Transcript Kamienie na szaniec

Tak rozpoczyna się utwór Aleksandra Kamińskiego pt: „Kamienie na szaniec”. Jest to fragment historii
poruszający aktualną w tamtych dniach problematykę wojennej zawieruchy i walki z okupantem. Trzech
przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki – kończą warszawskie liceum im. S.
Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja życiowych planów. Są wakacje 1939 roku, przyjaciele z
upodobaniem oddają się górskim wędrówkom. Wszyscy należą do 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.
Jesienią wybucha wojna. Ani jeden z ich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. W
okupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, potem
walczą w Grupach Szturmowych. Przyjmują pseudonimy: Zośka, Rudy, Alek. Powieść jest wstrząsającym
dokumentem poświęcenia, oddania i patriotyzmu młodych Polaków. Rudy, Alek i Zośka oraz wielu ich
przyjaciół ginie w obronie niepodległej Polski. Oddają życie ofiarnie i bez protestów, nie mają wątpliwości,
że trzeba walczyć. Stanowią wzór wzajemnego oddania i przyjaźni - organizują Akcję pod Arsenałem, by
odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimo nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów.
Trzej główni bohaterowie książki giną: Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich
kolegów, którzy odbili go w Akcji pod Arsenałem.
Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Rudym.
Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję, że uda mu się
przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod Sieczychami.
,,Kamienie na szaniec” są utworem epickim, ponieważ:
 występuje dwóch narratorów:
-pierwszy z nich używa formy gramatycznej „my” i należy do środowiska
Szarych Szeregów. Podobnie jak bohaterowie utworu, uczestniczy w
wydarzeniach, o których opowiada i jest elementem świata przedstawionego.
Nie zachowuje wobec swoich relacji dystansu i jest prawie niewidoczny;
-drugi narrator jest świadkiem wydarzeń, które relacjonuje i ma do nich
pewien dystans, który uwidacznia się w komentarzach. Dodatkowo zaznacza
swoją obecność, oceniając opisywane sytuacje i załączając komentarze, które
nie dotyczą rzeczywistości literackiej,
 występuje świat przedstawiony,
 bohaterowie i zdarzenia realistyczne.
Utwór Kamińskiego zaliczany jest do literatury faktu, nie ma w nim
fikcji literackiej. Autor stworzył wiarygodną relację głównie o ludziach,
których znał osobiście, i o wydarzeniach, w których uczestniczył sam
lub poznał ich przebieg z relacji świadków. Wszelkie przedstawione przez
niego fakty zostały zweryfikowane przez historyków, nawet w
najdrobniejszych szczegółach. Dlatego opowieść ma cechy powieści
autobiograficznej. Książka powstawała „na gorąco”, bezpośrednio pod
wpływem przeżytych wypadków (cechy reportażu).
Kamienie na szaniec łączą cechy opowieści, reportażu i elementy
gawędy harcerskiej. Charakteryzuje je luźna kompozycja i afabularny
układ treści.
Czas akcji : 1939 czerwiec - 20 sierpnia 1943
Miejsce akcji : okupowana Warszawa
Bohaterowie : Zośka , Alek, Rudy
Wątki:
-służba ojczyźnie
- przyjaźń chłopców
Główny bohater, postać autentyczna, członek podziemnej
organizacji Wawer, dowódca plutonu. Należał również do
harcerskiego zastępu „Buki”, gdzie sprawował funkcję
kucharza i był twórcą odznaki dla drużyny. Rudy był
urodzonym intelektualistą, systematyczny, opanowany,
oddawał się głębokim rozmyślaniom i refleksjom na temat
rzeczywistości. Jego głównymi cechami charakteru były
; wielka odwaga, niezłomność i upór. Dążył do
wytyczonych przez siebie celów. Był ambitny i starał się
pokonywać własne słabości. Posiadał przeróżne talenty
artystyczne,
„Chłopiec miał piegowatą twarz i rudawe włosy. Cała istota
Rudego ześrodkowała się w jego oczach i czole,
odzwierciedlając wybitną inteligencję”.
