Wywiad motywacyjny Małgorzata Kowalcze Osoba uzależniona Zmienna motywacja Uwikłanie w wielorakie problemy Zaburzenia psychiczne i somatyczne Brak wsparcia Chwiejność emocjonalna Zaburzenia procesów poznawczych Wypadanie z ról społecznych ?
Download ReportTranscript Wywiad motywacyjny Małgorzata Kowalcze Osoba uzależniona Zmienna motywacja Uwikłanie w wielorakie problemy Zaburzenia psychiczne i somatyczne Brak wsparcia Chwiejność emocjonalna Zaburzenia procesów poznawczych Wypadanie z ról społecznych ?
Wywiad motywacyjny Małgorzata Kowalcze Osoba uzależniona Zmienna motywacja Uwikłanie w wielorakie problemy Zaburzenia psychiczne i somatyczne Brak wsparcia Chwiejność emocjonalna Zaburzenia procesów poznawczych Wypadanie z ról społecznych ? Motywacja do zmiany – nowe spojrzenie Badania i obserwacje kliniczne ostatnich 20 lat koncentrowały się na znalezieniu sposobów skuteczniejszego motywowania osób uzależnionych do podjęcia leczenia Motywacja traktowana była bowiem jako niezbędny warunek leczenia, a jej brak usprawiedliwiał niepowodzenia w terapii Uważano, że jest to statyczna cecha czy właściwość człowieka – albo się ją ma albo nie. Motywacja do zmiany – nowe spojrzenie Motywacja jest kluczem do zmiany Motywacja jest wielowymiarowa Motywacja jest procesem dynamicznym i zmieniającym się Motywacja zmienia się pod wpływem interakcji społecznych Motywacja może być modyfikowana Styl pracy terapeuty ma wpływ na motywację klienta Zadaniem terapeuty jest wywoływać i wzmacniać zmianę Mity o terapii osób uzależnionych Uzależnienie jest wynikiem określonych cech osobowości Opór i zaprzeczanie są atrybutami uzależnienia Konfrontacja jest skutecznym stylem pracy terapeuty uzależnień Atmosfera sprzyjająca zmianie wiele współczesnych badań wskazuje, że indywidualny styl terapeuty jest jednym z najważniejszych wyznaczników sukcesu terapeutycznego. W każdej terapii niezależnie od podejścia terapeutycznego wyznacza on bowiem „klimat relacji klient-terapeuta” za absolutnie niezbędne warunki sprzyjające zmianie przyjmuje się warunki określone przez C. Rogersa Empatyczne słuchanie ( refleksyjne) Życzliwość Autentyczność Atmosfera sprzyjająca zmianie koncentracja na silnych stronach klienta a nie na jego słabościach Szacunek dla autonomii klienta i podejmowanych przez niego decyzji Zindywidualizowane podejście Unikanie etykietowania Rozwijanie partnerstwa terapeutycznego Empatia a nie autorytet i siła Atmosfera sprzyjająca zmianie koncentracja na wczesnej interwencji i wykorzystywanie nieszablonowych rozwiązań Koncentracja na mniej intensywnej terapii Rozpoznawanie zaburzeń pojawiających się\ podczas terapii Uważność na współwystępujące zaburzenia Akceptowanie nowych celów klienta Integracja terapii z innymi formami aktywności Ambiwalencja jako powszechne ludzkie doświadczenie Ambiwalencja kluczem do zmiany- chcę i nie chcę !!! Podstawowe pytanie- „Do czego osoba jest zmotywowana?” Stadia zmiany Optymalne wykorzystanie procesów prowadzących do zmiany wymaga zrozumienia stadiów zmiany, przez które ludzie przechodzą. Badania empiryczne, które pozwoliły na wyodrębnienie stadiów zmiany są unikatowym odkryciem ( takiego ujęcia nie spotykamy w żadnym innym modelu teoretycznym). To wkład tradycji integracyjnej ( Prochaska i DiClemente , 1982). Stadia zmiany Stadia procesu zmiany to specyficzna konstelacja postaw, intencji i zachowań związanych z określonym miejscem jednostki w cyklu zmiany. Tworzą one wymiar tymczasowy, gdyż zmiana jest zjawiskiem rozłożonym w czasie. Każde ze stadiów odzwierciedla nie tylko jakiś przedział czasu lecz także zestaw zadań, które