Transcript ruda sląska moje miasto

RUDA ŚLĄSKA
Przewodnik po mieście
Ruda Śląska
To miasto położone w południowej części Polski, w
województwie śląskim. Wyróżnia się w mieście jedenaście
dzielnic:
1. Orzegów
2. Godula
3. Ruda
4. Chebzie
5. Nowy Bytom
6. Bielszowice
7. Bykowina
8. Wirek
9. Halemba
10. Kochłowice
11. Czarny Las

Historia miasta
Ruda Śląska - istniała już w 1243 roku. Jej obszar obejmował wówczas 50 włók czyli
1220 ha. Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud
metali. Doprowadziło to do odkrycia znacznie cenniejszego produktu - węgla
kamiennego w drugiej połowie XVII wieku. Obfite zasoby węgla przyciągały wielu
przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując kopalnie, huty, koksownie
oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców i zmieniło oblicze
rudzkiej wsi.
Czas okupacji hitlerowskiej to kolejne bolesne daty w historii miasta. Na terenie Starej
Kuźnicy powstał w 1942 roku oddział obozu koncentracyjnego z Oświęcimia.
Niemal natychmiast po zakończeniu walk rozpoczęli ratowanie swoich zakładów i
przygotowanych do zalania kopalń. Dzięki nim nie ustało wydobycie węgla.
W 1951 roku w wyniku zlikwidowania powiatu katowickiego stworzono z nich dwa
miasta wydzielone: Nowy Bytom i Rudę. W 1959 roku oba miasta połączono i tak
powstała dzisiejsza Ruda Śląska.
Ziemia Rudzka wchłonęła wielu przybyszy spoza Śląska, zachęconych pracą w
kopalniach. Mimo to miasto pozostało najbardziej śląskim miastem.
Obecnie Ruda Śląska liczy 11 dzielnic i obejmuje obszar 77,73 km².
Bielszowice
Pierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r., występuje wówczas w
dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki
Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl. (dawniej
zwanej Starowiejską).
Już w 1440 r. istniał w Bielszowicach drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych. Na
jego miejscu w 1883 r. zbudowano obecny, murowany kościół pw. św. Marii
Magdaleny, projektu mistrza budowlanego Philippa z Gliwic.
Wygląd obecnego kościoła w Bielszowicach
Wirek
Obecny Wirek wzmiankowany jest w urbarzu z 1603 r. W 1661 r. występuje jako Nowa
Wiesz. Wieś powstała nad Kochłówką (Potokiem Bielszowickim). W 1802 r.
powstała tu kopalnia węgla 'Gottessegen' (Błogosławieństwo Boże), z której
zachował się do dziś budynek nadszybia szybu 'Aschenborn" (Andrzej) z lat 70-tych
XIX wieku w formie nawiązującej do baszty obronne.
Najbardziej znane jest jednak osiedle domków robotniczych
„Ficinus”. Obecnie wyglądają tak:
Nowy Bytom
Największy na Śląsku zegar słoneczny na skrzyżowaniu Rozamunda (nazwa
pochodzi od nieistniejącej już huty cynku Rozamunda).
W Nowym Bytomiu znajduje się również Urząd Miejski
Miasta Ruda Śląska
Ruda
W Rudzie znajdują się ruiny zamku zbudowanego prawdopodobnie pod koniec XIV wieku, przez
ród Rudzkich. obiekt przypuszczalnie należał do Jana Gierałtowskiego (m.in. właściciela zamku w
Chudowie).W pierwszej połowie XVII wieku podczas wojny trzydziestoletniej obiekt został
zniszczony. Do dziś zachowały się tylko kamienne fragmenty murów o grubości do 3 metrów
wskazujące na średniowieczną metrykę tego obiektu, jednak do tej pory nie przeprowadzano
żadnych badań archeologicznych dotyczących tego założenia.
Kochłowice
Kochłowice dawniej samodzielna gmina. Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy Bytom, a od 1959 miasta
Ruda Śląska.
Kościół pw. Matki Boskiej z Lourdes zbudowano w miejscu wcześniejszego drewnianego
kościoła z 1670, wybudowanego na najstarszym cmentarzu w Rudzie Śląskiej. Organy 10głosowe, balaski, balustrada chóru, późnobarokowa ambona wisząca, kamienna chrzcielnica
(obecnie kwietnik); wyposażenie XIX-wieczne: witraże w prezbiterium z 1885, ołtarze boczne;
wyposażenie XX-wieczne: ołtarz główny w formie groty lourdzkiej -z cegły obsypanej gruzem
skalnym. Od 19.12.2008 roku jest to Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes.
Parafia Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach
Halemba
Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko kuźnicy obok mostu na Kłodnicy.
Obszar ten był zwany Kuźnicą. W 1942 zaczęto budowę szybu "Godulla" i kontynuowano po
wojnie, powstała w ten sposób kopalnia Halemba. Jest to pierwsza kopalnia w Polsce utworzona
po II wojnie światowej. Jej budowę rozpoczęły w 1943 niemieckie zakłady „Schaffgotsch", a
uroczyście oddana do eksploatacji została ona 1 lipca 1957.


Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys.
mieszkańców.
Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej
Słownik gwary śląskiej

A
ajmer – wiadro
ańfachowy – zwyczajny, byle jaki, prostacki
apfelzina – pomarańcza
asić sie– chwalić się
aszynbecher – popielniczka
augustki – jabłka papierówki

B
babrać – brudzić
bajtel – dziecko, chłopiec
bajzel – nieporządek, bałagan
bojtel – worek, torebka
borok – nieborak
bryle – okulary
•C
chichrać się – śmiać się
ciepać – rzucać
cudować - wydziwiać
cug – pociąg
cyganić – kłamać
ćmi się – zmierzcha
•D
deka – koc
dekować – nakrywać do stołu
do kupy – razem, wspólnie
drap – szybko
durch – ciągle
dzieciontko – podarunek pod choinkę
dziołcha – dziewczyna

E

G
elefant- słoń
galoty- spodnie
elektrykorz- elektryk
galert- galaretka
elemyntorz- elementarz
glacoń- łysy
eszcze- jeszcze
gorko- gorąco
eli- jeżeli
gyry- nogi
elwer- bezrobotny
gywera- karabin

F

H
fach- zawód
haja- awantura
fajer- święto
hasiok- śmietnik
fandzola- fasola
heft- zeszyt
fest- mocno
hołzyntregi- szelki
flaszka- butelka
haszpa- agrafka
fusbal- piłka nożna
haziel- ubikacja

I

K
izba- pokój
kaj- gdzie
ino- tylko
kachlok- piec kaflowy
inakszy- inny
kapuca- kaptur
interesantny- interesujący
kokot- kogut
isto- naprawdę
kecka- spódniczka
ipta- oferma
kara- taczka

J

L
ja- tak
lecieć- biegnąć
jedła- jodła
lacie- obuwie domowe
jegła- igła
leje- pada
jajco- jajko
luft- powietrze
jadymy- jedziemy
lyże- łóżko
jakla- bluza
luftować- wietrzyć

Ł

N
łachy- ubrania
na- proszę
łobiod- obiad
niyrob- nierób
łobroz- obraz
narychtowac- przygotować
łogiyń- ogień
nikaj- nigdzie
łoziym- osiem
nudelzupa- rosól z makaronem
łoroz- na raz
nupel- smoczek

M

O
macha- mina
oma- babcia
maras- brud
opa- dziadek
matlać- plątać
owerol- dres
migym- szybko
oplerek- parówka
mlyko- mleko
okompać się- umyć się
mota- ćma
ostuda- kłótnia

P

S
parfin- perfum
siednonć- usiąść
paryzol- parasol
skuli- z powodu
pedzieć- powiedzieć
smażonka- jajecznica
piechty- pieszo
strup- gojąca się rana
pecynek- bochenek chleba
syr- ser
pieszczonek- pierścionek
szaty- sukienka

R

T
rant- brzeg czegoś
tasia- torba
ruby- gruby
tulpa- tulipan
ryczka- krzesełko
tytka- papierowa torba
rzykać- modlić się
trocha- trochę
rolszuły- wrotki
trowa- trawa
rewiyr- zwolnienie lekarskie z pracy
tygel- patelnia

U

Z
ujek- wujek
zadek- tył
umarlok- nieboszczyk
zandale- sandały
ukroć- ukroić
zbulić- zburzyć
ukidany- poplamiony
zesel- fotel
ufifrać się – pobrudzić się
zoki- skarpetki
ujechać- poślizgnąć się
zołza- sos

W
westa- kamizelka
woszt- kiełbasa
wyduldać- wypić
wyro- łóżko
wywiórka- wiewiórka
wyklupać- wytrzepać
Źródła:
 Mapahttp://www.google.pl/
 Herb http://pl.wikipedia
 Flaga
http://pl.wikipedia.org/
 Słownik:
 http://www.godka.pl/slo
wnikslaski.html
 Ficinus
 http://turystyka.gazeta.p
l/
 Urząd
 http://www.google.pl/i
AUTORZY :
Karolina Strucińska
Martyna Studnik
Gimnazjum nr 14 im. prof.
Jana Karskiego w Rudzie
Śląskiej