Transcript Bariery uczestnictwa Polski w

Seminarium KSN – GEW: Przemiany w nauce i szkolnictwie wyższym
w Niemczech i w Polsce, Kraków, 17-18.V.2002
Bariery uczestnictwa Polski
w międzynarodowych
programach badawczych
(na przykładzie V Programu Ramowego
UE oraz przygotowań do VI PR)
Opracowanie: Kazimierz A. SICIŃSKI, Krajowa/Regionalna Sekcja Nauki
NSZZ „SOLIDARNOŚĆ”, maj 2002 r.
Stan uczestnictwa Polski w V PR
na koniec 2001 r.
• Zgłoszenie 3581 polskich zespołów na
ogólną liczbę ponad 200 tys.
• Deklaracja uczestnictwa w realizacji 2617
projektów na ponad 34 tys. projektów
zgłoszonych
• Planowana koordynacja w Polsce: 274
projekty
Zakwalifikowano
• 743 zespoły, biorące udział w realizacji 579
projektów
• 68 polskich koordynatorów
• 9 centrów doskonałości
• 3 sieci doskonałości (nanomateriały,
zaawansowane materiały i struktury,
biologia molekularna i komórkowa)
Charakterystyczne dane
• Współczynnik sukcesu Polaków: 20,7 %
• Współczynnik w całym programie: 28,1%
• Dofinansowanie uzyskane przez polskie
zespoły naukowe: 78 mln euro na
szacowane 85 mln euro składki
• Procentowy udział Polski w środkach
uzyskanych w wyniku realizacji projektów
V PR: 1,17 %
Polscy uczestnicy
• Wyższe uczelnie: 38,1 % polskich zespołów
uczestniczących w V PR
• Jednostki badawczo-rozwojowe: 18,6 %
• Placówki naukowe Polskiej Akademii
Nauk: 14,2 %
• Małe i średnie przedsiębiorstwa: 11,8 %
TOP TEN
• 8 uczelni (Uniwersytet Warszawski, Politechnika
Warszawska, Uniwersytet Jagielloński,
Politechnika Gdańska, Akademia GórniczoHutnicza, Politechnika Śląska, Szkoła Główna
Gospodarstwa Wiejskiego, Uniwersytet Gdański)
• 1 JBR (Instytut Ekologii Terenów
Uprzemysłowionych)
• 1 instytut PAN (Instytut Podstawowych
Problemów Techniki)
Zwiększenie szans Polski
• Przedłużenie konkursu na centra
doskonałości i zaobserwowany znaczny
wzrost polskich wniosków
• Konkurs na dołączanie do już istniejących
projektów
• Konkurs na tematykę VI PR (EOI)
Próba klasyfikacji
barier uczestnictwa
• Bariery strukturalne
• Bariery finansowe
• Bariery informacyjne
Bariery strukturalne
• Konstrukcja programów badawczych
zdecydowanie, a czasem diametralnie różna
od konstrukcji stosowanych dotąd w Polsce,
co wynika ze stopnia integracji badań w
Unii Europejskiej, przy równoczesnej ich
dezintegracji w Polsce
Bariery strukturalne
• Dotychczasowe hierarchiczne powiązania w
nauce w Polsce, podczas gdy w Unii
Europejskiej od kilkunastu lat kładzie się
nacisk na różnorodność powiązań, w tym
pożądane powiązania poziome
• Brak szeregu grup problemowych czy
tematycznych, co z góry wykluczyło wiele
spośród polskich placówek naukowych
Bariery strukturalne
• Brak lub słabe funkcjonowanie niektórych
instytucjonalnych form, ułatwiających
prowadzenie badań i komercjalizację ich
wyników, np. centrów transferu technologii
• Brak doświadczeń w zarządzaniu
projektami międzynarodowymi
Bariery strukturalne
• Restrukturyzacja polskich placówek
naukowych (było kilka dużych programów)
nie uwzględniała w należytym stopniu
przygotowań do ich udziału w programach
międzynarodowych
• Zderzenie z wymagającą biurokracją w
Komisji Europejskiej i jej agendach
Bariery strukturalne
• Polska zamknęła w negocjacjach
akcesyjnych rozdział NAUKA w grudniu
1998 r. bez szczegółowych ustaleń
dotyczących tematyki V PR i bez
negocjowania najkorzystniejszego wejścia
(podobnie jest częstokroć z rozmaitymi
innymi programami, np. pomocowymi)
Bariery strukturalne
•
Mały udział sektora MŚP w projektach
celowych: dopiero teraz KBN zorientował
się, że tak jest w istocie i dopuścił
niewielką pulę środków finansowych na
projekty celowe z udziałem tego sektora
wg uproszczonych zasad (podczas gdy w
UE MŚP stanowią podstawę gospodarki)
Bariery strukturalne
• Wejście dopiero do V PR i na wysoki
poziom integracji badań w UE na zasadach
kraju stowarzyszonego, podczas gdy kraje
UE przeszły długą drogę, w tym w zakresie
formułowania tematyki, organizowania,
sieci centrów badawczych, konsorcjów itp.
