Transcript Zmiany mikroekonomicznych filarów wzrostu w latach 2000-2005 w Polsce Jan Macieja, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Zygmunt Bieńko,Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej Warszawa - luty 2006

Zmiany mikroekonomicznych
filarów wzrostu
w latach 2000-2005 w Polsce
Jan Macieja, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN
Zygmunt Bieńko,Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej
Warszawa - luty 2006
Wprowadzenie
Zrozumienie przyczyn decyzji podażowych przedsiębiorstw jest ważnym warunkiem
zrozumienia mechanizmu wzrostu gospodarczego.
1. Filary wzrostu gospodarczego:
a) tempo wzrostu zasobów siły roboczej,
b) tempo zmian kapitału ludzkiego,
c) zmiany kapitału trwałego (mierzone nakładami na nowe obiekty
majątkowe oraz ich ulepszania),
d) redukcja kosztów realnych mierzona:
1) stopą zwrotu brutto na aktywach,
2) wydajnością pracy; mierzy również tempo zmian zasobów kapitału ludzkiego
w firmach,
3) relacją produkcji dodanej do łącznego zużycia kapitału ludzkiego,
trwałego i finansowego (TFP),
e) stopa zwrotu netto na kapitale własnym.
Wniosek: Na pięć filarów wzrostu, trzy: c, d, e oraz częściowo b kształtowane są
przez przedsiębiorstwa i zmiany ich wartości numerycznych w największym stopniu
wyznaczają tempo wzrostu PKB.
2. Podażowe decyzje produkcyjne w krótkim okresie.
W krótkim okresie przedsiębiorstwo wybiera poziom produkcji, przy którym MR=SMC pod
warunkiem, że przy tych rozmiarach produkcji cena nie jest niższa od krótkookresowych
przeciętnych kosztów zmiennych (SAVC). Jeżeli cen jest niższa od SAVC, produkcja firmy
wynosi 0.
3. Decyzje podażowe w długim okresie (tj. okresie w
którym zasoby wszystkich czynników
można zmienić.)
Przypomnijmy: poziom produkcji zapewniający maksymalny zysk lub minimalne straty, firma
osiąga w punkcie zrównania kosztów krańcowych z utargiem krańcowym (MR=SMC). Jeśli przy
tym poziomie produkcji straty mają trwały charakter, przedsiębiorstwo zamyka produkcję.
Firma zamyka też produkcję, gdy przy tym samym poziomie produkcji długookresowa cena jest
równa długookresowym kosztom przeciętnym, gdyż kontynuacja oznaczała by działalność
charytatywną.
4. W długim okresie firma może mieć wpływ na koszty
wytwarzania przez poprawę technologii i organizacji
wytwarzania.
4.1. Możliwość zmian w technologii i organizacji zależy od:
-dostępu do zewnętrznych źródeł technologii (zależy głównie od
wydatków państwa na badania naukowe, a także od przejęć i fuzji firm),
- dostępu do środków rozwojowych (inwestycyjnych),
-dostępu do kapitału ludzkiego.
Wnioski z analiz decyzji podażowych:
1.Przy cenie wyznaczonej przez rynek wielkość produkcji (PKB) zależy od kosztów wytwarzania
ponoszonych przez przedsiębiorstwo.
2.Wraz ze wzrostem PKB rośnie ogólny popyt na wytwarzane dobra i usługi, co wywołuje:
pewien wzrost ich cen  zwiększa motywację do powiększenia produkcji  wzrost PKB  zbija
koszty wskutek korzyści skali produkcji  podnosi stopę zwrotu,
3. Stały niewielki wzrost cen :
- nie zachęca do odkładania zakupów,
- zwiększa podaż bez ryzyka spadku dochodów,
- zwiększa stopę zwrotu.
Wniosek końcowy:
Długotrwały wzrost PKB wyznaczany jest stopą zwrotu na kapitale własnym,
gdyż to ona decyduje o kierunkach przeznaczenia oszczędności.
Popatrzmy teraz
jak powyższe procesy i mechanizmy kształtowały się
w latach 2000-2005 w oparciu o dane statystyczne GUS wg F-01?
1.Wartość sprzedaży rośnie w
postępie arytmetycznym, ze
spadkami w I kwartale.
2.Szybciej od sprzedaży (1,39)
rósł eksport (1,48);
3.szybciej rosła też EBITDA (1,45)
i wynik operacyjny (1,73).
4.W I kw. 2004 odnotowano
skokowy wzrost wyniku
finansowego netto.
Sprzedaż og.
Eksport
Wynik fin.og.
EBITDA
Wynik operac.
400
350
300
250
mld. zł
Sprzedaż
OKRES og.
Eksport Wynik operac.
