Transcript EPOKI W MUZYCE - Kurs na muzykę
Slide 1
EPOKI
W
MUZYCE
Slide 2
STAROŻYTNOŚĆ
Wykształcają się dwa odrębne nurty:
sacrum - dotyczyła sfery religijnej i związana była z kultem, obrzędami, uroczystościami o charakterze religijnym.
Dostęp do niej mieli kapłani oraz najważniejsi dostojnicy w państwie.
profanum - dotyczyła sfery świeckiej, czyli życia codziennego, odzwierciedlała ludzkie smutki i radości. Inspiracją
była również przyroda.
Większość muzyki opierano na rytmie, który był jej najważniejszym elementem i od niego zależał kształt
i charakter danego utworu czy pieśni. Ważnym rodzajem twórczości był taniec, który wiązał się ze śpiewem
z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych takich jak: bębny, kołatki czy grzechotki.
Pierwszą ważną techniką, jaka wykształciła się w starożytności była heterofonia. Była to technika polifoniczna,
która polegała na równoczesnym wykonywaniu melodii oraz dodatkowo jej warianty wykonywane były przez
różne głosy.
W Mezopotamii używano harfy kołowej i parabolicznej, instrumentów perkusyjnych, a także lir i lutni.
Slide 3
W starożytnym Rzymie muzyka miała charakter ściśle użytkowy
i służyła przyjemności słuchaczy. Muzycy, mimo że nie byli kapłanami,
posiadali bardzo wysoki status społeczny. Muzyka towarzyszyła ludziom
na igrzyskach, widowiskach, obrzędach i przyjęciach. Nastąpił tak wielki
rozwój muzyki ludowej, że przedstawiciele konkretnych zawodów
posiadali własne pieśni. Rozwinęła się również muzyka wojskowa,
zwłaszcza poprzez udoskonalenie instrumentów dętych blaszanych. W
działaniach wojskowych używano głównie trąb i rogów. Istniały także
specjalne zwroty melodyczne, które zarezerwowane były głównie
do obrzędów wojskowych.
Slide 4
W Egipcie oraz w innych państwach starożytnych ważną rolę
odgrywała muzyka religijna. Gra na instrumencie sistrum związana
była z kultem bogini Hathor. Bardzo żywiołowej muzyce towarzyszył
taniec, który często przybierał skomplikowane, akrobatyczne formy.
Do najważniejszych instrumentów zaliczyć można: liry, harfy,
instrumenty strunowe oraz dęte (oboje, flety, blaszane trąby
wojskowe). Do głównych elementów egipskich ceremonii należał
śpiew w formie lamentu lub recytacji. Społeczność egipska
muzykowała dla przyjemności. Śpiewano również akompaniując
na prostych instrumentach np. flecie trzcinowym.
Slide 5
W starożytnej Grecji instrumenty muzyczne towarzyszyły takim
formom jak: pean, elegia i oda. Śpiew podlegał miarom rytmicznym
zaczerpniętym z poezji. Stałe schematy rytmiczne nazywane były nomoi
i według nich recytowane były pieśni. Nastąpił również rozwój muzyki
wokalnej, który ściśle uzależniony jest od dramatu oraz wiąże się z
funkcją
zawodowego
poety-śpiewaka.
Typowe
instrumenty,
charakterystyczne dla muzyki greckiej to: kithara – wyglądem zbliżona
do liry oraz aulos – poprzednik dzisiejszego oboju.
Grecy dokonali dużych postępów w zakresie teorii muzyki. Wprowadzili
notację muzyczną, która obejmowała notację instrumentalną
(wykorzystującą litery alfabetu fenickiego) oraz wokalną (posługującą
się alfabetem jońskim). Określono też skale muzyczne i tetrachordy, które
różniły się od siebie budową. Muzyka staje się także niezbędnym
składnikiem dramatu starogreckiego. Inną jej funkcją jest towarzyszenie
religii – przykładem są hymny ku czci Apollina.
Slide 6
ŚREDNIOWIECZE
To w przybliżeniu okres od roku 476 do końca XIV wieku. Muzyka w tym czasie z reguły
powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga.
Muzyka średniowiecza wyrażała nastrój powagi, skupienia i modlitwy, wyrażany śpiewem.
Poprzez muzykę człowiek łączył się z Bogiem. Klasztory, kościoły i katedry stały się
ośrodkami kultury muzycznej.
Slide 7
Momentem przełomowym było wydanie Edyktu Mediolańskiego przez
cesarza Konstantyna w roku 313, na mocy którego ogłosił on wolność
wyznania chrześcijańskiego.
W muzyce kościelnej nastąpił rozwój chorału gregoriańskiego, który
powstał w 7 wieku n.e., dzięki papieżowi Grzegorzowi. Jest to tradycyjny,
jednogłosowy śpiew liturgiczny przeznaczony na cały rok kościelny,
śpiewały go chóry mężczyzn i chłopców w kościołach, a także kobiety i
mężczyźni ze zgromadzeń zakonnych w kaplicach. Jest to muzyka
wykonywana podczas mszy oraz godzin kanonicznych. Podstawą
kompozycji jest tekst, głównie z Pisma Świętego w języku łacińskim, z
notacją neumatyczną (znaki w formie kropek (punctum) i kresek (virga)
przedstawiające przybliżony przebieg melodii). Forma tych melodii z
czasem zostaje rozbudowana i do śpiewów jednogłosowych zostają
dodane fragmenty dwu lub trzygłosowe.
Powstały nowe formy pieśni: jednogłosowa, motet, madrygał, ballada.
Slide 8
Ważnym dokonaniem było stworzenie systemu solmizacji. Solmizacja
jest to system głosek stosowanych w nauce śpiewu, ułatwiająca
odczytanie zapisu nutowego melodii. Została wprowadzona przez
Guido z Arezzo w XI wieku, który ustanowił skalę sześciostopniową
oznaczając poszczególne jej stopnie pierwszymi zgłoskami kolejnych
wersów hymnu na cześć św. Jana.
W wyniku rozwoju muzyki powstawały nowe jej formy. Dodawano
krótkie komentarze – tropy – do śpiewanego tekstu, które były
zazwyczaj próbą jego objaśniania i wstawkami wewnątrz poszczególnych
części mszy. Sekwencje były tekstami znacznie dłuższymi, często
rymowanymi, jako dodatek do alleluja; szybko przekształciły się w
samodzielne utwory.
Slide 9
Oprócz muzyki kościelnej wyodrębniła się muzyka świecka, która
podzieliła się na:
MUZYKĘ LUDOWĄ – która towarzyszyła ludziom podczas zawierania
związku małżeńskiego, wszelkiego rodzaju obrzędów inicjalnych,
wprowadzających w dorosłość, towarzyszących przemianom pozycji
społecznej. Szczególną oprawą muzyczną i bogatą obrzędowością
cieszyła się w Polsce Noc Świętojańska, gdzie wykonywano muzykę
instrumentalną, śpiewano i tańczono. Muzyka ta nie była zapisywana.
MUZYKĘ DWORSKĄ – uświetniającą dworski ceremoniał (była
zapisywana w różnych formach, informacje na jej temat czerpiemy z
kronik, obrazów i rzeźb) oraz pieśni trubadurów i truwerów. Trubadurzy
byli śpiewakami, którzy wędrowali by prezentować swoje utwory na
dworach. Ich kompozycje pełne były fantazji i zmyślonych historii.
Poruszali tematykę wypraw krzyżowych, ale także miłosną. Pieśni
trubadurów były zazwyczaj utrzymane w formie ronda, ballady,
madrygału, virelai i oparte na skalach modalnych.
Slide 10
Wykonywane przez głos solowy z towarzyszeniem instrumentalnym: lutni,
fletu prostego, szałamai oraz innych instrumentów, w tym również
perkusyjnych. Początek działalności trubadurów przypada na około 1100 r.
MUZYKĘ WOJSKOWĄ I MYŚLIWSKĄ – marszowi wojsk
niejednokrotnie towarzyszyło wybijanie rytmów na bębnach i różnego
rodzaju instrumentach perkusyjnych. Muzycy wojskowi używali do grania
takich instrumentów jak: kotły, talerze, bębny, tamburyny, różne
instrumenty dęte blaszane i drewniane. Nie zachowały się jednak żadne
zapisy tego rodzaju muzyki. Ważnym elementem życia dworskiego było
organizowanie polowań, na których wykorzystywano muzykę jako sygnały:
"na śmierć dzikiego zwierza", "hołd dla króla polowania" i inne, grane na
rogach i różnego rodzaju trąbkach.
Slide 11
MUZYKĘ MIEJSKĄ – która uprawiana była przez ludność napływową,
przenoszącą się ze wsi do miast. Nosiła znamiona muzyki ludowej, łączyła
w sobie cechy chorału, muzyki dworskiej i elementy muzyki typowej dla
wsi. Podstawowymi formami tego rodzaju muzyki były tańce i muzyka
instrumentalna. Oprócz nich muzykę miejską uprawiali ludzie na stałe
zamieszkujący obszary miejskie. Największy wkład w rozwój tego rodzaju
muzyki mają żacy (uczniowie, studenci) i waganci (wędrowni muzycy).
Najczęściej "miejski artysta" był poetą, muzykiem i kuglarzem, wędrującym
z miasta do miasta, czasem tylko prowadzący osiadły tryb życia. Włączali
się oni czynnie w życie miasta, do którego przybywali – w odbywające się
tam jarmarki, odpusty, pielgrzymki. Potrafili śpiewać, tańczyć,
akompaniowali swoim wyczynom na piszczałkach, fujarkach. Ich utwory
nie były zapisywane. Inaczej w przypadku z twórczością żaków. W Polsce
niezwykłą popularnością po dziś dzień cieszy się pieśń związana z
obchodami juwenaliów w Krakowie: Breve regnum. Miasta były też
ośrodkami rozwoju muzyki instrumentalnej. Najważniejszym jej przejawem
były hejnały miejskie.
