Transcript God plass - Zetta AS

Språkgleda er prisa > 4 • Med godt grep om stafettpinnen > 6-7 • målpolitisk katastrofe > 8-9
• kvar er jens? > 10 • SKJEMATISK HØYRING > 11-13 • Sådde nynorsk > 20–22 • Fredrikstad i mål > 27
Nr. 2 – april 2013
Medlemsblad for Noregs Mållag
NORSK
TIDEND
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
Det enkle liv
– Alt ein treng å gjere, er å be nokon smørje
nokre rundstykke, skru på varmen og låne oss
nøkkelen, og så er ein klar. Ingebjørg Bratland
og Odd Nordstoga har valt å leggje turneen
«Heimafrå» til ungdomshus. > 14–17
God plass
– Det er ikkje nødvendig å velje. Når
det gjeld språk,er
det «ja takk, begge
delar». Hjernen har
enorm kapasitet for
språk, seier Jan
Terje Faarlund.
> 18–19
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
Skam
LLDå Nynorskstafetten endå berre
var i startgropa, vitja eg AUF for å lære.
Dei har ein tradisjon for å sende ut ein
turnébuss føre vala, og opplegget vårt
er tett på ein blåkopi av deira. Eg fekk
med meg gode råd, men også ein forsterka angst. Heilt sidan planane vart
lagde, hadde eg sete med ei kjensle
av at me hadde gapa over for mykje.
AUF, som har fleire medlemer enn oss,
har til vanleg om lag femti stopp på
turneane sine. Me skulle altså ha hundre og førti. Og då, etter at dei hadde
fortalt om kva me måtte gjere, var eg
heilt sikkert på at dette kom til å bli ein
skandale.
LLKor feil kan ein ta. Så langt har det
vore ein fest. Og sjølv om me sentralt
har drive mykje på med dette, er det
lokallaga som skal ha det aller meste
av skrytet. Kven som helst kan lage
materiell, dekorere ein bil og sende
han ut på vegen. Men det er ikkje veldig mange organisasjonar som i så
stor grad kan lene seg på dei lokale
kreftene.
LLDet som gler meg mest, er at
merksemda held seg lokalt. Dette er
ikkje ein metode for å løfte ei nasjonal
problemstilling, noko me sentralt kan
bragle med i eitt eller anna møte her i
Oslo. Dette er noko som har sete i det
lokale, det høyrer heime der. Samstundes blir dette sjølvsagt ei manifestering
av at folk bryr seg om språk, og av at
me er ein levande og handlekraftig organisasjon. Me dreg lasset saman.
LLDet er enno for tidleg å konkludere
heilt, men eg var altså i tvil. Eg bit i meg
skamma.
KJARTAN HELLEVE
Utgjeven av Noregs Mållag
Norsk Tidend 2–2013
Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten
2
Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO
Redaktør: Kjartan Helleve
[email protected],
23 00 29 32, faks 23 00 29 31
I redaksjonen:
Hege Lothe, Tuva Østvedt
Heimeside: www.nm.no
Abonnement: 250 kroner per år
Utforming: Språksmia AS
[email protected]
På vegen vidare
Ein oransje bil køyrer rundt i Noreg i år. Noregs
Mållag feirar Språkåret 2013 med ein eigen
Nynorskstafett. 12 000 kilometer, 140 stogg og
19 fylke med ein kampanjebil som lyser opp der
han køyrer, frå stad til stad, frå mållag til mållag.
Det er dei lokale mållaga som er fundamentet for Nynorskstafetten. Dei vekene eg
har vore på vegen med Nynorskstafetten, er eg
blitt kjend med mange nye mållagsfolk, og eg
har treft att mange kjenningar. Felles for alle
er at dei verdset språkglede og språkmangfald,
medvit om lokal kultur og historie, og dei har
vilje til å gjere ein handfast innsats for det felles føremålet til mållaga i Noregs Mållag:
Noregs Mållag arbeider for at alle fritt
skal kunne nytte dialekten sin, og for at
folk i bygd og by skal velje og ta i bruk
det nynorske skriftmålet. Noregs Mållag
arbeider for å fremje nynorsk på alle
område i det norske samfunnet.
Sidan eg vart vald som leiar for fire år sidan,
har eg hatt seks punkt til hjelp i arbeidet. Eg
har nemnt dei så ofte eg har hatt høve når eg
har vitja lokale mållag. Eg har hatt dei i bak-
Håvard B. øvregård
Leiar i Noregs Mållag
hovudet i kvar radiodebatt, i kvart intervju, i
kvart foredrag. Her kjem dei.
Meir positiv enn negativ For at vi skal nå
fram med arbeidet, må vi vere positive. Vi må
legge vekt på det vi er for, ikkje det vi er imot.
Vi skal skryte meir enn vi kritiserer. Vi skal
fremje språkglede. Vi skal vere hyggelege også
mot dei som er usamde med oss. Vi skal løfte
fram dei gode døma.
Meir opptekne av løysing enn av problem
Det er lett å peike på problem, det er vanskelegare å kome med gode løysingar. Men det er
løysingane som gjer stoda betre. Det er gode
framlegg som gjev andre lyst til å arbeide saman
med oss, og som gjer andre i stand til å fremje
nynorsk saman med oss. I arbeidet opp mot
Lleiarteigen
Gjere det lettare å bruke nynorsk
Nynorsk er eit mindretalsspråk i Noreg. Det
er diverre oftast lettare å bruke eit fleirtalsspråk enn eit mindretalsspråk. Vi må gjere det
lettare å bruke nynorsk. Tilgjengeleg ordliste
på Internett, tilgjengelege skjema på nynorsk,
skulebøker til same tid og til same pris som
på bokmål, skrivedugleik i nynorsk for dei
som har hatt bokmål som hovudmål i skulen,
alt dette er tiltak som gjer det lettare for den
einskilde nynorskbrukaren å halde på språket
sitt.
Både for folket og for eliten Vi treng –
og vi har – nynorskbrukande fyrtårn som er
mellom dei fremste og beste på sitt område.
Det er nynorsk som vert skrive i statens æresbustad Grotten. Når bøker vert nominerte til
Brageprisen, er nynorskbøker overrepresenterte. Men vi treng nynorsk også i kiosklitteratur, i popmusikk, på mjølkekartongar, i avisreklame og i vekeblad. Vi skal fremje nynorsk på
alle område i det norske samfunnet.
Fleirkultur, ikkje trongkultur Verda
vert mindre, og Noreg vert større. Bygd og by
vert meir mangfaldige. Vi som er opptekne av
språk og kultur, har det beste utgangspunktet
for å møte andre språk og kulturar. Som eit
språkleg mindretal har vi betre evne til å sjå
utfordringane som andre språklege mindretal
har, både i Noreg og i andre land. Vi skal inkludere, ikkje ekskludere.
Nynorsk spesielt – Språk generelt Vi er i
ei særstilling som nasjonal språkorganisasjon.
Vi har eit særleg ansvar for å stø andre språkbrukarar i arbeidet deira for sitt eige språk.
Noreg treng ein organisasjon som syner verdien
av å kunne fleire språk, som verdset språkkunnskapen til innvandrarar og minoritetar, som er
med på å auke den språklege sjølvtilliten hjå
alle språkbrukarane i landet. Språk er ikkje eit
«anten–eller», men eit «både–og».
Mållaget var viktig i går, er viktig i dag og
kjem til å vere like viktig i morgon. Noreg treng
ein sterk språkorganisasjon. Det er no fire år sidan eg tok over stafettpinnen som leiar i Noregs
Mållag. Eg seier takk for alt eg har lært, for alle
eg har møtt, for alle dei gode sakene eg har fått
arbeidd med, og eg sender stafettpinnen vidare.
“
Men vi treng
nynorsk også i
kiosklitteratur, i
popmusikk, på
mjølkekartongar,
i avisreklame og i
vekeblad. Vi skal
fremje nynorsk
på alle område i
det norske samfunnet.
Norsk Tidend 2–2013
politikarar og byråkratar får vi gjennomslag ved
å kome med gode framlegg i staden for berre å
peike på vanskelege problem.
3
Lmålnytt
Nærum fekk første
språkgledepris
Knut Nærum vart
den aller første her
i landet som fekk
Språkgledeprisen.
Takketalen var ei liste over kva
slags språk han blir glad av. Og
kva ord han saknar.
– Nokre ord kan ein jo ikkje
bruke lenger. Dei har nærast fått
motsett tyding, for eksempel
forfordelt, skamrost og bjørneteneste. Eg brukte jo dei orda nesten heile tida, men det måtte eg
slutte med, seier Nærum.
Spretne ord – Prisvinnaren
har spreidd språkglede blant folk
flest gjennom fleire år, i fleire medium og innanfor fleire sjangrar,
skryt juryen hjå Språkrådet, som
står bak prisen. Nærum har sidan
ungdomsåra omsett skodespel,
skrive barnebøker, krimbøker, re-
LFem fakta
– har lese heile Moby Dick
på engelsk, inkludert dei kjedelege kapitla
- har undervist i standupkomikk i Namibia, utan å ha
vore standupkomikar sjølv
– er i ferd med å skrive Donald Duck juleheftemanus
for fjerde år på rad
– truleg einaste forfattaren
som har skrive eit teaterstykke på bokmål, for så å
omsette det til nynorsk
– kjem med ei diktsamling
våren 2013
vytekstar, nye tolkingar av Ibsenklassikarar, og ikkje minst eit utal
tekstar som legg grunnlaget for
«Nytt på nytt», det lengstlevande
programmet i gullrekkja til NRK.
Knut Nærum blir også glad av
godt språk. Sjølv funderer han
ofte ein augneblink før velformulerte setningar kjem ut av munnen hans. Han likar å leike.
– Eg likar allitterasjon «lidderlig» godt. Eg likar spretne ord,
ord som ein blir rar i ansiktet av
å uttale. Ord som bogne, kakao,
sybaritt og pappenheimar.
Nærum likar dessutan det
overraskande og drepande sluttpoenget, det som parkerer ein
debatt. Han blir glad av forfattarar som får sagt mykje med få
ord, for eksempel Kjell Aukrust,
som skreiv «Noen satt og tenkte.
Andre bare satt».
– Eg likar faste uttrykk, og det
liturgiske ved for eksempel ein
James Bond-film, der ein berre
ventar på at han skal seie «Bond,
James Bond». Då blir eg glad over
å få høyre akkurat det. (NPK)
Startar senter for nynorskjournalistar
I august startar
Nynorsk avissenter opp i Førde.
Der vil Firda Media AS utdanne
nynorskjournalistar til heile
landet.
– Nynorskavisene er ein
berebjelke for det nynorske
skriftspråket. Å styrkje rekruttering og kompetanse i desse
avisene blir viktig for livskrafta
i åra framover. Der vil vi, som
den største nynorskavisa i landet, gjerne gjere ein jobb, seier
redaktør Yngve Årdal i Firda i ei
pressemelding om det nye avissenteret.
Avisa har fått pengar både frå
det statlege Vinjefondet, Sparebankstiftinga Sogn og Fjordane
og Amedia til å starte opp senteret som skal liggje i Førde.
NTB scanpix
Bilet: KLAR FOR NYTT AVISSENTER: Arve Sandal er tilsett som prosjektleiar for Nynorsk avissenter. FOTO: Idar Stadheim / Firda
Norsk Tidend 2–2013
Prosjektleiar på plass
4
Arve Sandal er allereie tilsett
som prosjektleiar for senteret og
får dermed ansvar for oppbygginga. Han har tidlegare arbeidd
både i Sunnmørsposten og NRK
Sogn og Fjordane, og var med i
prosjektgruppa som etablerte
NRK Nynorsk mediesenter for ti
år sidan.
– Vi har sett at NRK har lukkast særs godt med det nynorske opplæringssenteret i Førde.
Magni Øvrebotten og lærarane
på senteret har snart ala opp 100
Knut Nærum har spreidd språkglede gjennom fleire år, i fleire
medium og innanfor fleire sjangrar,
meiner juryen. Foto: Fredrik Varfjell /
nynorskbrukande journalistar
som har blitt framifrå ambassadørar for nynorsken. I det nasjonale språkåret, 200 år etter at
Ivar Aasen vart fødd, set vi i gang
ein liknande innsats i avisbransjen, seier Arve Sandal.
Klart for praktikantar
Målet til Nynorsk avissenter
er å ale opp nynorskbrukande
journalistar gjennom ei praktikantordning i redaksjonen i avisa
Firda. Allereie i august kjem dei
første praktikantane. Senteret vil
også opne opp for at dei kan ha
praksis i andre aviser enn Firda.
Prosjektleiar Arve Sandal fortel
at avissenteret kjem til å samarbeide med NRK Nynorsk mediesenter, som også ligg i Førde.
– Vi er særs glade for at NRK
vil samarbeide med det nye tiltaket i Firda. Samarbeid om opptak,
lærekrefter og språkseminar vil
styrkje oss begge og gjere Førde
til ei drivkraft for nynorsk i media, seier Sandal. (NPK)
Omkamp: På landsmøtet til Høgre i 2012 forsvarte Arne Hjeltnes obligatorisk sidemål. No
tek han igjen opp nynorskkampen. Foto: Tomas
Moss, icu.no
– Det finst nynorske læremiddel til
alle norskkursa som vi er lovpålagde
å ha, seier inspektør Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter. Foto: Privat
Nynorskmisnøye i Høgre
Inga vinnarsak: Forslaget frå
programkomiteen om å gje skuleelevar og byråkratar moglegheit
til å velje bort nynorsk, skaper
misnøye blant sentrale Høgremedlemmer på Vestlandet.
I utkastet til Høgre-program for
neste stortingsperiode går komiteen inn for at det skal vere valfritt
skriftleg sidemål både på ungdomsskulen og på vidaregåande.
I tillegg vil partiet gje byråkratar som i dag må svare på brev
med same målform som avsendaren nyttar, moglegheit til sjølv å
velje målform.
TV-kjendis og vossing Arne
Hjeltnes, som sit i sentralstyret til
Høgre, meiner nynorsksaka langt
frå er ei vinnarsak for partiet.
– Det er tåpeleg at folk står
så hardt på dette. Det er utruleg
mange viktigare saker Høgre
bør jobbe for. Når alt det andre
er ordna, kan vi heller diskutere
denne saka, seier Hjeltnes til Aftenposten.
Leiar av Hordaland Høgre Liv
Kari Eskeland deler oppfatninga til
Hjeltnes.
– Vi vil tape noko av kulturen
vår om vi svekkjer det nynorske
målet, seier Eskeland, som også er
ordførar på Stord.
Programkomitéleiar og nestleiar Bent Høie meiner ein tek best
vare på begge målformer gjennom
valfridom.
– Vi meiner at det blir best teke
vare på ved at ein får hovudvekta
av undervisninga på den målforma
som ein sjølv har valt. Ein skal jobbe
med tekstar på sidemålet, men ikkje ta eksamen, seier Høie.
Fylkestingsmedlem for Høgre
i Hordaland, Peder Sjo Slettebø,
hevdar at nynorskforslaget kan
oppfattast som eit angrep på den
vestlandske identitetskjensla.
– Det vil vere vanskeleg for
fleire lokalpolitikarar på Vestlandet å forsvare denne politikken
om forslaget blir vedteke.
Liv Kari Eskeland seier at ho vil
ta opp saka på landsmøtet i mai.
(NPK)
– At det ikkje finst nok læremiddel
på nynorsk for innvandrarar, er berre
ein seigliva myte, seier Mali Åm ved
Ulstein kompetansesenter.