trzeba wykonać aby przejść do następnego stadium. Wprawdzie czas , jaki zajmuje przejście przez każde stadium bywa różny, ale przyjmuje się, że zadania do wykonania są takie same Stadia zmiany utrwalanie prekontemplacja kontemplacja działanie przygotowanie Stadium prekontemplacji STADIUM PRZEDREFLEKSYJNE (Precontemplation) – w tym stadium nie ma intencji zmiany zachowania w dającej się przewidzieć przyszłości. Człowiek w tym stadium nie uświadamia sobie swoich problemów. „O ile wiem nie mam żadnych problemów, które wymagałyby ode mnie zmiany” Inni ( bliscy) widzą te problemy. Ułatwienie zmiany w przypadku klientów w fazie przeddecyzyjnej: klienci przeddecyzyjni niechętni to ci, którzy wskutek niedostatecznej wiedzy albo inercji, w ogóle nie chcą brać zmiany pod uwagę . W przypadku tych klientów informacje o ich zachowaniu problemowym lub jego skutkach nie zostały w pełni uświadomione. Klienci tacy nie wykazują czynnego oporu, lecz w bierny sposób są niechętni zmianie. Czasami niechętny klient dokonuje błyskawicznych postępów, gdy tylko zwerbalizuje swoją niechęć, poczuje się wysłuchany i zacznie odczuwać napięcie miedzy niechęcią do zmiany a możliwością lepszej przyszłości. klienci przeddecyzyjni zbuntowani często dysponują dość dużą wiedzą na temat zachowania problemowego. W istocie, często mają interes w tym, by dane zachowanie kontynuować. Nie lubią jak się im mówi, co mają robić. Przeddecyzyjny zbuntowany sprawia wrażenie wrogiego i opornego względem zmiany. Wywiad motywujący pozwala terapeucie dać buntownikowi swobodę wyrażania silnych uczuć wobec zmiany. Najlepszą strategią pracy z przeddecyzyjnymi zbuntowanymi wydaje się przedstawienie im do wyboru wiele opcji. klienci przeddecyzyjny zrezygnowani wykazują brak energii i zainteresowania. Klienci tego rodzaju pożegnali się z możliwością zmiany i sprawiają wrażenie przytłoczonych własnym problemem. Podsycanie nadziei i analiza przeszkód na drodze do zmiany to w przypadku klientów przeddecyzyjnych zrezygnowanych strategie najbardziej produktywne. klient przeddecyzyjny racjonalizujący zazwyczaj sprawia wrażenie osoby, która posiadła wszystkie odpowiedzi. Klienta racjonalizującego łatwo rozpoznać: podczas sesji terapeuta ma poczucie, że bierze udział w debacie, w starciu na argumenty i kontrargumenty. Często zdarza się, że klient przeddecyzyjny racjonalizujący chce dyskutować o swoich racjach. STADIUM REFLEKSJI ( Contemplation|) – lub inaczej wątpliwości i rozważań – w tym stadium ludzie są świadomi istnienia problemu i poważnie myślą o przezwyciężeniu go, ale jeszcze nie zobowiązali się do podjęcia działania: „Mam problem i rzeczywiście myślę, że powinienem nad nim popracować”. Poważne rozważanie rozwiązania problemu jest centralnym elementem tego stadium. Wiadomo gdzie się chce iść, ale nie jest się jeszcze gotowym aby to zrobić. W stadium refleksji można utknąć na długo. Zastanawianie się: analiza potencjalnego ryzyka i zysków Na etapie zastanawiania się osoba przyznaje, że ma problem i zaczyna poważnie myśleć nad jego rozwiązaniem. Klienci w fazie zastanawiania się usiłują zrozumieć swój plan, dotrzeć do jego przyczyn i rozważać możliwe rozwiązania. Klienci są dość otwarci na informacje o swoim zachowaniu i analizę argumentów przemawiających za i przeciw decyzji o zmianie. Na etapie zastanawiania się odczuwana jest również największa ambiwalencja. Klinicyści często mylnie uważają, że osoba rozważająca zmianę jest gotowa na zaangażowanie w nią. Podczas pracy z zastanawiającymi się ważne jest dokonanie oceny, od jak dawna dany klient rozważa zmianę i czy podejmował próby jej