Podstawy informacyjne do prognoz lokalnych rynkach pracy

Toruń, 12 luty 2007 Urszula Sztanderska

Struktura wystąpienia

1. Przyczyny trwałości zróżnicowania lokalnych rynków pracy 2. Różnice na polskim rynku pracy w przekroju powiatów – wybrane problemy 3. Omówienie podstawowych źródeł danych i ich wykorzystania 4. Obecny system monitorowania rynku pracy – analiza SWOT

Znaczenie lokalnego systemu informacji o rynku pracy

Rynek pracy samoczynnie nie doprowadza do satysfakcjonujących wyników w wykorzystaniu zasobów pracy Polityka rynku pracy wymaga dobrych diagnoz Diagnozy są niemożliwe bez właściwych podstaw informacyjnych Problemy rynku pracy mają (w ogromnej większości) lokalny charakter

Niskie zatrudnienie i wysokie bezrobocie: problem krajowy czy lokalny

Krajowy rynek pracy Lokalne rynki pracy Względna izolacja rynków lokalnych Dowód  wysoka wariancja stóp bezrobocia i zatrudnienia np. stopa bezrobocia 36,9% (Szydłowiec) i 4,9% (Warszawa)

Mechanizm zmniejszania różnic między lokalnymi rynkami

„ Zły” rynek

Odpływ ludzi: spadek podaży pracy MIGRACJE

„ Dobry” rynek

Napływ ludzi: wzrost podaży pracy

PŁACE

Napływ kapitału: relatywny wzrost popytu na pracę INWESTYCJE Odpływ kapitału: relatywny spadek popytu na pracę

Czy można liczyć na zmniejszanie różnic między lokalnymi rynkami

Migracje Korelacja stóp bezrobocia i kierunków przepływów migracyjnych (bezrobocie rejestrowane a migracje netto 0,5 do 0,3;) wyższa korelacja z poziomem wynagrodzeń (>0,8) Elastyczność płac Stawki płac słabo zależne od poziomów bezrobocia w wysokości ok. 0,5% (regresja krzywej płac 2002, firmy z liczbą pracujących >=10) Ujemna korelacja płac i bezrobocia rośnie (od 0,29 do 0,35 w przekroju powiatów 1999 2003) Badania W. Wojciechowskiego: elastyczność płac względem bezrobocia 1995-2003: -5,3%, dla sektora prywatnego – 11,4%, dla publicznego: - 0,2%

Następstwa izolacji lokalnych rynków pracy: różbice i ich konsekwencje

Duże różnice między lokalnymi rynkami pracy Wyższe bezrobocie przeciętne (mismatch: brak bieżących obliczeń, w końcu lat 90. „wkład” niedopasowań strukturalnych w bezrobocie był porównywalny z „wkładem” wykształcenia – do ok.5,5 p.p. biorąc pod uwagę regiony i klasy miejscowości, w przekroju powiatów musiał być większy) Potęgowanie różnic kwalifikacyjnych (obliczenia World Banku) Niska skuteczność polityk (i ich projektowania) na poziomie krajowym

Różnice na powiatowych rynkach pracy



przykładowe ujęcie

Jako syntetyczny miernik: suma kwadratów odchyleń trzech podstawowych mierników, stosowanych do oceny sytuacji na rynku pracy, od średniej ogólnopolskiej: przeciętna stopa aktywności, zatrudnienia bezrobocia

odch

 (

st

_

akt i

 55, 5) 2  (

st

_

zatr i

 43, 7) 2  (

i

 21, 2) 2

Rozkład sumy kwadratów różnic w poziomie stopy aktywności, zatrudnienia i bezrobocia powiatach

Średnia krajowa

0 .01

.02

.03

.04

Suma kwadratów odchyleń miar sytuacji na rynku pracy od średnich dla kraju

Powiaty najbardziej i najmniej podobne do średniej krajowej pod względem podstawowych wyników rynku pracy

Największe odchylenie Powiat Suma kwadratów różnic gołdapski łobeski 390,9 326,7 lwówecki szydłowiecki wałbrzyski 304,8 297,6 296,5 bartoszycki drawski świdwiński szczecinecki białogardzki 294,8 288,5 287,4 272,0 264,2 Najmniejsze odchylenie Powiat Suma kwadratów różnic zduńskowolski m. Białystok 0,1 0,2 pabianicki międzychodzki 0,3 0,8 m. Szczecin żuromiński częstochowski tomaszowski włodawski hrubieszowski 0,8 1,0 1,1 1,2 1,7 0,00022

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Lata 2002-2005: zmiany podstawowych parametrów rynku pracy w przekroju powiatów



trwałość różnic !!!

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Hierarchia powiatów



trwałość różnic!!!

