Transcript BK-Prezentacja08x

UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO
W BYDGOSZCZY
INSTYTUT EDUKACJI MUZYCZNEJ
ZAKŁAD EDUKACJI MUZYCZNEJ SZKOLNEJ
Elementy rytmiki w edukacji szkolnej
jako forma wspomagania procesów terapeutycznych
(w zakresie zaburzeń motoryki ciała oraz czynnika
porządkującego i stymulującego ruch).
Dr Beata Kamińska
ŚWIADECTWA O TERAPEUTYCZNYCH
WŁAŚCIWOŚCIACH MUZYKI
„A kiedy zły duch napadał na Saula, brał Dawid cytrę i grał. Wtedy Saul stawał się spokojniejszy,
czuł się lepiej, a zły duch odstępował od niego”. (1 Sm 16, 23).
„Do zmieniania ludzi, ich zachowywania sie i zwyczajów nie ma lepszego środka jak muzyka”.
(Shu-Ching, chiński myśliciel, VI w. przed Chr.).
O laborum Dilce lenimen medicumqe – „O słodki i leczący balsamie na zmartwienie”.
(Horacy Quintus, poeta łaciński, I w. przed Chr.).
Musica mentis medicina moesta, musica multum minuit malorum – „Muzyka jest najlepszym
lekarstwem zatroskanego umysłu, muzyka niweczy wiele zła”.
(Walter Haddon 1516-1572, pisarz łaciński – De musica).
„Muzyka jest lekarstwem umysłu”. (szkocki poeta religijny 1748-1875).
„Gdzie słowa zawodzą, muzyka mówi”.(Hans Christian Andersen 1805-1875).
„Emocje, a nie myśli są domem muzyki. Pewnego dnia muzyka stanie się potężnym środkiem
terapeutycznym”.(H.R. Haweis 1838-1901, teologiczny pisarz angielski, kaznodzieja).
RYTM
Rytm jest odpowiednikiem przeżywanych przez człowieka, będących
niejednokrotnie motorem jego działania i czucia, rytmów wewnętrznych.
Robert Steiner
Teoria eurytmii Steinera opiera się na idei wyrażania uczuć, a nawet myśli,
wszystkich w ogóle treści życia psychicznego - ruchem
Maria Przychodzińska-Kaciczak
Inni pedagodzy wskazują na to, że rytm jako podstawa funkcjonowania
organizmu człowieka jest zasadniczą cechą charakteryzującą rozwój
psychomotoryczny
Emil Jaques-Dalcroze`a, Karol Orff, Zoltan Kodaly włączyli do programu
rytmikę, wiązanie mowy i śpiewu z gestem, muzyki z plastyką. Wykorzystując
wiedzę psychologiczną, przeprowadzili oni analizę kształcącego wpływu tych
zajęć na rozwój psychiki dziecka.
W skład systemu E. J. Dalcroze’a
wchodzą ćwiczenia ruchowe całego ciała
połączone z muzyką, improwizowanie muzyki i
ruchu, kształcenie słuchu muzycznego w
połączeniu z rytmiką.
Dostrzegł istotne możliwości wykorzystania
Emil Jaques-Dalcroze`a
1865-1950
wychowania muzycznego dla celów kształcenia
pozytywnych cech osobowości człowieka.
Dalcroze`a stwierdza, że przy wszelkich zaburzeniach (poza chorobami
organicznymi – należącymi wyłącznie do medycyny) nabytych w wyniku urazów
lub powstałych na podłożu psychicznym, pomocna może być rytmika, pod
warunkiem ścisłej współpracy lekarza, psychologa i wykwalifikowanego
nauczyciela rytmiki.
Zdaniem Dalcroze`a, rytmika – dzięki odbieraniu
wrażeń przez cały system mięśniowo – nerwowy,
aktywizuje czynności układu nerwowego dziecka,
intensyfikuje
czynności
mózgowe,
harmonizuje
czynności psychiczne, pobudza rozwój fizyczny
i psychiczny. Rytmika jest wszechstronną metodą
wychowawczą, służy wszechstronnemu rozwojowi
psychofizycznemu dziecka.