wprowadzenia. Ważna strategia - akcentowanie pozytywów. Podejmowanie decyzji opartych na bilansowaniu znacznie ułatwia ten proces. Środki ułatwiające zmianę : uważne słuchanie, podsumowanie, odzwierciedlenia obu stron problemu, afirmacja i zwiększanie samoskuteczności. STADIUM PRZYGOTOWANIA Preparation Łączy kryteria intencji i zachowania. Osoby znajdujące się w tym stadium zamierzają natychmiast podjąć działania i donoszą o drobnych zmianach ( np. wypalam o 5 papierosów mniej). Osoby w tym stadium muszą ustalić cele i priorytety. Są bardziej zaangażowane w zmianę, ale ich działania nie spełniają jeszcze warunku skutecznego działania Tworzenie planu i przygotowanie do działania Osoba jest gotowa do wprowadzenia zmiany w niedalekiej przyszłości. Na tym etapie osoby muszą stworzyć plan, który się w ich przypadku sprawdzi, a następnie całkowicie zaangażować się we wcielanie w życie wybranego sposobu działania. Decyzja o podjęciu odpowiednich kroków w celu zaprzestania zachowania problemowego lub zainicjowania zachowania pozytywnego, to początek etapu przygotowań. Pierwszym zadaniem klinicysty jest ocena siły zaangażowania klienta w zmianę. Klinicysta pomaga klientowi twórczo myśleć nad stworzeniem możliwie najskuteczniejszego planu. STADIUM DZIAŁANIA ( Action) działanie pociąga za sobą najwyraźniejsze zmiany zachowania i wymaga wiele czasu i energii. Modyfikacje zachowania dokonywane w tym stadium są zwykle najbardziej widoczne i zyskują największe uznanie otoczenia. Za znajdujące się w stadium działania uważamy takie osoby, którym udało się zmienić swoje problemowe zachowanie na okres od jednego dnia do 6 miesięcy, co oznacza spełnienie określonego kryterium takiego jak abstynencja „ naprawdę bardzo się staram żeby się zmienić” Działanie: wcielanie planu w życie Na tym etapie działania większość ludzi w widoczny sposób modyfikuje swoje zachowanie: przestaje palić, wyrzuca z domu słodycze, wylewa do zlewu ostatnie piwo albo zgłasza się na leczenie. Wciela w życie przygotowany uprzednio plan. Działanie to okres, w którym najwięcej się wydarza i który wymaga największych nakładów czasu i energii. Na tym etapie istotne są: uważne słuchanie i utwierdzanie klientów w przekonaniu, że to, co robią, jest słuszne. Ważne jest też, by sprawdzać, czy zdaniem klienta jakieś elementy planu wymagają modyfikacji. Klienci potrzebują również afirmacji dotychczasowych osiągnięć i zapewnienia, że mogą dalej pracować nad wprowadzaniem pożądanych zmian. STADIUM UTRWALANIA w ostatnim stadium człowiek stara się zapobiec nawrotowi i umocnić korzyści płynące z działania. Stadium to tradycyjnie spostrzegano statycznie, jest ono jednak związane z kontynuacją zmiany a nie jej brakiem. W przypadku przewlekłych problemów trwa minimum 6 miesięcy, licząc od rozpoczęcia działania, a niekiedy do końca życia. Utrzymanie, nawrót i recykling: Utrzymanie to ostatni etap procesu zmiany. Utrzymanie zmiany zachowania może być trudne. Na tym etapie osoba pracuje nad konsolidacją tego, co uzyskała na etapie działania, i stara się zapobiec nawrotowi. STADIUM UTRWALANIA Uznanie, że ktoś znajduje się w tym stadium wymaga spełnienia kryterium uwolnienia się od przewlekłego problemu i/lub konsekwentnego zaangażowania się w nowe, nie dające się z nim pogodzić zachowania na okres dłuższy niż 6 miesięcy „ Muszę teraz na siebie uważać aby nie powrócił mój problem”. MODEL SPIRALI W przypadku uzależnień nawrót jest raczej regułą niż wyjątkiem. Model spirali pozwala wyjaśnić to zjawisko. W modelu tym możliwe jest przejście od refleksji przez przygotowanie i działanie do stadium