Wyniki analizy statystycznej (miary korelacji rang Spearmana i Kendalla) cechy.  między rokiem 2002 a 2005 w żadnej z podstawowych charakterystyk lokalnych rynków pracy nie zaobserwowano istotnych zmian w kolejności powiatów na liście porządkującej je w zależności od wartości badanej Współczynniki korelacji rang okazały się bardzo wysokie, największe wartości osiągnęły dla liczby pracujących na 1000 mieszkańców (wersja miernika: stopa zatrudnienia).

Różnice

przestrzenne

EDUKACJA

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Klastry edukacyjne - opis

Typ Opis charakterystyki klastra Edu 1 Edu 2 Edu 3 Edu 4 Edu 5 Typowy dla małych i średnich miast (poziom przeciętny z nieco większym udziałem osób z wykształceniem wyższym i średnim zawodowym, niewielkie niedoreprezentowanie osób z wykształceniem podstawowym) Niski poziom wykształcenia z przewagą osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (nadreprezentowane są zwykle także osoby z wykształceniem podstawowym), zaś niedoreprezentowanie te z wykształceniem wyższym i średnim ogólnym Najniższy poziom wykształcenia z przewagą osób z wykształceniem podstawowym: niedoreprezentowanie są wszystkie pozostałe poziomy wykształcenia, zwłaszcza wyższe i średnie ogólne Typ „miejski” – istotne (ale nie skrajnie duże) nadreprezentowane osób z wykształceniem wyższym i średnim ogólnym oraz niedoreprezentowanie osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym „Wielkomiejski” typ wykształcenia (bardzo wysoka nadreprezentacja osób z wykształceniem wyższym i średnim ogólnym, duże niedoreprezentownie osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym) Średnio Udział w ludności w wieku 15 lat + osób z wykształceniem*: podsta wowe lub niższe zasadnicze zawodowe średnie ogólne średnie zawodowe wyższe 0,31 (0,862) 0,36 (1,019) 0,45 (1,268) 0,24 (0,667) 0,19 (0,540) 0,36 0,26 (0,985) 0,29 (1,118) 0,24 (0,909) 0,21 (0,803) 0,16 (0,612) 0,26 0,08 (1,072) 0,06 (0,872) 0,06 (0,810) 0,12 (1,559) 0,16 (2,101) 0,07 0,26 (1,153) 0,21 (0,948) 0,19 (0,852) 0,29 (1,275) 0,28 (1,235) 0,23 0,09 (1,155) 0,06 (0,803) 0,06 (0,702) 0,14 (1,823) 0,21 (2,613) 0,08 Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Różnice

przestrzenne ZATRUDNIENIE

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Różnice

przestrzenne STOPA BEZROBOCIA

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Różnice

przestrzenne TYPY RYNKÓW PRACY

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Typy powiatowych rynków pracy

zmienne: stopy zatrudnienia dla 4 działów PKD, strukturę wykształcenia ludności o poziom stopy bezrobocia: przeciętne wartości uwzględnianych parametrów w poszczególnych skupieniach

Typy 1 2 3 4 5 6 7 8 Stopa Stopa Stopa zatrudnienia w rolnictwie zatrudnienia w przemyśle zatrudnienia w usługach rynkowych Stopa zatrudnienia w usługach pozarynkowych Udział osób z wykształceniem Udział osób z wykształceniem zasadniczym podstawowym zawodowym Udział osób z wykształceniem średnim ogólnym Udział osób z wykształceniem średnim zawodowym Udział osób z wykształceniem wyższym Stopa bezrobocia 0,03 (0,326) 0,16 (1,343) 0,13 (1,181) 0,10 (0,997) 0,30 (0,851) 0,29 (1,130) 0,08 (1,033) 0,24 (1,062) 0,08 (1,017) 0,21 (0,950) 0,01 (0,097) 0,02 (0,162) 0,11 (0,933) 0,14 (1,161) 0,15 (1,319) 0,18 (1,591) 0,13 (1,369) 0,12 (1,274) 0,25 (0,712) 0,25 (0,686) 0,21 (0,793) 0,22 (0,827) 0,11 (1,516) 0,11 (1,420) 0,29 (1,280) 0,29 (1,279) 0,13 (1,697) 0,14 (1,773) 0,26 (1,173) 0,20 (0,876) 0,00 (0,048) 0,066 (0,640) 0,11 (1,038) 0,27 (2,642) 0,19 (1,884) 0,11 (0,908) 0,104 (0,867) 0,14 (1,128) 0,06 (0,531) 0,10 (0,853) 0,19 (1,686) 0,100 (0,888) 0,11 (0,934) 0,07 (0,610) 0,09 (0,769) 0,14 (1,505) 0,101 (1,049) 0,09 (0,919) 0,08 (0,801) 0,08 (0,840) 0,19 (0,540) 0,381 (1,065) 0,36 (1,017) 0,47 (1,309) 0,43 (1,205) 0,16 (0,612) 0,256 (0,981) 0,30 (1,138) 0,22 (0,857) 0,25 (0,979) 0,16 (2,101) 0,073 (0,985) 0,06 (0,822) 0,06 (0,760) 0,06 (0,805) 0,28 (1,235) 0,222 (0,978) 0,21 (0,946) 0,20 (0,872) 0,20 (0,868) 0,21 (2,613) 0,066 (0,845) 0,06 (0,802) 0,05 (0,677) 0,06 (0,715) 0,18 (0,824) 0,312 (1,394) 0,22 (0,978) 0,16 (0,718) 0,19 (0,862)