Det har skjedd mykje innanfor
nynorskopplæringa sidan opplæringsprogrammet NynorskPluss vart
lansert for ti år sidan, fortel inspektør
Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter til Nynorsk pressekontor.
Ho reagerer derfor på at fleire nynorskkommunar i Sogn og Fjordane
underviser innvandrarane sine i bokmål med grunngjeving i at det ikkje
finst læreverk på nynorsk. Mange av
desse kommunane hevdar også at
innvandrarane er best tente med å
lære bokmål fordi dei seinare flyttar
til ein bokmålskommune.
– Vi har gode erfaringar med nynorskundervisning blant innvandrarar
i kommunane på Søre Sunnmøre, og
det finst nynorske læremiddel til alle
norskkursa som vi er lovpålagde å ha.
– Vi har asylmottak i Ulstein, og
dei fleste som får opphald, blir busette i regionen rundt. Det er altså
store sjansar for at dei hamnar i ein
nynorskkommune, seier Åm.
På Sunnmøre kan ikkje innvandrarane velje om dei vil lære bokmål
eller nynorsk. Det er nynorsk som
gjeld. Enkelte av innvandrarane er
skeptiske til å lære nynorsk fordi
dei er redde for at det kan føre til
problem og diskriminering seinare,
men det har vist seg at dette ikkje er
tilfelle.
– Vi vil at dei utanlandske elevane
våre skal bli best mogleg integrerte i
lokalsamfunnet og lære å snakke og
lese det språket vi brukar her. Det blir
rart viss elevane møter ein kunstig
bokmålsdialekt i undervisninga, og så
ein heilt annan på butikken, seier Åm.
Den same oppfatninga har dei
ved Førde norsksenter i Sogn og
Fjordane. Der får innvandrarane også
undervisning på nynorsk.
– Vi har fått tilbakemeldingar frå
elevar som har flytta austover, som
fortel at det ikkje var noko problem.
Det er naturleg at innvandrarar lærer
den målforma som dei har rundt seg i
lokalsamfunnet, uttalte dagleg leiar Ole
Magnar Stein til NRK nyleg. Han synest
også læreverka på nynorsk er gode.
Likevel er det sju av 26 kommunar i
Sogn og Fjordane som berre har bokmål i undervisninga av innvandrarar,
fortel NRK. (NPK)
Norsk Tidend 2–2013
Gode erfaringar
med nynorsk blant
innvandrarar
5
LNynorskstafetten
–Ein suksess
– Vi opplever at vi
LNYNORSKSTAFETTEN:
vert svært godt tekne
Kva er Nynorskstafetten?
imot av lokallaga,
I 2013 er det 200 år sidan Ivar
Aasen vart fødd. Dette vert
og at lokallaga legg
feira med eit nasjonalt språkår.
Noregs Mållag ynskjer at
mykje arbeid i å få til
Språkåret skal bli ei politisk
markering for nynorsken, og vi
gode, opne og positrur at Språkåret vil vere med
på å gje eit godt inntrykk av kor
tive nynorskopplegg,
viktig språket vårt er for folk.
seier Gro Morken
Vårt bidrag er ein nynorskstafett gjennom heile Noreg. Vi har
Endresen, dagleg
leigd ein bil og køyrer i fotspora
til Ivar Aasen. Måndag 28. jaleiar i Noregs Mållag.
nuar opna vi Nynorskstafetten
– På førehand var det ingen av oss
som eigentleg kunne seie sikkert
korleis dette skulle bli. Vi satsa på
eit godt samarbeid med lokallaga
om Nynorskstafetten, og vi har heldigvis lukkast med det. Dette er den
største samanhengande aksjonen vi
har stelt i stand i mi tid i Mållaget, og
det var naturleg nok ikkje heilt utan
fallhøgd, seier Gro Morken Endresen. Etter kvart har også fleire lag
meldt si interesse, så det totale talet
på stoggestadar vil auke.
Norsk Tidend 2–2013
Møter mykje folk – Dei fyrste
6
tre vekene har vi snakka for om lag
4700 tilhøyrarar. I tillegg kjem folk
vi har snakka med på standar. Vi er
meir enn nøgde med oppslutninga
til no. Og ut frå at styret har hatt
målsetnad om at vi skal nå lenger
ut enn til våre eigne medlemer, har
vi levert med god margin, påpeikar
Gro Morken Endresen.
Markeringane har vore alt frå
skulebesøk, barnehagebesøk, ordførar- eller rådmannsmøte, kultur- og
festkveldar, årsmøte og standar.
Opninga i Ørsta og Volda var særleg
mangfaldig. Dei hadde mellom anna
allsong i kommunehuset om morgonen, nynorskkafé, kviss for ungdomsskuleelevar og opningshøgtid
i Aasentunet inkludert eit fakkeltog
med over hundre skuleelevar.
Opninga vart dekt av NRK Møre
og Romsdal både på radio og TV.
Det vart også sendt på Dagsrevyen.
Seinare har NRK Sogn og Fjordane
hatt fleire radioinnslag, i tillegg til
Vestlandsrevyen og Dagsrevyen.
Jamt over har vi fått mange og gode
medieoppslag i regional- og lokalaviser. Etter at vi har køyrt over fjellet
til Gudbrandsdalen og Hedmark, ser
vi også at det er god medieinteresse
for Nynorskstafetten på Austlandet.
– Veldig kjekt Dei lokale kreftene er så langt godt nøgde med
opplegget.
– Eg tykte det var veldig kjekt at
vi fekk besøk, seier Sturla Bell Fossen, leiar i Kyrkjebø Mållag i Høyanger kommune.
i Ivar Aasen-tunet i Ørsta, og
stafetten skal rulle heilt fram til
19. oktober i Bygland på Agder.
Då har bilen hatt minst 140
stogg og vitja svært mange
lokallag. Gjennom turen vil vi
invitere til ordskifte om kva
slags språkpolitikk nynorsken
og resten av språkmangfaldet i
Noreg treng.
Vi ynskjer å framheve nynorsken og målsaka på ein positiv
og kraftfull måte. Målet er òg å
gjere folk medvitne om soga til
nynorsken og kvifor det er viktig å skrive nynorsk. Dette er eit
flott høve for alle som møtest,
til å diskutere kvifor folk heller
bør skrive nynorsk enn bokmål.
I tillegg vil vi argumentere for at
elevane i Noreg bør lære både
nynorsk og bokmål.
– For Kyrkjebø Mållag er nynorsk
i kvardagen viktig, og då blir det
som skjer i skulane, svært viktig.
Vi fekk møte fleire klassar både i
barneskulen, ungdomsskulen og på
vidaregåande skule, møte som vi
har fått veldig gode tilbakemeldingar på. Det var også kjekt for oss,
for vi fekk veldig gode tilbakemeldingar på kulturkvelden. Det var ei
god samkome, gode aktørar og godt
oppmøte, seier Bell Fossen.
Spark bak For Kyrkjebø Mållag
var det ein vekkjar at laget vart sett
inn på reiseruta til Nynorskstafetten.
– Vi fekk eit spark bak, kan du
seie, konstaterer leiaren.
– Det gjorde at vi kom oss i gang
med planlegginga av Språkåret. Vi fekk
også eit godt samarbeid med kommunen, og både dei og skulane var veldig
positive. No skal vi ha eit nytt møte i
den kommunale gruppa for vidare ar-
rangement. Så vi fekk drøfta nynorsk
med kommunen på ein god måte, og
det hadde vel ikkje blitt gjort på same
måten utan Nynorskstafetten, fortel
Sturla Bell Fossen.
Han trur det også kan ha noko å
seie for kommunen sitt engasjement
for nynorsk frametter. Tilskipingane
fekk god lokal medieomtale, og det
var også ein del av fylkesjubileet for
Sogn og Fjordane 250 år.
– Eg meiner at det fungerte godt,
og det var interessant å besøke skulane, både dei vidaregåande skulane,
ungdomsskulane og barneskulane.
Eg håpar konsekvensen er at borna
og ungdomane får eit nytt bilete av
nynorsksoga og kan kjenne meir på
at nynorsk er deira språk, og noko
dei kan vere stolte av, seier Helga
Hjetland, aktiv i Kyrkjebø Mållag og
styremedlem i Noregs Mållag.
Hege Lothe
[email protected]
Mai
02.05. Inderøy
03.05. Stjørdal
04.05. Steinkjer
06.05. Namsos
07.05. Rørvik
08.05. Mosjøen
13.05. Bodø
14.05. Sortland
15.05. Bø i Vesterålen
16.05. Harstad
21.05. Målselv
22.05. Balsfjord
24.05. Tromsø
25.05. Tromsø
27.05. Kautokeino
28.05. Alta
29.05. Karasjok
30.05. Vadsø
31.05. Kirkenes
Juni
05.06. Sveio
06.06. Haugesund
07.06. Vindafjord
08.06. Skånevik
10.06. Sand i Suldal
11.06. Forsand
12.06. Sandnes
13.06. Klepp
14.06. Bryne
15.06. Stavanger
17.06. Gjesdal
18.06. Sola
19.06. Strand
20.06. Hjelmeland
27.06. Ørsta/Volda
28.06. Ørsta/Volda
29.06. Ørsta/Volda
www.nynorskstafetten.no
E-post: [email protected]
Norsk Tidend 2–2013
Bileta er henta frå bloggen som fylgjer Nynorskstafetten dag for dag.
Reiserute april–juni
Oppstarten: – Den aller fyrste
dagen av Nynorskstafetten gjekk ein
frå høgdepunkt til høgdepunkt. Eitt
av dei var tale og blomenedlegging
ved Ivar Aasen-statuen i Ørsta sentrum. Foto: Kjartan Helleve
April
02.04. Drangedal
03.04. Nissedal
04.04. Notodden
05.04. Bø / Gvarv
06.04. Skien
08.04. Seljord / Kviteseid
09.04. Rjukan
10.04. Hjartdal
11.04. Vinje
12.04. Tokke
13.04. Museum, Tokke
15.04. Lindesnes og
Grindheim
16.04. Gjerstad
17.04. Vegårshei
19.04. Landsmøte Noregs
Mållag, Ørsta
22.04. Folldal
23.04. Tynset
24.04. Orkanger
25.04. Trondheim
26.04. Trondheim
29.04. Melhus/Skaun
30.04. Levanger
7
Llokallagsnytt
Målpris til
Jon Tvinnereim
Jon Tvinnereim (f. 1936) frå Randabygda i Nordfjord får Målprisen 2012
frå Sunnmøre Mållag.
Tvinnereim har mellom anna vore
førsteamanuensis i historie ved Høgskulen i Volda og forskingsleiar ved
Møreforsking. Han har skrive mange
bøker og er også ein ettertrakta talar i
Nordfjord og på Sunnmøre.
Han vart tidleg aktiv i målrørsla.
Som formann i Volda Mållag i 1970åra var han med og gjorde lokallaget
til det største mållaget i verda (over
600 medlemer i 1975). I 1992 var han
leiar for dei første nynorske festspela,
som den gongen bar namnet Nynorsk
Festspelveke.
Jon Tvinnereim er ein konsekvent
nynorskbrukar, med særleg styrke i
ordlegginga, meiner prisutdelarane.
Han har ei eiga evne til å finne den
rette formuleringa og dei rette orda,
og han uttrykkjer seg folkeleg.
Målprisen er eit bilete av kunstnaren Inger Giskeødegård – «Havland»
– og eit diplom. (NPK)
Norsk Tidend 2–2013
Nynorskpris
til Gunnar Skirbekk
8
Styret i Nynorsk kultursentrum har
kåra filosofen og samfunnsdebattanten Gunnar Skirbekk (75) til Årets
nynorskbrukar 2013.
– Å gi han prisen er ein språkpolitisk kritikk av den nye læreplanen i
norsk, seier direktør Ottar Grepstad
i Nynorsk kultursentrum i ei pressemelding. Han viser til at Skirbekk har
stilt dei gode spørsmåla og argumentert tungt for kva slags skule Noreg
treng, og kva slags norskfag skulen
treng.
I grunngjevinga heiter det at Skirbekk får prisen for arbeidet med å
fornye tenkinga om ein gyldig og
framtidsretta opplæringspolitikk for
nynorsk, og for slitesterk evne til å
halde oppe nynorsk som eit smidig
språk for tenking.
Skirbekk har vore tilsett ved Universitetet i Bergen og har skrive ei rad
bøker, mellom anna ei lærebok i filosofihistorie saman med Nils Gilje som
no er utgitt på 16 språk.
Prisen som Årets nynorskbrukar
er på 100 000 kroner og blir delt ut på
Dei nynorske festspela i juni. (NPK)
- H+Frp er
ein katastrofe
for nynorsk
Leiar i Noregs Mållag,
Håvard B. Øvregård,
tråkka til i språkdebatten i Bø.
(Avisa Varden) – Ei ny regjering
med Høgre og Frp vil vere ein
språkpolitisk katastrofe for nynorsken, sa høgremannen Øvregård.
Det er spørsmålet om valfritt sidemål som får Øvregård til å skjelve
i buksene, men mållagstoppen
vedgjekk at han kjempar for saka
i eige parti. Øvregård var gjest på
språkmøtet som Telemark Mållag
skipa til på høgskulen i Bø.
Øvregård viste til at opplæringa
i begge målformene må starte
tidlegare, gjerne med leiken i barnehagane. Han slo i bordet med ei
fersk undersøking frå NTNU som
syner at opplæring i fleire språk er
gunstig.
Opplæringa i skulen blei eit
tema, og fleire meiner at ho er for
dårleg. Deriblant Kari Rustberggård frå Vinje.
– Me må fornye pedagogikken. Han er håplaust gammaldags
mange stader, med undervisning
som i 1950-åra, sa ho.
Pål Berby frå partiet Raudt stilte
spørsmål ved opplegget på lærarhøgskulen sidan nynorsk blir kalla
«grautmål og spynorsk» av elevar
på grunntrinnet.
Jamstellingsvedtaket frå 1885
var utgangspunktet for språkdebatten i Bø. Telemark Mållag ønskjer eit nytt ordskifte i Stortinget.
Alle partirepresentantane lova
å jobbe for språk, men Kristian
Norheim (Frp) hadde inga tru på
påbod.
Tidleg inn Kristian Hanto, tidle-
gare leiar i Noregs Mållag, viste til
at talet på nynorskbrukarar er det
doble av folketalet på Island. Han
likte ikkje språklege forbod om nynorsk for journalistar i riksavisene
– som til dømes VG.
– Barn med nynorsk har ein
fordel. Det går lettare å lære eit nytt
språk til fleire ein kan frå før, sa han.
Lærar Øyfrid Garborg Sande
Aufles frå Seljord følgde opp med
resultata av ei lokal undersøking
for 3. og 4. klasse i norsk.
– Heime i Seljord meistra elevane nynorsk og bokmål nesten like
bra. Ville det same skjedd i Skien?
spurde ho.
Opplæringa for dårleg
– Folk kjem inn på lærarskulen
med 2 i norsk. Politikarene har
skulda, sa lektor gjennom nesten 40 år, Ingvar Skobba frå Bø.
– Eit skjebneval for nynorsken.
Det må vere obligatorisk karakter i
både ungdomsskulen og vidaregåande skule. Eg respekterer ikkje argumenta om at nynorsk er så vanskeleg. Dialekten i Sandefjord ligg
nærmare nynorsk enn dansk. Me er
på rett veg med den kulturelle skulesekken, sa fylkesleiar i Telemark
Sp, Anne-Nora Oma Dahle.
–Dialog gjev resultat på Nordmøre
«Fritt språkval – ein
illusjon?»