Slide 12
MUZYKA POLSKA W ŚREDNIOWIECZU
Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa w Polsce powstały zakony.
Średniowieczni mnisi byli ludźmi wykształconymi, posiadali rzadką wówczas
umiejętność czytania i pisania, zajmowali się przepisywaniem ksiąg
starożytnych oraz średniowiecznych, często zawierających nuty i teksty
ówczesnych pieśni. Wraz z przybyciem mnichów na ziemie polskie dotarł
także chorał gregoriański.
Do najpopularniejszych utworów polskiego średniowiecza – poza
"Bogurodzicą" – zalicza się hymn "Gaude Mater Polonia", powstały na bazie
"Gaude Mater Ecclesia" napisanym na cześć św. Dominika. Polska wersja
opiewa postać św. Stanisława. Cennym zabytkiem jest pieśń, której autorstwo
przypisuje się bł. Władysławowi z Gielniowa – "Judasz Jezusa sprzedał" oraz
pieśń maryjna – "O Najdroższy Kwiecie". W muzyce polskiej spotyka się
szereg przeróbek repertuaru ogólnoeuropejskiego.
Twórcy muzyki średniowiecznej przeważnie pozostają anonimowi, gdyż
tworzą nie dla własnej chwały lecz na cześć Boga.
Slide 13
Polska muzyka średniowiecza pozostawiła takie zabytki muzyczne jak:
Bogurodzica (XII/ XIII wiek),
Historiographi aciem – hymn ku czci królewicza Kazimierza,
Breve regnum – hymn żaków krakowskich,
Cracovia civitas – hymn na cześć Krakowa,
Chwała tobie gospodzinie – najstarszy utwór polski trzygłosowy.
Gaude Mater Polonia
Twórcami średniowiecznej muzyki polskiej byli:
– Wincenty z Kielc,
– Mikołaj z Radomia
Slide 14
RENESANS
Za początek renesansu w muzyce można uznać rok 1400, po
którym zaczęto stopniowo wprowadzać do twórczości nowe,
nieznane w średniowieczu techniki kompozytorskie.
Kulturę renesansu cechowało odkrycie greckich i rzymskich
ideałów. W muzyce dominowała religijna, wokalna muzyka
polifoniczna a cappella (chór bez instrumentów) .
Slide 15
Podstawą polifonii jest równoczesne prowadzenie kilku różnorzędnych
głosów wokalnych lub melodii instrumentalnych i wszystkie głosy są
równie ważne. Zwiększenie ilości głosów do czterech i więcej, sprawiło, że
popularność zdobywają takie formy jak: motet, msza i madrygał (świecka
pieśń polifoniczna). Obok form wokalnych zaczęły pojawiać się formy
instrumentalne pisane na lutnię i organy. Renesans wprowadził do muzyki
nowy element – harmonię, czyli współbrzmienie dźwięków. Ustalone
zostają zasady nowego systemu harmonicznego opartego na tercjowym
budowaniu akordów (tercja – trzy).
Najważniejszymi gatunkami muzyki liturgicznej były msze i motety (forma
muzyczna, wokalna a cappella lub wokalno-instrumentalna). Formy te
wyraźnie zmieniały się na przestrzeni trwania epoki, ponieważ najważniejsi
kompozytorzy sakralni coraz chętniej sięgali po dorobek muzyki świeckiej.
Poza mszami i motetami popularne były także madrygały i laudy.
Obowiązujące w średniowieczu łacińskie chorały gregoriańskie zaczęły
odchodzić w niepamięć, a w ich miejsce zaczęły pojawiać się pieśni w
językach narodowych.
Slide 16
Bardzo ważnym dla rozwoju muzyki był wynalazek druku Jana Gutenberga,
dzięki któremu zapisy nutowe stały się bardziej dostępne, a koszty
nabywania utworów – znacznie niższe. Kompozycje zapisywane były
oddzielnie dla każdego instrumentu, ponieważ nikt nie używał pięciolinii.
W tym samym okresie wielką sławę zaczęły zyskiwać rody rzemieślników –
twórców instrumentów.
Zmienia się również podejście do twórcy, już nie anonimowego, lecz
będącego mistrzem.
Okres renesansu zdominowały formy wokalne wielogłosowe. Utwory
jednogłosowe zostały wyparte przez kompozycje, w których głosy wokalne
były samodzielne i tworzyły skomplikowany polifoniczny układ dźwiękowy.
Dlatego też muzyka renesansu określana jest mianem wieku polifonii
wokalnej. Najpowszechniej spotykanymi utworami były madrygały, frottole,
kanony, chansony, canzonetty, villanelle oraz pieśni z akompaniamentem
lutni.
Slide 17
Pod koniec XV w. polifoniczna muzyka sakralna stała się bardziej złożona.
Przyczynił się do tego w sposób szczególny m.in. Jan Ockeghem, który
zasłynął jako twórca kanonów kontrapunktowych i menzuralnych. Był
jednym z przedstawicieli tak zwanej szkoły flamandzkiej, której
reprezentantom zawdzięczamy wielki rozkwit kunsztownej polifonii
wokalnej. Do pozostałych wielkich „flamandczyków” zalicza się Jakuba
Obrechta, Josquina des Presa i Mikołaja Gomberta.
Największymi kompozytorami epoki renesansu byli Włosi: Giovanni
Pierluigi da Palestrina (1525–1594) i Orlando di Lasso (1532–1594), a w
Polsce – Wacław z Szamotuł i Mikołaj Gomółka.
Znakiem rozpoznawczym muzyki tego okresu było podporządkowywanie
środków dźwiękowych tekstowi utworu w tak zwanej polichóralności
(polegającej na dialogowaniu między sobą dwóch lub więcej chórów a
capella lub z towarzyszeniem zespołów instrumentalnych).
Okres renesansu to nie tylko formy wokalne, ale także czysto
instrumentalne.
Slide 18
Najpopularniejszym instrumentem była lutnia. Nowością były zupełnie
autonomiczne formy utworów instrumentalnych: canzona, toccata, ricercar,
fantazja. Powstało wiele nieznanych wcześniej instrumentów, a także
ulepszono już istniejące.
Instrumenty dzielono na:
• dęte blaszane (trąbka suwakowa, kornet, trąbka) i drewniane (szałamaja,
piszczałka, dudy, fletnia, flet poprzeczny oraz flet prosty),
• smyczkowe - viola da gamba (sześciostrunowy instrument, pierwowzór
wiolonczeli), lira, clàrsach (czyli harfa irlandzka), lira korbowa, cytra,
lutnia, klawesyn, wirginał,
• perkusyjne - tamburyn i drumla.
Powrót do wzorców antycznych i klasycznych zaowocował powstaniem
nowej formy muzycznej – opery (wywodziła się z antycznego dramatu
starogreckiego). Pierwszym znanym utworem operowym są „Rozmowy
duszy z ciałem” Cavalieriego z 1600 roku.
Slide 19
Za najważniejsze osiągniecie polskiej muzyki renesansowej uważa się tabulaturę Jana
z Lublina, która była najszerszym zbiorem renesansowej muzyki europejskiej.
Zgromadził nuty utworów takich twórców jak Josquin des Pres czy Clement
Jannequin.
Twórcą muzycznym polskiego renesansu był Mikołaj z Krakowa, który
skomponował ponad czterdzieści utworów (głównie mszy, motetów, pieśni
łacińskich, a także polskich). Do najbardziej znanych polskich pieśni zalicza się
„Naszego Zbawiciela” oraz „Wesel się Polska Korono”. Muzyk skomponował także
liczne tańce inspirowane utworami francuskimi i włoskimi. Zgodnie z
obowiązującymi wówczas trendami, jego muzyka cechuje się polifonią, a także
oryginalną kompozycją.
Za szczytowy okres rozwoju polskiej muzyki renesansowej uważa się czasy
panowania ostatnich Jagiellonów. Wtedy na Wawelu zgromadzono najwybitniejszych
kompozytorów, do których należeli Wacław z Szamotuł i Marcin Leopolita. Wśród
twórców pieśni wyróżniał się Mikołaj Gomółka, który w 1580 roku wydał „Melodie
na psałterz polski uczynione” (zbiór 150 krótkich utworów pisanych na cztery głosy
skomponowanych do tekstów psalmów ze Starego Testamentu) oraz psalm
„Nieście chwałę mocarze”.
Slide 20
BAROK
W
baroku
(1600‒1750)
Charakterystyczną
formą
nastąpił
intensywny
muzyczną
rozwój
wykorzystującą
muzyki
rozwój
instrumentalnej.
techniki
w
grze
na instrumentach jest koncert solowy (występuje jeden instrument koncertujący) np. na
skrzypce, flet lub organy. Do najwspanialszych koncertów barkowych zaliczyć możemy
koncerty skrzypcowe J.S. Bacha lub cykl koncertów Cztery pory roku A. Vivaldiego. Na uwagę
zasługują również tzw. concerti grossi (grupa trzech lub czterech instrumentalistów
współzawodniczących z resztą orkiestry), będące odmianą koncertu solowego. Do innych
charakterystycznych form muzyki barokowej należą m.in.: suity, składające się ze
stylizowanych tańców różnych narodów i różniące się charakterem i tempem, oraz sonaty
barokowe (A.Corelii, G.F. Handel, J.S. Bach)
Slide 21
Rozwój muzyki instrumentalnej spowodowany jest intensywnym rozwojem
lutnictwa (produkcja instrumentów). Sławne rodziny lutnicze to: Stradivarii,
Guarnieri.