Źródło: Grotkowska, Wincenciak (2007)

Toruń i powiat toruński – niektóre, charakterystyczne cechy

Rankingi **

udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub nizszym * udział osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym * udział osób z wykształceniem średnim ogólnym * udział osób z wykształceniem średniem zawodowym lub policelanym * udział osób z wykształceniem wyższym w ludności * stopa zatrudnienia w rolnictwie * stopa zatrudnienia w przemysle * stopa zatrudnienia w usługach rynkowych * stopa zatrudnienia w usługach nierynkowych * stopa bezrobocia (w aktywnych zawodowo) *udział w ludnosci (populacja 15+) ** 1 = najwyższa wartość w danej kategorii na 379 powiat toruński TORUŃ 131 360 27 322 356 361 129 303 23 48 24 349 133 188 333 136 89 31 29 224

Wniosek: powinniśmy wiedzieć, jakie są lokalne źródła bezrobocia i zmian zatrudnienia

(szerzej: jakie są lokalne rynki pracy)

Jakie są warunki: wzrostu zasobów siły roboczej (aktywności zawodowej ludności) zwiększania zatrudnienia podnoszenia produktywności (wydajności) zasobów pracy Jaki jest charakter polskiego bezrobocia i zatrudnienia w skali lokalnej Jakie są skuteczne narzędzia podnoszenia aktywności zawodowej ludności zwiększania zatrudnienia podnoszenia produktywności zasobów pracy Co może skutecznie zmniejszać bezrobocie strukturalne W skali kraju W skali lokalnej

Co trzeba diagnozować i prognozować?

Ludność (z uwzględnieniem struktury w tym głównie cech demograficznych i kapitału ludzkiego) Pracujący (działy/sektory/wielkość firm) Bezrobotni (źródła bezrobocia, charakter: koniunkturalne/strukturalne  przybliżenie: długookresowe, permanentne) Nieaktywni Miejsca pracy (z uwzględnieniem struktury działowo/sektorowej i wielkości firm, oraz wymagań dot. kapitału ludzkiego) Dochody Wynagrodzenia Dochody ze źródeł niezarobkowych

Co trzeba diagnozować i prognozować



dane z otoczenia rynku pracy

Informacje z otoczenia rynku pracy, głównie : Edukacja  tworzenie zasobów kapitału ludzkiego Usługi wpływające na aktywność ekonomiczną (głównie kobiet) Mieszkalnictwo / Dojazdy Zasoby czynników wytwórczych w posiadaniu ludności (lokale, gospodarstwa rolne itp..) Gospodarka Instytucjonalne Prawne Finansowe (szczególnie mające wpływ na koszty/korzyści podejmowania pracy) Dot. działania różnych instytucji i ich skutków w obrębie rynku pracy np. dot. skuteczności programów edukacyjnych (szkolnych), ALMP. publicznego pośrednictwa

Co trzeba diagnozować i prognozować w obrębie rynku pracy - przepływy

WAKATY

Jc Jd J(EU) J(UE) J(EE) Zatrudnienie J(NE) J(EN) NE UE Bezrobocie EU Jd(EU) NU Jd(EN) UN EN Poza siłą roboczą Źródło: Socha, Sztanderska (2000)

Potrzeby diagnostyczne

Dostosowania na rynku pracy

Przepływy: Jc - tworzenie miejsca pracy (wakatu) Jd - likwidacja miejsca pracy (wakatu) J - zwolnienie lub obsadzenie istniejącego miejsca pracy (wakatu) EU - przepływ z zatrudnienia do bezrobocia (utrata/zakończenie pracy i znalezienie się w bezrobociu) EN - przepływ z zatrudnienia poza siłę roboczą (dezaktywizacja zatrudnionych) UE - przepływ z bezrobocia do zatrudnienia (podjęcie pracy przez bezrobotnych) UN - przepływ z bezrobocia poza siłę roboczą (dezaktywizacja/zaniechanie poszukiwań pracy przez bezrobotnych) NE - przepływ spoza siły roboczej do zatrudnienia (podjęcie pracy przez wchodzących na rynek pracy) NU - przepływ spoza siły roboczej do bezrobocia (wejście na rynek w poszukiwaniu pracy)