Under denne overskrifta inviterte
Ålvundfjord og Ålvundeid
Mållag og kulturtenesta i Sunndal
kommune til språkseminar på
Sunndalsøra torsdag 28. februar.
Seminaret var prega av ei rekkje
engasjerande innleiarar og god
oppslutning frå språkinteresserte i
området.
– Eg er svært nøgd med
dagen. I kampen for å styrke
nynorsken si stilling er dialog eit
nøkkelord for meg. Eg tykkjer vi
fekk til ein god samtale. Seminaret ga inspirasjon til å stå på
vidare, seier initiativtakar Nils
Ulvund.
Ulvund er leiar i arrangørlaget
og har i mange år arbeidd for
å gje nynorsk ein breiare plass
innanfor m.a. media og offentleg
administrasjon på Nordmøre.
– I kontakten med redaktørar,
rådmenn og andre instansar har
eg møtt mykje velvilje og forståing. Seminaret vart på mange måtar ei forlenging av denne gode
kontakten, seier Ulvund, som fekk
ros frå fleire av innleiarane for
måten han arbeider på.
Sunndal på gli Eit konkret
resultat av seminaret ser ut til å
bli at administrasjonen i Sunndal
aukar bruken av nynorsk. Sunndal er språknøytral, men står i
realiteten fram som ein bokmålskommune. Rådmann Per Ove
Dahl, som deltok på seminaret,
lova å rette opp i dette. Dahl vil
oppmode medarbeidarane sine til
å skrive meir nynorsk, og språkbruk skal heretter bli eit fast tema
i leiargruppa i kommunen.
Språk er for øvrig eit område
som får lite merksemd i dei fleste
kommunar.
Astrid M. Grov, rådgjevar i
Språkrådet med målloven som
spesialfelt, opplyste på seminaret
at språkpolitikk manglar som ein
del av planverket i 81 prosent av
kommunane her i landet.
Nynorsk og Vårsøg Frå
Surnadal, Hans Hyldbakk sitt
Vårsøgland, kom Bergsvein
Brøske. Brøske er i dag senterleiar
ved Amfi Sunndal, men har ei fortid som ordførar og hotelldirektør
i heimkommunen.
Surnadal har nynorsk som
administrasjonsspråk. Brøske
meinte at dette er ein føremon
for kommunen, og karakteriserte
nynorsk som eit viktig element
i kommunen si merkevarebygging.
Temperatur: Debattleiar Styrk Fjærtoft Trondsen fekk liv i ordskiftet med pågåande spørsmål og friske replikkar. Håvard B. Øvregård, leiar i Noreg Mållag, ville
gjerne vere med. Foto: Halvor Ulvenes
Nei til påbod – Det er ikkje i
interessa til nynorsk med ei lov-
Da Brøske gjekk av som ordførar
i 2007, tok han over som direktør
ved tradisjonsrike Surnadal Hotell.
Hotellet var inne i ein vanskeleg
periode, og Brøske starta på eit
atterreisingsarbeid saman med investorar som var viljuge til å satse.
Han fortalde om ein prosess der
nynorsk og lokal identitet skulle bli
ein av berebjelkane. Hotellet skifta
også namn til Vårsøg Hotell.
– Vi tok heile Vårsøguttrykket inn
i marknadsføringa, og vi bruka nynorsk. Eg er ikkje i tvil om at det vart
ein suksessfaktor for oss, sa Brøske.
Romma på det nyrenoverte hotellet er pryda med flotte foto frå
nærområdet, og Hans Hyldbakk
sine dikt er tilgjengelege over alt.
Ingen minoritet Ottar Grep-
stad, direktør ved nynorsk kultursenter, bruka mykje av innlegget sitt
til å avlive ein del mytar som har
regulering. Me vil ha valfritt sidemål, slik at elevane får konsentrere seg om hovudmålet. Partiet
vårt trur sjeldan på reguleringar.
Andelen med nynorskelevar i
Telemark har kome ned i 11 prosent – eit fall på 15 prosent i løpet
av fire år, opplyste Norheim, som
naturleg nok var ueinig med
Øvregård i uttalen om ei ny regjering.
Både Torgeir Fossli frå Venstre og
Dag Sele i KrF blei utfordra på om
dei vil leggje ned veto mot valfritt
sidemål i ei regjering med Høgre og
Frp.
oppstått rundt nynorsken. Ein av
desse er at nynorsk er eit lite språk.
– Mellom ti og femten store
språk i verda blir tala av veldig
mange. Elles er det typiske at dei
fleste språk blir nytta av få menneske. Med sine fem millionar innbyggjarar er Noreg slett ikkje noko
lite språksamfunn, sa Grepstad.
Og det same gjeld nynorsk isolert. 5000 av verdas 6900 språk
har færre enn 100 000 brukarar. Til
samanlikning brukar rundt ein halv
million menneske nynorsk dagleg.
Grepstad understreka også at
nynorsk er eit moderne språk, som
er naudsynt for at vi skal forstå det
norske samfunnet og den tida vi
lever i.
Programmet femna elles innleiarar frå Noregs Mållag, bank, media,
politikk og offentleg administrasjon.
Lars Steinar Ansnes
– Me kan ikkje reservere oss
mot alt mogleg. Veljarane må fyrst
få seie sitt, sa Torgeir Fossli.
Dag Sele ville heller ikkje leggje ned veto, men lova å kjempe
for sidemålet med ei ny regjering.
– Folk kan ikkje ta sjansen på å
stemme på slike parti, repliserte Apkandidat Sven Tore Løkslid med eit
smil.
Avisene Kristian Norheim karakteriserte det som tåpeleg at VG og
Dagbladet ikkje vil ha reportasjar på
nynorsk, men meinte at frie aviser
måtte bestemme dette sjølve. Dag
Sele viste til at mange aviser får
pressestøtte. Han håpar derfor at
KrF kan ta opp att framlegget om
mogleg tiltak.
– Burde me ikkje heller heie
på dei journalistane som brukar
nynorsk her i fylket, framfor å sutre over situasjonen i riksavisene,
spurde debattleiar Styrk Fjærtoft
Trondsen.
Han skapte temperatur med pågåande spørsmål og friske replikkar
gjennom to samfulle timar.
Halvor Ulvenes/Avisa Varden
[email protected]
Frå venstre Nils Ulvund og Nils Bjørvik frå Ålvundfjord og Ålvundeid Mållag,
vidare Astrid M. Grov frå Språkrådet og direktør ved Nynorsk kultursentrum,
Ottar Grepstad. Foto: Lars Steinar Ansnes
Norsk Tidend 2–2013
Høgres Tina Wilcox sa at lærarane ikkje tok nynorsk på alvor, og at
elevane hadde piggane ute i 8. og 9.
klasse. Ho ser på nynorsk som viktig.
Sigrid Aksnes Stykket frå høgskulen viste til gode røynsler med å dele
undervisninga i norsk likt mellom
dei to målformene. Erfaringane her
var i eit internettstudium for lærarar,
med god representasjon frå Oslo.
– Mange av studentane sakna nynorsken da dei kom over på bokmål,
sa ho.
9
LNorskfaget
Vil reinske opp: – Me ønskjer
å reinsa opp i litt grums, seier
Janne Nygård og Vebjørn Sture.
Foto: Kjartan Helleve
Vil ha språkdebatt med Jens
Norsk Tidend 2–2013
Målungdommens
«bad cop» og «good
cop» har skrive om
kvifor Noreg treng
sidemål. Dei ønskjer
å heva nivået på debatten.
10
I vinter kom pamfletten Kva skal vi
med sidemål? Noverande og førre leiar
i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture
(25) og Janne Nygård (23), står bak.
– Eg trur ikkje eg veit om så
mange politiske saksfelt der det er
så mange som meiner så mykje,
med så lite sakskunnskap. Me ønskjer å kle av desse ein gong for alle,
seier Vebjørn Sture.
Første del av boka byrjar med påstandar om sidemål frå både elevar,
lærarar og ungdomspolitikarar. For
eksempel at bokmålselevane blir
meir positive til sidemål om det blir
frivillig, at sidemålsundervising tek
tid frå hovudmålet, og kva poenget
eigentleg er.
– Me tek innvendingane seriøst,
og svarar ordentleg. Mange av påstandane tek folk for god fisk, dei
verkar plausible, seier Vebjørn Sture.
Reinsar opp i grums Både han
og Janne Nygård har fleire gonger
forsvart sidemålet sin plass i aviser
og radio.
– I ein treminuttars debatt på
radio er det vanskeleg å grunngje
kvifor påstandar ikkje er sanne,
seier Vebjørn.
– Me ønskjer å reinsa opp i litt
grums, seier Janne Nygård.
– Det har ikkje vore ei slik bok
før. Norsk Målungdom har hatt
argumentasjon fleire stader, og me
har hjelpt mange ungdomsparti
med gode argument, men no er dei
samla, seier Janne Nygård.
– Det er ikkje så mange som har
fått grunngjeve kvifor dei treng sidemål. Viss ikkje elevane får forklart
det, så er det ikkje sikkert dei ser
nytten, seier Vebjørn Sture.
Forskjellige Sjølv er Sture tidlegare bokmålselev ved tømrarlinja
ved Godalen vidaregåande i Stavanger. Janne Nygård er tidlegare nynorskelev ved Firda vidaregåande.
Dei er samde om at dei har kvar sine
tilnærmingsmåtar i kampen for nynorsken og sidemålet, den eine med
kvassare kantar enn den andre.
– Eg er «bad cop», mens Janne er
«good cop», ler Vebjørn.
– Me er dei mest forskjellige personane du kan tenkja deg. Eg bruker
leppestift, og likar å reisa til Syden,
smiler Janne.
– Og eg har ikkje barbert meg
på fleire dagar, og likar meg best på
fjellet, legg Vebjørn til.
Ønskjer språkdebatt Når
det dukkar opp forslag om til dømes å gjera sidemål valfritt, er det
svært ofte at journalistar og debattleiarar ringjer til Janne Nygård
eller Vebjørn Sture som forsvarar
for nynorsken og sidemålet sin
plass.
– Det som er viktig å vita, er at
me har veldig mange politikarar og
parti i ryggen, seier Janne Nygård.
Ho ønskjer seg fleire toppolitikarar i debattar om sidemål og
nynorsken.
– Kvifor blir ikkje Jens Stoltenberg kalla ut i ein debatt om
sidemål? spør ho, og etterlyser samstundes fleire språkpolitikarar her
i landet.
– Det er veldig få som har språksaker som si hjartesak. Pamfletten
vår er eit tilskot som kanskje kan
gje fleire aktørar som kan uttala seg,
seier ho.
Draumedebatten deira er ikkje
om sidemål er valfritt eller ikkje.
Draumedebatten er korleis sidemålsundervisinga kan bli betre.
– Det er ikkje berre skulepolitikk.
Det er òg kultur- og språkpolitikk.
Det handlar om kva samfunn me vil
ha, seier Janne Nygård.
Argument for høgresida
I andre del av boka kjem forfattarane med sine argument for kvifor
alle bør ha sidemål i skulen. Ingen
av forfattarane har illusjonar om at
Unge Høgre og Framstegspartiet vil
endra synspunkta sine på valfritt
sidemål etter pamfletten.
– No har me spela ballen over
til dei. No får dei koma med sine
motargument, seier Vebjørn Sture.
Han legg til at dei i boka har fleire
argument for sidemål som bør finna
klangbotn på høgresida.
– At ein får smarte ungar av sidemål er eit sånt argument. Ein lærer meir om ein lærer fleire språk.
At alle lærer begge målformene,
gjev også valfridom i praksis. For
viss enkeltmennesket skal kunne
samarbeida om å produsera tekstar
saman med andre, er ein nøydd til å
kunna begge målformene, påpeikar
han.
Paradigmeskifte Begge har
merka ei stor haldningsendring til
språk blant folk den siste tida. Det
òg dryp på nynorsken.
– Det er nesten eit paradigmeskifte, seier Janne Nygård.
Ho håpar boka kan inspirera
andre til å skriva meir om sidemål
og språk.
– Kven bør lesa boka?
– Kven bør ikkje lesa boka? spør
Vebjørn Sture.
– Veljarar, lærarar, elevar og alle
som meiner ein ikkje bør ha sidemål
i skulen, seier Janne Nygård.
Svein Olav B. Langåker/
Framtida.no
[email protected]
Ny læreplan
i Norsk:
Kritikk mot
høyringa
Fristen for å kome med innspel på
framlegget til ny læreplan i norsk er
no ute. Utdanningsdirektoratet vil gå
gjennom innspela og levere eit endeleg framlegg til Kunnskapsdepartementet i midten av april. Departementet har sagt at dei vil kome med
eit endeleg framlegg før sommaren.
Men no er det sådd tvil om kvaliteten på dette arbeidet. Høyringa
var nemleg utforma som eit elektronisk fleirvalsskjema der ein kunne
krysse av ulike alternativ frå «Helt
enig» til «Helt uenig». I tillegg kunne
ein fylle ut kommentarboksar med
«eventuelle språkpolitiske konsekvenser». Allereie då høyringa vart
send ut, kom det kritikk mot sjølve
forma. Det verka som om dette
skjemaet var den einaste måten ein
kunne sende inn høyringssvar, og
kommentarfelta hadde berre plass
til tre hundre teikn.
Udir måtte presisere Etter at
Utdanningsdirektoratet fekk kritikk
for dette, melde dei 14. desember
at kommentarfelta var endra til å
kunne ta imot som mange teikn som
helst, og understreka samstundes
at dei også ville ta imot tradisjonelle
høyringssvar, t.d. brev og e-postar.
Når fristen no er ute, er det råd
å sjå korleis dette fleirvalsskjemaet
har fungert i praksis. Ein vidaregåande skule har meldt inn at dei
er a) «delvis uenig» om at ein skal
ha dagens ordning med tre standpunktkarakterar, b) «helt uenig» i at
det skal vere to standpunktkarakterar og c) «delvis uenig» i at det skal
vere éin standpunktkarakter. Og
utan skriftlege kommentarar er det
vanskeleg å forstå kva denne skulen
ser føre seg.
Kirsten Sivesind, fyrsteamanuensis ved Institutt for lærarutdanning og skoleforsking ved
Universitetet i Oslo. Foto: UiO
Frå eit fagleg
og pedagogiskprofesjonelt
synspunkt er
denne prosedyren svært
avgrensa.
Kirsten Sivesind
– Avgrensande Fleire fagpersonar som Norsk Tidend har vore
i kontakt med, seier at dei ikkje
kjenner til at høyringar har blitt
gjennomførte på dette viset. Kirsten
Sivesind, fyrsteamanuensis ved
Institutt for lærarutdanning og skoleforsking ved Universitetet i Oslo,
meiner at ei slik høyringsform har
både fordelar og bakdelar.
– Frå ein administrativ ståstad
er denne måten å gjennomføre
høyringar på praktisk og effektiviserande. Meiningsmålinga gjev mange
høve til å vise sin eventuelle støtte
til endringsframlegga og i tillegg
kome med kortfatta kommentarar
til bestemte sider ved høyringsutkasta, seier Sivesind.
– Frå eit fagleg og pedagogiskprofesjonelt synspunkt er likevel
denne prosedyren svært avgrensa.
Vår historiske tradisjon med faglege
høyringar attende til slutten av
1700-talet tilseier opne høyringsprosessar der alle typar faglege
perspektiv og argument skal kunne
telje med. Difor er det godt å høyre
at Utdanningsdirektoratet endra
prosedyren undervegs.
Ho er likevel ikkje heilt sikker på
medvitet om kva ei høyring eigentleg er, står sterkt nok.