Barok to również rozwój muzyki wokalnej. Powstają nowe formy służące
wyeksponowaniu piękna głosu ludzkiego tj.: kantaty, msze, oratoria, pasje.
Do prawdziwych skarbów barokowej muzyki wokalnej należą oratorium
Mesjasz G.F. Handla czy Pasja wg św. Mateusza J.S.Bacha.
Powstaje również wielka forma wokalno-instrumentalna ‒ opera. To sceniczne
dzieło muzyczne wokalno-instrumentalne, w którym muzyka ściśle
współdziała z akcją dramatyczną. Olbrzymią popularnością cieszą się kastraci,
za przykład służyć nam może legendarny Farinelli. Różnoraka jest treść opery,
mogą też występować jej następujące odmiany:
- opera seria ‒ poważna, o treści mitologicznej
- opera buffa ‒ komiczna
Obsada oper barokowych jest zazwyczaj kameralna i występuje w niej tylko
kilkoro bohaterów.
Slide 22
W tym okresie powstaje system durowy i mollowy ‒ wyznacza on sposób
kształtowania harmoniki, melodyki i formy w utworze, wpływając także
na kształtowanie rytmiki, dynamiki i agogiki (określający tempo
i dynamikę utworu, a także ruchliwość przebiegu muzycznego).
Slide 23
KLASYCYZM
Styl klasycystyczny w muzyce ujawnił się w drugiej połowie XVIII w.
Twórcy okresu klasycyzmu dążyli do równowagi treści i formy, do
przejrzystości i zwięzłości konstrukcji utworu, odchodząc od
skomplikowanych technik polifonicznych.
Slide 24
Najpopularniejszymi formami muzycznymi klasycyzmu:
• opera
• sonata
• symfonia
• koncert
• rondo
• wariacja.
W okresie klasycyzmu nastąpił rozkwit muzyki instrumentalnej.
Kompozytorzy piszą symfonie, koncerty (szczególnie na fortepian
i skrzypce).
Powstały pierwsze filharmonie, co umożliwiało masowy dostęp szerokiej
publiczności do muzyki. Pojawiła się klasyczna orkiestra symfoniczna.
Ustalony został klasyczny skład orkiestry symfonicznej oraz zmieniła
się rola dyrygenta, którego zadaniem było kierowanie zespołem
muzycznym i odwrócenie się do niego przodem. W klasycyzmie skład
instrumentalny orkiestry symfonicznej został rozbudowano klarnety,
puzony oraz flet piccolo.
Slide 25
Pojawia się muzyka kameralna np. tria, kwartety, jak również muzyka
wykonywana na powietrzu ‒ dla rozrywki ‒ tzw. divertimenta i serenady.
Klasycyzm to przede wszystkim twórczość trzech wielkich kompozytorów
wiedeńskich: Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga
van Beethovena. Najpopularniejsze utwory to: „Koncert na trąbkę Es dur”,
„Kwartet Cesarski” – J. Haydna, „Eine kleine nachmusik”, „Marsz turecki”
– W. A. Mozarta, „Dla Elizy”, „V Symfonia c-moll” – L. van Beethovena.
Za granicą oprócz trzech słynnych klasyków wiedeńskich komponowali
także: Carl Philipp, Emanuel Bach oraz Luigi Boccherini.
W Polsce na okres klasycyzmu przypadają początki muzyki symfonicznej
(A. Milwid, W. Dankowski), operowej (M. Kamieński, J. Stefani)
i fortepianowej (Michał Kleofas Ogiński, M. Szymanowska).
Slide 26
ROMANTYZM
Okres romantyzmu obejmują lata ok. 1790‒1910. Za początek
romantycznej muzyki poważnej uważa się datę stworzenia sonaty
fortepianowej nr 14 cis-moll op. 27 nr 2 przez Ludwika van
Beethovena.
Slide 27
Romantyczna muzyka poważna charakteryzowała się:
• tematyką związaną z naturą, dawnymi legendami i baśniami,
• rozwojem liryki wokalnej oraz instrumentalnej,
• wyrażaniem uczuć i nastroju człowieka, osobistą wypowiedzią
kompozytora, pragnieniem wolności i nieskrępowania ich uniesień
duchowych i dążenia do swobodnej wypowiedzi,
• przewagą treści nad formą,
• połączeniem muzyki, religii i literatury w sztukę,
• łączeniem elementów narodowych, fantastycznych i ludowych,
• rozszerzeniem harmoniki,
• dramatyzmem utworów,
• rozluźnieniem dotychczasowych form muzycznych.
W twórczości wielu kompozytorów można było odnaleźć echa muzyki
narodowej. Pojawiło się określenie szkoła narodowa, która miała określać
charakterystyczne cechy danego kraju występujące w twórczości danego
twórcy.
Slide 28
W epoce romantyzmu powstały nowe gatunki muzyczne:
• opera romantyczna ‒ K.M. Weber, G. Verdi, A. L. Dvořak, P. Czajkowski
i St. Moniuszko (opery Halka, Straszny Dwór),
• poemat symfoniczny ‒ pisany głównie przez F. Liszta (czyt. Lista),
• miniatura instrumentalna ‒ nokturny, mazurki, walce F. Chopina, Pieśni
bez słów F. Mendelssohna,
• symfonia programowa,
• pieśń romantyczna ‒ autorstwa m.in. F. Schuberta, R. Schumanna,
F. Chopina, F. Mendelssohna, J. Brahmsa, R. Straussa i H. Wolfa,
• dramat muzyczny ‒ R. Wagner,
• muzyka narodowa w formie: walców, mazurków, ballad, polonezów
i nokturnów (F. Chopin) oraz eklektyczna (H. Berlioz),
• muzyka fortepianowa ‒ którą w swej twórczości propagowali F. Chopin,
F. Liszt i R. Schumann.
W epoce romantyzmu niezwykłą popularność osiągnął włoski kompozytor
i wirtuoz skrzypiec –Niccolo Paganini.
Slide 29
Twórczość Fryderyka Chopina
Jego muzyka jest niezwykle emocjonalna i nastrojowa, ze zróżnicowaną
melodyką i rytmiką przekazuje odczucia i wrażenia kompozytora. W swych
utworach Chopin wykorzystuje motywy folklorystyczne. Tworzy muzykę
wybitnie narodową, inspirowaną wydarzeniami politycznymi. Sięga po nowe
formy muzyczne, takie jak ballady, mazurki, polonezy, walce, nokturny.
Częstym zabiegiem artystycznym kompozytora są wspaniałe improwizacje.
Muzyka Chopina wyraża pragnienie wolności, miłości i piękna.
Najbardziej znane utwory Chopina to:
• polonezy – cis-moll i es-moll op. 26, A-dur op. 40, As-dur op. 53, Fantazja
As-dur op. 61,
• mazurki ‒ skomponował 57 mazurków, nawiązując w nich do muzyki
ludowej z Mazowsza,
• nokturny (21 nokturnów) ‒ liryczne, melodyjne miniatury, dość
sentymentalne,
Slide 30
• scherza (4 scherza) ‒ są one poważne i dramatyczne. Najpoważniejsze
jest Scherzo h-moll op. 20, napisane w okresie powstania listopadowego,
z cytatem kolędy „Lulajże Jezuniu”.
• ballady ‒ g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 i f-moll op. 52 ‒
powstały pod wrażeniem lektury ballad Adama Mickiewicza,
• etiudy – jedna z najsłynniejszych to „Etiuda rewolucyjna”,
• preludia ‒ 24 Preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony
Janowi Sebastianowi Bachowii, którego muzykę Chopin bardzo cenił,
• sonaty ‒ spośród 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata bmoll, której trzecia część, Marsz żałobny, grywany jest do dziś podczas
pogrzebów,
• koncerty ‒ powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: f-moll op. 21 z
1829 r. i e-moll op. 11 z 1830 r.
• inne dzieła ‒ Fryderyk Chopin skomponował kilkanaście pieśni na głos z
fortepianem, trio fortepianowe oraz Sonatę wiolonczelową.
Slide 31
Twórczość Stanisława Moniuszki
Był największym twórcą polskiej opery narodowej. Inspiracją jego
muzyki była kultura ludowa. Dokonał połączenia folkloru z elementami
opery europejskiej (włoskiej, francuskiej i niemieckiej), jednocześnie
oddawał ludzkie emocje i charaktery bohaterów. Ważną rolę odgrywają w
operach Moniuszki chóry, np. górali w Halce, oraz elementy polskich
tańców narodowych ‒polonez, mazur (słynny mazur ze Strasznego dworu),
tańce góralskie.