Udział w takich ćwiczeniach dalcroze`owskich wymaga od ucznia aktywności
„słuchowej, ruchowo-przestrzennej, intelektualnej i emocjonalnej”.
Ćwiczenia te rozwijają wyobraźnię, kształcą pamięć, uwagę, słuch fizjologiczny
i
muzyczny,
umiejętność
dłuższej
w
czasie
koncentracji,
poprawiają
samopoczucie fizyczne i rozwijają układ kostny i mięśniowy, co w wieku
dziecięcym ma istotne znaczenie.
Rytmika uwzględnia związki z innymi
dziedzinami wiedzy
RYTMIKA
pedagogika zdrowia
muzykoterapia
pedagogika muzyki
pedagogika specjalna
medycyna
pedagogika ogólna
psychologia
pedagogika korekcyjno-wyrównawcza
PRZEDSTAWICIELE KONCEPCJI WYCHOWANIA
POPRZEZ RUCH
Rudolf Laban
Ze względu na związki muzyki z ruchem – jest koncepcja wychowania
tanecznego. Kształcenie poczucia ciała i jego części, czasu i przestrzeni,
świadomości i realizowanych rytmów występuje zarówno w rytmice jak i
w tańcu. Jednocześnie zadania te w różnym stopniu mogą być
wykorzystywane w terapii.
Weronika Sherborne
Udział w ćwiczeniach tą metodą ma na celu stworzyć dziecku okazję do
poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły,
sprawności i związku z tym możliwości ruchowych. Ponieważ dzięki temu
zaczyna mieć ono zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa.
Aby wdrożyć zajęcia rytmiczne do codziennej praktyki edukacyjnej muszą być
spełnione pewne warunki.
Nauczyciel powinien:
•mieć świadomość korzyści jakie płyną z tych zajęć dla rozwoju dziecka,
•umieć te zajęcia przygotować i przeprowadzić,
•umieć rozpoznać zaburzenia rozwojowe u swoich wychowanków oraz stosować
adekwatne do nich typy zajęć,
•przyjąć nie autorytarny styl pracy z dziećmi tak, aby próby ćwiczeń rytmicznych nie
podlegały krytyce,
•wykorzystywać niekonwencjonalne sposoby realizacji ćwiczeń muzyczno-ruchowych
(np. interpretacji ruchowej muzyki „ciałem, które staje się instrumentem oddającym
<kształt muzyki>”,
•widzieć, które z zaburzeń rozwojowych podlegają terapii rytmiką, a które winny być
leczone przez specjalistów,
•wiedzieć, w jaki sposób można zajęciami rytmicznymi wspomagać terapię fachową,
specjalistyczną.
Rodzaj zaburzeń
Diagnoza
Zaburzenia
mowy
wynikające
z
(lekkie
wady Nauczyciel logopeda
zaniedbań
Ćwiczenia logorytmiczne w powiązaniu
z
środowiskowych)
Rodzaj zaburzeń
Elementy rytmiki w terapii
ortofonicznymi,
emisyjnymi,
oddechowymi
Diagnoza
Elementy rytmiki w terapii
Zaburzenia koordynacji słuchowo- Specjalista psycholog, neurolog
Ćwiczenia rytmiczne z wyraźnym pulsem
wzrokowo-ruchowej
rytmicznym, zmiany kierunku ruchu na
sygnały wzrokowe, powtarzanie ruchów
w tempach 2 razy wolniejszym i 2 razy
szybszym, reakcje na sygnały dźwiękowe,
ćwiczenia
i zabawy rytmiczne z wyłączeniem
wzroku,
ćwiczenia
na
niezależność
ruchów rak, nóg i głowy, wiązanie
kierunków ruchu ze słyszeniem różnych
instrumentów, rytmów, melodii, głosów
Rodzaj zaburzeń
Zaburzenia
Diagnoza
słuchu
(lekki Laryngolog
niedosłuch)
Elementy rytmiki w terapii
Ćwiczenia ruchowe z zastosowaniem
akcentów i zmian dynamiki w związku
z ruchami całego ciała, słuchanie
i różnicowanie dźwięków i szmerów
Rodzaj zaburzeń
Dysfunkcje
narządów
wady postawy
Diagnoza
ruchu, Lekarz ortopeda
Elementy rytmiki w terapii
Wszystkie
ćwiczenia
z
zastrzeżeniem
o
stopień
wykonywania
ich
dużej
trudności
rytmiczne
dbałości
i
czas
Rodzaj zaburzeń
Diagnoza
Zaburzenia zachowania
Psycholog, pedagog szkolny, Ćwiczenia
nauczyciel
Elementy rytmiki w terapii
rytmiczne,
pulsem
rytmicznym i metrycznym mogą
dyscyplinować
dzieci
nadpobudliwe i pobudzać zbyt
powolne. Udział w nich poprawia
samoocenę
dziecka,
wspomagać
pozbywanie
nieśmiałości
i
może
się
leków.