Informacje o przepływach a potrzeby prognostyczne

Przepływy: Zmiany statusu na rynku pracy: przepływy między stanami Zmiany miejsca pracy, charakteru pracy, zawodu Zmiany przestrzenne - migracje stałe, okresowe, wahadłowe (promień dojazdów do pracy) Zmiany wykonywanego zawodu, zmiany kwalifikacji Ocena stanu i przepływów połączona z analizą czynników sprawczych Cechy uczestników rynku pracy Zastosowane polityki rynku pracy (skuteczność) Uwaga: analiza uwzględniająca grupy odniesienia Czas pozostawania w danym stanie (miejscu), restrukturyzacja wewnątrz stanów  Do innych zawodów wewnętrzny rynek pracy Realokacja pracujących Do innych przedsiębiorstw (zabezpieczenie skutecznej pomocy w okresie pomiędzy zatrudnieniem a zatrudnieniem) Do samozatrudnienia Do innych jednostek terytorialnych

Uzupełnienia monitoringu o dane spoza PULS

Monitoring rynku pracy Popyt na pracę Rynek: • bezrobocie • płace Podaż pracy Gospodarka: prognozy wzrostu produkcji, czynników tego wzrostu, struktury Ludność: wykształcenie, dochody spoza pracy, doświadczenie, czas

Polityki rynku pracy

Omówienie podstawowych źródeł danych i ich wykorzystania

Niezależne instytucje monitorujące i badające rynek pracy

Źródła informacji o rynku pracy

B ADANIA NIESYSTEMOW E S YSTEM MONITOROWANIA RYNKU PRACY

pracy Informacje pierwotne z rejestrów urzędów pracy Informacje pierwotne z Badań aktywności ekonomicznej ludności Informacje pierwotne pracodawców Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań, Powszechny Spis Rolny, badania spoza podstawowego nurtu pozyskiwania danych o rynku pracy

T WORZENIE INFORMACJI O , NIE WYKORZYSTYWANYCH W JEGO MONITOROWANIU

instytucji badawczych, organizacji pracodawców związków zawodowych, NGO itp. Sprawozdania statystyczne urzędów pracy System kompleksowej informacji o rynku pracy urzędów statystycznych

Informacje i analizy, którymi dysponują PSZ na terenie powiatu

Informacje wtórne ze sprawozdań Ministerstwa Finansów Informacje wtórne ze sprawozdań oddziałów ZUS-u Informacje wtórne ze sprawozdań oddziałów KRUS-u Informacje pierwotne urzędów skarbowych Informacje oddziałów ZUS-u Informacje pierwotne oddziałów KRUS-u Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, wojewódzkie urzędy pracy

Statystyka publiczna

Publikowany corocznie program badań Podstawowy zakres badań, częstość, poziom terytorialny, forma upowszechniania wyników Badania cykliczne i jednorazowe Dostosowywany do bieżących potrzeb Baza danych regionalnych

Badania GUS ważne z punktu widzenia analizy rynku pracy

Działy Rynek Pracy oraz Wynagrodzenia , Koszty Pracy i Świadczenia Społeczne są podstawowymi dla ustalenia sytuacji na rynku pracy, tak w wymiarze ogólnokrajowym, jak i lokalnym Wybrane badania działu Ludność i Procesy Demograficzne (przeszłych i przewidywań dotyczących przyszłości) Potrzeba sięgnięcia do badań z działu Mieszkania , należą do koniecznych ze względu na potrzebę obserwacji krajowego i lokalnych rynków pracy na tle stanu demograficznego ludności i jego przemian Infrastruktura Komunalna wynika z konieczności obserwacji uwarunkowań procesów migracyjnych, wpływających na kształtowanie się zasobów ludności na danym terytorium

Badania GUS ważne z punktu widzenia analizy rynku pracy

Dla zrozumienia migracji przydatne są również badania z działu Rachunki Narodowe i Ceny (dysparytet dochodowy między krajem a zagranicą i między różnymi regionami wewnątrz kraju) Badania zaczerpnięte z działu Pomoc Społeczna Warunki Bytu Ludności uzupełniają wiedzę o uwarunkowaniach procesów aktywizacji lub dezaktywizacji zawodowej ludności, powodowanych uzyskiwaniem alternatywnych do pracy źródeł utrzymania, podobnie jak badania z działu , Finanse Publiczne Skala dochodów uzyskiwanych w szarej strefie po części podobnie oddziałuje na legalne zatrudnienie; dlatego uzasadnione jest sięgnięcie po badania szarej strefy z działu Rachunki Narodowe

Badania GUS ważne z punktu widzenia analizy rynku pracy

Odwołanie zaś do badań z działu Edukacja wynika z dwóch powodów: (1) z tego, że kształcenie (i uzyskane w jego następstwie wykształcenie) silnie warunkuje zarówno zachowania na rynku pracy, jak i popyt na pracę, (2) z tego, że kształcenie we wczesnych fazach i zapewnienie opieki nad dzieckiem stanowi okoliczność wpływająca na poziom aktywności zawodowej kobiet Z tego ostatniego powodu przydatne są też dane o opiece w żłobkach z działu Ochrona Zdrowia Dane infrastrukturalne, o majątku trwałym, inwestycjach, wynikach przedsiębiorstw stanowić mogą podstawę oceny strony popytowej krajowego i – szczególnie - lokalnego rynku pracy