– Det verkar som om det felles
minnet me har om slike prosessar,
er i ferd med å bli viska ut, og då tykkjest det å vere vanskeleg å utvikle
noko nytt utan å tråkke feil, som i
tilfellet med denne elektroniske undersøkinga, seier Sivesind.
Noregs Mållag har sendt inn eit
lengre høyringssvar (sjå eiga sak),
og understrekar at ei svekking av
sidemålet i praksis er ei svekking av
nynorsk.
– Eit revidert norskfag må halde
på eigen karakter i sidemål. Fleirtalet i norsk skule har nynorsk som
sidemål, og ei svekking av sidemålet
er i praksis ei svekking av nynorsk.
Me er glade for at fleire norskfaglege miljø no stør Noregs Mållag sitt
syn på norskfaget, seier Håvard B.
Øvregård, leiar i Noregs Mållag.
Kjartan Helleve
[email protected]
Norsk Tidend 2–2013
F
Forskar samanliknar høyringa om framlegget til ny læreplan i norsk med ei meiningsmåling.
11
Lnorskfaget: Høyringssvara
Mållaget: – Sidemålsopplæringa
treng ei djupare grunngjeving
Svekkjer undervisninga: – Slik dei nye
vurderingsordningane for norskfaget er føreslegne i høyringsbrevet frå Utdanningsdirektoratet, svekkjer dei sidemålsundervisninga sin plass
i skulen. Ingen av dei nye vurderingsordningane
som Utdanningsdirektoratet har sendt ut på høyring, har eigen karakter i sidemål i ungdomsskulen, og alle ordningane har bytt ut standpunktkarakteren til fordel for ein eksamenskarakter.
– For Noregs Mållag er det å oppretthalde statusen
og undervisninga i sidemål viktig. Undersøkingar
syner at alle reduksjonar i krav eller fjerning av
vurdering i sidemål fører til lægre sidemålskompetanse. Difor er Noregs Mållag skeptisk til ei ordning
utan vurdering og karakter i sidemål; det vil vere ei
klår svekking av sidemålsopplæringa.
– Likeins er Mållaget skeptisk til ordningar som
fjernar standpunktkarakterar til fordel for eksamenskarakter. Dei positive konsekvensane av
standpunktkarakter er ei breiare prøving av kompetansemåla i læreplanen enn ein eksamenskarakter gjev. Standpunkt og eksamen har heilt ulike
funksjonar, og å fjerne den eine til fordel for den
andre vil svekkje prøvinga og dermed òg statusen
og plassen til sidemålsundervisninga i norskfaget.
– Noregs Mållag er glad for at ein no har lukkast
med å stramme opp norskfaget, som hadde vorte
for omfangsrikt. Likevel meiner me revisjonen ikkje i like stor grad har lukkast med å gje elevane ei
betre grunngjeving for sidemålsundervisninga slik
kunnskapsminister Kristin Halvorsen har etterlyst.
– Noregs Mållag er svært oppteke av at sidemålsopplæringa også får ei djupare grunngjeving som
tek utgangspunkt i den fellesskapen den norske
tospråkstoda gjev, og dei pliktene det fører med
seg å vere eit fleirspråkleg samfunn. Opplæring i
både nynorsk og bokmål er heilt avgjerande for
nynorskbrukarane sine språklege rettar. Utan god
opplæring i begge språka vil ikkje nynorskbrukarane fritt kunne nytte språket sitt overalt i den
norske ålmenta.
(Heile høyringsbrevet frå Noregs Mållaget
er å finne på nettstaden nm.no)
Fleirval: Høyringa var stila som eit elektronisk fleirvalsskjema der ein kunne krysse av
gjevne val og eventuelt skrive utfyllande kommentarar. Faksimile
Norsk Tidend 2–2013
Språkrådet: – Bryt med norsk språkpolitikk
12
BRYT PRINSIPP: Utkastet til ny
læreplan frå Utdanningsdirektoratet
bryt med prinsippet om likestilte målformer, meiner Språkrådet. Forslaget
kan innebere at bokmålselevar får
svakare opplæring i nynorsk.
Språkrådet skriv i ei høyringsfråsegn at dei er uroa for at læreplanforslaga frå Utdanningsdirektoratet
svekkjer stillinga til nynorsk i grunnskulen og den vidaregåande skulen.
– Viss bokmålselevane går ut av
skulen med lågare nynorskkompetanse enn i dag, blir det tyngre å
vere nynorskbrukar i samfunnet.
All ny opplæringspolitikk må sørgje for at både bokmålselevar og
nynorskelevar blir betre i nynorsk
enn dei er i dag. Viss ikkje kjem nynorskbrukarane til å møte eit stadig
sterkare press om å bruke bokmål i
store delar av samfunnslivet, seier
direktør Arnfinn Muruvik Vonen i
Språkrådet i ei pressemelding.
Styrkjer hovudmålet Forslaga til justerte læreplanar for
norsk, engelsk, matematikk, naturfag og samfunnsfag i grunnskulen
og i den vidaregåande opplæringa
hadde høyringsfrist tysdag 5. mars. I
forslaget til læreplanen i norsk står
det at opplæringa i norsk hovudmål
skal styrkjast, samtidig som ein ikkje skal vente like god meistring i
sidemålet. I tillegg foreslår Utdanningsdirektoratet å redusere talet
på karakterar i sidemålsfaget frå
tre til to eller til berre éin karakter,
noko Norsk Målungdom og Noregs
Mållag har stilt seg kritiske til.
– Eit revidert norskfag må halde
på ein eigen karakter i sidemål.
Fleirtalet i den norske skulen har
nynorsk som sidemål, og ei svekking
av sidemålet er i praksis ei svekking
av nynorsk, seier leiar Håvard B. Øvregård i Noregs Mållag til NTB.
– Hev kompetansen Språkrådet meiner læreplanforslaget bryt
med det prinsippet Stortinget slutta
seg til med språkmeldinga «Mål og
meining», som gjekk inn for å styrkje nynorsken.
– Språkrådet kan ikkje gå god
for ein læreplan i norsk som verkar
motsett av dei språkpolitiske prinsippa vi er sette til å ha tilsyn med,
seier Vonen.
Språkrådet meiner opplæringa
i nynorsk må bli betre og starte
tidlegare, og at lærarane må få meir
kompetanse. I høyringsfråsegnene
poengterer dei at opplæringa i
skriftleg norsk er kjernen i norskfaget.
– Skal vi avgrense faget, må det
gjerast på eit anna vis enn ved å
skjere ned på skrivekunnskapen.
Meistringa i begge målformene må
dokumenterast på vitnemålet, seier
Vonen. Språkrådet understrekar
også at på grunn av sidestillinga
mellom målformene burde omgrepa bokmål og nynorsk brukast
i læreplanen, ikkje dei gamle omgrepa hovudmål og sidemål.
Monica Hägglund Langen
NPK/NTB
Utdrag frå sentrale
høyringsfråsegner:
LNK
– Svært usamd i at ein skal bruke ulike kompetansemål i hovudmål og sidemål. Medlemmene i LNK må kunne gå ut frå at
personar som blir tilsette og har høgskule og/eller universitetsutdanning, kan skrive bokmål og nynorsk tilnærma like godt.
NTNU
Språkseksjonen ved Inst. for nordistikk og litteraturvitskap
- Vi veit òg at fleire lærarar slit med å halde trykket oppe
gjennom dei tre vidaregåande åra utan eksamen før etter
det avsluttande året. Derfor er vi positive til ein eksamen i
sidemål etter Vg2, som skissert i alternativ 3. Men det er ikkje
haldbart om dette er første og einaste gongen ein blir prøvd i
sidemålet.
Universitetet i Bergen
Institutt for lingvistiske, litterære og estetiske studium
– Det viktigaste prinsippet slik LLE ser det, er at det eksisterer
eit vurderingsregime som synleggjer kompetanse i både nynorsk og bokmål, og at krava til sidemål ikkje vert svekt. Det
må med andre ord kunne dokumenterast kompetanse i både
nynorsk/bokmål, hovudmål/sidemål. Høgskulen Stord og Haugesund
Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdirektør ved Avdeling for læreplan i Utdanningsdirektoratet. Foto: Jannecke Sanne
– Me vil sterkt åtvara mot å gå inn for ordningar som svekkjer
posisjonen til særleg nynorsk som offisielt språk, slik me meiner alternativ to og tre vil gjera.
Høgskulen i Sogn og Fjordane
– Gjennom skjemaa
blir alle høyrde.
Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdirektør ved Avdeling for læreplan
i Utdanningsdirektoratet seier
at å få inn høyringssvar som eit
utfylt skjema gjer oppsummeringsarbeidet enklare og sikrar
at alle som ynskjer å bli høyrde,
faktisk blir det.
– Kvifor valde Udir å lage høyringa som eit fleirvalsskjema?
– Det viktige omsynet for oss
då me laga høyringsskjemaa, var
å få fram på ein tydeleg måte
kva endringsframlegga går ut
på, og at det skulle vere enkelt og
tilgjengeleg for alle instansar å
svare på høyringa. Vi har nytta
eit tilsvarande skjema også ved
andre høve, når vi har mange
spørsmål og tema som skal klargjerast. Bruk av skjema gjer det
enklare å oppsummere og sikre
at alle svar kjem fram sortert på
ein rask og god måte.
– Bør ikkje lista liggje høgare
for å kome med innspel på noko så
sentralt som ein læreplan?
– Vi er litt usikre på kva du
meiner med at lista bør liggje
høgare. I ein høyringsprosess er
det viktig at alle som ønskjer å
bli høyrde, faktisk blir det, og at
dei får skrive så utfyllande som
dei ønskjer. Samstundes er det
ein føresetnad for å svare på
høyringsspørsmåla at ein har
lese høyringsbrev og framlegg til
reviderte læreplanar før ein fyller ut svar på skjemaa. Vi kan ikkje sjå at kravet til å setje seg inn
i saka er høgare eller lågare ved
bruk av skjema.
I dei mange opne kommentarfelta kan høyringsinstansane
svare meir uførleg på det enkelte spørsmålet, og her kan alle
instansar skrive så mykje dei
ønskjer – i prinsippet om kva det
måtte vere som ligg dei på hjartet
når det gjeld dei ulike delane av
læreplanane. Vi vil også leggje
til at alle høyringsinstansar kan
sende eigne høyringsfråsegner
til oss utanom skjema, og fleire
instansar har gjort dette.
– I kor stor grad vil Udir leggje
vekt på svara frå desse skjemaa
kontra dei meir utfyllande innspela
som kjem?
– Vi går svært grundig gjennom alle svar som kjem inn i
våre høyringsprosessar. Mange
av svara i skjemaa er vel så utfyllande som innspel utanom skjemaa, og vi handsamar alle svar
grundig og seriøst, seier Flagtvedt.
Kjartan Helleve
[email protected]
– HiSF meiner at alternativ 1 er det einaste av dei tre alternativa til sluttvurdering som sikrar ei akseptabel jamstilling
mellom bokmål og nynorsk ut frå dei overordna språkpolitiske
føringane som ligg til grunn for opplæringa og norskfaget. Nynorsk kultursentrum
– Alle bør lære å lese og skrive nynorsk og bokmål. Det bør
stillast ulike krav til hovudmål og sidemål hos elevane, men
ulike krav er ikkje synonymt med strengare eller svakare krav.
Litteraturselskapet
Det Norske Samlaget
- Den nye læreplanen i norsk må konkludere med alternativ 1:
v idareføring av dei gjeldande sluttvurderingsordningane.
Norsk Lektorlag
– Det er ingen grunn som tilsier at kombinasjonen av én
standpunktkarakter i skriftlig og to eksamenskarakterer i
både hovudmål og sidemål, ikke vil kunne bli en god ordning.
– Det vil være lettere å motivere for å lære sidemål når man
kan konsentrere seg om en nært forestående eksamen. Vi
ønsker full språklig kompetanse og ser problemer med å
definere hva lavere formelle språkkrav innebærer i praksis. Vi
ønsker heller enklere eksamensoppgave i sidemål.
Ivar Aasen-instituttet
– Er ikkje samd i forslaget om å operere med to ulike føremål
for opplæringa i høvesvis skriftleg hovudmål og skriftleg sidemål.
– Alternativ 1 er det einaste av dei tre alternativa til sluttvurdering som sikrar mest mogeleg reell jamstelling mellom
bokmål og nynorsk.
Norsk Tidend 2–2013
Udir: – Vil handsame alle
svar grundig og seriøst
– HiSF meiner det er eit overordna problem at høyringsframlegget ynskjer ulike kompetansemål for sidemål og hovudmål.
13
Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga
blæs liv i gamle ungdomslagshus.
us treng fol
LungdomshusET
Norsk Tidend 2–2013
14
Høgtid: Odd Nordstoga og Ingebjørg Bratland fanga alle med musikken sin. Også dei i kiosken.
D
et er kaldt i Skogly,
huset til Gransherad
Ungdomslag. Det har
vore mykje renn inn og
ut dørene, og på grunn
av straumkablar er det ikkje råd å
lukke alle dørene. Men dagen er komen. I kveld skal Ingebjørg Bratland
og Odd Nordstoga endeleg kome.
Stolane er framme, kaffien er
klar og kakene ligg framme på fata.
Det er endå ei stund til den fyrste
av to konsertar, men huseigarane
er ferdige med sitt. No er det berre
ljos og lyd som skal stillast inn. Sjølv
om målsetnaden for turneen var å
ha med så lite utstyr som råd, gjere
det enkelt, så må ein jo ha litt ljos.
Lydmann Vegard Finnekåsa spring
opp og ned ei gardintrapp for å stille
inn, før han set seg bak miksepulten
og gjev både Bratland, Nordstoga og
bassist Gjermund Silset meir klang i
monitorane. Det var Finnekåsa, som
sjølv kjem frå Gransherad, som tok
kontakt med ungdomslaget og lurte
på om dei kunne vere interesserte i
ein konsert. Sidan det ikkje medførte
nokon risiko for ungdomslaget, anna
LIngebjørg Bratland
og Odd Nordstoga
Aktuelle med plata
Heimanfrå og påfylgjande
turné.
enn at dei måtte stille med folk og
setje huset i stand, så var dei ikkje
seine om å seie ja. Sidan har det vore
dugnad, og huset har fått eit målingsstrøk både her og der. Galleriet har
ikkje vore i bruk på førti år, men har
no fått nytt golv. Eit gamalt kjøkken
er gjort om til artistgarderobe. Otto
Pedersen frå Ungdomslaget veit ikkje heilt kvar han skal gjere av seg.
– Det er heilt fantastisk, er svaret
då eg spør han om han har ei god
kjensle.
Halde det enkelt Endeleg er
alle nøgde. Det nærmar seg konsert,
og bandet set seg inn i den nyoppussa garderoben. I eit nytt kjøle-
skåp finn dei seg både eggerøre og
laks, og ei skål med smågodt står
framme på salongbordet.
– Det var to ting som fall saman,
seier Odd Nordstoga då han forklarer kvifor dei har lagt konsertane
til ungdomshus og andre mindre
lokale.
– Når eg tidlegare har vore ute
på turne, så har eg jo passert alle
desse ungdomshusa, slike stader
som ein spelte på før i tida. Så tenkte
eg at det burde ha vore råd å spele
i desse relativt små husa, om ein
berre tok høgd for at det ikkje var
naudsynt med 300 publikummarar
på kvar konsert. Det hadde vore
utruleg artig å ha fått til.
Så kom jo denne plata vår, med
denne musikken som jo høver godt
til desse husa. Kanskje det kunne gå,
tenkte eg. Det er jo berre Ingebjørg,
Gjermund og eg. Og det synte seg jo
å vere mykje enklare enn me trudde.
