Transcript Aktywność zawodowa ludności, stany na rynku pracy i

Rynek Pracy I:
Aktywność zawodowa ludności, stany na rynku
pracy i przepływy pomiędzy nimi
Statystyka społeczna
dr Agnieszka Chłoń-Domińczak
Plan wykładu
 Zakres analizy rynku pracy
 Kategorie ludności na rynku pracy
 Źródła informacji o aktywności zawodowej ludności
 Metody analizy aktywności zawodowej ludności
 Przepływy na rynku pracy
 Analizy zatrudnienia
Zakres analiz rynku pracy
 Podaż pracy:
 wielkość i struktura zasobów pracy
 Ludność w wieku produkcyjnym
 Ludność aktywna zawodowo
 Pracujący
 Bezrobotni
 Popyt na pracę
 Wielkość i struktura zatrudnienia
 Wolne miejsca pracy
Ludność a potencjalne zasoby pracy
 Ludność w wieku produkcyjnym
 Potencjalne zasoby pracy
 Ludność w wieku przedprodukcyjnym
 Ludność w wieku poprodukcyjnym
 Określenie wieku produkcyjnego
 Klasyfikacje krajowe – zależne od ustawowego wieku emerytalnego, np. w
Polsce jest to wiek 18-59 lat dla kobiet i 18-64 lat dla mężczyzn
 Klasyfikacja międzynarodowa – EUROSTAT przyjmuje granice 15-64 lata
 Ludność w wieku produkcyjnym mobilnym:
 18 - 44 lata
 Ludność w wieku produkcyjnym niemobilnym
 45 - 64 lata
Determinanty zasobów pracy
 Procesy demograficzne mają wpływ na:
 wielkość
 strukturę według wieku
 strukturę według płci
 strukturę według miejsca zamieszkania
 strukturę według stanu cywilnego
 Edukacja ma wpływ na:
 strukturę według wykształcenia
 strukturę według kwalifikacji
Liczba osób w wieku produkcyjnym
27,500,000
27,000,000
26,500,000
26,000,000
25,500,000
25,000,000
24,500,000
24,000,000
23,500,000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
23,000,000
liczba osób w wieku 15-64 lata
Ludność Polski do 2035 r. według
prognozy GUS z 2008r.
 Ludności Polski będzie
40,000,000
stopniowo kurczyć się
 Znaczne zmiany struktury
wieku
35,000,000
30,000,000
25,000,000
 zmniejszy się liczba osób
najmłodszych (do 17 lat),
 silnie spadnie liczba osób w
wieku 18-59/64 lata,
 silnie wzrośnie liczba osób w
wieku poprodukcyjnym
20,000,000
15,000,000
10,000,000
5,000,000
5 i mniej lat
6-17 lat
18-23 lata
45-64 lata
65-79 lat
80 lat i więcej
Źródło: prognoza demograficzna GUS z 2008r.
24-44 lata
2035
2033
2031
2029
2027
2025
2023
2021
2019
2017
2015
2013
2011
2009
2007
0
Determinanty zasobów pracy:
 ekonomiczne (popyt na pracę, wynagrodzenia),
 instytucjonalne (uregulowania dotyczące systemu
zabezpieczenia społecznego)
 społeczne (wydłużenie okresu kształcenia, zwiększenie
dostępu do kształcenia, emancypacja kobiet)
Status ludności na rynku pracy
 Osoby bezrobotne:
 Osoby które w minionym tygodniu nie miały pracy,
poszukiwały jej i były gotowe do jej podjęcia
 Osoby pracujące:
 Osoby, które w minionym tygodniu wykonywały pracę
przynoszącą zarobek lub dochód przez co najmniej godzinę
lub miały pracę, ale jej czasowo nie wykonywały
 Osoby aktywne zawodowo: to osoby pracujące i
bezrobotne
 Osoby nieaktywne zawodowo (bierne) to pozostałe osoby
Definicje Międzynarodowej Organizacji Pracy stosowane
powszechnie w badania europejskich (statystyki Eurostatu,
badania krajowe i zagraniczne)
Źródła informacji o aktywności
zawodowej ludności
 sprawozdawczość statystyczna
 bieżące szacunki
 badania reprezentacyjne
 spisy powszechne
Aktywność zawodowa ludności w statystyce
publicznej:
 Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)
 Pracujący w gospodarce narodowej
 Bezrobocie rejestrowane
BAEL
 BAEL stanowi źródło informacji o
 wielkości zasobów pracy,
 ich strukturze według podstawowych cech demograficznych i
społecznych,
 przestrzennego rozmieszczenia zasobów siły roboczej i statusu na rynku
pracy.
 BAEL dostarcza informacji dotyczących rozmiarów i struktury
populacji osób aktywnych zawodowo, do obserwacji tempa i
kierunków zmian zachodzących w poziomie aktywności zawodowej
ludności z uwzględnieniem pracujących, bezrobotnych i biernych
zawodowo, w tym podstawowych danych do wskaźników
strukturalnych z zakresu rynku pracy.
BAEL
 Badanie obejmuje gospodarstwa domowe oraz osoby w wieku
15 lat i więcej, będące członkami tych gospodarstw,
zamieszkałe w ok. 55 tysiącach mieszkań wylosowanych do
badania (dwukrotne zwiększenie próby od 2010 r.)
 Badanie jest przeprowadzane co kwartał, ze względu na
specyfikę doboru próby możliwe jest przeprowadzenie analiz
panelowych (na panelach rocznych lub kwartalnych).
 Ze względu na wielkość próby, znacząca część informacji jest
dostępna i reprezentatywna na poziomie wojewódzkim,
jednak w przypadku większej dezagregacji ze względu na
cechy indywidualne, informacje na tym poziomie nie są
dostępne.
BAEL: badania modułowe
 Poza badaniem standardowym, do BAEL
przeprowadzane są badania modułowe:
badanie organizacji i rozkładu czasu pracy (2004)
praca a obowiązki rodzinne (2005)
przejście z pracy na emeryturę (2006)
wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane z pracą
(2007)
 przepływy ludności związane z zatrudnieniem (2008)
 wejście ludzi młodych na rynek pracy (2009)
 praca nierejestrowana (2004, 2009)