Badania GUS ważne z punktu widzenia analizy rynku pracy

Wszystkie są publikowane w programie badań statystycznych Poniżej bardziej szczegółowa charakterystyka tylko demograficznych i dot. rynku pracy Czerwonym kolorem zaznaczone – ważne dla diagnoz i prognoz – badania GUS, z których można uzyskać informacje – z racji ich charakteru na poziomie powiatów

Ludność, procesy demograficzne

Migracje wewnętrzne ludności (badanie stałe, realizowane co kwartał) Migracje zagraniczne ludności (badanie stałe, realizowane jeden raz w roku) Cudzoziemcy w Polsce. Legalizacja pobytu cudzoziemców na terytorium RP pobyty czasowe i stałe (badanie stałe, realizowane co pół roku) Bilanse stanu i struktury ludności według cech demograficznych (badanie stałe, realizowane jeden raz miesiącu w zakresie podstawowych informacji o liczbie ludności, z informacjami udostępnianymi na poziomie powiatów: co kwartał w zakresie liczby ludności z podziałem na płeć, jeden raz w roku w zakresie liczby ludności z podziałem na wiek) Charakterystyka społeczno-demograficzna i ekonomiczna wybranych grup ludności, rodzin i gospodarstw domowych (realizowane jeden raz w roku – w II kwartale, uwzględnia przekrój grup społeczno-ekonomicznych, wykształcenie, źródła utrzymania, najniższym przekrojem dla tych danych jest województwo) Prognozy demograficzne (badanie stałe, realizowane jeden raz w roku, najniższym przekrojem dla tych danych jest województwo)

Rynek pracy

Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) (badanie stałe, realizowane raz na kwartał, tylko wybrane dane reprezentatywne na poziomie województw) Pracujący w gospodarce narodowej (badanie stałe, realizowane raz na kwartał, z tym, ze część wyników dostępna raz na rok, dane gromadzone na poziomie powiatów a nawet gmin, ale udostępniane w przekrojach mało szczegółowych, większość w bardziej zagregowanej postaci) Zatrudnienie, wydatki na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej (badanie stałe, realizowane raz na kwartał, dane gromadzone w przekroju powiatów, jednak nie publikowane na tym poziomie dezagregacji) Bezrobocie rejestrowane (badanie stałe, realizowane co miesiąc, ale część wyników publikowana kwartalnie, dane dostępne na poziomie powiatów)

Rynek pracy

Wolne miejsca pracy w podmiotach zatrudniających 10 osób i więcej, (badanie stałe, raz na kwartał, dezagregacja do poziomu powiatów możliwa, publikacje na nieznanym poziomie podziału terytorialnego, ponieważ pierwsze wyniki badania dopiero pojawią się w maju 2006) Warunki pracy (badanie stałe, raz na rok, poziom województw) Wypadki przy pracy (badanie stałe, raz na rok, poziom województw, niektóre informacje na poziomie powiatów) Strajki. Spory zbiorowe (badanie stałe, raz na rok, poziom województw) Czas pracy (badanie stałe, raz na rok, poziom województw, większość danych bez przekroju terytorialnego, niektóre w przekroju województw)

Rynek pracy

Przyrzeczenia i zezwolenia na pracę wydawane cudzoziemcom w Polsce (badanie stałe, dwa razy w roku, poziom województw) Kontrola legalności zatrudnienia (badanie stałe, raz w roku, poziom województw) Instytucjonalna obsługa rynku pracy (badanie stałe, raz w roku, poziom powiatów, dane niepublikowane) Przejście z pracy na emeryturę (badanie nowe, moduł do BAEL w II kwartale, na poziomie kraju, dane niepublikowane) W 2004 było badanie organizacji i rozkładu czasu pracy (w postaci modułu do BAEL, reprezentatywne na poziomie całego kraju) W wybranych latach jest również realizowane badanie: praca nierejestrowana (ostatnie 2004, brak przekroju terytorialnego) Podejmuje się i inne badania modułowe dołączane do BAEL – 2006 dot. łączenia obowiązków rodzinnych z pracą zawodową, 2008 absolwenci

KSI ZUS jako źródło informacji o rynku pracy

• Wysoka reprezentatywność (informacje o wszystkich objętych ubezpieczeniem w ZUS (12 857 tys. w grudniu 2004 r.) • Ciągłość i systematyczność zbierania informacji • Obowiązkowy charakter składania deklaracji

Ograniczenia podmiotowe bazy danych ZUS

• Zawiera tylko informacje o oficjalnie zgłaszanych do ubezpieczenia społecznego • Brak informacji o: • Pracujących nieoficjalnie • Pracujących, ale ubezpieczonych w KRUS • Bezrobotnych w znaczeniu ekonomicznym, ale nie zarejestrowanych jako bezrobotni • Biernych zawodowo • Konieczność zbadania reprezentatywności bazy ZUS względem całej populacji • Zbierane są dane o płatnikach wg siedziby, a nie miejsca ich działalności