Det er jo som lydmann Finnekåsa
seier: Alt ein treng å gjere, er å be
nokon smørje nokre rundstykke,
skru på varmen og låne oss nøkkelen, og så er ein klar.
Backstage (øvst): Trongt, men
koseleg i det nyoppussa bakrommet.
Tilhengjar: Lite utstyr krev berre
liten tilhengjar.
nr. 2: Kvelden gav to konsertar.
Unummererte: Unummerererte billettar gav trengsel i gangen.
Heilt så enkelt er det likevel ikkje. I tillegg til lydmannen har dei
også fått med seg ein kar som i
hovudsak skal selje og ta imot billettar.
– Ja, bestefar reagerte på det, seier
Ingebjørg Bratland, som har overnatta heime hjå besteforeldra sine.
– «Kva? Har de med eigen billett-
mann?», sa han. Han tykte nok det
var i grenseland.
– Det handlar om å gjere det enkelt, seier Nordstoga.
– I utgangspunktet så er slike hus
som dette, som det jo finst mange
av rundt om i landet, og som høver
perfekt til konsertar, under radaren
for dei som lagar turnear. Så for at
det ikkje skal gå heilt i ball, så må
det vere orden på billettar, reise og
lyd. Noko anna ville ha vore tungvint, seier Nordstoga.
Må ikkje vere kulturhus
– Det er ikkje mange artistar som har
gjort noko som dette?
– Eg skal ikkje melde meg på eit
Det er
synd om slike
små stader
tenkjer at
dei må ha eit
kulturhus om
det skal blir
eit kulturliv.
Odd Nordstoga
Norsk Tidend 2–2013
“
15
“
Det er mykje nærare, og ein
kjem i kontakt med folk på ein
heilt annan måte. I går var det
endå mindre, og me stod heilt
opp i publikum.
Ingebjørg Bratland
Norsk Tidend 2–2013
Signering: Mellom konsertane var det tid til å setje namnetrekka på nyinnkjøpte cd- plater.
16
ordskifte om kulturhus, seier Nordstoga.
– Men eg trur det er synd om
slike små stader tenkjer at dei må
ha eit kulturhus om det skal blir eit
kulturliv. At dei ikkje kan få artistar
til å kome av di dei ikkje har lysrigg
og lasterampe og alt som fylgjer
med. Men det handlar om at me
som kjem, også må tilpasse oss. No
kunne me kanskje ha spelt i større
lokale enn dette, men dette er noko
anna. Me er eit slags musikken sitt
svar på Bygdekinoen.
– Og det blir noko anna på denne
måten, seier Bratland.
– Det er mykje nærare, og ein
kjem i kontakt med folk på ein heilt
annan måte. I går var det endå mindre, og me stod heilt opp i publikum.
Det blir ei heilt anna form for kommunikasjon. Dessutan er det moro
å spele to konsertar, slik me gjer her
i dag. Etter ein konsert er du full av
adrenalin og vil berre spele meir.
Etter to konsertar tenkjer ein at det
held.
– Men det blir ikkje for tett?
– Nei, ikkje i det heile. Folk er så
engasjerte, og dei har lagt ned så
mykje arbeid med å setje huset i
stand. Og då må konserten bli bra.
Dei har gledd seg så lenge. Då må
me levere, seier Bratland.
– Det har vore kjempebra, seier
Nordstoga.
– I går var det ei dame som kom
bort til meg å sa at «den songen
song også tanta mi», og slikt er stas.
Me har teke den musikken som ligg
framføre, ja, alle i Noreg. Men me
har teke tak i den musikken som ligg
framføre beina våre. Og at me kan
gjere det som kommersielle artistar,
er flott.
Leverer Ute er salen i ferd med å
fyllast opp med publikum. Ved inngangen står billettmann Lasse Kinden Endresen og registrerer strekkodar. Publikum er godt vaksne, og
dei har kledd godt på seg.
– Nei, her har eg ikkje vore på
lenge, seier ein kar på veg inn døra.
Snart er det fullt nede, og ein del må
visast opp på galleriet. Det nyoppussa galleriet. Tilbodet om kaffi og
så mykje kaker du vil for 50 kroner
får bein å gå på.
Så er konserten i gang. 180 personar sit tett på blå plaststolar frå 1986
og får det dei er komne for å høyre,
og vel så det. Nordstoga pratar og
småvitsar mellom songane.
– Etter konserten vil det vere råd
å kjøpe cd-ar, og alle som gjer det,
vil få ein klem av Ingebjørg. Dei som
ikkje kjøper, skal få ein klem av meg
og Gjermund.
– Det skulle du aldri ha sagt. No
vil me ikkje få selt nokon cd-ar, parerer Bratland.
Etter ein dryg time går det mot
slutten. Etter siste song stig Otto Pedersen opp på scena. Han skulle hatt
med blomar, men reknar med at dei
berre kom til å bli sette igjen på hotellromma. Difor har han heller med
seg ei bok. Som sonen har laga. Han
takkar alle for oppmøte, takkar dei
Sitjande: Det er mange år sidan det har vore så fullt på stolane i Skogly.
som var med på å setje huset i stand,
og takkar artistane for at dei kom.
– Og ein ting til slutt, seier Pedersen.
– Den parkeringa utanfor. Den er
heilt fantastisk. Men sidan de står så
tett, så må dei som kom sist, diverre
også gå fyrst. Vel heim!
Ingen eigedomsrett Musika-
rane kvitterer med to ekstra songar,
og så er den fyrste konserten ferdig.
Billettmannen stiller seg opp ved
scena, riggar til eit bord, og dermed
er platesalet i gang. I overkant av
tretti cd-ar blir kjøpte og skal sjølvsagt signerast av Bratland og Nordstoga. Det er tett rundt bordet, og
minst halvparten av dei i køen har
anten gått på skulen med éin av dei,
eller er direkte i slekt.
– Så langt har me jo berre spela i
heimetraktene våre, seier Bratland
når det har roa seg.
– Det blir ikkje for mykje heim, med
songar, ungdomshus og slekt på alle
kantar?
–Dette er ikkje songar som me
eller heimtraktene våre har eigedomsrett på. Mange av dei har jo
også kome hit på eit tidspunkt, og
dette er dei variantane me kjenner,
seier Nordstoga.
– Eigentleg trur eg ikkje at det
blir noko problem andre stader i
landet, seier Bratland.
– Det finst jo variantar av desse
songane rundt om i landet, og det
kan jo vekkje tankar om kva songar
dei sjølve hugsar eller kunne ha lyft
fram. Dessutan er det ikkje nokon
veldig motstand mot å vere heimkjær. Tvert imot. Og det er ikkje slik
at me reiser heim til Vinje og tek
Kjartan Helleve
[email protected]
Godguten: Mange lurte seg til ein
klem frå Telemark sin store son.
Alle foto: Kjartan Helleve
Norsk Tidend 2–2013
bilete til plateomslaget med meg i
stakk framføre stabburet til far …
– Vel, det var på nippet, seier
Odd.
– Det var ikkje min idé, for å seie
det slik. I staden er det no oss to på
ein veg i Maridalen utanfor Oslo,
med meg i ein kjole frå Indiska til
199 kroner, seier Bratland. Og syner
fram eit par finsko som mora gjerne
ville ho skulle ha på seg. Mora hadde
nemleg kjøpt dei i 1979 og berre
brukt dei éin gong. Og det var her i
Skogly.
17
LINTERVJUET
Språk er meir enn
kommunikasjon
Norsk Tidend 2–2013
– Det finst framleis ei oppfatning om at ein
må velje. Det er tull. Ein må då kunne bruke
engelsk utan at ein skal bli dårlegare i norsk
av den grunn. Det er alltid plass til begge delar,
seier Jan Terje Faarlund. No har han hatt fått ei
høgthengjande akademisk utmerking i Sverige.
18
Du veit du er på universitetet når
du passerer nokre folk og den eine
seier: «Skal det være noe poeng i et
paradigme, så må det være altomfattende». Det seier også noko om at eg
er i filosofisk lende. Eg er på veg for
å treffe Jan Terje Faarlund, professor
i nordisk språkvitskap ved Universitetet i Oslo. Snart skal han til Stockholm og få Gad Rausing-prisen av
sjølvaste svenskekongen. Gad Rausing-prisen, spør du. Faarlund må
sjølv innrømme at han ikkje hadde
høyrt om prisen før han ein dag opna
brevet der det stod at han hadde
vunne éin million svenske kroner for
framifrå forskingsinnsats innanfor
humaniora. Grunnen kan nok vere at
det er ein rimeleg ung pris, han har
berre blitt delt ut sidan 2003.
Brevet var kort. Det var ikkje
noka grunngjeving, ei heller noko
om korleis dei hadde funne fram
til Faarlund. Sjølv tippar han at det
var medlemene i Kungliga Vitterhetsakademien, som deler ut prisen,
som hadde nominert og til slutt
hamna på han som ein verdig vinnar. Ei større utfording var eit medfylgjande informasjonsskriv med
instruksar om å møte opp i «högtidsdräkt». Sjølv ein lang akademisk
karriere ved nordisk institutt var
ikkje til hjelp. Faarlund måtte ringje og fann til slutt ut at det var ein
«frakk», eller det me ville ha kalla
ein snippkjole.
– Kvifor sit du her mellom filosofane?
– Då må eg nesten fortelje deg
om utviklinga og mi fartstid innan
faget. Det byrja med studium av
klassiske språk og etter kvart europeiske språk og dialektar. Ein lærte
seg språk. Slik var det då eg byrja
på universitetet i 60-åra. Ein kunne
lære seg tysk, fransk eller nordisk
grammatikk. I tillegg var det eit lite
fag som heitte ålmenn språkvitskap,
men det var det få som tok, sidan
ein ikkje fekk noko arbeid med den
utdanninga. Men så vaks det fram
ei større interesse for det ålmenne
og det teoretiske, også innan dei
språkspesifikke institutta, og ikkje
LJan Terje Faarlund
Professor i Nordisk språk og litteratur ved Universitetet i Oslo.
Aktuell: Er tildelt Gad Rausingprisen av Kungl. Vitterhetsakademien
minst på nordisk. På nordisk trong
ein ikkje å lære seg eit nytt språk
fyrst, det kunne ein jo frå før. Eg
byrja på romansk språkvitskap, men
bytte til nordisk nett på grunn av
dette. Der var det eit miljø for det
teoretiske, og dette fall saman med
ei tilsvarande utvikling i utlandet.
Ein gjekk frå å studere det enkelte
språket til å studere det ålmenne
ved språka. Den forskinga eg held
på med no, kunne ha vore gjord på
kva språk som helst. Difor kan eg no
sitje mellom filosofane. Og rett her
borte er biologisk institutt. Der har
eg samarbeidd med folk om språk,
biologi og evolusjon. Språkleg evolusjon, om språka sine opphav og
utvikling. Dermed har eg kome endå
lenger vekk frå det språkspesifikke
og dermed nordistikken. Slik har det
gått med mykje innanfor dette faget.
Det er ikkje berre meg, det er heile
faget.
Språkleg evolusjonsteori
– Kva kan biologane lære deg?
–Ein lærer om opphavet vårt
som art, og dermed om opphavet til
menneskespråket. Språket spreidde
seg på jorda saman med mennesket.
Dermed har ein to reiskapar for å
vite noko om menneska si utbreiing på jorda. Me veit at menneska
stammar frå Afrika. Me trur at desse
fyrste menneska hadde eit språk av
same slag som det me nyttar i dag.
Dei var altså ferdig utvikla menneske og hadde då den same medfødde evna til å lære språk som me
har i dag. Det er ei gåte og eit mirakel at ungar lærer språk så tidleg og
så raskt. Dei kan lage innfløkte relativsetningar før dei greier å knyte
skolissa. Det kan umogleg vere
tilfeldig. Dette har med biologi å
gjere. Forklaringa må vere at me er
fødde med ei evne til å lære nettopp
språklege strukturar. Denne evna
og dei felles strukturane blir gjerne
kalla «universalgrammatikk».
– Om ein fyrst er innanfor biologien, så må ein kan hende også
inkludere den ikkje-språklege kommunikasjonen?
– Nja, det er folk her som forskar
på korleis me nyttar språk. Men eg
er meir oppteken av kva språk er,
korleis det endrar seg og korleis me
lærer språk. Språk kan nyttast til så
mykje, men når ein fyrst har det, så
kan ein like godt nytte det til å kommunisere med også.
– Eg trudde det var poenget?
– Men du nyttar det også til å tenkje med, og til å prate med deg sjølv.
Eg pratar mykje med meg sjølv, og
det trur eg alle gjer. Det kan nyttast
til å planleggje, fantasere, til å ordne
inntrykk og observasjonar osv.
– Er me då inne på om fargen grøn
er den same for meg som for deg?
– Ja, slikt er veldig interessant.
Kva tyder eit ord for deg, og kva
tyder det «eigentleg»? Det er eit filosofisk spørsmål som det ikkje finst
opplagte svar på.
Politisk språkforsking
– No var me innom naturfaga, men
faget høyrer vel også heime i samfunnsfaga?
– Ja, absolutt, og på mange ulike
måtar. Satsinga på norsk språkforsking og nordisk språkvitskap var
jo ein del av nasjonsbygginga. Det
var eit stort og prioritert fagområde
frå midten av 1800-talet og godt ut
på 1900-talet. Det kan også forklare
den minkande interessa for faget
no, mange reknar nok med at nasjonsbygginga no er ferdig. Sjølv sit
eg i det såkalla «landmålsprofessoratet», ei stilling som vart oppretta
av Stortinget i 1899. Eg er den femte
og siste i den stillinga. Eg har ikkje
ein gong høyrt ymting om at ho skal
Det er ei gåte og
eit mirakel at ungar
lærer språk så tidleg
og så raskt. Dei kan
lage innfløkte relativsetningar før dei
greier å knyte skolissa.
Det kan umogleg vere
tilfeldig.
Jan Terje Faarlund
lysast ut på nytt når eg går av. Faget
har blitt meir teoretisk og internasjonalt, så den politiske rolla har nok
vorte mindre viktig. Men det gjeld
også for andre nasjonale fag, som t.d.
litteratur, historie og etnologi.
– Men kan språkvitskapen framleis
vere politisk?
– Ja, men på ein litt annan måte.
Det å studere dialektar og sosiolektar har sjølvsagt framleis politisk
og samfunnsmessig relevans. Me
har eit prosjekt her som heiter
UPUS (UPUS – Utviklingsprosessar i urbane språkmiljø). Det er eit
nasjonalt prosjekt som undersøkjer
korleis talespråket i nokre norske
byar har utvikla seg. Oslo-delen av
UPUS fokuserer på talespråk blant
ungdomar i multietniske miljø i
Oslo-området. Funna frå desse undersøkingane kan nyttast slik dei
gamle talemålundersøkingane vart
nytta. Ein kan vise at dette er språk
med eit eige system, sin eigen grammatikk og eigen verdi, og ikkje berre
avartar og feil.
– Samstundes må det vel vere greitt
at ein innanfor eit samfunn har ei nokolunde sams evne til å kommunisere
med kvarandre?
– Sjølvsagt. Innvandrarar som
vil busetje seg i Noreg, må lære seg
norsk. Det meiner eg er eit rimeleg
krav, og dei må få høve til å lære seg
det. På den andre sida er det viktig at
dei får halde på sitt eige språk, og å
lære det skikkeleg. Dette handlar om
fleirspråkkompetanse på individnivå,
noko som er veldig vanleg rundt
om i verda, og det er ein stor fordel.