Wybrane dzieła Stanisława Moniuszki:
opery:
• Halka ‒ libretto: Włodzimierz Wolski
• Hrabina ‒ (premiera 1859) libretto: Włodzimierz Wolski
• Straszny Dwór ‒ (premiera 1865) libretto: Jan Chęciński
• Paria ‒ (premiera 1868) libretto: Jan Chęciński
balety:
• Monte Christo (1865)
• Na kwaterunku (1868)
Slide 32
operetki:
• Loteria (ok. 1840) libretto: Oskar Korwin-Milewski
• Żółta szlafmyca (1841) libretto: Franciszek Zabłocki
• Jawnuta (1850) libretto: W. L. Anczyc
• Betty (1852) libretto: Franciszek Szober
• Beata (1870 lub 1871) libretto: Jan Chęciński
• Nocleg w Apeninach (1839) libretto: Aleksander Fredro
kantaty:
• cztery Litanie Ostrobramskie (1843-1855)
• Widma (tekst – „Dziadów część II” Adama Mickiewicza) ok. 1852
• Sonety krymskie (tekst – wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza)
1867
msze:
• Msza łacińska na cztery głosy z towarzyszeniem organów, Des-dur
(1870)
• Msza żałobna na cztery głosy z towarzyszeniem organów, g-moll
(1871)
Slide 33
• Msza Piotrowińska na czterogłosowy chór mieszany solistów z
towarzyszeniem organów, B-dur, słowa Justyna Wojewodzkiego
(1872)
uwertury koncertowe:
• Bajka
• Kain
• Uwertura wojenna
drobne utwory na fortepian:
• Fraszki
• Pieśń włóczęgi (na cztery ręce)
pieśni:
• Ojcze z niebios, Boże Panie
• Dziad i baba
• Pieśń wieczorna
• Znasz-li ten kraj (2 wersje)
• Trzech budrysów
• Prząśniczka
Slide 34
• Złota rybka
• Krakowiaczek
• Kozak
• Świtezianka
Jednym ze znanych zbiorów jego utworów drobnych jest cykl dwunastu
Śpiewników domowych zawierających pieśni do słów różnych poetów polskich
i obcych (w tłumaczeniu polskim) oraz do słów ludowych – w sumie 268
pieśni.
Slide 35
MUZYKA WSPÓŁCZESNA
Narodziła się w II połowie XX w. i trwa do dziś. Potocznie odnosi się do tzw.
muzyki modernistycznej czy awangardowej, skomponowanej w XX w., aż po dzień
dzisiejszy.
Można wymienić wiele różnorodnych gatunków. To połączenie różnych stylów,
kierunków i technik kompozytorskich, takich jak:
• Impresjonizm ‒ kładzie nacisk na stosowanie plam dźwiękowych, subtelnych i
ulotnych wrażeń oraz doznań, powstających w kontakcie z naturą. Cechą poetyki
muzycznej jest wyczulenie na barwę dźwięku, wysublimowane nastroje –
przykładem kompozycji są utwory Claude’a Debussy’ego
Slide 36
• Ekspresjonizm ‒ to kierunek, który kładzie ogromny nacisk na
uzewnętrznienie przeżyć emocjonalnych, dzięki czemu muzyka ma
charakter ogromnie dynamiczny i niespokojny.
• Witalizm ‒ brutalność dźwiękowa, muzyka nabiera ostrej, dysonującej
barwy.
• Aleatoryzm ‒ kierunek stawiający na eksperyment, wprowadzając do
muzyki przypadek ‒ wykonanie utworów polega na pewnej dowolności:
począwszy od doboru instrumentu, techniki gry, a kończąc na wyborze
miejsca, od którego ma się zacząć kompozycja.
• Muzyka dodekafoniczna ‒ podstawą dodekafonii jest stały związek
między dźwiękami i zachowywanie kolejności ich następowania. Do jej
rozwoju przyczynił się głównie A. Schönberg oraz jego następcy A. Berg,
A. Webern. W Polsce dodekafonię stosują G. Bace-wicz, T. Baird, H.
Górecki, W. Kilar, K. Penderecki, B. Schäffer, K. Serocki, B. Szabelski,
B. Woytowicz i inni.
Slide 37
• Muzyka elektroakustyczna ‒ w jej skład wchodzi muzyka
elektroniczna, konkretna i nagraniowa ‒ którą popularyzowali przede
wszystkim: Pierre Schaeffer, Herbert Eimert oraz Karlheinz
Stockhausen.
Muzyka konkretna – to kierunek w muzyce współczesnej, w którym
oprócz dźwięków instrumentów lub śpiewu wykorzystuje się realne
dźwięki – przyrody, odgłosy fabryczne, dźwięki ruchu ulicznego,
przypadkowe głosy ludzkie itp., które są rejestrowane, a następnie
preparowane i miksowane w celu osiągnięcia zamierzonego efektu
estetycznego. Muzyka konkretna występuje w czystej formie lub łączona
jest z muzyką instrumentalną, wokalną albo elektroniczną.
W muzyce tego okresu wprowadzona zostaje skala dwunastodźwiękowa,
zwana też skalą dodekafoniczną lub chromatyczną, w której
poszczególne stopnie są oddalone od siebie o pół tonu. Jest połączeniem
dwóch skal całotonowych, czyli zawiera wszystkie dźwięki w obrębie
oktawy, które tworzą postęp dwunastu półtonów.
Slide 38
W XX w. dokonał się największy przełom i najwięcej zmian w dziejach
muzyki, powstały nowe rodzaje muzyki i coraz to nowsze i liczniejsze zespoły
muzyczne. Dynamiczny rozwój środków masowego przekazu przyczynił się
również do skrócenia dystansu między państwami i narodami, a przez to do
przenikania się kultur. Tak to do Europy trafił wprost z ulic i klubów
amerykańskich jazz i blues, a z miast i gór Ameryki Południowej specyficzna
muzyka Indian ameryki łacińskiej.
Wraz ze wzrostem tempa życia ludzkości XX w. coraz szybciej powstawały
i zmieniały się nowe gatunki i podgatunki muzyki ‒ rock, pop, disco, rap, hip-hop, house ‒ ze wszystkimi ich odmianami i odcieniami.
Nawet współczesna muzyka poważna posiada wiele zróżnicowanych
kierunków, zależnych od danego pokolenia kompozytorów. W Polsce
odmienne stylistyki muzyki poważnej reprezentują:
• Wojciech Kilar (prosta i tradycyjnie brzmiąca muzyka)
• Krzysztof Penderecki (nawiązująca do postmodernizmu muzyka
poważna)
• Henryk M. Górecki (drapieżny minimalizm)
Slide 39
• Krzysztof Meyer (tradycyjna narracja ukierunkowana na indywidualne
opowiadania i własny język)
• Paweł Szymański (deformacja tradycji)
• Krzysztof Knittel (instalacje, improwizacje oraz performanse w muzyce
poważnej)
• Paweł Mykietyn (mozaika atonalnych, tonalnych i inspirowanych rockiem
dzieł)
• Agata Zubel (life electronic)
Kompozytorzy:
Joseph-Maurice Ravel ‒ francuski kompozytor i pianista, jeden z
przedstawicieli impresjonizmu. Większość jego dzieł stanowią pieśni i
utwory fortepianowe a najbardziej znane są jego utwory orkiestrowe, a
przede wszystkim Boléro. Jego styl muzyczny charakteryzował się subtelną
rytmiką, bogatą harmonią i wyrafinowaną orkiestracją. Komponował przy
fortepianie, a następnie rozpisywał gotowy utwór na orkiestrę. Jego utwory
wymagają od instrumentalistów brawury wykonawczej.
Slide 40
Achille-Claude Debussy ‒ wykorzystał różne skale muzyczne (skala
całotonowa, pentatonika) oraz barwy dźwięku. Tworzył formy orkiestralne,
miniatury, etiudy, preludia, sonaty, a nawet formy wokalne, które
wykorzystywały teksty francuskich poetów. Wielką sławę przyniosły mu
m.in. opera Peleas i Melizanda. W późniejszym okresie inspirował się
symbolizmem, art nouveau i muzyką egzotyczną. W instrumentacji utworów
orkiestrowych kompozytor wyróżniał instrumenty dęte drewniane
i smyczkowe, harfę oraz czelestę. Dzięki nowatorstwu języka dźwiękowego
wywarł ogromny wpływ na rozwój muzyki w XX w.
Sergiej Rachmaninow ‒ stworzył własny styl, charakteryzujący się szeroko
rozpiętymi łukami melodycznymi oraz wyrazem patosu, nostalgii
i melancholii. Jest kompozytorem 3 symfonii,
4 koncertów fortepianowych, Rapsodii na temat Paganiniego na fortepian
i orkiestrę (1934), poematu symfonicznego Wyspa umarłych (1909), oper:
Aleko (1893), Skąpy rycerz (1906), Francesca da Rimini (1906), utworów
kameralnych oraz fortepianowych.
Slide 41
Witold Lutosławski ‒ polski kompozytor i dyrygent. Jeden z największych
twórców muzycznych XX w. Wczesna twórczość to m.in. Wariacje
symfoniczne (1938), Wariacje na temat Paganiniego na 2 fortepiany (1941), I
Symfonia (1947), Koncert na orkiestrę (1954). W latach 50. i 60. nawiązał do
awangardowych technik sonoryzmu i aleatoryzmu, m.in. Gry weneckie na
orkiestrę (1961), Trzy poematy Henri Michaux na 20-głosowy chór
i orkiestrę kameralną (1963), Kwartet smyczkowy (1964). W latach 70.
wypracował syntezę współczesnego języka muzycznego. W latach 80.
nawiązał do mniej skomplikowanych faktur i harmonii, neoklasycznych
rytmów i melodii. Tworzył formy wokalno-instrumentalne, m.in. Paroles
tissées na tenor i orkiestrę, Les espaces du sommeil na sopran i orkiestrę
(1991), oraz dzieła instrumentalne: 4 symfonie, Łańcuch I, Łańcuch II
i Łańcuch III, Partita na skrzypce i orkiestrę (1988), Koncert na wiolonczelę
i orkiestrę (1970), Koncert fortepianowy For Krystian Zimerman (1988).