 Zakres badań modułowych:
 zgodnie z harmonogramem Eurostat
 zgodnie z potrzebami krajowymi
BAEL a ludność w wieku produkcyjnym
 BAEL dostarcza informacji na temat rozmiaru i struktury populacji osób
aktywnych i biernych zawodowo (bez osób zamieszkałych w gospodarstwach
zbiorowych, tzn. w hotelach pracowniczych, internatach, domach
studenckich, koszarach wojskowych, domach opieki społecznej itp. oraz bez
członków gospodarstwa domowego przebywających za granicą) w
powiązaniu z cechami:
 płeć, wiek,
 poziom i dziedzina wykształcenia, rok ukończenia szkoły,
 miejsce zamieszkania,
 stopień pokrewieństwa z głową gospodarstwa domowego, stan cywilny,
 indywidualne źródło utrzymania,
 niepełnosprawność,
 rejestracja w urzędzie pracy oraz fakt pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
 dokształcanie poza systemem edukacji szkolnej (czas trwania dokształcania, cel,
dziedzina), uczęszczanie do szkoły, główne i dodatkowe źródło utrzymania
gospodarstwa domowego,
 status na rynku pracy przed rokiem,
 poszkodowanie w wypadku przy pracy.
BAEL a pracujący

W przypadku pracujących, zakres informacji zawartych w BAEL obejmuje:
 czas pracy, przyczyny innego niż zwykle wymiaru czasu pracy, pełny/niepełny wymiar czasu














pracy,
rodzaj działalności głównego i dodatkowego miejsca pracy,
status zatrudnienia w głównym i dodatkowym miejscu pracy,
sektor własności głównego miejsca pracy,
wykonywanie pracy w nietypowych warunkach (na zmiany, wieczorem, w nocy, w soboty lub
niedziele),
liczba osób pracujących w firmie będącej głównym miejscem pracy,
rodzaj umowy o pracę w głównym i dodatkowym miejscu pracy (praca na czas nieokreślony i
określony, w tym czas jej trwania),
zawód wykonywany,
wysokość wynagrodzenia netto pracowników najemnych,
staż pracy, poszukiwanie pracy innej niż wykonywana,
kraj i region miejsca pracy,
pełnienie obowiązków nadzorczych,
umowa o pracę z agencją pracy tymczasowej,
zaangażowanie publicznych instytucji ds. zatrudnienia w znalezienie aktualnej pracy,
dojazdy do miejsca pracy (odległość, środki transportu, częstotliwość, czas dojazdu);
BAEL a bezrobotni i bierni zawodowo
 Dla bezrobotnych zakres badania to:
 przyczyny oraz data odejścia z ostatniego miejsca pracy,
 status zatrudnienia i zawód wykonywany w ostatnim





miejscu pracy,
sektor własności i rodzaj działalności ostatniego miejsca
pracy,
metody poszukiwania pracy,
okres poszukiwania pracy,
przyczyny poszukiwania pracy,
rodzaj poszukiwanej pracy (pełny lub niepełny wymiar czasu
pracy)
 Dla biernych zawodowo BAEL pozwala na określenie
przyczyn bierności zawodowej i możliwości aktywizacji
zawodowej.
Pracujący w gospodarce narodowej
 Celem badania jest dostarczanie informacji o
pracujących w Polsce.
 Bieżąca, operatywna obserwacja zachodzących
zmian dostarcza informacji o sezonowych
wahaniach liczby pracujących, a obserwacje
dokonywane w dłuższych okresach informują o
zmianach strukturalnych zachodzących w
gospodarce narodowej.
 Badanie pracujących umożliwia określenie liczby,
dynamiki i zróżnicowania pracujących według
rodzajów działalności, sektorów i form własności
oraz ich przestrzennego rozmieszczenia.
Pracujący w gospodarce narodowej
 Badaniem objęte są podmioty prowadzące działalność
gospodarczą:
 zaliczone do sektora przedsiębiorstw - o liczbie pracujących
50 osób i więcej - badanie pełne miesięczne i roczne, o
liczbie pracujących od 10 do 49 osób - badanie
reprezentacyjne miesięczne (10% jednostek) i roczne
badanie pełne,
 o liczbie pracujących do 9 osób - objęte rocznym badaniem
reprezentacyjnym (próba 5%),
 pozostałe jednostki prowadzące działalność gospodarczą kwartalne i roczne badanie pełne.
 Jednostki sfery budżetowej państwowej i samorządowej
objęte są kwartalne i roczne badaniem pełnym.
Bezrobocie rejestrowane
 Celem badania jest pozyskiwanie danych o liczbie i strukturze
bezrobotnych, zarejestrowanych w urzędach pracy, według
cech demograficzno-społecznych, doświadczenia zawodowego
i czasu pozostawania bez pracy oraz o płynności bezrobocia z
uwzględnieniem przekrojów terytorialnych.
 Badaniem objęte są:
 powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy w zakresie: osób
zarejestrowanych w urzędach pracy i uznanych za bezrobotne
oraz osoby poszukujące pracy,
 powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, Komenda Główna OHP,
urzędy wojewódzkie, MPiPS (dysponent Funduszu Pracy) w
zakresie przychodów i wydatków Funduszu Pracy,
 powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy w zakresie: osób
niepełnosprawnych, zarejestrowanych w urzędach pracy
Bezrobocie rejestrowane
 Badanie swoim zakresie obejmuje informacje na temat:
 liczby i struktury bezrobotnych według:

cech demograficzno-społecznych (wiek, płeć, poziom wykształcenia),

miejsca zamieszkania (miasta, wieś),

pozostawania w szczególnej sytuacji na rynku pracy

doświadczenia zawodowego (staż pracy, sektor własności, sekcje PKD, zawód) i czasu pozostawania bez
pracy,
 płynności bezrobocia (napływ do bezrobocia oraz odpływ z bezrobocia
według przyczyn, w tym wybrane kategorie bezrobotnych: długotrwale
bezrobotni; do 25. roku życia; powyżej 50. roku życia; zamieszkali na wsi;
z prawem do zasiłku);
 liczby i struktury osób poszukujących pracy (płeć, niepełnosprawni
niepozostający w zatrudnieniu, cudzoziemcy z krajów UE);
 liczby i struktury osób niepełnosprawnych bezrobotnych oraz
poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu według:

cech demograficznych, społecznych i zdrowotnych, w tym według stopnia i przyczyn niepełnosprawności,

napływu do bezrobocia oraz odpływu z bezrobocia według przyczyn, cech demograficznych, społecznych
oraz zdrowotnych,

czasu pozostawania bez pracy w korelacji z cechami demograficznymi, społecznymi i zdrowotnymi;
Bezrobocie rejestrowane
 Zakres badania to też informacje na temat:
 aktywnych form promocji zatrudnienia: szkoleń, prac