Det gjeld både for den enkelte og for
samfunnet. Forsking syner at det å
kunne fleire språk, gjev ein fordel
når ein skal lære seg andre ting. Men
her i landet er det framleis ei oppfatning om at ein må velje, som når t.d.
politikarar seier at innvandrarane
må lære seg norsk, men ikkje sitt eige
språk. Og det er det same i ordskiftet
om hovudmål og sidemål. Trua på
at ein blir betre i hovudmålet ved
å kutte ut sidemålet, har ikkje vitskapleg grunnlag. Og når samiske
foreldre lèt vere å lære ungane sine
samisk av di dei skal ha ein fordel i
storsamfunnet, er også det basert på
ei vanleg og utbreidd misoppfatning.
Det same ser ein i redsla for engelsk
påverknad. Ein må då kunne bruke
engelsk, utan at ein skal bli dårlegare
i norsk av den grunn. Det er alltid
plass til begge delar. Det er ikkje nødvendig å velje eitt av to. Når det gjeld
språk, er det «ja takk, begge delar».
Menneskehjernen har ein enorm lagringskapasitet for språk!
Samnorsken har vunne
– Kva så med norsk?
– Norsk språk endrar seg heile
tida, og akkurat no skjer det store
endringar i talemålet her til lands.
Skriftspråket er i større grad styrt av
styresmaktene og av tradisjon. Talemålet endrar seg på grunn av stor
kontakt med andre språk. Men dette
er ikkje noko nytt, det går i fasar. Av
det me kan lese ut av runeinnskrifter, kan det sjå ut som om folk som
levde på 700-talet, ville hatt store
problem med å skjøne folk som
levde på 500-talet, like etter folkevandringstida. Det same skjedde på
1500-talet med reformasjonen. Og
no igjen ved tusenårsskiftet så skjer
det store endringar, og folk er redde
for at skjino skal ta over for kino.
– Denne redsla for at språk endrar
seg, får vel nesten fagretninga di ta
noko av ansvaret for, ved å definere og
å skrive ned språk.
– Det kan det vel vere noko i. All
beskriving er jo på ein måte ei normering og ei konservering. Folk er
redde for språkendringar som skjer
no, men veldig for dei endringane
som skjedde tidlegare. Det er heilt
naturleg. Språk er vane, og det er
vanskeleg å endre språkbruk. Samstundes er det fantastisk å sjå korleis
språket har endra seg dei siste hundre åra. Det var ein veldig motstand
mot samnorsken i 50-åra, men det
er den som har vunne. Det språket
som Aftenposten nyttar no, ville ha
blitt kalla samnorsk i 50-åra. Og det
same med toleransen for nynorsk,
som har blitt mykje større. Så vi skal
ikkje vere redde for endringar.
Kjartan Helleve
[email protected]
Norsk Tidend 2–2013
Foto: Kjartan Helleve
“
19
Foto: Sogn og Fjordane Fylkesarkiv
Sigurd Eldegard brøyta
veg for nynorsken både
på Nationaltheatret og
på Det Norske Teatret.
Sigurd Eldegard kring hundreåresskiftet.
Lteater
Årdølen som
sådde nynorsken
på teatergrunn
Norsk Tidend 2–2013
M
20
annen sette sitt språklege
preg som såmann for
målføra og det nynorske
talemålet, på begge dei nasjonale
scenene, gjennom språket sitt og
forfattarskapen sin. Det Norske
Teatret set no opp Fossegrimen av
Sigurd Eldegard i jubileumsåret
, og provar venteleg at mannen
som vaks opp ved Eldegardsfossen i Årdal har noko å gje oss i dag
også.
Fossegrimen er eit musikalsk og
visuelt folkeeventyr. Fossegrimen
er namnet på trollet som heldt til i
elvar og fossar, og grimen er kjend
for å vera ein framifrå spelemann.
I skodespelet, eller Trollspel i fire
vendingar, møter me Myllarguten,
hovudpersonen Torgeir. Gjennom
han vert einskildmennesket sine
kjensler sett i fokus, og me får
skildringar av norsk natur. Fossegrimen byggjer på myten om Myllarguten. Det heitte seg at Myllarguten skal ha lært å spela av Fossegrimen. Han var ifølgje folketrua
dei underjordiske sin musikalske
leiar. Den som lærte å spela av Fossegrimen sette sjeli si i pant for læra.
Eldegard spann vidare på denne
myten og fletta inn Myllarguten
sitt møte med Ole Bull, i boka omtalt som Meisterspelemannen.
Stykket hadde premiere på
Nationaltheatret i 1905, og er
teke opp att fleire gonger. Det
vart framført på Det Norske
LSigurd Eldegard
Skodespelar, instruktør, forfattar og felespelar.
Stykket hans Fossegrimen,
Trollspel i fire vendingar hadde
urpremiere i 1905.
Knytt til Nationaltheateret frå
1901 til 1931, med unnatak av
åra 1918-1920, då han var sjef
ved Det Norske Teatret.
Kjelde: snl.no
Teatret i 1926 og 1931. Det var
skodespelar og forfattar han
var, han Sigurd, men han vart
lærar for skodespelarar som
Ella Hval og Lars Tvinde også.
Tvinde fekk eit puff og dermed
sitt teatergjennombrot som
Torgeir i stykket Fossegrimen som
redda økonomien i si tid, på begge
teatra.
Fjell, elv og foss Eldegarden
er ein fjellgard inst i Sognefjorden,
midt mellom Årdalstangen og
Øvre Årdal. Stien ligg der i dag
som i hans oppvekst. Fødd 10. juli
1866, i ein familie som har fostra
både gode spelemenn og kvinner
som trakterte fela meisterleg og
var fremst i landet. Frå gardstunet
gjev landskapet utsyn over eit blågrønt Årdalsvatn. Eldegardselvi
som renn litt bortanfor husa, stuper seg ut over fjellsida, og fossen
lagar gov inn på riksveg 53 når
elva fløymer på sitt største.
Sjur Ingebrigtsen Eldegard
(1834–1920) gifte seg i 1856 med
Johanna Jørgensdotter Vetti. Sigurd var den femte i rekkja i ein
barneflokk som talde sju gutar og
fem jenter, og gifte seg med Mathilde. Dei fekk tre born, Egil, Aud
og Åslaug. Sjur var ein framifrå
felespelar. Eldegardsfolki har vore
kjende som gode felespelarar.
Bestefar til Sigurd var Sjur Åretun. Han var kjend som ein god
spelemann, og det skal vera gjennom han at kunstnargivnaden
er komen inn i eldegardsslekti.
Men musikalske folk hadde det no
vore i Eldegarden før også. Jahas
(Johannes) i Eldegarden var ein
framifrå munnharpespelar.
Jakt, styr og stell Om det var
samarbeid mellom forfattaren og
komponisten Johan Halvorsen som
sette musikken til Fossegrimen, er
vanskeleg å prova, men at Årdalsspelet er inne her, kan ein lett høyra
i «Kjøkmeisterens vise». Det er
kvint og sekstsprang nedover som
minner om dei same spranga i melodien over ordet «kjerringi» i «Tak
no fela ifrå meg kjerring». Er du
interessert i temaet, kan konserten
i Eldegarden 3. august i år vera eit
godt inntak til vidare studiar. Den
som lærte å spela av Fossegrimen,
sette sjela si i pant for å læra. Far hans,
Sjur, hadde treft Myllarguten og
spela saman med han på Lærdalsmarknaden, så det kan godt henda
at Sigurd kjende til dette heilt frå
barnsbein av.
No skulle ein tru at eldegardsfolki inst inne i den lengste
fjorden i landet «Sognefjorden»,
bortgøymd mellom dei høge fjella
i Årdal, var ein isolert gard i høve
til omverda. Men då trur du feil.
eldegardsfolki var gode jegerar
som jakta rein i Årdalsfjella, og dei
var gode jaktkameratar og vegvisarar for engelske lordar som
kom til Årdal for å jakta rein. Dei
“
Det tok få
år frå det berre
var danske
skodespelar
på teatra og
norske forfattarar fekk innpass,
til nordmenn
med norskdomsbakgrunn
stod i front.
Illustrasjon henta frå tittelbladet til Fossegrimen.
var òg engasjerte i styr og stell i
kommunen.
Skulegang vart det òg, for Eldegarden var eigen skulekrins
frå 1876 til 1893. Mellom lærarane
skal det ha vore ein som var svært
opplyst og dugande. Han var noko
av ein poet sjølv, vart det sagt. Kanskje var det denne læraren som la
grunnlaget for at Sigurd etter gymnasium og militær utdanning tok
vegen over i kunsten, i staden for å
bli prest, som han hadde emna på.
Med bakgrunn i ungdomsrørsla,
målrørsla og utdanningssamfunnet og inn i kunsten.
Det var samfunnsmedvitne
menneske i Eldegarden. Då Årdal
vart eigen kommune i 1860, var
eldegardsbonden med i formannskapet. Den nye nasjonen var
under bygging, og ungdomslag og
mållag var med i reisinga. Språk
og språkreising var ein viktig del
av den nasjonale reisinga, og eldegardskarane låg frampå.
Det var ikkje vanleg, sjølv ikkje
mellom vestlandske storbønder,
at borna tok utdanning på denne
tida. Sigurd prøvde seg som lensmannsbetjent, dampekspeditør
og handelsbetjent før han i 1889
tok eksamen artium ved Hambos
skole i Bergen. Året etter vart det
krigsskule. Men så tok kunsten
han.
Med bakgrunn i amatørteaterarbeid i ungdomslagsrørsla debuterte han i 1891 på Christiania
Teater som Thoralf i Ibsens Hærmendene paa Helgeland. I seks år
var han ved dette teatret. Han var
midt i krinsen av skodespelarar
og forfattarar som arbeidde for
norsk språk og norsk kunst i det
som av mange er blitt skildra som
nasjonalismens store tiår.
Frå 1897–99 var han på Fahlstrøm Centralteater, deretter Dore
Laviks Secondteater der han fekk
stor merksemd for framstillinga
av Rosiflengius i stykket Det lykkelige skipsbrudd. Frå 1901 vart han
knytt til Nationaltheatret, som
På nynorsk i 1905 29. januar
1905 vart ein merkedag i norsk
målsoge. Nationaltheatret synte
for fyrste gong eit skodespel på
nynorsk, Fossegrimen. Det gjekk i
alt 140 gonger i åra 1905–1909 og
vart òg sett opp seinare. Musikken
var ved Johan Halvorsen. Stykket om Myllarguten var laga til
med hendig teaterkunst, det vart
sett opp med fagre bilete, og det
fekk fylgje i god norsk musikk,
hardingfela førde heile spelemannslaget. For fyrste gong vart
hardingfela brukt saman med
teaterorkesteret med komponisten, kapellmeisteren sjølv som
solist. «Her stod eit slag for norsk
spelkunst, og det vart stor siger»,
skreiv Halvdan Koht.
Før fyrste spelvinter var ute,
hadde Fossegrimen gått 43 gonger,
og i november 1906 nådde dei
79 gonger. «Dei har hatt det til
festspel når noko stod på» vart
det sagt. Samla tal framsyningar
denne bolken vart 130. Og det
Norsk Tidend 2–2013
han forlét i 1918–20, då var han
teatersjef på Det Norske Teatret.
Eigentleg tok det få år frå det
berre var danske skodespelarar
på teatra og norske forfattarar
fekk innpass, til nordmenn med
norskdomsbakgrunn stod i front.
På stemne og møte med målfolk
og frilynd ungdom var Eldegard
aktivt med, og han var lærar i teaterinstruksjon på det fyrste kurset
Noregs Ungdomslag sette i gang.
21
LBøker og FILMAR
Han skreiv desse bøkene:
Ravn frå Island
Kulissestøv
Fossegrimen, 1903
Kong Saul, 1904
Ei heimkome, 1906
Gamlelandet, 1914
Hemngir, 1914
Knivarne, 1918
Sladrepollen, 1918
Når det kjem so kjem det , 1923
Lisle vedunder, 1924
Bård Alsvik, 1925
Byfantane, 1926
Kong Trasteskjegg, 1928
Ungdom, 1940
Hvem er jeg, 1942
Kunstnere, 1943
Omsetjingar:
Paul Ottar Haga som Fossegrimen frå nyoppsetjinga på Det Norske Teateret våren 2013. Foto: Erik Aavatsmark
hadde stått noko på for Nationaltheatret. Etter fleire år med
Bjørnson som teatersjef var kassa
botnskrapa og framtidsutsiktene
alt anna enn lyse. Så kom Fossegrimen, og teatret reiste seg.
På same viset gjekk det i Bergen, der dei spela det 33 gonger på
fire månader. Eit spellag fór ikring
med det til Stavanger og Trondheim og andre norske byar. «Djupaste grunnen var nett den, at det
var på norsk mål; difor fekk dei tak
i alt norsk folk», sa Halvdan Koht.
Sigurd Eldegard heldt fram
med forfattarskapen sin, og Det
Norske Teatret hadde stykket hans
«Gamle-landet» med på repertoaret sitt. Fleire nynorskstykke frå
hans hand vart det ikkje på Nationaltheatret. Dei ville setja opp «Ei
heimkome» i 1906, men skodespelarane nekta på grunn av at stykket var på landsmål. Fossegrimen
kom opp att i 1909. Dei hadde nok
bruk for inntektene.
Teatersjef Som kunstnarleg
Norsk Tidend 2–2013
styrar i åra 1918–20 gjekk han
til det vande arbeidet med rik
røynsle. I 1918 vart stykket hans
̧«Hemngir» sett opp, eit spanande
og hendingsrikt stykke om polske
22
revolusjonære i ei lita fjordbygd.
Stykket var eit nytt prov på at
teatret kunne gå ut over ramma
av bondeskildringar, og synte eit
anna miljø med meir særmerkte
teaterverkemiddel.
At Eldegard gjekk frå Nationaltheateret til Bøndernes Hus vart
sett på som ei trygging for teatret
og ein sensasjon for byen. Tenk at
ein skodespelar ville gå frå Nationaltheatret til teatret i Bøndernes
Hus. Sigurd Eldegard omsette det
svenske stykket Brøderne Østermans huskors som vart ein stor publikumssuksess med 157 framsyningar fyrste bolken det vart spela.
Med 716 framsyningar i alt gav
dette så mykje pengar i kassa som
aldri før noko stykke hadde gjort.
Elles skaffa Eldegard teatret
ein stor kassasuksess med å leggja til rettes Ljugar-Lars. Utanom
dei kunstnarlege resultata han
kunne peika på, hadde han greidd
å syta for at teatret kom på rett
kjøl økonomisk, sjølv om det nok
likevel stod vanskeleg til då han
gjekk attende til Nationaltheatret.
I 1926 sette Nationaltheatret
opp Fossegrimen på nytt med Alfred Maurstad i hovudrolla, og det
trekte så mykje folk at det gjekk ut
over besøket på Det Norske Teatret.
Også i 1931 vart Fossegrimen sett opp
på nytt med forfattaren sjølv som
kaksen.
Saman med komponisten fekk
forfattaren stormande hylling på
premieren, og Stilloff gav uttrykk
for å sjå Eldegard i ei så stor rolle
med orda «Man henfaller uvilkårlig til refleksjonen over den urett
som er begått mot denne skuespiller, som i hele sin firtiårige
teatertid ikke fikk prøve krefter
på en eneste stor rolle». Truleg
gjorde dette han bitter og var årsaka til at han tok på seg verv på
Det Norske Teatret under krigen.