Wynik fin.og.EBITDA
2003 I
237
35
11
6
22
2003 II
255
37
11
9
23
2003 III
270
40
14
10
26
2003 IV
295
45
12
5
24
2004 I
282
48
19
17
31
2004 II
304
51
21
22
34
2004 III
312
48
21
21
33
2004 IV
334
51
13
17
26
2005 I
290
47
17
15
29
2005 II
318
53
19
18
32
2005 III
329
52
19
19
32
200
150
100
50
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
II
III
kwartały w latach 2003 - 2005
RS
Rentowność Sprzedaży w Gospodarce Polski ogółem
3,12%
3,18%
3,92%
2,71%
4,25%
4,13%
4,98%
4,11%
6,10%
6,63%
procenty
7,00%
6,00%
5,00%
4,00%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
6,39%
4,49%
5,49%
5,70%
5,68%
20
02
20 I
02
20 II
02
20 II I
02
I
20 V
03
20 I
03
20 II
03
20 II I
03
I
20 V
04
20 I
04
20 II
04
20 II I
04
I
20 V
05
20 I
05
20 II
05
II I
Okres
2002 I
2002 II
2002 III
2002 IV
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
kwartały 2002 - 2005
• wzrostowa tendencja rentowności sprzedaży
• zapasy ogółem rosły wolniej (1,26)
od zapasów materiałowych (1,42)
i od przychodów ogółem (1,39);
• zapasy ogółem rosły szybciej od
zapasów półproduktów (1,25) oraz
produktów i towarów (1,20).
POZIOM ZAPASÓW W GOSPODARCE
ZAP.OGÓŁEM
Z.MATERIAŁÓW
Z.PRODUKTÓW
Z.TOW.
Z.PÓŁPROD.
120
100
80
mld zł
OKRES ZAP.OGÓŁEMZ.MATERIAŁÓW
Z.PÓŁPROD. Z.PRODUKTÓWZ.TOW. Sprzedaż og.
2003 I
82 24
12
15 29
237
2003 I
82 25
12
15 29
255
2003 I I
84 27
13
14 30
270
2003 IV
83 27
11
16 28
295
2004 I
88 27
12
16 31
282
2004 I
92 29
13
15 32
304
2004 I I
98 32
14
16 33
312
2004 IV
98 32
12
19 33
334
2005 I
99 31
13
18 34
290
2005 I
101 32
15
18 34
318
2005 I I
104 34
15
18 35
329
60
40
20
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III IV
I
II
III
kwartały lat 2003 - 2005
OZPO
50,22%
36,78%
32,56%
54,28%
21,01%
18,55%
19,40%
18,96%
27,18%
18,67%
18,07%
Pod.w KDO
0,05
0,05
0,05
0,04
0,05
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
0,04
OZPO
KU w K.rob.
0,22
0,20
0,18
0,19
0,21
0,20
0,18
0,19
0,21
0,20
0,19
OZPO-obc.zysku przed opodatk.
Pod. w KDO - udział pod. i opłat w K.dział.oper.
KU w K.rob.- udział kosztów ubezp. w kosztach roboc.
Pod.w KDO
KU w K.rob.
60,00%
50,00%
udział %
Okres
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
40,00%
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III IV
I
II
III IV
I
II
III
kwartały 2003 - 2005
• spadek obciążenia zysku (OZPO) w I kw.2004;
• stały udział podatków lokalnych w kosztach;
• stały udział kosztów ubezp.społ. w kosztach roboc.
Świadcz.do budż
30
27
28
30
31
33
34
36
40
34
34
45
40
35
30
mld. zł
Okres
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
Świadcz.dla budż.
25
20
15
10
5
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
II
III
kwartały lat 2003 - 2005
• obniżeniu stawki podatku w I kw. 2004r. towarzyszył wzrost wpływów do budżetu
Nal.k.term.
Zob.k.termin.
Wsk.pokr.zob.
300
250
200
mld.zł.
OKRES Nal.k.term.Zob.k.termin.
Wsk.pokr.zob.
2003 I
163
262
47
2003 II
166
266
47
2003 III
171
265
53
2003 IV
171
275
49
2004 I
177
271
64
2004 II
179
271
69
2004 III
183
271
68
2004 IV
180
276
53
2005 I
173
267
63
2005 II
186
283
65
2005 III
179
275
64
150
100
50
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
II
III
kwartały w latach 2003 - 2005
• należności rosły szybciej (1,10) od zobowiązań (1,06)
• wzrósł wskaźnik pokrycia zobowiązań (1,36)
Pasywa
Zobow.og.
Zob.:Pas.w %
Akt.-Zob.
1200
1000
800
mld.zł.
OKRES Pasywa Zobow.og. Zob.:Pas.w %Akt.-Zob.