utrwalenia, ale wiele osób miewa nawroty i cofa się do stadium wcześniejszego. MODEL SPIRALI Część pacjentów czuje się przegrana, zawstydzona, winna i dlatego rezygnują z dalszej zmiany cofając się do stadium przedrefleksyjnego i czasem na długo w nim pozostają. Znaczna większość z nich ponownie przechodzi przez stadia zmiany, czasami odbywa się do łatwiej i szybciej. Rozwiązanie problemu następuje wówczas, kiedy dana osoba nie odczuwa już żadnych pokus by powrócić do problemowych zachowań i nie musi już czynić wysiłków żeby uniknąć nawrotu. MODEL SPIRALI Zakończenie leczenia i rozwiązanie problemu nie następują równocześnie. Psychoterapia często kończy się wcześniej, zanim poważne problemy klienta zostaną rozwiązane. Z tego też powodu klient może przeżywać lęk i stres związany z jej zakończeniem. Jeśli terapeuta wie, w jakim stadium zmiany znajduje się pacjent, będzie też wiedział jaki proces zastosować by pomóc pacjentowi przejść do następnego stadium.. „…zmiana zależy tylko i wyłącznie od ciebie…” Rodzaje interwencji Doradztwo krótkoterminowe- trwa krótko i koncentruje się na konkretnych obszarach problemów; nierówność ról; prowadzący przyjmuje rolę eksperta; klient prosi o informacje, prowadzący dysponuje informacjami, które mogą być klientowi potrzebne Doradztwo nastawione na zmianę zachowania- wywodzi się z metody skoncentrowanej na kliencie; występuje tu wiele umiejętności niezbędnych do prowadzenia wywiadu motywacyjnego; słuchanie aktywne jest mniej dyrektywne niż w wywiadzie- prowadzący bardziej podąża za klientem, niż kieruje tokiem rozmowy; większy nacisk kładzie się na zrozumienie klienta niż na prowokowanie go do wypowiedzi o zmianie Wywiad motywacyjny- aktywne słuchanie, prowokowanie pacjenta do wypowiedzi o zmianie Podstawowe zasady kliniczne obowiązujące w wywiadzie motywacyjnym 1. 2. 3. 4. 5. Wyrażanie empatii Ukazywanie rozbieżności Unikanie argumentacji Praca z oporem Wspieranie poczucia osobistej sprawczości, nadziei i wiary Wywiad motywacyjny jest skoncentrowany na kliencie- w centrum uwagi umieszcza obawy i poglądy klienta jest świadomie dyrektywny- terapeuta selektywnie reaguje na wypowiedzi klienta tak, by rozwiązać ambiwalencję i przybliżyć go ku zmianie jest metodą komunikacji, nie zestawem technik, koncentruje się na wydobyciu wewnętrznej motywacji do zmiany, a nie zewnętrznej (w postaci kar) nie jest metodą nakłaniania do zmiany niezgodnej z systemem wartości i przekonań danej osoby. Zasady wywiadu motywacyjnego Współpraca- szanuje się wiedzę i poglądy klienta; terapeuta stwarza atmosferę stymulującą do zmiany, ale do niej nie przymusza Wydobywanie informacji od klienta Autonomia- terapeuta potwierdza prawo i zdolność klienta do kierowania sobą i ułatwia mu podejmowanie decyzji Zasady wywiadu motywacyjnego (Miller, 1983) Wyrażaj empatię Rozwijaj rozbieżności (klienta podaje powody dla których powinien się zmienić) Wykorzystaj opór Wspieraj samoskuteczność Wywiad motywacyjny FAZA I – budowanie motywacji do zmiany FAZA II – wzmacnianie zaangażowania w zmianę Faza pierwsza Praca nad ważnością (jaką wagę przywiązuje pacjent do zmiany)-ludzie chcą i ufnością (jak mocno wierzy, że zmianę można osiągnąć)ludzie są zdolni. Gotowość-chęć- zdolność I większa rozbieżność między życiowymi celami a obecnym zachowaniem, tym większa postrzegana ważność zmiany. Profile klientów Grupa A. Mała ważność, mała ufność Osoby te ani nie postrzegają zmiany jako istotnej, ani nie wierzą, że próba wprowadzenia zmiany zakończy się sukcesem. Grupa B. Mała ważność, duża ufność Osoby wierzą, że mogłyby wprowadzić zmianę, gdyby uważały to za