interwencyjnych, robót publicznych, staży, przygotowania
zawodowego w miejscu pracy, prac społecznie użytecznych, usług
poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, pomocy w
aktywnym poszukiwaniu pracy (kluby pracy);
ofert pracy według sektorów własności i sekcji PKD oraz
zawodów;
uczestnictwa w programach współfinansowanych z Europejskiego
Funduszu Społecznego: projektach systemowych realizowanych
przez powiatowe urzędy pracy, projektach konkursowych
realizowanych przez inne instytucje;
stanu środków Funduszu Pracy, zobowiązań i należności oraz
przychody i wydatki Funduszu Pracy;
zgłoszeń zwolnień z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zwolnień
monitorowanych - liczba zakładów pracy oraz liczba osób objęta
tymi formami, w podziale na sektor publiczny i prywatny.
Metody analizy aktywności zawodowej
ludności
 miary absolutne – mierzą wielkość badanej populacji
 liczba aktywnych zawodowo w danym okresie
 poziom zatrudnienia w sektorze prywatnym
 liczba osób bezrobotnych w danym okresie
 miary względne – mierzą natężenie rozpatrywanych
procesów
 współczynniki aktywności zawodowej ludności
 wskaźniki zatrudnienia
 stopy bezrobocia
 miary struktury populacji
Liczba osób aktywnych zawodowo w
Polsce
17,800
17,600
17,400
17,200
17,000
16,800
16,600
16,400
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
aktywni zawodowo
Źródło: EUROSTAT
Ogólny współczynnik
aktywności zawodowej ludności
(labour force participation rate)
LFPRt 
A
Lt
Lt
 100,
gdzie:
LtA- liczba osób aktywnych zawodowo w okresie t,
Lt- liczba ludności w wieku 15 lat i więcej w okresie t (średnia w okresie t).
Cząstkowy współczynnik
aktywności zawodowej ludności
Przykład:
Cząstkowe współczynniki aktywności zawodowej kobiet według wieku x dla okresu t
wyznacza się według wzoru:
LFPRxK,t 
LAK
x,t
LKx,t
100
gdzie:
LAK
x , t - liczba kobiet aktywnych zawodowo w wieku x w okresie t,
LKx ,t - liczba kobiet w wieku x w okresie t.
Ogólny wskaźnik zatrudnienia
(employment rate)
ERt 
PR
Lt
Lt
 100
,
gdzie:
LtPR- liczba osób pracujących w okresie t,
Lt - liczba ludności w wieku 15 lat i więcej w okresie t.
Cząstkowe wskaźniki zatrudnienia
ER xK,t 
LPRK
x ,t
K
x ,t
L
100
gdzie:
LPRK
x , t – liczba kobiet pracujących w wieku x w okresie t,
LKx ,t
– liczba kobiet w wieku x w okresie t.
Stopa bezrobocia
(unemployment rate)
,
gdzie:
LtB
UNRt  A  100
Lt
LtB – liczba osób bezrobotnych w okresie t,
LtA – liczba osób aktywnych zawodowo w okresie t.
Aktywność zawodowa, bezrobocie i
zatrudnienie w Polsce
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
aktywność zawodowa
Źródło: Eurostat
stopa bezrobocia
wskaźnik zatrudnienia