Slide 42
Dziękuję za uwagę
Julia Lachowska
Klasa VIb
EPOKI
W
MUZYCE
Slide 2
STAROŻYTNOŚĆ
Wykształcają się dwa odrębne nurty:
sacrum - dotyczyła sfery religijnej i związana była z kultem, obrzędami, uroczystościami o charakterze religijnym.
Dostęp do niej mieli kapłani oraz najważniejsi dostojnicy w państwie.
profanum - dotyczyła sfery świeckiej, czyli życia codziennego, odzwierciedlała ludzkie smutki i radości. Inspiracją
była również przyroda.
Większość muzyki opierano na rytmie, który był jej najważniejszym elementem i od niego zależał kształt
i charakter danego utworu czy pieśni. Ważnym rodzajem twórczości był taniec, który wiązał się ze śpiewem
z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych takich jak: bębny, kołatki czy grzechotki.
Pierwszą ważną techniką, jaka wykształciła się w starożytności była heterofonia. Była to technika polifoniczna,
która polegała na równoczesnym wykonywaniu melodii oraz dodatkowo jej warianty wykonywane były przez
różne głosy.
W Mezopotamii używano harfy kołowej i parabolicznej, instrumentów perkusyjnych, a także lir i lutni.
Slide 3
W starożytnym Rzymie muzyka miała charakter ściśle użytkowy
i służyła przyjemności słuchaczy. Muzycy, mimo że nie byli kapłanami,
posiadali bardzo wysoki status społeczny. Muzyka towarzyszyła ludziom
na igrzyskach, widowiskach, obrzędach i przyjęciach. Nastąpił tak wielki
rozwój muzyki ludowej, że przedstawiciele konkretnych zawodów
posiadali własne pieśni. Rozwinęła się również muzyka wojskowa,
zwłaszcza poprzez udoskonalenie instrumentów dętych blaszanych. W
działaniach wojskowych używano głównie trąb i rogów. Istniały także
specjalne zwroty melodyczne, które zarezerwowane były głównie
do obrzędów wojskowych.
Slide 4
W Egipcie oraz w innych państwach starożytnych ważną rolę
odgrywała muzyka religijna. Gra na instrumencie sistrum związana
była z kultem bogini Hathor. Bardzo żywiołowej muzyce towarzyszył
taniec, który często przybierał skomplikowane, akrobatyczne formy.
Do najważniejszych instrumentów zaliczyć można: liry, harfy,
instrumenty strunowe oraz dęte (oboje, flety, blaszane trąby
wojskowe). Do głównych elementów egipskich ceremonii należał
śpiew w formie lamentu lub recytacji. Społeczność egipska
muzykowała dla przyjemności. Śpiewano również akompaniując
na prostych instrumentach np. flecie trzcinowym.
Slide 5
W starożytnej Grecji instrumenty muzyczne towarzyszyły takim
formom jak: pean, elegia i oda. Śpiew podlegał miarom rytmicznym
zaczerpniętym z poezji. Stałe schematy rytmiczne nazywane były nomoi
i według nich recytowane były pieśni. Nastąpił również rozwój muzyki
wokalnej, który ściśle uzależniony jest od dramatu oraz wiąże się z
funkcją
zawodowego
poety-śpiewaka.
Typowe
instrumenty,
charakterystyczne dla muzyki greckiej to: kithara – wyglądem zbliżona
do liry oraz aulos – poprzednik dzisiejszego oboju.
Grecy dokonali dużych postępów w zakresie teorii muzyki. Wprowadzili
notację muzyczną, która obejmowała notację instrumentalną
(wykorzystującą litery alfabetu fenickiego) oraz wokalną (posługującą
się alfabetem jońskim). Określono też skale muzyczne i tetrachordy, które
różniły się od siebie budową. Muzyka staje się także niezbędnym
składnikiem dramatu starogreckiego. Inną jej funkcją jest towarzyszenie
religii – przykładem są hymny ku czci Apollina.
Slide 6
ŚREDNIOWIECZE
To w przybliżeniu okres od roku 476 do końca XIV wieku. Muzyka w tym czasie z reguły
powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga.
Muzyka średniowiecza wyrażała nastrój powagi, skupienia i modlitwy, wyrażany śpiewem.
Poprzez muzykę człowiek łączył się z Bogiem. Klasztory, kościoły i katedry stały się
ośrodkami kultury muzycznej.
Slide 7
Momentem przełomowym było wydanie Edyktu Mediolańskiego przez
cesarza Konstantyna w roku 313, na mocy którego ogłosił on wolność
wyznania chrześcijańskiego.
W muzyce kościelnej nastąpił rozwój chorału gregoriańskiego, który
powstał w 7 wieku n.e., dzięki papieżowi Grzegorzowi. Jest to tradycyjny,
jednogłosowy śpiew liturgiczny przeznaczony na cały rok kościelny,
śpiewały go chóry mężczyzn i chłopców w kościołach, a także kobiety i
mężczyźni ze zgromadzeń zakonnych w kaplicach. Jest to muzyka
wykonywana podczas mszy oraz godzin kanonicznych. Podstawą
kompozycji jest tekst, głównie z Pisma Świętego w języku łacińskim, z
notacją neumatyczną (znaki w formie kropek (punctum) i kresek (virga)
przedstawiające przybliżony przebieg melodii). Forma tych melodii z
czasem zostaje rozbudowana i do śpiewów jednogłosowych zostają
dodane fragmenty dwu lub trzygłosowe.
Powstały nowe formy pieśni: jednogłosowa, motet, madrygał, ballada.
Slide 8
Ważnym dokonaniem było stworzenie systemu solmizacji. Solmizacja
jest to system głosek stosowanych w nauce śpiewu, ułatwiająca
odczytanie zapisu nutowego melodii. Została wprowadzona przez
Guido z Arezzo w XI wieku, który ustanowił skalę sześciostopniową
oznaczając poszczególne jej stopnie pierwszymi zgłoskami kolejnych
wersów hymnu na cześć św. Jana.
W wyniku rozwoju muzyki powstawały nowe jej formy. Dodawano
krótkie komentarze – tropy – do śpiewanego tekstu, które były
zazwyczaj próbą jego objaśniania i wstawkami wewnątrz poszczególnych
części mszy. Sekwencje były tekstami znacznie dłuższymi, często
rymowanymi, jako dodatek do alleluja; szybko przekształciły się w
samodzielne utwory.
Slide 9
Oprócz muzyki kościelnej wyodrębniła się muzyka świecka, która
podzieliła się na:
MUZYKĘ LUDOWĄ – która towarzyszyła ludziom podczas zawierania
związku małżeńskiego, wszelkiego rodzaju obrzędów inicjalnych,
wprowadzających w dorosłość, towarzyszących przemianom pozycji
społecznej. Szczególną oprawą muzyczną i bogatą obrzędowością
cieszyła się w Polsce Noc Świętojańska, gdzie wykonywano muzykę
instrumentalną, śpiewano i tańczono. Muzyka ta nie była zapisywana.
MUZYKĘ DWORSKĄ – uświetniającą dworski ceremoniał (była
zapisywana w różnych formach, informacje na jej temat czerpiemy z
kronik, obrazów i rzeźb) oraz pieśni trubadurów i truwerów. Trubadurzy
byli śpiewakami, którzy wędrowali by prezentować swoje utwory na
dworach. Ich kompozycje pełne były fantazji i zmyślonych historii.
Poruszali tematykę wypraw krzyżowych, ale także miłosną. Pieśni
trubadurów były zazwyczaj utrzymane w formie ronda, ballady,
madrygału, virelai i oparte na skalach modalnych.
Slide 10
Wykonywane przez głos solowy z towarzyszeniem instrumentalnym: lutni,
fletu prostego, szałamai oraz innych instrumentów, w tym również
perkusyjnych. Początek działalności trubadurów przypada na około 1100 r.
MUZYKĘ WOJSKOWĄ I MYŚLIWSKĄ – marszowi wojsk
niejednokrotnie towarzyszyło wybijanie rytmów na bębnach i różnego
rodzaju instrumentach perkusyjnych. Muzycy wojskowi używali do grania
takich instrumentów jak: kotły, talerze, bębny, tamburyny, różne
instrumenty dęte blaszane i drewniane. Nie zachowały się jednak żadne
zapisy tego rodzaju muzyki. Ważnym elementem życia dworskiego było
organizowanie polowań, na których wykorzystywano muzykę jako sygnały:
"na śmierć dzikiego zwierza", "hołd dla króla polowania" i inne, grane na
rogach i różnego rodzaju trąbkach.
Slide 11
MUZYKĘ MIEJSKĄ – która uprawiana była przez ludność napływową,
przenoszącą się ze wsi do miast. Nosiła znamiona muzyki ludowej, łączyła
w sobie cechy chorału, muzyki dworskiej i elementy muzyki typowej dla
wsi. Podstawowymi formami tego rodzaju muzyki były tańce i muzyka
instrumentalna. Oprócz nich muzykę miejską uprawiali ludzie na stałe
zamieszkujący obszary miejskie. Największy wkład w rozwój tego rodzaju
muzyki mają żacy (uczniowie, studenci) i waganci (wędrowni muzycy).
Najczęściej "miejski artysta" był poetą, muzykiem i kuglarzem, wędrującym
z miasta do miasta, czasem tylko prowadzący osiadły tryb życia. Włączali
się oni czynnie w życie miasta, do którego przybywali – w odbywające się
tam jarmarki, odpusty, pielgrzymki. Potrafili śpiewać, tańczyć,
akompaniowali swoim wyczynom na piszczałkach, fujarkach. Ich utwory
nie były zapisywane. Inaczej w przypadku z twórczością żaków. W Polsce
niezwykłą popularnością po dziś dzień cieszy się pieśń związana z
obchodami juwenaliów w Krakowie: Breve regnum. Miasta były też
ośrodkami rozwoju muzyki instrumentalnej. Najważniejszym jej przejawem
były hejnały miejskie.