• Brak należytego monitorowania konkursów
Bariery finansowe
• Niskie kwoty na badania naukowe i prace
rozwojowe w Polsce, w tym rozwój technologii.
W Polsce wydatki budżetu państwa to 0,344 %
PKB w roku 2002 oraz szacowane wydatki
przedsiębiorstw na poziomie 0,3 % PKB, gdy
wydatki w krajach Unii Europejskiej są na
poziomie 2-3 % PKB
• Ciągłe problemy z zagwarantowaniem portfela
zamówień na prace badawcze w krótkim
horyzoncie czasowym
Bariery finansowe
• Niska zdolność do samofinansowania
inwestycji rozwojowych, w tym nowych
technologii i unowocześniania aparatu
wytwórczego, a zwłaszcza inwestycji
związanych z badaniami rozwojowymi jako
następstwo wysokiej stopy opodatkowania i
kredytu, a także wysokości obowiązkowych
opłat i obciążeń.
Bariery finansowe
• Słaby ekonomicznie sektor małych i
średnich przedsiębiorstw, który przeważnie
przejada środki na amortyzację
umożliwiające inwestowanie
• Zbyt słaby system zachęt do uczestnictwa w
projektach międzynarodowych ze strony
KBN i innych instytucji nauki
Bariery informacyjne
• Brak promocji i to nie tylko na szczeblu
centralnym, ale zwłaszcza na szczeblu
lokalnym czy regionalnym, gdzie
poszczególne gminy, miasta, powiaty, a
nawet województwa zapominają o istnieniu
swoich placówek naukowych w kontaktach
zagranicznych i nie tworzą odpowiedniej
infrastruktury do działań
Bariery informacyjne
• Obustronny brak kontaktów
• Z perspektywy kraju Unii Europejskiej nie
zawsze wiadomo, kto jest kim w Polsce
(brak przyjaznych dla użytkowników z
zagranicy stron internetowych,
przewodników i baz danych)
• Witryny internetowe nie zachęcają do
współpracy naukowej, a do przemysłowej
Bariery informacyjne
• Brak polskich opracowań dotyczących
międzynarodowych programów
badawczych (np. poważniejsze opracowania
pojawiają się dopiero w IV roku realizacji V
PR)
• Bariery językowe
• Bariery w środowiskowej, np. związkowej
wymianie informacji
WNIOSKI
• Poszukiwanie kontaktów również innymi
kanałami niż tylko służbowe, w tym
związkowymi
• Ponieważ największe sukcesy odnoszą
Niemcy, należałoby szczegółowo zapoznać
się z rozwiązaniami niemieckimi
• Propozycje (oferty naukowe) na stronach
internetowych
WNIOSKI
• Potrzeba budowy specjalistycznego portala
internetowego, poświęconego programom
międzynarodowym
• Organizowanie seminariów i konferencji
związkowych na temat pokonywania barier
i zwiększania szans i to nawet, gdy naszymi
partnerami są po stronie unijnej zawodowi
działacze związkowi, nie biorący udziału w
badaniach
WNIOSKI
• Organizowanie środowisk krajowych
• Środowiskowa dyskusja na temat
międzynarodowych projektów i programów
badawczych w ramach ogólnospołecznej
debaty o akcesji Polski do Unii Europejskiej
• Związkowy monitoring zachodzących
procesów