Transcript Ruda *l*ska - Ruda Śląska wczoraj i dziś.
Slide 1
Ruda Śląska – miasto położone w południowej
Polsce, w województwie śląskim, w centrum
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).
Graniczy z Zabrzem, Bytomiem, Świętochłowicami,
Chorzowem, Katowicami, Mikołowem
i Gierałtowicami
Slide 2
W obecnej chwili wyróżnia się w mieście
jedenaście dzielnic:
Orzegów
Godula
Ruda
Chebzie
Nowy Bytom
Bielszowice
Bykowina
Wirek
Halemba
Kochłowice
Czarny Las
Slide 3
ZASŁUŻENI DLA
RUDY ŚLĄSKIEJ
Franciszek Ballestrem prawowity właściciel miasta
Karol Godula ojciec sukcesu gospodarczego Rudy Śląskiej w
XIX/XX wieku
Otylia Jędrzejczak olimpijska złota medalistka
w pływaniu
Michael Bemben piłkarz Górnika Zabrze
Henryk Bista aktor teatralny i filmowy
Vincent Burek malarz i grafik
Maksymilian Chrobok działacz społeczny
Thomas Cichon piłkarz
Adam Danch piłkarz Górnika Zabrze
Marek Garmulewicz zapaśnik
Damian Gorawski piłkarz Górnika Zabrze
Slide 4
Krzysztof Hanke kabareciarz
Andrzej Klasik profesor zwyczajny AE, rektor GWSP
Piotr Latoska rzeźbiarz, uczeń
Xawerego Dunikowskiego
Robert Nawrocki polski żużlowiec
Marek Plawgo polski lekkoatleta
Andrzej Pluta koszykarz
Ernest Pol piłkarz Górnika Zabrze i reprezentacji
Polski, jeden z najlepszych polskich piłkarzy
Grzegorz Poloczek kabareciarz
Zuzanna Radecka biegaczka
Wojciech Świtała pianista
Janusz Wykpisz wokalista, tekściarz
Grzegorz Tobiszowski poseł
Andrzej Urny artysta
Erwin Wilczek piłkarz Górnika Zabrze, uczestnik
finału PZP 1970
Slide 5
Dariusz Gnatowski aktor
Artur Sobiech piłkarz Poloni Warszawa
Andrzej Gąszczyk (Papa-Gonzo) wokalista
Gangu Olsena
Ewa Blacha Kawaler Orderu Uśmiechu
Zbigniew Szczerbiński perkusista
zespołu Dżem
Aktualnym Prezydentem Rudy Śląskiej jest
Grażyna Dziedzic,
która wygrała wybory w 2010r.
Slide 6
W 1179 r. teren obecnego miasta został odłączony od Małopolski i włączony do Śląska
(przeniesie tego rejonu z diecezji krakowskiej do wrocławskiej). Obecna dzielnica
Ruda istniała jako wieś już w 1243. O jej lokacji na prawie niemieckim wspomina tzw.
Rejestr Ujazdu, sporządzony w latach 1295-1305. Na podstawie tego dokumentu
można stwierdzić, że obszar miasta obejmował wówczas 50 włók czyli 1220 ha.
Różnorodne jest pochodzenie nazw miejscowości znajdujących się obecnie w obrębie
Rudy Śląskiej. Nazwa "Ruda" łączy się z rudami żelaza, które dawniej wydobywano
na tym terenie. "Kochłowice" wiążą się z osobą Kochła, którego własnością były łąki
nad Kłodnicą. Potok ten dał nazwę wsi: Kłodnicy (obecnie część Halemby). Dopływ
Kłodnicy – Bielcza stał się podstawą do utworzenia nazwy "Bielszowice". W 1313
właścicielem wsi Ruda był Marcin z Orzegowa. W 1360 po raz pierwszy wzmiankuje
się Kochłowic (jako "Kochłowa Łąka"). W 1401 wzmiankowany jest zamek w Rudzie
należący do rodu Rudzkich. W 1440 r. powstał pierwszy kościół (drewniany) w
Bielszowicach. W 1472 r. właścicielem wsi Bielszowice jest Matiey Bielczowsky
(Maciej Bielczowski). W 1478 po raz pierwszy wzmiankowana jest wieś Kłodnica.
W 1543 r. właścicielem Rudy jest Jan Gierałtowski.
Slide 7
Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to
do odkrycia znacznie cenniejszego produktu – węgla kamiennego w II poł. XVII wieku.