Slide 12
MUZYKA POLSKA W ŚREDNIOWIECZU
Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa w Polsce powstały zakony.
Średniowieczni mnisi byli ludźmi wykształconymi, posiadali rzadką wówczas
umiejętność czytania i pisania, zajmowali się przepisywaniem ksiąg
starożytnych oraz średniowiecznych, często zawierających nuty i teksty
ówczesnych pieśni. Wraz z przybyciem mnichów na ziemie polskie dotarł
także chorał gregoriański.
Do najpopularniejszych utworów polskiego średniowiecza – poza
"Bogurodzicą" – zalicza się hymn "Gaude Mater Polonia", powstały na bazie
"Gaude Mater Ecclesia" napisanym na cześć św. Dominika. Polska wersja
opiewa postać św. Stanisława. Cennym zabytkiem jest pieśń, której autorstwo
przypisuje się bł. Władysławowi z Gielniowa – "Judasz Jezusa sprzedał" oraz
pieśń maryjna – "O Najdroższy Kwiecie". W muzyce polskiej spotyka się
szereg przeróbek repertuaru ogólnoeuropejskiego.
Twórcy muzyki średniowiecznej przeważnie pozostają anonimowi, gdyż
tworzą nie dla własnej chwały lecz na cześć Boga.
Slide 13
Polska muzyka średniowiecza pozostawiła takie zabytki muzyczne jak:
Bogurodzica (XII/ XIII wiek),
Historiographi aciem – hymn ku czci królewicza Kazimierza,
Breve regnum – hymn żaków krakowskich,
Cracovia civitas – hymn na cześć Krakowa,
Chwała tobie gospodzinie – najstarszy utwór polski trzygłosowy.
Gaude Mater Polonia
Twórcami średniowiecznej muzyki polskiej byli:
– Wincenty z Kielc,
– Mikołaj z Radomia
Slide 14
RENESANS
Za początek renesansu w muzyce można uznać rok 1400, po
którym zaczęto stopniowo wprowadzać do twórczości nowe,
nieznane w średniowieczu techniki kompozytorskie.
Kulturę renesansu cechowało odkrycie greckich i rzymskich
ideałów. W muzyce dominowała religijna, wokalna muzyka
polifoniczna a cappella (chór bez instrumentów) .
Slide 15
Podstawą polifonii jest równoczesne prowadzenie kilku różnorzędnych
głosów wokalnych lub melodii instrumentalnych i wszystkie głosy są
równie ważne. Zwiększenie ilości głosów do czterech i więcej, sprawiło, że
popularność zdobywają takie formy jak: motet, msza i madrygał (świecka
pieśń polifoniczna). Obok form wokalnych zaczęły pojawiać się formy
instrumentalne pisane na lutnię i organy. Renesans wprowadził do muzyki
nowy element – harmonię, czyli współbrzmienie dźwięków. Ustalone
zostają zasady nowego systemu harmonicznego opartego na tercjowym
budowaniu akordów (tercja – trzy).
Najważniejszymi gatunkami muzyki liturgicznej były msze i motety (forma
muzyczna, wokalna a cappella lub wokalno-instrumentalna). Formy te
wyraźnie zmieniały się na przestrzeni trwania epoki, ponieważ najważniejsi
kompozytorzy sakralni coraz chętniej sięgali po dorobek muzyki świeckiej.
Poza mszami i motetami popularne były także madrygały i laudy.
Obowiązujące w średniowieczu łacińskie chorały gregoriańskie zaczęły
odchodzić w niepamięć, a w ich miejsce zaczęły pojawiać się pieśni w
językach narodowych.
Slide 16
Bardzo ważnym dla rozwoju muzyki był wynalazek druku Jana Gutenberga,
dzięki któremu zapisy nutowe stały się bardziej dostępne, a koszty
nabywania utworów – znacznie niższe. Kompozycje zapisywane były
oddzielnie dla każdego instrumentu, ponieważ nikt nie używał pięciolinii.
W tym samym okresie wielką sławę zaczęły zyskiwać rody rzemieślników –
twórców instrumentów.
Zmienia się również podejście do twórcy, już nie anonimowego, lecz
będącego mistrzem.
Okres renesansu zdominowały formy wokalne wielogłosowe. Utwory
jednogłosowe zostały wyparte przez kompozycje, w których głosy wokalne
były samodzielne i tworzyły skomplikowany polifoniczny układ dźwiękowy.
Dlatego też muzyka renesansu określana jest mianem wieku polifonii
wokalnej. Najpowszechniej spotykanymi utworami były madrygały, frottole,
kanony, chansony, canzonetty, villanelle oraz pieśni z akompaniamentem
lutni.
Slide 17
Pod koniec XV w. polifoniczna muzyka sakralna stała się bardziej złożona.
Przyczynił się do tego w sposób szczególny m.in. Jan Ockeghem, który
zasłynął jako twórca kanonów kontrapunktowych i menzuralnych. Był
jednym z przedstawicieli tak zwanej szkoły flamandzkiej, której
reprezentantom zawdzięczamy wielki rozkwit kunsztownej polifonii
wokalnej. Do pozostałych wielkich „flamandczyków” zalicza się Jakuba
Obrechta, Josquina des Presa i Mikołaja Gomberta.
Największymi kompozytorami epoki renesansu byli Włosi: Giovanni
Pierluigi da Palestrina (1525–1594) i Orlando di Lasso (1532–1594), a w
Polsce – Wacław z Szamotuł i Mikołaj Gomółka.
Znakiem rozpoznawczym muzyki tego okresu było podporządkowywanie
środków dźwiękowych tekstowi utworu w tak zwanej polichóralności
(polegającej na dialogowaniu między sobą dwóch lub więcej chórów a
capella lub z towarzyszeniem zespołów instrumentalnych).
Okres renesansu to nie tylko formy wokalne, ale także czysto
instrumentalne.
Slide 18
Najpopularniejszym instrumentem była lutnia. Nowością były zupełnie
autonomiczne formy utworów instrumentalnych: canzona, toccata, ricercar,
fantazja. Powstało wiele nieznanych wcześniej instrumentów, a także
ulepszono już istniejące.
Instrumenty dzielono na:
• dęte blaszane (trąbka suwakowa, kornet, trąbka) i drewniane (szałamaja,
piszczałka, dudy, fletnia, flet poprzeczny oraz flet prosty),
• smyczkowe - viola da gamba (sześciostrunowy instrument, pierwowzór
wiolonczeli), lira, clàrsach (czyli harfa irlandzka), lira korbowa, cytra,
lutnia, klawesyn, wirginał,
• perkusyjne - tamburyn i drumla.
Powrót do wzorców antycznych i klasycznych zaowocował powstaniem
nowej formy muzycznej – opery (wywodziła się z antycznego dramatu
starogreckiego). Pierwszym znanym utworem operowym są „Rozmowy
duszy z ciałem” Cavalieriego z 1600 roku.
Slide 19
Za najważniejsze osiągniecie polskiej muzyki renesansowej uważa się tabulaturę Jana
z Lublina, która była najszerszym zbiorem renesansowej muzyki europejskiej.
Zgromadził nuty utworów takich twórców jak Josquin des Pres czy Clement
Jannequin.
Twórcą muzycznym polskiego renesansu był Mikołaj z Krakowa, który
skomponował ponad czterdzieści utworów (głównie mszy, motetów, pieśni
łacińskich, a także polskich). Do najbardziej znanych polskich pieśni zalicza się
„Naszego Zbawiciela” oraz „Wesel się Polska Korono”. Muzyk skomponował także
liczne tańce inspirowane utworami francuskimi i włoskimi. Zgodnie z
obowiązującymi wówczas trendami, jego muzyka cechuje się polifonią, a także
oryginalną kompozycją.
Za szczytowy okres rozwoju polskiej muzyki renesansowej uważa się czasy
panowania ostatnich Jagiellonów. Wtedy na Wawelu zgromadzono najwybitniejszych
kompozytorów, do których należeli Wacław z Szamotuł i Marcin Leopolita. Wśród
twórców pieśni wyróżniał się Mikołaj Gomółka, który w 1580 roku wydał „Melodie
na psałterz polski uczynione” (zbiór 150 krótkich utworów pisanych na cztery głosy
skomponowanych do tekstów psalmów ze Starego Testamentu) oraz psalm
„Nieście chwałę mocarze”.
Slide 20
BAROK
W
baroku
(1600‒1750)
Charakterystyczną
formą
nastąpił
intensywny
muzyczną
rozwój
wykorzystującą
muzyki
rozwój
instrumentalnej.
techniki
w
grze
na instrumentach jest koncert solowy (występuje jeden instrument koncertujący) np. na
skrzypce, flet lub organy. Do najwspanialszych koncertów barkowych zaliczyć możemy
koncerty skrzypcowe J.S. Bacha lub cykl koncertów Cztery pory roku A. Vivaldiego. Na uwagę
zasługują również tzw. concerti grossi (grupa trzech lub czterech instrumentalistów
współzawodniczących z resztą orkiestry), będące odmianą koncertu solowego. Do innych
charakterystycznych form muzyki barokowej należą m.in.: suity, składające się ze
stylizowanych tańców różnych narodów i różniące się charakterem i tempem, oraz sonaty
barokowe (A.Corelii, G.F. Handel, J.S. Bach)
Slide 21
Rozwój muzyki instrumentalnej spowodowany jest intensywnym rozwojem
lutnictwa (produkcja instrumentów). Sławne rodziny lutnicze to: Stradivarii,
Guarnieri.