2003 I
881
463
53
418
2003 II
901
481
53
421
2003 III
922
485
53
437
2003 IV
966
499
52
467
2004 I
952
485
51
467
2004 II
989
488
49
501
2004 III
985
489
50
497
2004 IV
1001
486
49
515
2005 I
971
462
48
509
2005 II
1029
490
48
539
2005 III
1000
503
50
497
600
400
200
0
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III
IV
I
II
III
IV
I
II
III
kwartały lat 2003 - 2005
• wzrosły Aktywa (wzrósł zaangażowany kapitał) 1,14 razy
• zmalał udział zobowiązań w Pasywach (0,94)
• wzrosła księgowa wartość firm (1,19)
WP
Wydajność Pracy w Gospodarce Polski ogółem
15
16
17
17
18
19
20
20
21
21
21
20
21
25
20
15
10
5
0
20
02
20 I
02
20 II
02
III
20
02
IV
20
03
20 I
03
20 II
03
III
20
03
IV
20
04
20 I
04
20 II
04
III
20
04
IV
20
05
20 I
05
20 II
05
III
17
tys.zł. na w kwartale
na 1 zatr.
Okres
2002 I
2002 II
2002 III
2002 IV
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
kwartały 2002 - 2005
21
• nastąpił wzrost wydajności pracy (1,4 razy)
TFP
TFP w Gospodarce Polski ogółem
1,10
1,07
1,03
1,12
1,21
1,22
1,10
1,31
1,45
1,38
1,20
1,31
1,35
1,37
1,60
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
20
02
20 I
02
20 II
02
20 II I
02
IV
20
03
20 I
03
20 II
03
20 II I
03
IV
20
04
20 I
04
20 II
04
20 II I
04
IV
20
05
20 I
05
20 II
05
II I
1,12
wartość wskażnika TFP
Okres
2002 I
2002 II
2002 III
2002 IV
2003 I
2003 II
2003 III
2003 IV
2004 I
2004 II
2004 III
2004 IV
2005 I
2005 II
2005 III
kwartały 2002 - 2005
• nastąpiła poprawa łącznej efektywności wykorzystania
kapitału ludzkiego, rzeczowego i finansowego (1,25)
ROEn.%
4,00%
3,50%
wartości procentowe
OKRES ROAbr.% ROEn.%
2003 I
0,72%
0,76%
2003 II
0,94%
1,28%
2003 III
1,08%
1,54%
2003 IV
0,53%
0,50%
2004 I
1,82%
2,92%
2004 II
2,18%
3,50%
2004 III
2,10%
3,36%
2004 IV
1,70%
2,68%
2005 I
1,55%
2,16%
2005 II
1,75%
2,72%
2005 III
1,91%
3,15%
ROAbr.%
3,00%
2,50%
2,00%
1,50%
1,00%
0,50%
0,00%
2003 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2005 2005 2005
I
II
III IV
I
II
III IV
I
II
III
kwartały lat 2003 - 2005
• nastąpił wzrost stopu zwrotu brutto z aktywów wraz ze spadkiem stopy opodatkowania
• nastąpił wzrost stopy zwrotu netto z zainwestowanych kapitałów własnych
WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI ZASOBÓW (TPF) wg
sekcji PKD
1,6
1,4
C - GÓRN.
1,2
D - PRZETW.
1
E - MEDIA
0,8
F - BUDOWN.
0,6
G - HANDEL
0,4
GOSPODARKA
0,2
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005p
lata
• nastąpiło zwiększenie sektorowego zróżnicowania TFP
tys.zł na 1 zatr.
w roku
WYDAJNOŚĆ PRACY WG DZIAŁÓW GOSPODARKI
C - GÓRN.
D - PRZETW.
E - MEDIA
F - BUDOWN.
G - HANDEL
GOSPODARKA
160
140
120
100
80
60
40
20
0
2000
2001
2002
2003
Lata 2003 - 2005
2004
• nastąpiło zwiększenie sektorowego zróżnicowania wydajności pracy
2005p
Podsumowanie
1. Badane firmy z sektorów innych niż bankowy i ubezpieczeniowy wykazały równomierne tempo wzrostu, z wyraźnymi
spadkami przychodów w pierwszym kwartale.
- szybciej od przychodów (1,39) wzrósł eksport (1,48);
- szybciej rosła też EBiTDA (1,45) oraz wynik operacyjny (1,73) i rentowność (1,82);
- w najwyższym tempie poprawiał się wynik finansowy netto (3,21). Skokowy wzrost w I kw. 2004.
2. Zapasy ogółem rosły wolniej (1,26) od zapasów materiałowych (1,42), ale szybciej od zapasów półproduktów (1,25),
produktów i towarów (1,20). Zmiany zapasów, a zwłaszcza ich struktury wyznaczają poziom sprzedaży w przyszłości, ale
ta zależność nie jest prosta i wymaga dalszych badań.