Prawie każde górnicze miasto szczyci się legendą, która opowiada, że węgiel kamienny dzięki
zrządzeniu losu odkryli pastuchowie. Oni to mieli zauważyć właściwości "czarnych
kamieni", którymi otaczali ogniska. Legenda jest bardzo rozpowszechniona na Górnym
Śląsku, ale to właśnie w Rudzie pokłady węgla wychodziły na powierzchnię, a z tego faktu,
już niedaleko do odkrycia dokonanego przez pastuchów. Tak więc od 1740 r. na terenie Rudy
rozpoczęły się formalne starania o nadanie kopalń. Trudno jeszcze jednak mówić o
górnictwie skoro w 1752 r. załoga pierwszej na Górnym Śląsku kopalni – "Brandenburg" –
liczyła 2 górników fachowców sprowadzonych z Saksonii.
Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując
kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców
i zmieniło oblicze rudzkiej wsi. Rolnictwo ograniczało się do drobnych gospodarstw, których
właściciele pracowali również w przemyśle. W 1889 r. w Rudzie, dzisiejszej dzielnicy Rudy
Śląskiej zamontowano oświetlenie elektryczne, dzięki czemu Ruda stała się pierwszą wsią
w Rzeszy Niemieckiej posiadającą to udogodnienie.
Slide 8
W krajobrazie Rudy zaczęły pojawiać się osiedla robotnicze, otaczające
zwartymi kompleksami tereny kopalni. Miejscowi potentaci zaczęli
tworzyć warunki życia dla bardzo swoistego stanu społecznego, jakim
byli górnicy. Żyjąc w cieniu kopalni, widząc ciągle ręce czarne od
węgla, dorastając i umierając w rzeczywistości nierozerwalnie
związanej z kopalnianymi chodnikami – ludzie ci tworzyli swoją
własną, niepowtarzalną kulturę. W 1918 r. powstało tu Towarzystwo
Gimnastyczne "Sokół" a od 1919 Towarzystwo Czytelni Ludowych
oraz polskie towarzystwa śpiewacze "Dzwon" i "Promień". Powstała
także założona przez mieszkańców Polska Organizacja Wojskowa
Górnego Śląska (organizatorzy A. Gruchel i Wiktor Weidemann).
W czasie strajku szkolnego polskich dzieci w czerwcu 1920 przeciwko
niemieckim represjom protestowało 1 317 uczniów.
Slide 9
W latach 1919-1921 w czasie powstań śląskich w walkach
uczestniczyłv o 3 000 osób z terenu Rudy Śląskiej.
Strajk generalny, który przyspieszył wybuch I Powstania został
zapoczątkowany lokautem w kopalni "Lithandra".
O Rudę prowadzono także zwycięskie dla powstańców
walki w II powstaniu śląskim w dniach 2/3 sierpnia 1920 r.
Do dziś trwa w Rudzie pamięć o takich działaczach z okresu
powstań jak: Wincenty Janas, Piotr Niedurny. Powstania śląskie
zapisały się krwawymi kartami w historii miasta i pozostawiły za
sobą liczne nagrobki na rudzkich cmentarzach, jednak w ich wyniku
przeprowadzono plebiscyt, w którym mieszkańcy Rudy
w większości wskazali, że chcą by Ruda Śląska była przyłączona
do Polski
Slide 10
Wieś zaczęła się w szybkim tempie rozrastać, powstawały kolonie
przy obecnych ulicach Katowickiej, 1 Maja, Bytomskiego, Kubiny,
Robotniczej. Przy ulicy Kubiny zachowały się domy robotnicze, które
dzisiaj służą jako pasaż handlowy. Pierwsza szkoła powstała w
Wirku w 1856, na jej potrzeby przekształcono więzienie przy obecnej
ulicy Tuwima. Natomiast pierwsza szkoła w Nowej Wsi powstała w
1863. Kolejne powstały w latach 1896, 1902 oraz 1937. Pierwsza
kaplica pw. św. Wawrzyńca znajdowała się w więzieniu. Pierwszy
kościół zbudowano w latach 1873-1874, znajdował się on przed
wejściem do dzisiejszego kościoła. Kościół pw. św. Wawrzyńca
i św. Antoniego zbudowano według projektu Ludwika Schneidera
w latach 1907-1909. W 1891 Żydzi zbudowali synagogę przy obecnej
ulicy Kupieckiej. Została ona zniszczona w 1939 przez nazistów. W
1902 zbudowano kościół ewangelicki według projektu Felixa Henry.
W 1861 Wirek otrzymał ekspedycje pocztową. Linie towarową
pociągów z Chebzia utworzono w 1875. W latach 90. XIX w.
powstały linie tramwajowe, które prowadziły od Bytomia, przez
Wirek do Świętochłowic, a w 1902 powstała
tu zajezdnia tramwajowa.
Slide 11
Pierwsza
wzmianka,
gdzie
występuje nazwa Wirek to czeski
dokument, w którym jest mowa
o wzgórzu o tejże nazwie. Początkowo
wieś, na której dzisiaj opiera się Wirek
zwano Nową Wsią. Wieś powstała nad
Kochłówką na obszarze wsi Kochłowice.