Barok to również rozwój muzyki wokalnej. Powstają nowe formy służące
wyeksponowaniu piękna głosu ludzkiego tj.: kantaty, msze, oratoria, pasje.
Do prawdziwych skarbów barokowej muzyki wokalnej należą oratorium
Mesjasz G.F. Handla czy Pasja wg św. Mateusza J.S.Bacha.
Powstaje również wielka forma wokalno-instrumentalna ‒ opera. To sceniczne
dzieło muzyczne wokalno-instrumentalne, w którym muzyka ściśle
współdziała z akcją dramatyczną. Olbrzymią popularnością cieszą się kastraci,
za przykład służyć nam może legendarny Farinelli. Różnoraka jest treść opery,
mogą też występować jej następujące odmiany:
- opera seria ‒ poważna, o treści mitologicznej
- opera buffa ‒ komiczna
Obsada oper barokowych jest zazwyczaj kameralna i występuje w niej tylko
kilkoro bohaterów.
Slide 22
W tym okresie powstaje system durowy i mollowy ‒ wyznacza on sposób
kształtowania harmoniki, melodyki i formy w utworze, wpływając także
na kształtowanie rytmiki, dynamiki i agogiki (określający tempo
i dynamikę utworu, a także ruchliwość przebiegu muzycznego).
Slide 23
KLASYCYZM
Styl klasycystyczny w muzyce ujawnił się w drugiej połowie XVIII w.
Twórcy okresu klasycyzmu dążyli do równowagi treści i formy, do
przejrzystości i zwięzłości konstrukcji utworu, odchodząc od
skomplikowanych technik polifonicznych.
Slide 24
Najpopularniejszymi formami muzycznymi klasycyzmu:
• opera
• sonata
• symfonia
• koncert
• rondo
• wariacja.
W okresie klasycyzmu nastąpił rozkwit muzyki instrumentalnej.
Kompozytorzy piszą symfonie, koncerty (szczególnie na fortepian
i skrzypce).
Powstały pierwsze filharmonie, co umożliwiało masowy dostęp szerokiej
publiczności do muzyki. Pojawiła się klasyczna orkiestra symfoniczna.
Ustalony został klasyczny skład orkiestry symfonicznej oraz zmieniła
się rola dyrygenta, którego zadaniem było kierowanie zespołem
muzycznym i odwrócenie się do niego przodem. W klasycyzmie skład
instrumentalny orkiestry symfonicznej został rozbudowano klarnety,
puzony oraz flet piccolo.
Slide 25
Pojawia się muzyka kameralna np. tria, kwartety, jak również muzyka
wykonywana na powietrzu ‒ dla rozrywki ‒ tzw. divertimenta i serenady.
Klasycyzm to przede wszystkim twórczość trzech wielkich kompozytorów
wiedeńskich: Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga
van Beethovena. Najpopularniejsze utwory to: „Koncert na trąbkę Es dur”,
„Kwartet Cesarski” – J. Haydna, „Eine kleine nachmusik”, „Marsz turecki”
– W. A. Mozarta, „Dla Elizy”, „V Symfonia c-moll” – L. van Beethovena.
Za granicą oprócz trzech słynnych klasyków wiedeńskich komponowali
także: Carl Philipp, Emanuel Bach oraz Luigi Boccherini.
W Polsce na okres klasycyzmu przypadają początki muzyki symfonicznej
(A. Milwid, W. Dankowski), operowej (M. Kamieński, J. Stefani)
i fortepianowej (Michał Kleofas Ogiński, M. Szymanowska).
Slide 26
ROMANTYZM
Okres romantyzmu obejmują lata ok. 1790‒1910. Za początek
romantycznej muzyki poważnej uważa się datę stworzenia sonaty
fortepianowej nr 14 cis-moll op. 27 nr 2 przez Ludwika van
Beethovena.
Slide 27
Romantyczna muzyka poważna charakteryzowała się:
• tematyką związaną z naturą, dawnymi legendami i baśniami,
• rozwojem liryki wokalnej oraz instrumentalnej,
• wyrażaniem uczuć i nastroju człowieka, osobistą wypowiedzią
kompozytora, pragnieniem wolności i nieskrępowania ich uniesień
duchowych i dążenia do swobodnej wypowiedzi,
• przewagą treści nad formą,
• połączeniem muzyki, religii i literatury w sztukę,
• łączeniem elementów narodowych, fantastycznych i ludowych,
• rozszerzeniem harmoniki,
• dramatyzmem utworów,
• rozluźnieniem dotychczasowych form muzycznych.
W twórczości wielu kompozytorów można było odnaleźć echa muzyki
narodowej. Pojawiło się określenie szkoła narodowa, która miała określać
charakterystyczne cechy danego kraju występujące w twórczości danego
twórcy.
Slide 28
W epoce romantyzmu powstały nowe gatunki muzyczne:
• opera romantyczna ‒ K.M. Weber, G. Verdi, A. L. Dvořak, P. Czajkowski
i St. Moniuszko (opery Halka, Straszny Dwór),
• poemat symfoniczny ‒ pisany głównie przez F. Liszta (czyt. Lista),
• miniatura instrumentalna ‒ nokturny, mazurki, walce F. Chopina, Pieśni
bez słów F. Mendelssohna,
• symfonia programowa,
• pieśń romantyczna ‒ autorstwa m.in. F. Schuberta, R. Schumanna,
F. Chopina, F. Mendelssohna, J. Brahmsa, R. Straussa i H. Wolfa,
• dramat muzyczny ‒ R. Wagner,
• muzyka narodowa w formie: walców, mazurków, ballad, polonezów
i nokturnów (F. Chopin) oraz eklektyczna (H. Berlioz),
• muzyka fortepianowa ‒ którą w swej twórczości propagowali F. Chopin,
F. Liszt i R. Schumann.
W epoce romantyzmu niezwykłą popularność osiągnął włoski kompozytor
i wirtuoz skrzypiec –Niccolo Paganini.
Slide 29
Twórczość Fryderyka Chopina
Jego muzyka jest niezwykle emocjonalna i nastrojowa, ze zróżnicowaną
melodyką i rytmiką przekazuje odczucia i wrażenia kompozytora. W swych
utworach Chopin wykorzystuje motywy folklorystyczne. Tworzy muzykę
wybitnie narodową, inspirowaną wydarzeniami politycznymi. Sięga po nowe
formy muzyczne, takie jak ballady, mazurki, polonezy, walce, nokturny.
Częstym zabiegiem artystycznym kompozytora są wspaniałe improwizacje.
Muzyka Chopina wyraża pragnienie wolności, miłości i piękna.
Najbardziej znane utwory Chopina to:
• polonezy – cis-moll i es-moll op. 26, A-dur op. 40, As-dur op. 53, Fantazja
As-dur op. 61,
• mazurki ‒ skomponował 57 mazurków, nawiązując w nich do muzyki
ludowej z Mazowsza,
• nokturny (21 nokturnów) ‒ liryczne, melodyjne miniatury, dość
sentymentalne,
Slide 30
• scherza (4 scherza) ‒ są one poważne i dramatyczne. Najpoważniejsze
jest Scherzo h-moll op. 20, napisane w okresie powstania listopadowego,
z cytatem kolędy „Lulajże Jezuniu”.
• ballady ‒ g-moll op. 23, F-dur op. 38, As-dur op. 47 i f-moll op. 52 ‒
powstały pod wrażeniem lektury ballad Adama Mickiewicza,
• etiudy – jedna z najsłynniejszych to „Etiuda rewolucyjna”,
• preludia ‒ 24 Preludia op. 28 powstały jako symboliczny hołd złożony
Janowi Sebastianowi Bachowii, którego muzykę Chopin bardzo cenił,
• sonaty ‒ spośród 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata bmoll, której trzecia część, Marsz żałobny, grywany jest do dziś podczas
pogrzebów,
• koncerty ‒ powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę: f-moll op. 21 z
1829 r. i e-moll op. 11 z 1830 r.
• inne dzieła ‒ Fryderyk Chopin skomponował kilkanaście pieśni na głos z
fortepianem, trio fortepianowe oraz Sonatę wiolonczelową.
Slide 31
Twórczość Stanisława Moniuszki
Był największym twórcą polskiej opery narodowej. Inspiracją jego
muzyki była kultura ludowa. Dokonał połączenia folkloru z elementami
opery europejskiej (włoskiej, francuskiej i niemieckiej), jednocześnie
oddawał ludzkie emocje i charaktery bohaterów. Ważną rolę odgrywają w
operach Moniuszki chóry, np. górali w Halce, oraz elementy polskich
tańców narodowych ‒polonez, mazur (słynny mazur ze Strasznego dworu),
tańce góralskie.