Alderdommeleg nasjonalromantikar var karakteristikken han
fekk frå Bjarte Birkeland for dette.
Han var ein av 16 forfattarar
som vart ekskluderte frå forfattarforeininga etter krigen.
Steinar Lægreid
Kjelder:
Sogebøkene frå Det Norske Teatret si historie
Aftenposten.no
Nationaltheatret si historie
Store Norske Leksikon
Norsk Allkunnebok
Bygda gav diktarsyn
Filmweb.no
Wennersten: Brødrene Østermanns huskors og brudlaupet
på Soløy
Lindholm: Ljugar-Lars
Lagerløf: Stormyrgjenta
Røssner: Karl III og Anna av
Austerrike
Naderer: Den sundrivne Venus
Dei fleste er skodespel, men
ikkje alle er førte opp på scena.
Han skreiv også fleire barnekomediar.
Eldegard sin dramatikk spelte
over eit spekter frå bibelske
tema til norske eventyr og segner. Hemngir handla om vald
i det gode si teneste, og Olav
Dalgard meinte at dette måtte
reknast som det fyrste moderne nynorske stykket.
Han hadde tillitsverv i skodespelarforbundet, der han var
styremedlem, var med i Norsk
Bokmannslag og i skodespelarane sin stipendkomité.
Eldegard på film:
Sigurd Eldegard skreiv 19 bøker, artiklar i magasin og aviser,
var lærar for fleire skodespelarar og filmskodespelar. Vi veit
minst om han som filmskodespelar, men han var med i
desse filmane:
Kaksen på Øverland 1920
Viddenes folk 1928
Kristine Valdresdatter 1930
Liv 1934 ogGullfjellet i 1941.
Per Tang frå Hafslo på premieren
Per Tang frå Hafslo var på urpremieren. Han gjekk på krigsskulen på
Fredriksvern i 1905, og han skreiv
dagbok. Det står:
«Søndag 29. jan. Premiere paa Eldegards skuespil ‘Fossegrimen’. Første gang et skuespil paa Landsmaal
opføres paa Nationalteatret. Huset
udsolgt til sidste plads. Øredøvende
bifald fra tag til gulv. Nydelige deko-
rationer. National musikk. Skuespillerne greier landsmaalet godt – naar
undtages Garmann da!
I alt 15 fremkaldelser. Efter sidste
akt vilde bifaldet ikke ophøre. Begyndte igjen gang på gang. Efterpaa
havdes en enklere sammenkomst
paa ‘kaffistova’. Ca 100 af bondeungdomslagets medlemmer tilstede.
Eldegard med frue deltog.
Mandag 30. jan. (...) Overstrømmende rosende kritik af Eldegards
skuespil i aviserne.»
«Til lukka ..!» Fossegrimen vart
ein braksuksess. Det gjekk 140 gonger i åra 1905–1909.
Mållaget i Vik sende helsingstelegram og takka. «Det gjev store voner
for vaar norske sak, at me vann fram
[i hovudstaden] paa ein so vyrdeleg
og hugtakande maate», skreiv mållaget til Sogns Tidende.
Ein «venekrins i Sogn» sende
også helsingstelegram. Det stod:
«Hr. skodespelar Eldegard.
Til lukka med sigeren! Hald fram
som du stemner! Høgvyrd helsing.»
(Frå digitalt fortalt Fylkesarkivet i
Sogn. og Fjordane.)
Alt endrar seg
Lordskifte
(berre ikkje toskeskap)
Ingen hadde klaga på Knut
Borge som programleiar, ikkje
ynskte han å slutta og ikkje var lydartali dårlege. Med andre ord, han
måtte bort! Inn kom Trond Viggo
L TYLEPRAT
KNUT P. BØYUM
[email protected]
Torgersen. Han er både morosam og
har ein eigen stil. Men han var ikkje,
og er ikkje, 20 Spørsmål-programleiar. Han er ikkje den som gjer det
til noko eige i stimen av tulleprogram. Så takk for meg.
Same gauken hadde tydelegvis
også noko han skulle ha sagt om
sendeflata på heile P1. No skulle det
verta store flater med lett underhaldning og musikk frå den torturmenyen dei kallar A-lista. Musikk
nøye utplukka av Gamle-Eirik sjølv
for best mogleg å plaga folk. No var
det lette tema, handsama av tøysete
programleiarar med lettbeinte
gjestar dei ikkje hadde førebudd seg
til å intervjua, avbrote av musikken
sitt svar på glidemiddel kvart tredje
minutt. Nitimen, Lunsj, Norgesglasset, Kveldsåpent, sama lettgløymde
maset. Einaste måten å skilja det på
er dialekten til programleiaren!
I denne moderne radioen høvde
naturlegvis ikkje Her og Nå inn.
Korleis skulle ein kunna vera ein
dårleg kopi av P4 om ein hadde
intelligente program midt inne i
denne suppa av vas? På den andre
sida, dei hadde jo nokre lydarar som
ikkje var mentalt i småskulen, kva
med dei?
Her er det at einkvan tenkjer
at kompromiss er det som gjer
alle glade. Dei kunne halda fram
med Her og Nå, men avbryta
programmet med så mykje musikk
at det nesten ikkje var råd å skilja
frå dei andre programmi. Når så
programmet vart flytt til klokka
17.00 og vart ein halvtime lenger
grunna all denne musikalske
fanteskapen kolliderte det til
alt overmål med eit av dei beste
programmi på P2, Dagsnytt 18.
Dermed var det slutt mellom meg
og Her og Nå også.
Kva er eigentleg problemet?
Dei fleste ynskjer seg sikkert ei lisensfinansiert utgåve av P4. Lett og
ledig, ingen motstand. Musikk berre
særlingar mislikar. Tema ingen får
høgare blodtrykk av. Og ein slepp i
det minste reklamepausar som kan
få ein til å undrast på om er tilfelle
at det eksisterer liv utan hjerne.
Men når ein kan få det same i
alle kanalane, kvifor skal ein då
ha alle desse kanalane? Og vil folk
verkeleg ikkje sakna program
som baud dei noko anna? Eg gjer
det i alle fall. Så mykje at sjølv ein
forstokka fyr som meg har lagt all
skam på hylla og har teke til å lasta
ned og kosa meg med podkastar.
Nokre frå dei NRK-kanalane eg
elles ikkje får høyra, det skal eg
vedgå. Men det meste frå det
overflødigheitshornet av gode,
sære, spanande, provoserande,
informerande og underhaldande
program ein finn der ute, særleg frå
Storbritannia. Så no kan NRK-folk
rasera kanalane sine så mykje dei
vil, eg har sett ljoset. Og det skin
ikkje berre over Marienlyst.
Ivar Aasen i Språkåret – kva meinte han?
At dette året er gjort til «Språkåret»,
kjem sjølvsagt av at det er 200 år
sidan Ivar Aasen vart fødd. I norsk
historie er han er den viktigaste
språkmannen, og han kom på fleire
måtar til å prega den kulturelle
utviklinga i landet. Ivar Aasen vert
då hovudperson under feiringa, og
målfolket vil hylla han i talane sine.
Alle vil gjerne taka Ivar Aasen til
inntekt for «sin nynorsk». Men eg
vil eg rå til at dei set seg inn i kva
han meinte og stod for, elles kan det
verta pinlege opplevingar for både
talarane og tilhøyrarane.
Grunnen til at eg kjem med ei åtvaring nett no, er det som stod i ein artikkel om forlaget Pondus i Norsk Tidend
nummer 4/2012. Der vart det fortalt at
Forlaget hadde lagt om språket i teikneseriane sine – til ulike dialektar. Og
dette, meiner dei, «har fått Ivar Aasen
til å spinne i grava av glede».
Fakta om Ivar Aasen tyder på
det motsette – at han no heller
Lytring
’spinn i grava’ av harme og sorg.
For ifylgje det professor Kjell Venås
skreiv i eit hefte til Aasenåret 1996,
var det dette Ivar Aasen meinte:
«Ivar Aasen var lite glad for det
avvikarane stod for. Han var alltid
fulltrygg på at norma han hadde sett
opp, var den beste. Ho ville også stå
sterkt og ha von om å slå igjennom
om berre alle fylgde henne. Men
når målfolket delte opp både seg
sjølve og målet i fraksjonar, gav
dei motstandarane av heile tiltaket
gode våpen i hende. I 1871 kom
revisjonistane med det nye bladet
«Andvake». Aasen tinga det, men
fekk snart slik mothug til målforma
der at han skreiv oppseiingsbrev
med ord som var uvanleg sterke
til han å vera. Han tykte det var eit
«ulæseligt Herkemaal» dei skreiv.
Ut frå arbeidet med språkhistorie
i åttiåra tenkte Aasen på å skriva ei
eiga avhandling om korleis dei ikkje skulle fara med det norske målet
i framtida . Målet åt somme av dei
som skreiv landsmål, kalla han «Fuskemaal» og skrivarane sjølve for
«Fuskere».[…]
Når det fanst så lite av klassiske
mønsterskrifter på landsmål, ottast
han at dei berre kom til å hanga fast
i «den gamle Røre av forskjellige
bygdemaal». For Aasen var det eit
normalmål bygt på målføra som var
vegen til ei ny språkstode i landet.»
Dette er klår tale frå han som
skal feirast og ærast, og det reiser
spørsmålet om kor nøgd Ivar Aasen
måtte vera med korleis arven etter
han er vorten stelt med. Tok til dømes Riise-nemnda, som i 2012 gav
nynorsken ein ny normal, omsyn
til kva Ivar Aasen stod for? – Roterer han no av glede i grava si?
Hallvard Hegna
Sjølv om LNK har jobba i 20 år
med å skape positive haldningar
til språk og kultur, så er det framleis bruk for oss, seier styreleiar
Astrid Myran Årvik.
Foto: Lene Kristin Mo / LNK
LNK jubilerer
Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) fyller 20
år i år, og føyer seg dermed inn i
rekkja av jubilantar i språkåret.
Feiringa skjer under landstinget på Voss 23.–25. april.
Programmet er rikhaldig, med
nynorsk som temaord. Det blir
mellom anna foredrag og innlegg
om nynorsk som språk i framtida,
på Internett, i musikken, på teaterscena, i næringslivet, i litteraturen og i norskfaget i skulen. Det
blir også delt ut pris for offentleg
målbruk.
– At jubileet vårt fell saman
med språkåret, passar oss veldig
fint, då får vi ekstra merksemd
kring språkspørsmåla, seier styreleiar Astrid Myran Årvik.
LNK vart stifta sommaren
1993 på Bryne etter initiativ frå
dåverande kultursjef i Bergen,
Sigve Gramstad. Organisasjonen
skulle bli eit nettverk og eit talerør
for nynorskkommunane. LNK tel
i dag 123 medlemer, og medlemene er kommunar, fylkeskommunar og interkommunale selskap og samanslutningar. (NPK)
Vegvesenet fekk
Klarspråkprisen
Statens vegvesen blei torsdag
heidra med Klarspråkprisen. Gjennom klart språk
har etaten oppnådd økonomiske resultat,
dei sparer tid og
har meir nøgde
brukarar.
Det er fjerde gongen Klarspråkprisen blir delt ut som eit
tiltak for å fremja språkarbeidet i
staten. Juryen viser til at Statens
vegvesen ved å endra skrivestil
har spart både tid og pengar.
– Brukarane får betre svar på
spørsmåla sine. Dermed får dei
også i større grad gjort det dei
skal. Altså sparer også brukarane
tid, og dei blir meir nøgde, heiter
det i grunngjevinga til juryen.
Prisen blei delt ut av statsråd
Rigmor Aasrud (Ap).
Nettstaden til Statens vegvesen får ros for å ha tydelege faner
og innhald som er systematisert
etter behovet til brukarane. Nettstaden har 13,5 millionar besøk i
året. (NPK)
Norsk Tidend 2–2013
Kva skal ein gjera når ein har eit
vinnarlag? Ifylgje engelskmenn skal
ein aldri endra på det. Ifylgje nordmenn med mykje skulegang skal
ein så snøgt som råd snu opp ned på
alt. Etter mitt hovud er begge delar
like toskute. T-Forden ville nok ikkje
vera nokon storseljar i dag, medan
NRK sine endringar av program,
programleiing og sendeskjema har
fått meg sur og grinete.
20 Spørsmål var storveges
underhaldning. I utgangspunktet
eit program med tanketom moro,
men med meir enn eit hint av
formuleringskunst og underfundig
humor frå ein alltid strålande
opplagd Knut Borge. Det var Borge
sine ordkunstar som gjorde at eg
lytta på, meir enn spaningi om det
vart premie på innsendaren.
I den andre enden av skalaen
var Her og Nå, eit program som tok
seg tid til å sjå på nyhenda og lata
meiningsdannarar og anna folk få
koma til orde for å informera og
klargjera i ei stendig meir forvirra
verd. Leia av programleiarar som
vanlegvis var godt inne i sakene og i
stand til å stilla relevante spørsmål,
fekk ein utvida sitt vesle vit.
Brått var det einkvan i NRK som
hadde vore på ein konferanse og no
innsåg det opplagte, sendeflata måtte
byggjast om, og ein måtte røska opp
i etablerte program. Det skulle verta
dynamisk, nyskapande og andre
fyndord som tyder lite anna enn at dei
ikkje anar kva dei driv på med!
23
LMålgåver
Gåver til Noregs Mållag
Dette er namnelista over dei som har gjeve gåver til
Noregs Mållag frå 2. november 2012 til 11. mars 2013. Samla
gåvesum vart 497 640 kroner. Det er heilt utruleg, og me
er svært takksame for desse gåvene.
Ved ein feil mangla alle namna frå Sunnmøre Mållag og
halvparten av namna frå Sogn og Fjordane på gåvelista i
Norsk Tidend nr. 5 2012. Desse namna er med på lista no. Vi
ber om orsaking for feilen.