Dopiero w 1828 wydzieliła się z Nowej
Wsi gmina Wirek, która była niezależna,
aż
do
1870.
Pierwsza
kopalnia
"Gottessegen" (Błogosławieństwo Boże)
powstała w 1828. Z tej właśnie kopalni
pochodzi zabytkowy szyb "Andrzej".
Szyb powstał w latach 70. XIX w. i
działał, aż do 1969 (istnieje do dziś
jedynie budynek nadszybia). Kształtem
przypomina on basztę obronną. W 1805
powstała huta żelaza "Antonienhütte"
(Antonia). Działała do lat 90. tego samego
wieku.
Zamknięto
ją
z
powodu
przestarzałych urządzeń, które przestały
pracować
efektywnie
w
stosunku
do innych hut.
Slide 12
Dawniej
Dziś
Slide 13
Chebzie to niewielka dzielnica
Rudy Śląskiej, położona
w północno-wschodniej części miasta
i zamieszkiwana przez około 2tys.
mieszkańców. Znajduje się tutaj jeden
z największych węzłów
komunikacyjnych w Polsce.
Na początku była to osada kolejarska,
lecz niedługo później zbudowano
również domy dla górników
z pobliskiej kopalni Paweł. Do dziś
dzielnica zachowała charakter
robotniczy, z charakterystycznymi
familokami. Chebzie od zachodu
graniczy z Rudą 1, od północy
z Godulą, od wschodu
z Lipinami (Świętochłowice) i od
południa z Nowym Bytomiem.
Do wszystkich z tych dzielnic jest z
Chebzia świetny
dojazd drogowy i tramwajowy
Slide 14
Pierwszy budynek
dworca kolejowego
został wybudowany
w 1859 roku. Obecnie
używany kompleks
stacyjny powstał pod
koniec XIX
wieku
i składał się m.in.
z budynku głównego
dworca, budynku
biurowego, poczty,
warsztatów
i zabudowań peronu.
Jednym
z ciekawszych
obiektów
zabytkowych jest
budynek kolejowy,
z elewacją
z różnokolorowej
cegły z odsłoniętą
stalową konstrukcją.
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Orzegów
Kościół
parafialny
św.
Michała
Archanioła,
ok. 1915 r.
Slide 18
Slide 19
Obecnie mieszkańcy Rudy
Śląskiej wykorzystują
Chebzie jako węzeł
komunikacyjny. Kończą tu
bieg 4 linie tramwajowe,
jedna przez nie przejeżdża.
Ponadto w Chebziu znajduje
się dworzec PKP, a także
zatrzymują się
przyspieszone autobusy
komunikacji miejskiej.
Przez Chebzie przebiega
Drogowa Trasa Średnicowa,
łącząca centra dużych miast
GOP. Najsłynniejszą częścią
węzła komunikacyjnego w
Chebziu jest pętla
tramwajowa i Rondo Unii
Europejskiej, które przez
lata stanowiło dawniej
koniec DTŚ.
Slide 20
Orzegów
Hotel „Viktoria”
salą
koncertową
przy obecnej
ul. Kard.
Hlonda 24,
po lewej stronie
żona
właściciela
Wiktora Pyki.
Przed sklepem
kupiec Adolf
Richter,
ok. 1915 r.
Slide 21
2011
Slide 22
Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko
kuźnicy obok mostu na Kłodnicy. Obszar ten był zwany Kuźnicą.
Godłem Kuźnicy jest naczynie z płynnym żelazem nad formą
odlewniczą. Nie była to jedyna wieś, z której składa się dzisiejsza
Halemba, tymi wsiami były także Stara Kuźnica
i
Kłodnica. Godłem Starej Kuźnicy były grabie wbite w ziemię,
natomiast Kłodnicy ptak siedzący na gałązce.
Kuźnicę, Starą Kuźnicę i Kłodnicę połączono i jako Halemba
przyłączono do Nowego Bytomia w 1951 roku, a wraz
z Nowym Bytomiem zostały włączona jako jedna z dzielnic do Rudy
Śląskiej w 1959 roku.
Slide 23
Slide 24
Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy
Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys. mieszkańców.
Pomiędzy Halembą a Wirkiem biegnie autostrada A4,
krzyżująca się na granicy tych dzielnic z ulicą 1 Maja, tworząc
węzeł Wirek.
Sama Halemba dzieli się na mniejsze jednostki.
Halemba I (nazywana również Starą Halembą) określa się na
tereny położone wokół Kościoła Matki Boskiej Różańcowej,
na północ od rzeki Kłodnicy. Halemba II to z kolei głównie
nowoczesne osiedla o zabudowane blokami mieszkalnymi,
położone na południe od Kłodnicy. W granicach
administracyjnych Halemby znajdują się także Kłodnica oraz
Stara Kuźnica.