Wybrane dzieła Stanisława Moniuszki:
opery:
• Halka ‒ libretto: Włodzimierz Wolski
• Hrabina ‒ (premiera 1859) libretto: Włodzimierz Wolski
• Straszny Dwór ‒ (premiera 1865) libretto: Jan Chęciński
• Paria ‒ (premiera 1868) libretto: Jan Chęciński
balety:
• Monte Christo (1865)
• Na kwaterunku (1868)
Slide 32
operetki:
• Loteria (ok. 1840) libretto: Oskar Korwin-Milewski
• Żółta szlafmyca (1841) libretto: Franciszek Zabłocki
• Jawnuta (1850) libretto: W. L. Anczyc
• Betty (1852) libretto: Franciszek Szober
• Beata (1870 lub 1871) libretto: Jan Chęciński
• Nocleg w Apeninach (1839) libretto: Aleksander Fredro
kantaty:
• cztery Litanie Ostrobramskie (1843-1855)
• Widma (tekst – „Dziadów część II” Adama Mickiewicza) ok. 1852
• Sonety krymskie (tekst – wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza)
1867
msze:
• Msza łacińska na cztery głosy z towarzyszeniem organów, Des-dur
(1870)
• Msza żałobna na cztery głosy z towarzyszeniem organów, g-moll
(1871)
Slide 33
• Msza Piotrowińska na czterogłosowy chór mieszany solistów z
towarzyszeniem organów, B-dur, słowa Justyna Wojewodzkiego
(1872)
uwertury koncertowe:
• Bajka
• Kain
• Uwertura wojenna
drobne utwory na fortepian:
• Fraszki
• Pieśń włóczęgi (na cztery ręce)
pieśni:
• Ojcze z niebios, Boże Panie
• Dziad i baba
• Pieśń wieczorna
• Znasz-li ten kraj (2 wersje)
• Trzech budrysów
• Prząśniczka
Slide 34
• Złota rybka
• Krakowiaczek
• Kozak
• Świtezianka
Jednym ze znanych zbiorów jego utworów drobnych jest cykl dwunastu
Śpiewników domowych zawierających pieśni do słów różnych poetów polskich
i obcych (w tłumaczeniu polskim) oraz do słów ludowych – w sumie 268
pieśni.
Slide 35
MUZYKA WSPÓŁCZESNA
Narodziła się w II połowie XX w. i trwa do dziś. Potocznie odnosi się do tzw.
muzyki modernistycznej czy awangardowej, skomponowanej w XX w., aż po dzień
dzisiejszy.
Można wymienić wiele różnorodnych gatunków. To połączenie różnych stylów,
kierunków i technik kompozytorskich, takich jak:
• Impresjonizm ‒ kładzie nacisk na stosowanie plam dźwiękowych, subtelnych i
ulotnych wrażeń oraz doznań, powstających w kontakcie z naturą. Cechą poetyki
muzycznej jest wyczulenie na barwę dźwięku, wysublimowane nastroje –
przykładem kompozycji są utwory Claude’a Debussy’ego
Slide 36
• Ekspresjonizm ‒ to kierunek, który kładzie ogromny nacisk na
uzewnętrznienie przeżyć emocjonalnych, dzięki czemu muzyka ma
charakter ogromnie dynamiczny i niespokojny.
• Witalizm ‒ brutalność dźwiękowa, muzyka nabiera ostrej, dysonującej
barwy.
• Aleatoryzm ‒ kierunek stawiający na eksperyment, wprowadzając do
muzyki przypadek ‒ wykonanie utworów polega na pewnej dowolności:
począwszy od doboru instrumentu, techniki gry, a kończąc na wyborze
miejsca, od którego ma się zacząć kompozycja.
• Muzyka dodekafoniczna ‒ podstawą dodekafonii jest stały związek
między dźwiękami i zachowywanie kolejności ich następowania. Do jej
rozwoju przyczynił się głównie A. Schönberg oraz jego następcy A. Berg,
A. Webern. W Polsce dodekafonię stosują G. Bace-wicz, T. Baird, H.
Górecki, W. Kilar, K. Penderecki, B. Schäffer, K. Serocki, B. Szabelski,
B. Woytowicz i inni.
Slide 37
• Muzyka elektroakustyczna ‒ w jej skład wchodzi muzyka
elektroniczna, konkretna i nagraniowa ‒ którą popularyzowali przede
wszystkim: Pierre Schaeffer, Herbert Eimert oraz Karlheinz
Stockhausen.
Muzyka konkretna – to kierunek w muzyce współczesnej, w którym
oprócz dźwięków instrumentów lub śpiewu wykorzystuje się realne
dźwięki – przyrody, odgłosy fabryczne, dźwięki ruchu ulicznego,
przypadkowe głosy ludzkie itp., które są rejestrowane, a następnie
preparowane i miksowane w celu osiągnięcia zamierzonego efektu
estetycznego. Muzyka konkretna występuje w czystej formie lub łączona
jest z muzyką instrumentalną, wokalną albo elektroniczną.
W muzyce tego okresu wprowadzona zostaje skala dwunastodźwiękowa,
zwana też skalą dodekafoniczną lub chromatyczną, w której
poszczególne stopnie są oddalone od siebie o pół tonu. Jest połączeniem
dwóch skal całotonowych, czyli zawiera wszystkie dźwięki w obrębie
oktawy, które tworzą postęp dwunastu półtonów.
Slide 38
W XX w. dokonał się największy przełom i najwięcej zmian w dziejach
muzyki, powstały nowe rodzaje muzyki i coraz to nowsze i liczniejsze zespoły
muzyczne. Dynamiczny rozwój środków masowego przekazu przyczynił się
również do skrócenia dystansu między państwami i narodami, a przez to do
przenikania się kultur. Tak to do Europy trafił wprost z ulic i klubów
amerykańskich jazz i blues, a z miast i gór Ameryki Południowej specyficzna
muzyka Indian ameryki łacińskiej.
Wraz ze wzrostem tempa życia ludzkości XX w. coraz szybciej powstawały
i zmieniały się nowe gatunki i podgatunki muzyki ‒ rock, pop, disco, rap, hip-hop, house ‒ ze wszystkimi ich odmianami i odcieniami.
Nawet współczesna muzyka poważna posiada wiele zróżnicowanych
kierunków, zależnych od danego pokolenia kompozytorów. W Polsce
odmienne stylistyki muzyki poważnej reprezentują:
• Wojciech Kilar (prosta i tradycyjnie brzmiąca muzyka)
• Krzysztof Penderecki (nawiązująca do postmodernizmu muzyka
poważna)
• Henryk M. Górecki (drapieżny minimalizm)
Slide 39
• Krzysztof Meyer (tradycyjna narracja ukierunkowana na indywidualne
opowiadania i własny język)
• Paweł Szymański (deformacja tradycji)
• Krzysztof Knittel (instalacje, improwizacje oraz performanse w muzyce
poważnej)
• Paweł Mykietyn (mozaika atonalnych, tonalnych i inspirowanych rockiem
dzieł)
• Agata Zubel (life electronic)
Kompozytorzy:
Joseph-Maurice Ravel ‒ francuski kompozytor i pianista, jeden z
przedstawicieli impresjonizmu. Większość jego dzieł stanowią pieśni i
utwory fortepianowe a najbardziej znane są jego utwory orkiestrowe, a
przede wszystkim Boléro. Jego styl muzyczny charakteryzował się subtelną
rytmiką, bogatą harmonią i wyrafinowaną orkiestracją. Komponował przy
fortepianie, a następnie rozpisywał gotowy utwór na orkiestrę. Jego utwory
wymagają od instrumentalistów brawury wykonawczej.
Slide 40
Achille-Claude Debussy ‒ wykorzystał różne skale muzyczne (skala
całotonowa, pentatonika) oraz barwy dźwięku. Tworzył formy orkiestralne,
miniatury, etiudy, preludia, sonaty, a nawet formy wokalne, które
wykorzystywały teksty francuskich poetów. Wielką sławę przyniosły mu
m.in. opera Peleas i Melizanda. W późniejszym okresie inspirował się
symbolizmem, art nouveau i muzyką egzotyczną. W instrumentacji utworów
orkiestrowych kompozytor wyróżniał instrumenty dęte drewniane
i smyczkowe, harfę oraz czelestę. Dzięki nowatorstwu języka dźwiękowego
wywarł ogromny wpływ na rozwój muzyki w XX w.
Sergiej Rachmaninow ‒ stworzył własny styl, charakteryzujący się szeroko
rozpiętymi łukami melodycznymi oraz wyrazem patosu, nostalgii
i melancholii. Jest kompozytorem 3 symfonii,
4 koncertów fortepianowych, Rapsodii na temat Paganiniego na fortepian
i orkiestrę (1934), poematu symfonicznego Wyspa umarłych (1909), oper:
Aleko (1893), Skąpy rycerz (1906), Francesca da Rimini (1906), utworów
kameralnych oraz fortepianowych.
Slide 41
Witold Lutosławski ‒ polski kompozytor i dyrygent. Jeden z największych
twórców muzycznych XX w. Wczesna twórczość to m.in. Wariacje
symfoniczne (1938), Wariacje na temat Paganiniego na 2 fortepiany (1941), I
Symfonia (1947), Koncert na orkiestrę (1954). W latach 50. i 60. nawiązał do
awangardowych technik sonoryzmu i aleatoryzmu, m.in. Gry weneckie na
orkiestrę (1961), Trzy poematy Henri Michaux na 20-głosowy chór
i orkiestrę kameralną (1963), Kwartet smyczkowy (1964). W latach 70.
wypracował syntezę współczesnego języka muzycznego. W latach 80.
nawiązał do mniej skomplikowanych faktur i harmonii, neoklasycznych
rytmów i melodii. Tworzył formy wokalno-instrumentalne, m.in. Paroles
tissées na tenor i orkiestrę, Les espaces du sommeil na sopran i orkiestrę
(1991), oraz dzieła instrumentalne: 4 symfonie, Łańcuch I, Łańcuch II
i Łańcuch III, Partita na skrzypce i orkiestrę (1988), Koncert na wiolonczelę
i orkiestrę (1970), Koncert fortepianowy For Krystian Zimerman (1988).
Slide 42
Dziękuję za uwagę
Julia Lachowska
Klasa VIb