istotne, ale nie są przekonane, czy chcą się zmieniać. Grupa C. Duża ważność, mała ufność W tej grupie problem nie leży w chęci do zmiany, ponieważ wyrażane jest jej pragnienie. Problem polega na małej ufności w to, że próba wprowadzenia zmiany się uda Grupa D. Duża ważność, duża ufność Osoby z tej grupy postrzegają zmianę jako ważną oraz wierzą, że uda im się ją wprowadzić w życie. Pułapki czyhające we wczesnym stadium Pułapka pytanie-odpowiedź Pułapka opowiadania się po jednej ze stron Pułapka opinii eksperckiej Pułapka nadawania etykiet diagnostycznych Pułapka przedwczesnego zdefiniowania problemu Pułapka obwiniania FAZA I – stosowane techniki Pytania otwarte – zamknięte Słuchanie ze zrozumieniem Afirmowanie wysiłków klienta i jego mocnych stron Podsumowywanie Ujawnianie i wzmacnianie osobistej motywacji klienta- Prowokowanie wypowiedzi o zmianie Integracja stosowanych technik: Zadawanie pytań otwartych prowokujących wypowiedzi o zmianie afirmowanie i chwalenie pacjenta za wypowiedzi o zmianie Odzwierciedlanie wypowiedzi o zmianie Zbierające, łączące i przejściowe podsumowania wypowiedzi o zmianie Metody prowokowania wypowiedzi o zmianie Zadawanie pytań prowokujących wypowiedzi o zmianie, Stosowanie podziałki ważności Analiza ważności decyzji Rozwijanie tematu np. prośba o wyjaśnienie, o konkretny przykład Badanie skrajności np. opisanie skrajnych obaw Patrzenie wstecz Wybieganie myślą naprzód Analiza celów i wartości Techniki zadawania pytań pozwalających na ujawnienie i wzmocnienie indywidualnej motywacji klienta Pytania wywołujące osobistą motywację (rozpoznawanie własnego problemu, emocjonalne wyrażanie rozpoznanego problemu, zgłaszanie intencji zmiany, optymistyczne nastawienie) Pytania dotyczące podejmowania decyzji Pytania prowokujące wyjaśnienie sytuacji Wydobywanie i wzmacnianie wypowiedzi o zmianie: Pytania np. Co daje panu ufność, że można tego dokonać” Co byłoby dobrym pierwszym krokiem? Miernik ufności (umieszczenie ufności na skali 1-10) Przegląd przeszłych sukcesów Zalety osobowościowe i wsparcie Burza mózgu np. pomysłów jak zmiana może się dokonać Udzielanie informacji i rad Przeformułowanie Zmiana hipoteczna reagowanie na wypowiedzi świadczące o ufności np. co by pan zrobił gdyby? Zmiana radykalna Pułapki ufności „teraz pozwoli pan, że ja przejmę stery” „spokojnie poradzi pan sobie” Czarnowidztwo we dwoje Oznaki gotowości do zmiany Mniejszy opór. Opór stracił na sile , jakby uszła z niego para. Dysonans w relacji terapeutycznej się zmniejsza i zmniejsza się opór . Rzadsze omawianie problemu. Klient sprawia wrażenie , że wyczerpał temat zajmującego go problemu. Zdecydowanie . Klient sprawia wrażenie , jakby powziął jakąś decyzję i może wydawać się spokojniejszy, bardziej odprężony, mniej przybity, bardziej ustabilizowany. Może pojawić się również ton do żalu, płaczliwość albo rezygnacja. Wypowiedzi o zmianie . W miarę jak zmniejsza się opór, zwiększa się częstość wypowiedzi o zmianie. Pytania dotyczące zmiany. Klient może zacząć zadawać pytania o to, jakie kroki może podjąć w związku ze swoim problemem, w jaki sposób ludzie się zmieniają, gdy podejmują taką decyzję itp. Wyobrażenie. Klient mówi o tym, jakie mogłoby być jego życie po wprowadzeniu danej zmiany. Eksperymentowanie. Jeżeli klient miał czas miedzy sesjami , mógł zacząć eksperymentować możliwymi działaniami na rzecz zmiany. FAZA II – stosowane techniki Rekapitulacja Kluczowe pytania Informacje i porady Negocjowanie planów działania Końcowe uzgodnienia Pułapki fazy II Niedocenianie ambiwalencji Nadmierne doradzanie Niedostateczne ukierunkowywanie- na