Ginie na skutek ran odniesionych przez katowanie przez
gestapowców.
,,Został (…) obdarzony niemal dziewczęcą urodą. Delikatna cera,
regularne rysy, jasnoniebieskie spojrzenie i włosy złociste, uśmiech
zupełnie dziewczęcy, ręce o długich subtelnych palcach…”.
Zośka był człowiekiem wrażliwym i uczuciowym. Miał wyjątkowe
zdolności i odznaczał się wybitną inteligencją. Czego się nie tknął –
wszystko układało się pomyślnie. Prowadził notatki, w których
zapisywał swoje myśli i uczucia. Był urodzonym organizatorem i
przywódcą. Należał do organizacji Wawer. W czasie Małego Sabotażu
przewodniczył w wielu akcjach. Był bardzo pomysłowy. Bił rekordy w
rysowaniu "kotwic" na murach. Był to symbol Polski Walczącej. W
czasie pracy odznaczał się dużym opanowaniem i spokojem.
Rozplanowywał szczegółowo każdą akcję.
Zginął śmiercią żołnierską w akcji pod Sieczychami.
,, Alek był dryblasem. Wysoki, szczupły o niebieskich
oczach i płowej czuprynie.”
Alek był wysokim i zawsze uśmiechniętym młodzieńcem.
Błękitne oczy i blond włosy były świetną oprawą jego
wspaniałej i niebanalnej powierzchowności.
Nie potrafił patrzeć na czyjąś krzywdę i chętnie
wszystkim pomagał. Dzięki temu zyskał sobie wielu
przyjaciół, którzy cenili go i wiedzieli, że można było
na nim polegać. Aktywny działacz Małego Sabotażu,
a potem żołnierz Szarych Szeregów. Przed wybuchem
II wojny światowej należy do zespołu „Buków”.
Zginął śmiercią bohatera, raniony podczas odbijania
Rudego z rąk gestapo, oddając życie za przyjaciela.
- rysowanie kotwic na murach,
- malowanie haseł np. ,,Tylko świnie siedzą w kinie,”
- wieszanie flag polskich, a zrywanie niemieckich,
- zerwanie płyty niemieckiej z pomnika Mikołaja
Kopernika,
- wybijanie szyb ze zdjęciami Niemców,
- podkładanie gazów do sklepów niemieckich.
Z genezą utworu A. Kamińskiego związane są prawdziwe
wydarzenia z czasu II Wojny Światowej wraz ze słynną akcją
pod Arsenałem (26 marca 1943r). Wtedy to odbito Rudego,
którego jednak nie udało się uratować - zmarł w marcu 1943
roku. W tym samym dniu zmarł Alek, ranny w brzuch
podczas tej akcji. Relacje o tych wydarzeniach otrzymał
Kamiński od bezpośrednich uczestników akcji. Zośka długo
nie mógł otrząsnąć się po śmierci Rudego i Alka.
Napisał pamiętnik, który był inspiracją do napisania książki.
Autor zaczerpnął tytuł z wiersza Juliusza Słowackiego pt: „Testament
mój”. Wiersz ten Słowacki pisał, gdy Polska był a pod zaborami. Miał
świadomość, że odzyskanie niepodległości wymaga ofiar. Wiedzieli też o
tym chłopcy z konspiracji. Byli spadkobiercami testamentu Słowackiego i
wypełnili go. Utwór Słowackiego stanowił inspirację dla Zośki.
Załamany po śmierci Alka i Rudego wyjechał na wieś i tam spisał
pamiętnik. Wspomnieniom tym nadał tytuł "Kamienie rzucone na
szaniec". Gdy dowiedział się, że Aleksander Kamiński chce napisać o jego
przyjaciołach książkę, poprosił, by właśnie tak brzmiał jej tytuł.
Sylwia Wąs, Małgorzata Święch