3. Obniżka podatku dochodowego w 2004 r. poprawiła rentowność, stopę zwrotu brutto na aktywach i stopę netto na kapitale
własnym, zwiększając zarazem świadczenia na rzecz budżetu.
4. Wzrosły aktywa, zmalał udział zobowiązań w pasywach, wzrosła wartość księgowa firm.
5. Wydajność pracy mierzona produkcją dodaną wzrosła w tempie przyrostu sprzedaży, czyli wzrost sprzedaży
nie powoduje wzrostu zatrudnienia (spadku bezrobocia) w średnich i dużych przedsiębiorstwach .
6. Poprawiła się łączna efektywność (1,25) zastosowanego kapitału ludzkiego, trwałego i finansowego (TFP).
7. TFP najszybciej wzrósł w przemyśle przetwórczym i medialnym, najwolniej w budownictwie (do 2004 r. w górnictwie).
8. Najwyższą wydajnością pracy cechował się przemysł e.medialny, najniższą budownictwo.
Wnioski końcowe
1. Stan ekonomiki przedsiębiorstw jest dobry.
2. W badanym okresie nastąpiło wzmocnienie filarów
wzrostu gospodarczego (spadek kosztów realnych,
wzrost majątku, poprawa jakości kapitału ludzkiego,
poprawa zwrotu na zainwestowanym kapitale).
3. Spadek ryzyka inwestycyjnego, obniżka podatków
i obciążenia pracy może zaowocować znacznym
przyśpieszeniem tempa wzrostu.
Liczba przedsiębiorstw objętych badaniem reprezentac. przez GUS
POW. 9
POW. 49
10 - 49
50 - 249
POW. 249
ZATRUDNI ZATRUDNIO ZATRUDNI ZATRUDNI ZATRUDNI
ONYCH
NYCH
ONYCH
ONYCH
ONYCH
2002 - ROK
2003 - I KWARTAŁ
2003 - PÓŁROCZE
2003 - 9-MIESIĘCY
2003 - ROK
2004 - I KWARTAŁ
2004 - PÓŁROCZE
2004 - 9-MIESIĘCY
2004 - ROK
2005 - I KWARTAŁ
2005 - PÓŁROCZE
2005 - 9-MIESIĘCY
2005 - ROK
45 039
40 982
42 344
41 399
43 214
41 737
16 329
15 335
15 660
15 827
15 807
15 130
15 416
15 595
15 718
15 018
15 644
15 775
28 710
25 322
26 537
25 983
27 496
26 093
13 678
12 661
12 975
13 142
13 190
12 505
12 737
12 906
13 038
12 393
12 913
13 008
2 651
2 674
2 685
2 685
2 617
2 625
2 679
2 689
2 680
2 625
2 731
2 767
Liczba podmiotów do 9-ciu zatrudnionych wg SP-3
LICZBA
FIRM
OBJĘTYCH
BADANIEM,
KTÓRE
ZŁOŻYŁY
SPRAWOZ
DANIE SP-3
(sztuk)
_2002
_2003
_2004
LICZBA
FIRM W
POPULACJ
I (OPERAT
LOSOWANI
A) (sztuk)
45 465 1 692 061
53 186 1 661 388
50 921 1 651 200
SREDNIA
LICZBA
MIESIĘCY
DZIAŁALN
OSCI W
ROKU
(miesiące)
SREDNI
WIEK
FIRMY
(lata)
6
6
7
11
10
11
Charakterystyki struktury próby stat. i pop.gen.
Str.% Sprzed.og. Str.% Zatrudn.og. Str.% Zatr.og.Pop.
A - ROLNICTWO, ŁOWIECTWO I LESNICTWO
0,9%
1,6%
B - RYBACTWO
0,0%
0,0%
C - GÓRNICTWO
2,6%
5,1%
2,5%
D - PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE
43,3%
44,2%
27,7%
E - WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, WODĘ
9,3%
5,5%
3,0%
F - BUDOWNICTWO
3,2%
5,3%
4,3%
G - HANDEL HURT. I DETAL.; NAPR. POJAZDÓW SAMOCH., MOTOC. ORAZ
27,7%
ART. UŻ.OSO
13,6%
11,5%
H - HOTELE I RESTAURACJE
0,4%
1,1%
1,5%
I - TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOSĆ
7,2%
12,1%
6,8%
J - POSREDNICTWO FINANSOWE
0,5%
0,5%
3,2%
K - OBSŁUGA NIERUCH.I, WYNAJEM I USŁ. ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM 3,7%
DZIAŁ. GOSP.
8,7%
7,8%
N - OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA
0,2%
0,9%
O - DZIAŁALNOSĆ USŁUGOWA KOMUNALNA, SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA,
1,1%
POZOSTAŁA
1,5%
POLSKA OGÓLEM
100,0%
100,0%
100,0%
PRZEMYSŁ (C+D+E)
55,2%
54,8%
33,2%
sekcje PKD