pytanie „co mogę zrobić? przedstawiamy szeroki wachlarz rozwiązań, a nie techniki aktywnego słuchania Inicjowanie II fazy Podsumowanie dotychczasowych wyników Pytania kluczowe np. to co teraz będzie? Co dalej? Jakie korzyści łączą się ze zmianą? Udzielanie rad i informacji np. podam kilka możliwości, a pan powie, która wydaje się najsensowniejsza Negocjowanie planu zmiany Ustalanie celów Rozważanie opcji prowadzących do zmiany Uszczegółowianie planu Prowokowanie zobowiązania Zobowiązanie do zmiany zamyka formalny cykl wywiadu motywacyjnego. Arkusz planu zmiany Najważniejsze powody, dla których chcę wprowadzić zmianę: Główne cele, jakie sobie stawiam w przeprowadzeniu tej zmiany: Planuję zrobić następujące rzeczy, aby osiągnąć swoje cele: Konkretne działanie Kiedy? Osoby, które mogłyby mi pomóc wprowadzić zmianę: Kto? Jak może pomóc? Jak poradzę sobie z przeszkodami na drodze do zmiany: Możliwe przeszkody Jak zareagować? Będę wiedzieć, że wszystko idzie zgodnie z planem, gdy zauważę następujące efekty: Ułatwienie zmiany w przypadku klientów w fazie przeddecyzyjnej: klienci przeddecyzyjni niechętni to ci, którzy wskutek niedostatecznej wiedzy albo inercji, w ogóle nie chcą brać zmiany pod uwagę . W przypadku tych klientów informacje o ich zachowaniu problemowym lub jego skutkach nie zostały w pełni uświadomione. Klienci tacy nie wykazują czynnego oporu, lecz w bierny sposób są niechętni zmianie. Czasami niechętny klient dokonuje błyskawicznych postępów, gdy tylko zwerbalizuje swoją niechęć, poczuje się wysłuchany i zacznie odczuwać napięcie miedzy niechęcią do zmiany a możliwością lepszej przyszłości. klienci przeddecyzyjni zbuntowani często dysponują dość dużą wiedzą na temat zachowania problemowego. W istocie, często mają interes w tym, by dane zachowanie kontynuować. Nie lubią jak się im mówi, co mają robić. Przeddecyzyjny zbuntowany sprawia wrażenie wrogiego i opornego względem zmiany. Wywiad motywujący pozwala terapeucie dać buntownikowi swobodę wyrażania silnych uczuć wobec zmiany. Najlepszą strategią pracy z przeddecyzyjnymi zbuntowanymi wydaje się przedstawienie im do wyboru wiele opcji. klienci przeddecyzyjny zrezygnowani wykazują brak energii i zainteresowania. Klienci tego rodzaju pożegnali się z możliwością zmiany i sprawiają wrażenie przytłoczonych własnym problemem. Podsycanie nadziei i analiza przeszkód na drodze do zmiany to w przypadku klientów przeddecyzyjnych zrezygnowanych strategie najbardziej produktywne. klient przeddecyzyjny racjonalizujący zazwyczaj sprawia wrażenie osoby, która posiadła wszystkie odpowiedzi. Klienta racjonalizującego łatwo rozpoznać: podczas sesji terapeuta ma poczucie, że bierze udział w debacie, w starciu na argumenty i kontrargumenty. Często zdarza się, że klient przeddecyzyjny racjonalizujący chce dyskutować o swoich racjach. Zastanawianie się: analiza potencjalnego ryzyka i zysków Na etapie zastanawiania się osoba przyznaje, że ma problem i zaczyna poważnie myśleć nad jego rozwiązaniem. Klienci w fazie zastanawiania się usiłują zrozumieć swój plan, dotrzeć do jego przyczyn i rozważać możliwe rozwiązania. Klienci są dość otwarci na informacje o swoim zachowaniu i analizę argumentów przemawiających za i przeciw decyzji o zmianie. Na etapie zastanawiania się odczuwana jest również największa ambiwalencja. Klinicyści często mylnie uważają, że osoba rozważająca zmianę jest gotowa na zaangażowanie w nią. Podczas pracy z zastanawiającymi się ważne jest dokonanie oceny, od jak dawna dany klient rozważa zmianę i czy podejmował próby jej wprowadzenia. Ważna strategia - akcentowanie pozytywów. Podejmowanie