Slide 25
Kochłowice - dawniej samodzielna gmina
Kochłowice.
Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy Bytom, a od 1959
miasta Ruda Śląska. Pierwsza wzmianka o Kochłowicach
pochodzi z roku 1360. Dawny herb gminny przedstawia
budynek kościoła. Kochłowice wg danych z 2006 roku
zamieszkiwało 12 738 osób.
Slide 26
Kościół
pw. Matki Boskiej z Lourdes (1806)
Grodzisko średniowieczne (XIII-XV w)
Kościół pw. Świętej Trójcy (1902)
Budynek ratusza
Slide 27
Pierwsza wzmianka o Rudzie pochodzi z 1295 roku.
Jest wtedy wymieniana w Rejestrze ujazdowskim, czyli spisie dóbr
biskupstwa wrocławskiego. Właścicielami wsi byli między innymi:
Rudzcy, Gierałtowscy, baron von Stechow, hrabia von Ballestren.
W 1497 roku wzmiankowany jest tu zamek, później przekształcony
w rezydencję pałacową. Huta ołowiu w Rudzie powstała już
przed rokiem 1401, natomiast kuźnica
żelaza "Ruda" jest wzmiankowana
w 1642 r. To właśnie od jej nazwy
pochodzi nazwa miejscowości.
Slide 28
kościół
pod wezwaniem Matki Boskiej
Różańcowej
sanktuarium pod wezwaniem Świętego Józefa
kościół pod wezwaniem Świętego Piusa X
kamienice przy ul. Wolności 8, 10, 13
kolonie robotnicze przy ulicach:
Kościelnej – Staszica – Wolności
oraz Wolności – Raciborskiej
zespół zabudowań szybu
"Franciszek"
budynek przy ul. Wolności 1
Slide 29
Pierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r., występuje wówczas
w dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki
Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl.
(dawniej zwanej Starowiejską). Historyczne godło (herb) gminy wyobraża topór
skrzyżowany z siekierą. Niemiecka nazwa brzmiała Bielschowitz. Pierwszym
zakładem przemysłowym na terenie Bielszowic była kuźnica żelaza istniejąca w
XVII i XVIII wieku nad Kochłówką na zachód od wsi. Z kolei w 1805 r. powstała
huta cynku "Deutsche Hotte" (czyli Huta Niemiecka), po której została nazwa
ulicy Cynkowej. W 1801 r. pruski fiskus górniczy wykupił parcele dla górników
kopalni "Konigin Luise" (Królowa Luiza) co dało początek Królewskiej Kolonii
Bielszowice (leżała wzdłuż obecnej ul. Górnej). W 1744 r. po raz pierwszy słyszymy
o nauczycielu, a więc musiała już wtedy istnieć szkoła. W 1828 r. powstała
pierwsza murowana szkoła koło kościoła. Kolejne budynki szkolne powstawały w
latach 1881, 1892, 1898, 1902, 1909. Poza dwoma ostatnimi, wszystkie budynki
rozebrano po wojnie wskutek szkód górniczych. W 1898 r. otwarto na Pniakach
szpital spółki brackiej (obecny Szpital Miejski nr 1) zaś w 1906 r. powstał ratusz
gminny (zburzony po wojnie ). Pierwszy pociąg dojechał do Bielszowic w 1904 r.
Budynek dworcowy zburzono kilkanaście lat temu. W 1895 r. fiskus pruski, będący
właścicielem wsi, rozpoczął tu budowę kopalni węgla kamiennego nazwanej Szyby
Rheinbabena. Nazwę kopalni zmieniono w 1922 r. na "Bielszowice". Czasy Drugiej
Rzeczypospolitej zaznaczyły się m. in. budową domów mieszkalnych dla
uchodźców z niemieckiej części Górnego Śląska (przy obecnych ulicach Kokota,
PCK i Kasprowicza).
Slide 30
Slide 31
Dawniej
Dziś
Slide 32
Slide 33
Na mocy ustawy z dnia
10 lipca 1939 roku wydanej przez
Sejm Śląski Ruda otrzymała prawa
miejskie, które jednak weszły
w życie dopiero po II wojnie
światowej. Do Rudy przyłączono
Godulę, Orzegów i Chebzie. W 1959
Ruda wraz z Nowym Bytomiem
stworzyły miasto Ruda Śląska.
2011
Slide 34
AUTORZY:
RADOSŁAW SROKA
DAMIAN GOŚCIŃCZYK
MATEUSZ HEDA
ARTUR WEIHRAUCH
OPIEKUNOWIE:
ANNA MACIUGA
I
AGNIESZKA KRUPIŃSKA-SOBALA
Slide 35
http://rudaslaska.com.pl/
2.
http://www.rudaslaska.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ruda_%C5%9Al%C4
%85ska
4.
http://www.wawrzyniec.info/
5.
http://www.mmbielszowice.katowice.opoka.org.pl/
1.