Ograniczenia przedmiotowe bazy danych ZUS

• Ograniczona liczba danych o ubezpieczonych – ograniczenia dotyczące danych o zarobkach: • Część wynagrodzeń nie wymaga wniesienia składek ubezpieczeniowych • Umowy zlecenie/ umowy o dzieło • Osoby pracujące na własny rachunek • Niewiele przekrojów interesujących z punktu widzenia rynku pracy

Zawartość bazy danych ZUS z punktu widzenia rynku pracy: pracujący

• Informacje o zatrudnieniu w różnych przekrojach – od strony podaży i popytu na pracę: • Płeć i wiek (z datą urodzenia) • Sekcji i sektorów gospodarki – REGON • Wielkość firmy • Forma zatrudnienia • Stopień niepełnosprawności • Miejsce zamieszkania, a zatem także klasy miejscowości • Zawodu (pole „nieobowiązkowe”) • Wykształcenia (do r. 2003)

Zawartość bazy danych ZUS z punktu widzenia rynku pracy: bezrobotni

• Zarejestrowani bezrobotni są zgłaszani przez PUP do ubezpieczania społecznego – wyróżnienie osób posiadających prawo do zasiłku • Pobierający świadczenie przedemerytalne

Identyfikacja konkretnych osób w KSI ZUS

• PESEL; największa zaleta systemu • Teoretycznie pozwala na łączenie danych z informacjami z PULSa i na śledzenie przepływów między stanami na rynku pracy (przede wszystkim E U i U E) • Systematyczność informacji: zestawianie kolejnych obrazów rynku pracy • Określanie cech sprzyjających przepływom na rynku pracy - cechy tracących zatrudnienie czy powracających do zatrudnienia: • („wersja marzeń”): płeć, wiek, wykształcenie, grupy zawodowe, sekcje, sektory własności, miejsce zamieszania;

Monitorowanie rynku pracy w dłuższej perspektywie: rola świadczeń społecznych

• Informacje o osobach korzystających ze świadczeń: • Przyczyna przerwy w opłacaniu składek • Rodzaj pobieranego świadczenia • Ważne uzupełnienie danych o pomocy społecznej z systemu POMOST • Możliwość uchwycenia przepływów między aktywnością i biernością zawodową – niezwykle ważna kwestia dla polityki aktywizacji zawodowej w kontekście realizacji celów Strategii Lizbońskiej

KRUS

• NSP i PSR 2002: ponad 8 mln Polaków jest związana z rolnictwem • KRUS: 1,6 mln ubezpieczonych (2003) • Bardzo skąpe informacje dotyczące: płeć, wiek, informacje o gospodarstwie, podleganie w przeszłości innemu ubezpieczeniu • W obecnym stanie rejestry KRUS nie stanowią istotnego źródła informacji o rynku pracy w Polsce

Inne źródła

• Narodowy Fundusz Zdrowia: Centralny Rejestr Ubezpieczonych • System POMOST – podstawowe dane oraz informacje o rodzajach otrzymywanej pomocy • System POLTAX – dane o dochodach, w tym z pracy • Krajowy Rejestr Sądowy – dane o przedsiębiorstwach (spółki, fundacje, stowarzyszenia) • REGON (ale „martwe dusze” tj. nie działające jednostki gospodarcze)

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Zalety (1/2):

Duża obfitość danych o bezrobociu: przez urzędy pracy i przez urzędy statystyczne (z danych przedsiębiorstw), o pracujących: przez urzędy statystyczne (potencjalnie przez Ministerstwo Finans ó w, ZUS i KRUS), o wynagrodzeniach: przez urzędy statystyczne, (potencjalnie przez Ministerstwo Finans ó o rynku pracy, zbieranych w i ZUS).

: Niezależność źr ó deł informacji dane BAEL dot. bezrobocia o tych samych zjawiskach Planowość i systematyczność badań  organizowany bieżący monitoring rynku pracy w PSZ  możliwość konfrontacji i uwiarygodnienia tychże informacji, np. dane rejestrowe i systematycznie i przewidywalnie

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Zalety (2/2):

Jednolitość słownik ó w danych  ta sama nomenklatura dla opisywanych zjawisk (jednakowe podstawy definicyjne) Badania na poziomie indywidualnym (wyciągane z PULS) możliwe na danych z PUP na poziomie powiatu Dane urzęd ó w pracy o bezrobotnych są względnie szczeg ó łowe i precyzyjne obsługi os ó , a system ich gromadzenia elastyczny, żeby można było wykonywać wszystkie zadania im postawione z zakresu b poszukujących pracy, bezrobotnych, pracodawc ó w System PULS umożliwia kreowanie niemal dowolnych zestawień zbiorczych