Odpowiedzialność za prawidłowe
wykonanie
ćwiczeń
pewność siebie.
wzmacnia
REHABILITACYJNA WARTOŚĆ MUZYKI
•Muzyczne wzruszenie oddziałuje nie tylko na umysł lecz na zmysły.
•Dźwięk, rytm i dynamika – najdoskonalszy odpowiednik w ruchach ciała.
•Realizowanie rytmów powoduje powstawanie niezależności ruchów i
sprawność systemu mięśniowego, wyodrębnienie u dziecka świadomości
swojego „ja”, swego stanu emocjonalnego, roli w grupie.
•Z opanowania trudności fizycznych i psychicznych wyzwala się radość,
która jest nowym bodźcem do rozwoju.
•Kształcenie i wychowanie musi iść jednocześnie trzema drogami:
intelektualną – fizyczną – emocjonalną.
Gertruda Orff uważa, że rytm może być czynnikiem porządkującym
funkcjonowanie dzieci agresywnych.
Elżbieta Galińska umieszcza zadania rytmiki w nurcie psychomotorycznym
wspólnie z choreoterapią oraz rehabilitacją ruchem.
Kinga Lewandowska wśród różnych form aktywności muzycznej dzieci
organizując zajęcia terapeutyczne na pierwszym miejscu wymienia zajęcia
rytmiczne, ćwiczenia choreoterapeutyczne, improwizację ruchową oraz
inscenizacje ruchowe piosenek i baśni muzycznych
CELE MUZYKOTERAPII
•kształtowanie wrażliwości i empatii
•kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania, koncentracji uwagi
•stymulowanie do aktywności i kreatywności
•dowartościowanie emocjonalne
•wzmacnianie prawidłowych nastawień i postaw
•wygaszanie reakcji agresywnych
•wypracowanie strategii postępowania, doskonalenie komunikacji
•wdrażanie do odpowiedzialności
•poprawa koordynacji psychomotorycznej, ze szczególnym uwzględnieniem
sprawności manualnej.
CELE SPOŁECZNE RYTMIKI
•ćwiczenia zachowań społecznych
•ćwiczenia kontaktowania się z innymi
•ćwiczenia tolerancji
•ćwiczenia odpowiedzialności
•ćwiczenia samokontroli
•ćwiczenia zdolności spostrzegania
DZIAŁANIA MUZYKOTERAPEUTYCZNE
Muzykoterapia jest jedną z form psychoterapii i fizjoterapii,
wykorzystująca metodycznie muzykę w celach diagnostycznych,
leczniczych, rehabilitacyjnych, terapeutycznych i wychowawczych. Jest
ona oparta na interdyscyplinarnych założeniach: medycznych,
muzycznych, pedagogicznych, psychologicznych, rehabilitacyjnych.