3.
Ruda Śląska – miasto położone w południowej
Polsce, w województwie śląskim, w centrum
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).
Graniczy z Zabrzem, Bytomiem, Świętochłowicami,
Chorzowem, Katowicami, Mikołowem
i Gierałtowicami
Slide 2
W obecnej chwili wyróżnia się w mieście
jedenaście dzielnic:
Orzegów
Godula
Ruda
Chebzie
Nowy Bytom
Bielszowice
Bykowina
Wirek
Halemba
Kochłowice
Czarny Las
Slide 3
ZASŁUŻENI DLA
RUDY ŚLĄSKIEJ
Franciszek Ballestrem prawowity właściciel miasta
Karol Godula ojciec sukcesu gospodarczego Rudy Śląskiej w
XIX/XX wieku
Otylia Jędrzejczak olimpijska złota medalistka
w pływaniu
Michael Bemben piłkarz Górnika Zabrze
Henryk Bista aktor teatralny i filmowy
Vincent Burek malarz i grafik
Maksymilian Chrobok działacz społeczny
Thomas Cichon piłkarz
Adam Danch piłkarz Górnika Zabrze
Marek Garmulewicz zapaśnik
Damian Gorawski piłkarz Górnika Zabrze
Slide 4
Krzysztof Hanke kabareciarz
Andrzej Klasik profesor zwyczajny AE, rektor GWSP
Piotr Latoska rzeźbiarz, uczeń
Xawerego Dunikowskiego
Robert Nawrocki polski żużlowiec
Marek Plawgo polski lekkoatleta
Andrzej Pluta koszykarz
Ernest Pol piłkarz Górnika Zabrze i reprezentacji
Polski, jeden z najlepszych polskich piłkarzy
Grzegorz Poloczek kabareciarz
Zuzanna Radecka biegaczka
Wojciech Świtała pianista
Janusz Wykpisz wokalista, tekściarz
Grzegorz Tobiszowski poseł
Andrzej Urny artysta
Erwin Wilczek piłkarz Górnika Zabrze, uczestnik
finału PZP 1970
Slide 5
Dariusz Gnatowski aktor
Artur Sobiech piłkarz Poloni Warszawa
Andrzej Gąszczyk (Papa-Gonzo) wokalista
Gangu Olsena
Ewa Blacha Kawaler Orderu Uśmiechu
Zbigniew Szczerbiński perkusista
zespołu Dżem
Aktualnym Prezydentem Rudy Śląskiej jest
Grażyna Dziedzic,
która wygrała wybory w 2010r.
Slide 6
W 1179 r. teren obecnego miasta został odłączony od Małopolski i włączony do Śląska
(przeniesie tego rejonu z diecezji krakowskiej do wrocławskiej). Obecna dzielnica
Ruda istniała jako wieś już w 1243. O jej lokacji na prawie niemieckim wspomina tzw.
Rejestr Ujazdu, sporządzony w latach 1295-1305. Na podstawie tego dokumentu
można stwierdzić, że obszar miasta obejmował wówczas 50 włók czyli 1220 ha.
Różnorodne jest pochodzenie nazw miejscowości znajdujących się obecnie w obrębie
Rudy Śląskiej. Nazwa "Ruda" łączy się z rudami żelaza, które dawniej wydobywano
na tym terenie. "Kochłowice" wiążą się z osobą Kochła, którego własnością były łąki
nad Kłodnicą. Potok ten dał nazwę wsi: Kłodnicy (obecnie część Halemby). Dopływ
Kłodnicy – Bielcza stał się podstawą do utworzenia nazwy "Bielszowice". W 1313
właścicielem wsi Ruda był Marcin z Orzegowa. W 1360 po raz pierwszy wzmiankuje
się Kochłowic (jako "Kochłowa Łąka"). W 1401 wzmiankowany jest zamek w Rudzie
należący do rodu Rudzkich. W 1440 r. powstał pierwszy kościół (drewniany) w
Bielszowicach. W 1472 r. właścicielem wsi Bielszowice jest Matiey Bielczowsky
(Maciej Bielczowski). W 1478 po raz pierwszy wzmiankowana jest wieś Kłodnica.
W 1543 r. właścicielem Rudy jest Jan Gierałtowski.
Slide 7
Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to
do odkrycia znacznie cenniejszego produktu – węgla kamiennego w II poł. XVII wieku.
Prawie każde górnicze miasto szczyci się legendą, która opowiada, że węgiel kamienny dzięki
zrządzeniu losu odkryli pastuchowie. Oni to mieli zauważyć właściwości "czarnych
kamieni", którymi otaczali ogniska. Legenda jest bardzo rozpowszechniona na Górnym
Śląsku, ale to właśnie w Rudzie pokłady węgla wychodziły na powierzchnię, a z tego faktu,
już niedaleko do odkrycia dokonanego przez pastuchów. Tak więc od 1740 r. na terenie Rudy
rozpoczęły się formalne starania o nadanie kopalń. Trudno jeszcze jednak mówić o
górnictwie skoro w 1752 r. załoga pierwszej na Górnym Śląsku kopalni – "Brandenburg" –
liczyła 2 górników fachowców sprowadzonych z Saksonii.
Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując
kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców
i zmieniło oblicze rudzkiej wsi. Rolnictwo ograniczało się do drobnych gospodarstw, których
właściciele pracowali również w przemyśle. W 1889 r. w Rudzie, dzisiejszej dzielnicy Rudy
Śląskiej zamontowano oświetlenie elektryczne, dzięki czemu Ruda stała się pierwszą wsią
w Rzeszy Niemieckiej posiadającą to udogodnienie.
Slide 8
W krajobrazie Rudy zaczęły pojawiać się osiedla robotnicze, otaczające
zwartymi kompleksami tereny kopalni. Miejscowi potentaci zaczęli
tworzyć warunki życia dla bardzo swoistego stanu społecznego, jakim
byli górnicy. Żyjąc w cieniu kopalni, widząc ciągle ręce czarne od
węgla, dorastając i umierając w rzeczywistości nierozerwalnie
związanej z kopalnianymi chodnikami – ludzie ci tworzyli swoją
własną, niepowtarzalną kulturę. W 1918 r. powstało tu Towarzystwo
Gimnastyczne "Sokół" a od 1919 Towarzystwo Czytelni Ludowych
oraz polskie towarzystwa śpiewacze "Dzwon" i "Promień". Powstała
także założona przez mieszkańców Polska Organizacja Wojskowa
Górnego Śląska (organizatorzy A. Gruchel i Wiktor Weidemann).
W czasie strajku szkolnego polskich dzieci w czerwcu 1920 przeciwko
niemieckim represjom protestowało 1 317 uczniów.
Slide 9
W latach 1919-1921 w czasie powstań śląskich w walkach
uczestniczyłv o 3 000 osób z terenu Rudy Śląskiej.
Strajk generalny, który przyspieszył wybuch I Powstania został
zapoczątkowany lokautem w kopalni "Lithandra".
O Rudę prowadzono także zwycięskie dla powstańców
walki w II powstaniu śląskim w dniach 2/3 sierpnia 1920 r.
Do dziś trwa w Rudzie pamięć o takich działaczach z okresu
powstań jak: Wincenty Janas, Piotr Niedurny. Powstania śląskie
zapisały się krwawymi kartami w historii miasta i pozostawiły za
sobą liczne nagrobki na rudzkich cmentarzach, jednak w ich wyniku
przeprowadzono plebiscyt, w którym mieszkańcy Rudy
w większości wskazali, że chcą by Ruda Śląska była przyłączona
do Polski
Slide 10
Wieś zaczęła się w szybkim tempie rozrastać, powstawały kolonie
przy obecnych ulicach Katowickiej, 1 Maja, Bytomskiego, Kubiny,
Robotniczej. Przy ulicy Kubiny zachowały się domy robotnicze, które
dzisiaj służą jako pasaż handlowy. Pierwsza szkoła powstała w
Wirku w 1856, na jej potrzeby przekształcono więzienie przy obecnej
ulicy Tuwima. Natomiast pierwsza szkoła w Nowej Wsi powstała w
1863. Kolejne powstały w latach 1896, 1902 oraz 1937. Pierwsza
kaplica pw. św. Wawrzyńca znajdowała się w więzieniu. Pierwszy
kościół zbudowano w latach 1873-1874, znajdował się on przed
wejściem do dzisiejszego kościoła. Kościół pw. św. Wawrzyńca
i św. Antoniego zbudowano według projektu Ludwika Schneidera
w latach 1907-1909. W 1891 Żydzi zbudowali synagogę przy obecnej
ulicy Kupieckiej. Została ona zniszczona w 1939 przez nazistów. W
1902 zbudowano kościół ewangelicki według projektu Felixa Henry.
W 1861 Wirek otrzymał ekspedycje pocztową. Linie towarową
pociągów z Chebzia utworzono w 1875. W latach 90. XIX w.
powstały linie tramwajowe, które prowadziły od Bytomia, przez
Wirek do Świętochłowic, a w 1902 powstała
tu zajezdnia tramwajowa.
Slide 11
Pierwsza
wzmianka,
gdzie
występuje nazwa Wirek to czeski
dokument, w którym jest mowa
o wzgórzu o tejże nazwie. Początkowo
wieś, na której dzisiaj opiera się Wirek
zwano Nową Wsią. Wieś powstała nad
Kochłówką na obszarze wsi Kochłowice.