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Wady (1/4):

Większość danych pierwotnych dotyczących rynku pracy, gromadzonych poza urzędami statystycznymi i urzędami pracy jest nieaktywna w monitorowaniu rynku pracy Informacje o tych samych zjawiskach, pochodzące z r ó żnych źr ó deł, reprezentują zagregowane) r ó żny zakres Utrudnione precyzyjne , nie zawsze jest zatem możliwa ich wzajemna substytucja, czy komplementarne wykorzystanie (dane pierwotne, jak i wskazywanie np. grup szczeg ó lnego ryzyka , czy grup, kt ó rych zagrożenie bezrobociem (lub przedwczesną dezaktywizacją) jest największe Niemożliwe wszechstronne prześledzenie sytuacji na rynku pracy dla bardziej szczeg ó łowo scharakteryzowanych grup os ó b

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Wady (2/4):

Większość bardziej wszechstronnych informacji statystycznych o rynku pracy jest niedostępna na niskich poziomach podziału terytorialnego kraju Znaczna część (wartościowych informacji) nie jest r ó wnież reprezentatywna w przekroju wojew w funkcjach diagnostycznych ó dztw czy powiatów (np. BAEL) Inne informacje (pochodzące z systemu PUP i urzęd Brak korzystania z danych zewnętrznych (np. urzęd ó ó w statystycznych) ze względu na operowanie na informacjach częściowych, nie zastępują BAEL w statystycznych) na poziomie powiat ó w (poza sięganiem do obliczeń dot. st ó p bezrobocia og ó łem, ew. wg płci) Podstawowe informacje, zbierane w PUP, są dostępne wyłącznie w formie formularzy standardowych W niewielkim (albo żadnym) stopniu wykorzystuje się inne przekroje (cechy) danych niż w nich zawartych i to mimo bardzo zr ó żnicowanej sytuacji faktycznej na regionalnych rynkach pracy

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Wady (3/4):

Stosunkowo mało danych o rynku pracy uwzględnia kluczowe cechy kwalifikacyjne Prawie w og : zaw przedsiębiorstw ó Ograniczone są r ó przedsiębiorstwach ó d a nawet wykształcenie, co ogranicza przydatność tych danych dla monitorowania rynku pracy Dotyczy to większości informacji zbieranych przez urzędy statystyczne od le nie ma (poza BAEL) danych o stażu pracy w danym miejscu wnież informacje o ruchliwości w obrębie rynku pracy (przechodzeniu między stanami i miedzy miejscami pracy) Relatywnie ubogie są możliwości śledzenia zatrudnienia w małych , w kt ó rych lokuje się znacząca część zatrudnienia og ó łem. Większość badań zatrudnienia nie obejmuje bowiem tych firm, chociaż ich funkcjonowanie determinuje sytuację na wielu lokalnych rynkach pracy Zdecydowanie og ó słabo jest opisana populacja pracujących w rolnictwie prawie nie ma (tam, gdzie są występują wyłącznie na poziomie lnokrajowym – BAEL, albo są gromadzone zbyt rzadko) – danych o ich kwalifikacjach, czasie pracy, dochodach z pracy w rolnictwie

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Wady (4/4):

Wśr ó d pracujących poza rolnictwem najmniej jest dostępnych danych o samozatrudnionych . Wziąwszy pod uwagę udział obu populacji w liczbie pracujących, jest to brak istotny Słaba koordynacja danych edukacyjnych z danymi o rynku pracy . Taka luka ogranicza prognozowanie rozwoju proces pracy R ó żna częstotliwość badań pożądana jest synchronizacja niekt ó ó w strukturalnych, zachodzących po stronie podażowej a więc i luk miedzy popytem i podażą Całemu systemowi . Z punktu widzenia monitorowania rynku pracy rych analiz, szczeg brakuje elastyczności  zmienia się dynamicznie, co powoduje, że niekt ó ó rynku pracy. Systemowo taka koordynacja nie występuje.

lnie jeśli ich celem jest tworzenie bardziej kompleksowych ocen sytuacji na rynku pracy, w tym stanowiących postawę kształtowania krajowej i regionalnej polityki sytuacja na rynku pracy rych analiz, kategorii problem ó w, czy grup szczeg ó lnego ryzyka (kt ó re są także zr ó żnicowane) nie da się ustawowo zapisać (formularze MPiPS)

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Szanse (1/2):

Bazując na obecnych danych pierwotnych rynku pracy . tego samego źr Ministerstwa Finans ó edukacyjnych dane o edukacji. ó innych celach. Można – jak się wydaje – można stworzyć system uzupełniających się wzajemnie podstawowych analiz funkcjonowania Informacje o bezrobociu mogą pochodzić z rejestr ó w w systemie PULS i Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) GUS, informacje o zatrudnieniu z BAEL i z badań przedsiębiorstw GUS, z dła informacje o wynagrodzeniach, z badań GUS demograficznych i migracyjnych dane o ludności i z badań instytucji Baza danych o wykonywaniu pracy, wynagrodzeniach i o dochodach mogłaby być utworzona w oparciu o badania GUS oraz dane w i ZUS, gromadzone dotychczas wyłącznie w doprowadzić do pełniejszego wykorzystania zasob ó w informacyjnych „ nieaktywnych ” z punktu widzenia monitorowania rynku pracy . Podobna możliwość rysuje się w zakresie wykorzystania badań GUS dot. edukacji.

