرد‪ .‬در‬
‫اين زمينه بايد گفت گل هاي گرد نيز انواز مختلفي دارد كه شامل فيلي پي گول‬
‫(نقش پاي فيل)‪ ،‬گولي گول (گل گل دار با گل هاي ريز)‪ ،‬آت اياسي (پاي اسب)‬
‫دغا (طلسم)‪ ،‬چرخ پلك (چرخ و فلك)‪ ،‬آدينا گل (نقش آينه) است‪.‬‬
‫‪ ‬گفتني است تيره و طايفه هايي كه نقوش آنها ارزش هنري بيشتري دارد عبارتند‬
‫از‪:‬‬
‫‪ ‬آخال‪ ،‬اساري‪ ،‬بشير‪ ،‬جعفرباي‪ ،‬چدر‪ ،‬ساريك‪ ،‬سالور‪ ،‬يموت‪ .‬همچنين مهترين‬
‫جنس پشم گوسفندي به نام خارچين از نژاد ايراني و متعلق به قبيله تكه است‬
‫و رنگ هاي مورد استفاده در فرش هاي تركمن نيز شامل روناس‪ ،‬نيل‪،‬‬
‫قرمزدانه‪ ،‬زردچوبه است‪.‬‬
‫‪www.Rugart.org ‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬در ايران دو طايفه آتاباي با كميت برتر در گنبد‪ ،‬جعفرباي در آق قلعه و گرگان‬
‫از طايفه يموت و بخش ي از ايل تكه در مراوه تپه با «مهترين كيفيت» قالي مي‬
‫بافند‪.‬‬
‫‪ ‬زنان‪ ،‬بافندگان فرش هاي تركمن هستند‪ .‬دختران تركمن از كودكي بافتن فرش را‬
‫آغاز مي كنند تا جهيزيه اي براي خود فراهم كنند و تحت راهنمايي مادران خود‬
‫فن بافندگي و نقوش سنتي را فرا مي گيرند‪.‬‬
‫‪www.Rugart.org ‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫‪ ‬قاليچه عمده ترين محصول تركمن است‪ .‬بافته هاي ديگري نيز دارند كه به‬
‫شكل پاالس (پ س)‪ ،‬قالي بدون پرزه‪ ،‬فرشهاي گره دار مخملي و ماهوتي‪،‬‬
‫نوارهاي منقوش شبيه كناره با پرز و بدون پرز براي بستن نمد و قاليچه هاي‬
‫كوچك براي مدخل چادر و جانمازي (نمازليك) است‪.‬‬
‫‪ ‬ك م آخر اينكه‪ ،‬بنظر مي رسد با عرضه طرحهاي از ياد رفته تغيير طرحهاي‬
‫قديمي و استخراج طرحي متفاوت و ايجاد تركيبهاي جديد از گل هاي اصيل‬
‫تركمن مي توان به تنوز در فرش تركمن رسيد‪.‬‬
‫‪www.Rugart.org ‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬
‫منابع‪:‬‬
‫‪ -1‬ترکمنها جهان‪" ،‬مراددورديف‪ ،‬شهرات قاد رف" ترجمه "امانگلد ضمير"‪ ،‬انتشارات درخت بلورین‪ ،‬تهران چاپ اول ‪79‬‬
‫‪ -2‬فرشها ترکمنی‪ ،‬بوگولیوبوف‪ ،‬ترجمه ناز د با خزیمه علم‪ ،‬تهران موزه فرش ا ران ‪1356‬‬
‫‪ -3‬نقشها قال ترکمن و اقوام همسا ه ‪ ،‬عل حصور ‪ ،‬انتشارات فرهنگان‪ ،‬چاپ اول ‪1371‬‬
‫‪ -4‬نیاز جان و فرش ترکمن‪ ،‬ذبیح هللا بداغ ‪ ،‬انتشارات فرهنگان‪ ،‬تهران‪ ،‬چاپ اول ‪1371‬‬
‫‪ -5‬مجله قالي ايران شماره ‪ 2‬و ‪.42‬‬
‫‪ -6‬قالي تركمن ‪ ،‬علي حصوري‬
‫‪ -7‬مصاحبه با تعدادي از مدرسين‪ ،‬هنرآموزان و تجار فرش‬
‫‪ -8‬اغوزها (ترکمنها)‪ ،‬پروفسور فاروق سؤمر‪ ،‬استانبول‪1972،‬‬
‫‪ -9‬بوطیقا ساختارگرا‪،‬تزوتان تئودوروف‪،‬ترجمه محمد نبو ‪ ،‬تهران‪ :‬آگاه‪1379 ،‬‬
‫‪ -10‬ترکمن ها ا ران‪،‬ب ب رابعه لوگاشوا‪ ،‬ترجمه سيروس ا زد ‪ ،‬تهران‪ :‬شباهنگ‪1358،‬‬
‫‪ -11‬ترکمنها ا ران‪،‬محمد رضا بیگدل ‪،‬تهران‪:‬انتشارات پاسارگاد‪1369 ،‬‬
‫‪ -12‬ترکستان درتاریخ‪،‬ارازمحمد سارل ‪ ،‬تهران‪:‬اميرکبير‪1364،‬‬
‫‪ -13‬فرش ترکمن‪،‬بوگولیبف‪،‬نازد با(خزیمه علم)‪،‬تهران‪:‬موزه فرش ا ران‪1356 ،‬‬
‫‪ -14‬نقش ها قال ترکمن واقوام همسا ه‪،‬عل حصور ‪ ،‬تهران‪ :‬فرهنگان‪1371 ،‬‬
‫‪ -15‬نیازجان وفرش ترکمن‪،‬ذبیح هللا بداغ ‪،‬تهران‪ :‬فرهنگان‪ ،‬نوشته‪ :‬احمد خاتم نیا ‪/‬دانشکده ميراث فرهنگ‬
‫‪WWW.RugArt.org‬‬
‫‪Iranian Amzing Collection‬‬