Dopiero w 1828 wydzieliła się z Nowej
Wsi gmina Wirek, która była niezależna,
aż
do
1870.
Pierwsza
kopalnia
"Gottessegen" (Błogosławieństwo Boże)
powstała w 1828. Z tej właśnie kopalni
pochodzi zabytkowy szyb "Andrzej".
Szyb powstał w latach 70. XIX w. i
działał, aż do 1969 (istnieje do dziś
jedynie budynek nadszybia). Kształtem
przypomina on basztę obronną. W 1805
powstała huta żelaza "Antonienhütte"
(Antonia). Działała do lat 90. tego samego
wieku.
Zamknięto
ją
z
powodu
przestarzałych urządzeń, które przestały
pracować
efektywnie
w
stosunku
do innych hut.
Slide 12
Dawniej
Dziś
Slide 13
Chebzie to niewielka dzielnica
Rudy Śląskiej, położona
w północno-wschodniej części miasta
i zamieszkiwana przez około 2tys.
mieszkańców. Znajduje się tutaj jeden
z największych węzłów
komunikacyjnych w Polsce.
Na początku była to osada kolejarska,
lecz niedługo później zbudowano
również domy dla górników
z pobliskiej kopalni Paweł. Do dziś
dzielnica zachowała charakter
robotniczy, z charakterystycznymi
familokami. Chebzie od zachodu
graniczy z Rudą 1, od północy
z Godulą, od wschodu
z Lipinami (Świętochłowice) i od
południa z Nowym Bytomiem.
Do wszystkich z tych dzielnic jest z
Chebzia świetny
dojazd drogowy i tramwajowy
Slide 14
Pierwszy budynek
dworca kolejowego
został wybudowany
w 1859 roku. Obecnie
używany kompleks
stacyjny powstał pod
koniec XIX
wieku
i składał się m.in.
z budynku głównego
dworca, budynku
biurowego, poczty,
warsztatów
i zabudowań peronu.
Jednym
z ciekawszych
obiektów
zabytkowych jest
budynek kolejowy,
z elewacją
z różnokolorowej
cegły z odsłoniętą
stalową konstrukcją.
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Orzegów
Kościół
parafialny
św.
Michała
Archanioła,
ok. 1915 r.
Slide 18
Slide 19
Obecnie mieszkańcy Rudy
Śląskiej wykorzystują
Chebzie jako węzeł
komunikacyjny. Kończą tu
bieg 4 linie tramwajowe,
jedna przez nie przejeżdża.
Ponadto w Chebziu znajduje
się dworzec PKP, a także
zatrzymują się
przyspieszone autobusy
komunikacji miejskiej.
Przez Chebzie przebiega
Drogowa Trasa Średnicowa,
łącząca centra dużych miast
GOP. Najsłynniejszą częścią
węzła komunikacyjnego w
Chebziu jest pętla
tramwajowa i Rondo Unii
Europejskiej, które przez
lata stanowiło dawniej
koniec DTŚ.
Slide 20
Orzegów
Hotel „Viktoria”
salą
koncertową
przy obecnej
ul. Kard.
Hlonda 24,
po lewej stronie
żona
właściciela
Wiktora Pyki.
Przed sklepem
kupiec Adolf
Richter,
ok. 1915 r.
Slide 21
2011
Slide 22
Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko
kuźnicy obok mostu na Kłodnicy. Obszar ten był zwany Kuźnicą.
Godłem Kuźnicy jest naczynie z płynnym żelazem nad formą
odlewniczą. Nie była to jedyna wieś, z której składa się dzisiejsza
Halemba, tymi wsiami były także Stara Kuźnica
i
Kłodnica. Godłem Starej Kuźnicy były grabie wbite w ziemię,
natomiast Kłodnicy ptak siedzący na gałązce.
Kuźnicę, Starą Kuźnicę i Kłodnicę połączono i jako Halemba
przyłączono do Nowego Bytomia w 1951 roku, a wraz
z Nowym Bytomiem zostały włączona jako jedna z dzielnic do Rudy
Śląskiej w 1959 roku.
Slide 23
Slide 24
Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy
Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys. mieszkańców.
Pomiędzy Halembą a Wirkiem biegnie autostrada A4,
krzyżująca się na granicy tych dzielnic z ulicą 1 Maja, tworząc
węzeł Wirek.
Sama Halemba dzieli się na mniejsze jednostki.
Halemba I (nazywana również Starą Halembą) określa się na
tereny położone wokół Kościoła Matki Boskiej Różańcowej,
na północ od rzeki Kłodnicy. Halemba II to z kolei głównie
nowoczesne osiedla o zabudowane blokami mieszkalnymi,
położone na południe od Kłodnicy. W granicach
administracyjnych Halemby znajdują się także Kłodnica oraz
Stara Kuźnica.
Slide 25
Kochłowice - dawniej samodzielna gmina
Kochłowice.
Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy Bytom, a od 1959
miasta Ruda Śląska. Pierwsza wzmianka o Kochłowicach
pochodzi z roku 1360. Dawny herb gminny przedstawia
budynek kościoła. Kochłowice wg danych z 2006 roku
zamieszkiwało 12 738 osób.
Slide 26
Kościół
pw. Matki Boskiej z Lourdes (1806)
Grodzisko średniowieczne (XIII-XV w)
Kościół pw. Świętej Trójcy (1902)
Budynek ratusza
Slide 27
Pierwsza wzmianka o Rudzie pochodzi z 1295 roku.
Jest wtedy wymieniana w Rejestrze ujazdowskim, czyli spisie dóbr
biskupstwa wrocławskiego. Właścicielami wsi byli między innymi:
Rudzcy, Gierałtowscy, baron von Stechow, hrabia von Ballestren.
W 1497 roku wzmiankowany jest tu zamek, później przekształcony
w rezydencję pałacową. Huta ołowiu w Rudzie powstała już
przed rokiem 1401, natomiast kuźnica
żelaza "Ruda" jest wzmiankowana
w 1642 r. To właśnie od jej nazwy
pochodzi nazwa miejscowości.
Slide 28
kościół
pod wezwaniem Matki Boskiej
Różańcowej
sanktuarium pod wezwaniem Świętego Józefa
kościół pod wezwaniem Świętego Piusa X
kamienice przy ul. Wolności 8, 10, 13
kolonie robotnicze przy ulicach:
Kościelnej – Staszica – Wolności
oraz Wolności – Raciborskiej
zespół zabudowań szybu
"Franciszek"
budynek przy ul. Wolności 1
Slide 29
Pierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r., występuje wówczas
w dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki
Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl.
(dawniej zwanej Starowiejską). Historyczne godło (herb) gminy wyobraża topór
skrzyżowany z siekierą. Niemiecka nazwa brzmiała Bielschowitz. Pierwszym
zakładem przemysłowym na terenie Bielszowic była kuźnica żelaza istniejąca w
XVII i XVIII wieku nad Kochłówką na zachód od wsi. Z kolei w 1805 r. powstała
huta cynku "Deutsche Hotte" (czyli Huta Niemiecka), po której została nazwa
ulicy Cynkowej. W 1801 r. pruski fiskus górniczy wykupił parcele dla górników
kopalni "Konigin Luise" (Królowa Luiza) co dało początek Królewskiej Kolonii
Bielszowice (leżała wzdłuż obecnej ul. Górnej). W 1744 r. po raz pierwszy słyszymy
o nauczycielu, a więc musiała już wtedy istnieć szkoła. W 1828 r. powstała
pierwsza murowana szkoła koło kościoła. Kolejne budynki szkolne powstawały w
latach 1881, 1892, 1898, 1902, 1909. Poza dwoma ostatnimi, wszystkie budynki
rozebrano po wojnie wskutek szkód górniczych. W 1898 r. otwarto na Pniakach
szpital spółki brackiej (obecny Szpital Miejski nr 1) zaś w 1906 r. powstał ratusz
gminny (zburzony po wojnie ). Pierwszy pociąg dojechał do Bielszowic w 1904 r.
Budynek dworcowy zburzono kilkanaście lat temu. W 1895 r. fiskus pruski, będący
właścicielem wsi, rozpoczął tu budowę kopalni węgla kamiennego nazwanej Szyby
Rheinbabena. Nazwę kopalni zmieniono w 1922 r. na "Bielszowice". Czasy Drugiej
Rzeczypospolitej zaznaczyły się m. in. budową domów mieszkalnych dla
uchodźców z niemieckiej części Górnego Śląska (przy obecnych ulicach Kokota,
PCK i Kasprowicza).
Slide 30
Slide 31
Dawniej
Dziś
Slide 32
Slide 33
Na mocy ustawy z dnia
10 lipca 1939 roku wydanej przez
Sejm Śląski Ruda otrzymała prawa
miejskie, które jednak weszły
w życie dopiero po II wojnie
światowej. Do Rudy przyłączono
Godulę, Orzegów i Chebzie. W 1959
Ruda wraz z Nowym Bytomiem
stworzyły miasto Ruda Śląska.
2011
Slide 34
AUTORZY:
RADOSŁAW SROKA
DAMIAN GOŚCIŃCZYK
MATEUSZ HEDA
ARTUR WEIHRAUCH
OPIEKUNOWIE:
ANNA MACIUGA
I
AGNIESZKA KRUPIŃSKA-SOBALA
Slide 35
http://rudaslaska.com.pl/
2.
http://www.rudaslaska.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ruda_%C5%9Al%C4
%85ska
4.
http://www.wawrzyniec.info/
5.
http://www.mmbielszowice.katowice.opoka.org.pl/
1.
3.