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Szanse (2/2):

Badania rynku pracy mogą być zsynchronizowane poprzez przyjęcie wsp ó lnych standard ó w informacyjnych: wsp ó lnych słownik ó poszczeg w, wsp kontynuacji.

ó ó lnych kategorii i klas zmiennych. To zadanie w dużym stopniu jest już wykonane, potrzeba tylko jego Potrzebnym i trudnym ale wykonalnym zadaniem jest dostosowanie monitoringu rynku pracy do potrzeb lnych poziomów służb zatrudnienia . Poszczeg ó lne służby mają zr ó żnicowane zadania, wobec czego potrzebują odmiennych informacji na zr ó żnicowanym poziomie uog ó lnienia. Aktualnie gromadzone informacje pozwalają taki projekt przeprowadzić

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Zagrożenia (1/2):

Dostosowanie informacji i ich przetwarzania do potrzeb publicznych służb zatrudnienia wszystkich szczebli terytorialnych napotyka istotne bariery : ograniczonej reprezentatywności niekt niekt ó rych podmiot ó w gospodarczych ó – rych badań statystycznych GUS w przekroju terytorialnym, a szczeg ó lnie na szczeblu najniższym, tj. powiatu, ale nawet wojewódzkim czy regionalnym unikania udzielania informacji dotyczących małych przekroj pracodawc ó ó w ze względu na tajemnicę danych osobowych i ewentualność identyfikacji w, udzielających informacji o rynku pracy Koszty przedsięwzięcia oraz przeszkody natury technicznej (niesp ó jność system ó w informatycznych) i instytucjonalnej (brak aprobaty dla wsp ó łpracy w celach nie związanych bezpośrednio z celami pracy danych instytucji).

Obecny system monitorowania rynku pracy

–

analiza SWOT

Zagrożenia (2/2):

Doprowadzenie do uzyskania większej szczeg ó łowości danych o cechach zawodowych rolnik ó w indywidualnych oraz pracujących na własny rachunek poza rolnictwem wymagałoby znacznie większych nakład ó w na zbieranie informacji niż obecnie się ponosi Skłonność do tworzenia badań lokalnych zamiast rozszerzania badań porównywalnych w skali kraju ( rozwiązanie droższe i mniej efektywne brak porównywalności) Relatywnie najtrudniejszym zadaniem jest zapewnienie przepływu w miarę szczeg R ó ó łowych informacji na wszystkich poziomach podziału terytorialnego kraju. wnie trudnym problemem jest elastyczne funkcjonowanie monitoringu tj. ograniczanie lub poszerzanie szczeg ó łowości raportowania w zależności od sytuacji na rynku pracy, jak r ó wnież zmiana charakterystyk raport ó w pod wpływem zmiennych potrzeb.

Dane własne PSZ a potrzeby diagnoz i prognoz

Problemy Brak własnych danych o podaży pracy, popycie na pracę, płacach itp..

Mała użyteczność sprawozdań Badania nie wykorzystują bardziej zaawansowanych metod statystycznych Zadania

Konieczność pozyskiwania ze źródeł zewnętrznych głównie US możliwość współpracy z ZUS Własne badania (rygory metodologiczne, zapewnienie porównywalności z innymi badaniami) rynku pracy badań  włączenie się w krajowy system monitorowania Archiwizacja nie tylko wyników ale i baz danych z własnych Lepsze wykorzystywanie własnych danych KE)  szczególnie wyjście poza „urzędowe” podstawy analiz Orientacja na zatrudnienie (plus cele sformułowane przez

Problem Wiele informacji GUS bez szans na reprezentaty wność na poziomie powiatu

Dane GUS a potrzeba badania powiatowego rynku pracy

Zadania

Budowa na poziomie lokalnym systemu informacji z udziałem regionalnych US, szczególnie: wielowymiarowych danych o osobach pracujących informacji o płacach wg cech pracujących Posłużenie się statystyką małych obszarów (gdzie to możliwe) Pozyskiwanie danych z większych obszarów i wnioski z analiz typologicznych i korelacyjnych Doreprezentowanie danych krajowych do poziomu województwa przez rozszerzenie BAEL na terenie województwa (ew. podregionów), też z modułami Lokalne badania ankietowe BAEL(T) Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności Torunia Trudniejsze, droższe, ale dające pewne podstawy prognostyczne badania przedsiębiorstw