TECHNIKI STOSOWANE W MUZYKOTERAPII
 śpiew piosenek
 muzykowanie elementami dźwiękonaśladowczymi
 gra na instrumentach perkusyjnych
 ćwiczenia słuchowe
 słuchanie muzyki
 zabawy muzyczno-ruchowe
 tańce
 ćwiczenia poczucia rytmu
 ćwiczenia mowy
 ćwiczenia dotykowe
 improwizacje wokalne
 improwizacje instrumentalne
improwizacje muzyczno-ruchowe
psychodrama i pantomima
interpretacje słowne i plastyczne muzyki
relaks z podkładem muzycznym
dyskusje terapeutyczne
GRUPY ĆWICZEŃ WYRÓŻNIANE WŚRÓD ZAJĘĆ
MUZYCZNO-RUCHOWYCH
ćw. na opracowanie metrum
ćw. na uświadomienie ruchu
ćw. naprężająco-rozluźniające
ćw. inhibicyjno-incytacyjne
ćw. koordynacyjne
ćw. kształcące uwagę
ćw. w formie zabaw celowych
ćw. przygotowujące do nauki taktowania
ćw. w urozmaiceniu piosenek własnym akompaniamentem
Zakres ćwiczeń i zabaw słuchoworuchowych obejmuje:
spostrzeganie słuchowo-ruchowe muzyki tzw. zabawy z przerwą w muzyce,
spostrzeganie słuchowo-ruchowe zmian tempa,
spostrzeganie słuchowo-ruchowe zmian wysokości i dynamiki,
ćwiczenia reakcji ruchowej na akcent metryczny,
ćwiczenia czasu trwania dźwięków i realizowanie rytmów.
Przykazania Dalcroze`a
Nie prowadzić nigdy nieprzygotowanej i nieprzemyślanej lekcji.
Nie żądaj wykonania ćwiczeń, których sam nie umiesz.
Od pierwszej lekcji zwracaj uwagę na bezbłędną postawę ucznia.
Przy nowym ćwiczeniu wprowadzaj inny sposób poruszania się, im szybszy ruch,
tym większa lekkość i zwinność, im wolniejszy tym wyraźniejsze utrzymanie
równowagi i właściwe rozmieszczenie ciężaru ciała.
Przy pierwszym przejawie zmęczenia najmniej uzdolnionego ucznia przerwać
ćwiczenie, wprowadzić inne a na końcu lekcji powrócić do poprzedniego ćwiczenia ale
w innej formie.
Po ćwiczeniach wymagających wielkiego skupienia podawać ćwiczenia o
charakterze czysto technicznym. Na lekcjach z małymi dziećmi uważać by wysiłek nie
powtarzał się zbyt często.
Do zabaw wyszukaj wyraźną melodię ułatwiając jej zapamiętanie – melodia taka ułatwi
zapamiętanie ruchów.
Nie okazuj nigdy uczniom rozdrażnienia z powodu nieudanego ćwiczenia. Twoje
rozdrażnienie udzieli się uczniom, jak również udzieli się twoje zniechęcenie. Jeżeli
inaczej nie można, to sobie i im dopomóż jakąś zabawą lub żartem.
To wszystko wyda ci się łatwe, gdy wspomnisz swoje niepowodzenia na studiach.
Nigdy nie zapomnij, że zadaniem nauczyciela jest obudzenie w uczniu jego osobistego,
wewnętrznego rytmu a nie narzucanie swego.
Tylko ten jest dobrym nauczycielem, kto potrafi przyznać się do omyłki wobec uczniów.
Miej zaufanie do siebie, uczniów i wytrwałej pracy.
„Nauczyciel, wychowawca, terapeuta musi nade
wszystko lubić uczyć, musi kochać swoich
uczniów i kierować swój codzienny wysiłek ku
budzeniu w nich pragnienia, aby wyrażać siebie i
wyrażać muzykę – tę największą siłę poruszającą i
regulującą, która prowadzi do piękna”
Emil Jaques-Dalcroze`a
DZIĘKUJĘ