decyzji opartych na bilansowaniu znacznie ułatwia ten proces. Środki ułatwiające zmianę : uważne słuchanie, podsumowanie, odzwierciedlenia obu stron problemu, afirmacja i zwiększanie samoskuteczności. Tworzenie planu i przygotowanie do działania Osoba jest gotowa do wprowadzenia zmiany w niedalekiej przyszłości. Na tym etapie osoby muszą stworzyć plan, który się w ich przypadku sprawdzi, a następnie całkowicie zaangażować się we wcielanie w życie wybranego sposobu działania. Decyzja o podjęciu odpowiednich kroków w celu zaprzestania zachowania problemowego lub zainicjowania zachowania pozytywnego, to początek etapu przygotowań. Pierwszym zadaniem klinicysty jest ocena siły zaangażowania klienta w zmianę. Klinicysta pomaga klientowi twórczo myśleć nad stworzeniem możliwie najskuteczniejszego planu. Działanie: wcielanie planu w życie Na tym etapie działania większość ludzi w widoczny sposób modyfikuje swoje zachowanie: przestaje palić, wyrzuca z domu słodycze, wylewa do zlewu ostatnie piwo albo zgłasza się na leczenie. Wciela w życie przygotowany uprzednio plan. Działanie to okres, w którym najwięcej się wydarza i który wymaga największych nakładów czasu i energii. Na tym etapie istotne są: uważne słuchanie i utwierdzanie klientów w przekonaniu, że to, co robią, jest słuszne. Ważne jest też, by sprawdzać, czy zdaniem klienta jakieś elementy planu wymagają modyfikacji. Klienci potrzebują również afirmacji dotychczasowych osiągnięć i zapewnienia, że mogą dalej pracować nad wprowadzaniem pożądanych zmian. Utrzymanie, nawrót i recykling: Utrzymanie to ostatni etap procesu zmiany. Utrzymanie zmiany zachowania może być trudne. Na tym etapie osoba pracuje nad konsolidacją tego, co uzyskała na etapie działania, i stara się zapobiec nawrotowi. 8 głównych strategii motywacyjnych 1. Udzielanie rad Powinno się jasno zdefiniować problem lub czynniki ryzyka Wyjaśniać dlaczego zmiana jest, może być ważna Wspierać decyzję o zmianie i samą zmianę 2. Usuwanie barier Chodzi głównie o bariery zewnętrzne, np. brak czasu, trudności z dojazdem 3. Dbałość o wolność wyboru Wewnętrzna motywacja do zmiany pojawia się gdy człowiek ma wolny wybór 4. Wzmacnianie celowości zmiany Chodzi o to, by klient uwierzył i dostrzegł, że nowe zachowanie ma korzyść (bilans zysków i strat) badania pokazują, że jest to strategia mało skuteczna 5. Empatia terapeuty W badaniach koreluje wysoko z mniejszym oporem klienta i długotrwałą zmianą. Nie tylko chodzi o wczuwanie się w stany uczuciowe klienta, ale przede wszystkim o rozumienie ukrytych znaczeń poprzez uważne, refleksyjne słuchanie, generowanie hipotez i sprawdzanie ich zgodności z intencją klienta. 6. Udzielanie informacji zwrotnych Jeśli nie wiesz gdzie jesteś trudno jest planować gdzie pójdziesz. Ludzie często nie podejmują decyzji o zmianie, ponieważ nie mają dostatecznych informacji o swojej aktualnej sytuacji. 7. Klaryfikacja celów Same informacje zwrotne to za mało. Muszą one być porównywane z jakimś standardem. Jest to proces samoewaluacji. Cele powinny być postrzegane przez klienta jako realistyczne i dostępne. 8. Aktywne pomaganie Z perspektywy terapeutycznej oznacza to, że terapeuta potrafi być szczerze zaangażowany i zatroskany o proces zmiany klienta ponadto: Żadna z powyższych strategii, zastosowana samodzielnie nie przyniesie oczekiwanych efektów, w motywowaniu do zmiany należy stosować kompilacje co najmniej kilku z nich. Terapeuta nie powinien przyjmować postawy autorytarnej, wyrażającej się w zdaniu: „ja jestem ekspertem i powiem ci jak powinieneś żyć”. Odpowiedzialność za zmianę ponosi klient!