Aktywność zawodowa mężczyzn i kobiet
75.0
70.0
65.0
60.0
55.0
50.0
45.0
40.0
mężczyźni
kobiety
Zatrudnienie i bezrobocie w UE
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
Przepływy na rynku pracy
 Metoda przepływów na rynku pracy (stock-flow analysis)
łączy:
 Zmiany zasobów pracy
Zmienna zasobu (stock variable)
 Napływ osób na rynek pracy
 Odpływ osób z rynku pracy
Zmienne strumieni (flow variables)
 Przedmiot analizy:
 Wielkość strumieni
 Ich struktura
 Ich natężenie
Schemat analizy przepływów na
rynku pracy
• Absolwenci
• Reaktywizowani
• Aktywizowani
Napływ
Zasoby pracy
• Pracujący
• Bezrobotni
• Zmarli
• Emeryci
• Podejmujący naukę
• Utracili zdolność do pracy
• Inni
Odpływ
Schemat analizy przepływów między
podstawowymi stanami na rynku pracy
Pracujący
Bezrobotni
Poza zasobami
pracy
Schemat analizy przepływów rynku pracy na
podstawie danych indywidualnych
Status na rynku
pracy
w okresie t -1
Pracujący (j’=1)
Status na rynku pracy w okresie t
pracujący (j=1) bezrobotny (j=2)
Przepływy na rynku pracy
L j ' j ,t 1,t
Bezrobotny (j’=2)
Bierny (poza
rynkiem)
(j’=3)
L
j, t
bierny (j=3)
Odpływ
O j ' j ,t 2,t
Napływ
I
L
1,t
L j ',t 1
L
1, t  1
L
2, t  1
L
3,t  1
j , t  1, t
L
2, t
L
3, t
Szacowanie prawdopodobieństw zmiany stanu na
rynku pracy na podstawie analizy przepływów
Prawdopodobieństwo zmiany statusu na rynku pracy
Wykształcenie i status
na rynku pracy w 2003
w latach 2003-2005
Status na rynku pracy w 2005
pracujący
Wyższe
0,91
pracujący
0,51
bezrobotny
0,17
bierny zawodowo
Średnie
0,83
pracujący
0,38
bezrobotny
0,17
bierny zawodowo
Zasadnicze zawodowe i podstawowe
0,75
pracujący
0,32
bezrobotny
0,10
bierny zawodowo
bezrobotny
bierny zawodowo
0,02
0,20
0,04
0,07
0,29
0,78
0,06
0,30
0,08
0,11
0,32
0,74
0,09
0,35
0,09
0,16
0,33
0,81
Analizy zmiany zatrudnienia
 Analiza zmiany zatrudnienia
 Przyrosty absolutne – różnica poziomu badanego
zjawiska w porównywalnych momentach
 Przyrosty względne – stosunek przyrostu absolutnego
do poziomu zjawiska w okresie wyjściowym
 Dynamiki (indeksy)
 Stosunek poziomu zjawiska w badanym okresie do poziomu
zjawiska w okresie przyjętym za podstawę porównań
Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2007
Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2010
Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2010
Analiza struktur zatrudnienia
 Według cech zatrudnionych
 Wiek
 Płeć
 Wykształcenie
 Miejsce zamieszkania
 Według sektora własności
 Według sektora ekonomicznego
 Według sekcji
 Według zawodów
 Według statusu zatrudnienia
 Według wymiaru czasu pracy
 Według typu umowy o pracę
Źródło: DAE MPiPS
Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2007
[email protected]