Norsk Tidend 2–2013
AUST-AGDER MÅLLAG
Birgit Attestog
Grunde Austad
Jackob Bakken
Torfinn Brokke
Telleif Engenes
Halvor Flottorp
Kristine Foss
Rolf Fredriksen
Paul Magnus Gamlemshaug
Kåre Hagane
Gunnar Hagelia
Johannes Havstad
Gunnar Heldal
Johnny Hermansen
Knut K. Homme
Bernt Olav Jensen
Ragnar Kaasa
Torbjørg Katerås
Ingrid Kostveit
Gunnar E. Lande
Gunvor Lande
Jorunn Lande
Hans-Olav Lauvstad
Torleiv K. Løyland
Målfrid Mejlænder-Larsen
Kåre Mogstad
Pål Nomeland
Rune Nylund
Sigrid Bjørg Ramse
Olav Repstad
Olav Riisland
Sigrid Rike Rysstad
Ånund O. Rysstad
Torkjel Segberg
Kåre Seland
Johannes G. Torstveit
Helge Ove Tveiten
Olav Vehus
Jens Vellene
Scott Aanby
24
AUSTMANNALAGET
Magnus Amdal
Steinar Bakken
Knut N. Bekkelien
Ole Bjerke
Oddbjørg Blakar
Liv Jorun Braastad
Eldrid Brandvol
Jon Steinar Bredeveien
Per Brumillom
Jostein Budal
Bjørn Dalen
Inger Johanne Dæhlen
Elisabeth Ebbing
Gunnar Eide
Tor Johannes Einbu
Ingvild Marie Eknes
Thor Ola Engen
Frode Erstad
Inger Lise Fiskvik
Kari Ruud Flem
Harald Ove Foss
Anders G. Fretheim
Kjell Gulbrandsen
Paul Henrik Hage
Erik Hanssveen
Olav Haraldseid
Magnhild Harsheim
Bjarte Hole
Ola Holen
Per Hvamstad
Ola Jonsmoen
Egil Karsrud
Gunvor Kjendlie
Turid Kleiva
Håvard Kleiven
Sondre Kleiven
Terje Kleiven
Ola Klepp
Nils Kristian Lie
Asgeir Lilleås
Mildrid J. Lunder
Asbjørn Myrvang
Trygve Nesset
Øyvind Nordli
Jogrim Nordsletten
Arne Nustad
Anders Nyhuus
Olaf Nøkleby
Ellen Preststulen
Tor Rogne
Brede Rognstad
Oddvar Romundset
Tone Rui
Magne Rydland
Frøydis Schjølberg
Jakup Skjedsvoll
Ola Skrinde
Egil Skullerud
Erling Skurdal
Arne Skuterud
Arne I. Skåle
Nils Steinar Slapgård
Anton Slettemark
Petter Embret Sletten
Ragnhild Utgård Smette
Tor Stallvik
Ivar Sund
Magny Sæbø
Gunnar Sørbotten
Sverre Sørbø
Gudmund Teigen
Magne Teppen
Olav Teppen
Olaf Thesen
Ola Tronsmoen
Knut Tvete
Lars Ullgren
Magne Velure
Bjørn Liavaag Visø
Åse Grønlien Østmoe
Svein Øye
Rolv Kristen Øygard
Rune Øygard
Bjarne Øygarden
Brynjulv Aartun
BUSKERUD MÅLLAG
Oline Arnegård
Oliv Bakkeplass
Niri Baklid
Maria Høgetveit Berg
Tor O. Bergum
Egil Borlaug
Einar Sverre Breie
Herbjørn Brennhovd
Idar Flaten
Lars Erik Jacobsen
Oddbjørn Jorde
Thomas Lauvrud
Paul Oddvar Liseth
Kari Magnetun
Ingunn Asperheim Nestegard
Odd Oleivsgard
Halle Perstølen
Ingebjørg Rivedal
Knut V. Seim
Dagny Irene Skare
Torill Thorson Skrede
Kjell Snerte
Grethe Sollien
Rolf Harald Sæther
Einride Tinjar
Anne Grete Lühr Tonna
Nils Torsrud
Sigrun Torsteinsrud
Sigurd Tveito
Gerda Ulsaker
Margit Halbjørhus Wøllo
FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGEN
Laila Akslen
Olil Amble
Ruth Amdahl
Gurid Aga Askeland
Norunn Askeland
Anne Krøgli Auen
Olav Befring
Anne-Marie Berge
Ola Bergsaker
Sigmund Birkeland
Gerd Bjørke
Andreas Bjørkum
Halvard Bjørkvik
Harald Brandal
Berit Brandseth
Herfinn Brekke
Magnhild Brekke
Svein Erik Brodal
Hæge Marie Roholdt Brunvatne
Karen Bø
Kjell Bø
Tormod Bønes
Erlend Lunde Colleuille
Alv Reidar Dale
Signe Marie de la Nuez
Hans Olav Eggestad
Tove Karina Eidhammer
Trygve Espetvedt
Turid Farbregd
Ingrid Fiskaa
Mass Flatråker
Egil Alf Foss
Oddvar Frøholm
Kim S. Fureli
Otto Gjerpe
Arvid Gjæringen
Kåre Glette
Margareth Gravdal
Asbjørn Haug
Eva Birgit Heide
Botolv Helleland
Roald Hem
Astrid Hernes
Audun Heskestad
Anne Grethe Hoff
Halldor Hoftun
Valborg Holten
Gro Hornes
Joar T. Hovda
Karl-Anders Hovden
Marit Hovdenak
Marit Husevaag
Olav Høgetveit
Kolbjørn Høgåsen
Tormod Hallstein Høgåsen
Halvor Høibø
Olav Bakken Jensen
Laurits Killingbergtrø
Turid Louise Quamme Kittilsen
Bård Kolltveit
Ingunn Krokann
Johannes Kvammen
Tove Harriet Eeg Larsen
Edvard Lauen
John Petter Lindeland
Aaslaug Lode
Trond Øivindsson Lunde
Martinus Løvik
Jon Låte
Lars Meling
Harald Martin Mjømen
Norvald Mo
Arnold Mundal
Ingrid Muri
Magne Myhren
Johanna Myklebust
Dag Namtvedt
Mette Elisabeth Nergård
Øystein Njål Nordang
Sigurd Nordlie
Helga Holte Olsen
Ole Bernt Olsen
Dag Omholt
Kari Rysst Paulsen
Geir Pollen
Alain Egil Adrian Ramdal
Hallstein Ranum
Yngve Rekdal
Tonje Reksten
Hildegun Riise
Asbjørn Roaldset
Magnus Robberstad
Kjell Rygg
Asbjørg Engebø Rystad
Olav Røvang
Åsbjørg Vågslid Råen
Liv Sem
Erik Simensen
Toril Kristin Sjo
Olav R. Skage
Trond Sæbø Skarpeteig
Gunnvor Fykse Skirbekk
Sigurd Skirbekk
Inger Skjelmerud
Arne O. Skjelvåg
Geir Skorpen
Harald Frode Skram
Arve Skutlaberg
Nils Sletta
Sølvi Slørdahl
Nils Standal
Mona Grete Storli
Rolf Sunde
Leif Sundheim
Åsfrid Svensen
Sissel L Sæbø
Ingeborg Sætre
Jostein Sønnesyn
Jan Taubøll
Tordis Thorsen
Svein Olav Throndsen
Olav Nils Thue
Jostein Tjore
Øystein Tormodsgard
Stein Tveite
Kjell Venås
Guri Vesaas
Kjetil Vistad
Jørgen Vogt
Torgils Vågslid
Dag Wergeland
Arne Wåge
Håkon Ørjasæter
Johannes Georg Østbø
Herlov Øverland
Olav Helge Øwre
Kristen Øyen
Bergfinn Aabø
Solveig Fiskvik Aamodt
Svein Ånestad
Kåre Årsvoll
Helge Årøen
Berit Ås
Ivar Aasen
HORDALAND MÅLLAG
Harald Aga
Livar Aksnes
Audhild Aldal
Ann-Britt Almenningen
Solveig Almås
Arne Alsaker
Liv Ingrid Alvheim
Torgeir Alvsåker
Arne Andersen
Randi Andersen
Ingvard Andreassen
Arnfinn Jørgen Ansok
Erik Arneson
Madli Arnestad
Anders Askeland
Edel Augestad
Anders Austefjord
Erlend Bakke
Daniel Berge
Håkon M. Berge
Marit Berge
Oddbjørn Berge
Olav Berge
Eli Bergsvik
Signe Bergvoll
Dagrun Berntsen
Siri Solvik Bertelsen
Leif Olaf Birkeland
Hjalmar Bjerkeng
Mimi Bjerkestrand
Narve Bjørgo
Bjørn Bjørlykke
Audun Bjørnberg
Reidun Bjørnberg
Dag Bjørnevoll
Asbjørn Bjørnset
Solveig Bjørsvik
Gunvald Magne Blom
Olaug Boge
Brita Bolstad
Jarle Bondevik
Arne Brattabø
Berge Brattabø
Eli Brattabø
Jostein Brattabø
Tor Brattebø
Reidar Bremerthun
Endre Otto Brunstad
Bjarne Buene
Jostein Buene
Inger Berit Bøyum
Siv Anne Bøyum
Knut O. Dale
Reidar Dale
Kristian Djuvsland
Inge Draugsvoll
Randi Engelsen Eide
Nils Eidhammer
Tora D. Eikeland
Jakob H. Eitrheim
Reidun Emhjellen
Brynhild Enerhaug
Nils M. Engelsen
Magne Engevik
Øystein Erstad
Gjertrud Espeland
Olav Fagerbakke
Gjertrud Fanebust
Hermund Fenne
Normann Fjeldstad
Sverre Fjell
Harald Forland
Jon Fosse
Harald Frønsdal
Torill Føyen
Harald Gammelsæter
Berly Mjøs Giljarhus
Asbjørn Gjerde
Paul Kåre Gjuvsland
Endre Grutle
Solveig Grønlien
Jakob Gullberg
Eigel Gundersen
Eldbjørg Gunnarson
Gunnar Hageberg
Dag Oddvar Hallaråker
Olav L. Hannisdal
Magna Hatlebakk
Stanley Hauge
Liv Else Haugland
Anna Sylvia Haukås
Anne Haustveit
Arnfinn Hellevang
Aslak L. Helleve
Aslak T. Helleve
Jan Kåre Henriksbø
Kjell Henriksbø
Kåre Herdlevær
Kjartan Hernes
Torolv Hesthamar
Norvald Hestholm
Marit Hesvik
Eli Hillersøy
L. O. Himle
Asle Hindenes
Marit Hjartåker
Morten Holmefjord
Erling Holmås
Karl Johan Holmås
Karl Hope
Sverre Hope
Arny-Sissel Myking Horsås
Marit Hovden
Ingvild Hovland
Andi Hydle
Geir Hydle
Mildrid Bønes Høgås
Greta Håheim
Håvard Ims
Else Jerdal
Sniolvur Joanesarson
Ole-Jørgen Johannessen
Aslaug Garnes Johnsen
Geirmund Johnsen
Leif Johnsen
Ingerid Margreta Jordal
Ingvild Jøsendal
Randi Jåstad
Folke Kjelleberg
John Kristian Kleppe
Leif Knutsen
Ståle Kolbeinson
Kjetil Koldal
Helga Kolstad
Trygve Kråkevik
Magne Kvæven
Åsta Kårevik
Rolv Landøy
Torfinn Langelid
Øystein Langåker
Kristin Laupsa
Harry Tunestveit
Kjell Thore Tungesvik
Knut Tveitnes
Odd Tøndel
Olav Ulveset
Oddbjørg Ulveseth
Brynhild Utne
Helga T. Utne
Torvald E. Utne
Anna K. Valle
Eldbjørg Valle
Gerhard Vangsnes
Rigmor Nesheim Vaular
Randi Vengen
Gerd Vestrheim
Leiv Vetås
Audun Vevatne
Øyvind Vevle
Berit Vatne Vik
Liv Vike
Åslaug Vikør
Inger B. Vikøren
Liv Bente Vinje
Sidsel Vinsand
Ingebjørg Viste
Marit Vågsnes
Karl Helge Watnedal
Nils Ivar Østerbø
Ivar Bård Aadland
Magnus Malvin Ådnanes
Olav Ånneland
Magne Århus
Solveig Åsvang
Haakon Aase
Kjell Åge Vannes
KARMSUND MÅLLAG
Torunn Alnes
Asbjørn Djuv
Elise Dørheim
Knut Erik Ebne
Nils Erik Eide
Anne-Ma Eidhammer
Lars Eikehaugen
Jonn Eikeland
Jørund Flesland
Lars Kjetil Flesland
Synneva Flesland
Signy Fludal
Ivar Arvid Gismarkvik
Aud Grimstveit
Magne Haugsgjerd
Grete J. Hjelmervik
Sivert Ole Holten
Torill Borge Horneland
Lars Inge Jacobsen
Odd Henning Johannessen
Olav Torfinn Jondahl
Øystein Kalstveit
Svend Kjetland
Anne Brit Klungland
Arne Langåker
Inger Karin Larssen
Solveig Lunde
Aud Magni Molnes
Harald Orvedal
Ingebret Paulsen
Borghild Sævereide Prestegård
Geir Ragnhildstveit
Helga Reinertsen
Askild Rullestad
Gunvor Røgelstad
Olav Magne Skigelstrand
Magne Skjervheim
Svein A. Strømme
Ernst Arne Sælevik
Lars Sævereide
Jon Olav Tesdal
Marie Tjelmeland
Hans Olav Tungesvik
Kjell Tveit
Jon Olav Velde
Arne Vevatne
Ingolv Vevatne
Sivert Ørevik
Anny F. Øverland
Ola Øverland
Yngve Øvstedal
Einride Aakra
Steinar Aalvik
ROGALAND MÅLLAG
Leiv Alvsaker
Sigmund Andersen
Ingegerd Austbø
Johannes Bakka
Lars Bakka
Wenche Berg
Bjarte Birkeland
Torvald R. Bore
Arne Braut
Geir Sverre Braut
Aslaug Kvilekval Breivik
Konrad Bråtveit
Alf Jan Bysheim
Olaug Drarvik
Olav Bernhard Ekerhovd
Knut Olaf Eldhuset
Svein Eldøy
Ingrid Enoksen
Anders B. Erga
Kjell Steinar Ervik
Else Fagerheim
Eirik Daniel Fatnes
Johannes Faugstad
Alma Figved
Jan Finjord
Anne Marie Fisketjøn
Solveig Moe Fisketjøn
Erik Fjellheim
Rune Folkvord
Jon Fosså
Ingrid Gjesdal
Rune Gramstad
Ranveig Gudmestad
Oskar Gusevik
Målfrid Skadsheim Hansen
Kari Ingfrid Hatteland
Inge Haugland
Håkon Haus
Marit Hegland
Halvard Helseth
Arna Herabakke
Rasmus Hetland
Tom Hetland
Rasmus Hidle
Magne O. Hope
Terje Håland
Jorunn Håvarstein
Svend Håvik
Magne Jakobsen
Ole Johannessen
Odd Jørstad
Sigrid Kjetilstad
Steinar Kjosavik
Inge Kjøde
Arne Kleppa
Magnhild Meltveit Kleppa
Nils Ingvar Korsvoll
Herborg Kverneland
Jon Laland
Steinar Lima
Georg Løvbrekke
Eli Marvik
Sofie Meling
Mikal Mikkelson
Ingeborg Mjør
Lars Mo
Gunnar Mork
Sigrid Myhre
Reidar Nesheim
NAUMDØLA MÅLLAG
Håvard Avelsgaard
Odd Eidshaug
Toralf Engesnes
Egil Andreas Helstad
Kjell Nyland
Pål Vannebo
NORDLAND MÅLLAG
Johan Åge Asphjell
Jan Gaute Buvik
Terje Juvodden
Tore Moen
John Myrland
Inger Straume
NORDMØRE MÅLLAG
Jon Kristian Aune
Inga Bergheim
Olav Bergheim
Anne Grete Witzøe Botten
Ola Bræin
Styrkår Brørs
Eva Susanne Bårdseth
Arild Drøivoldsmo
Brita Fladvad
Wenke Greve
Lars Gåsvatn
Odin Hals
Kristian Heggset
Marit Hoel
Kari Roset Holten
Jon Ingvald Håbrekke
Asbjørn Klaksvik
Jorunn M. Kvendbø
Nils Tore Leivdal
Albert Lervik
Øyvind Lyngås
Ingrid Lysberg
Finn Gunnar Oldervik
Henry Opland
Ottar Roaldset
Ingrid Rød
Steinar Solem
Henning Sommerro
Eirik S. Todal
Kjellmod Vada
Kirsti Orheim Ås
Ingjerd S. Nicolaysen
Knut Georg Nilsen
Nils Njå
Kjellaug Sølvberg Oftedal
Ingvar Olimstad
Inger Skretting Opstad
Åshild Osaland
Marit Osland
Svein Ramsnes
Gunvor Risa
Svein Risa
Torleiv Robberstad
Ole Bjørn Rongen
Audun Rosland
Magne A. Roth
Atle Røe
Thorhild L. Rørheim
Halldis Rørvik
Jørgen Sagevik
Rolf Salte
Magne Sande
Gerd Sandsmark
Laura Seltveit
Bergljot Selvåg
Jostein Selvåg
Tone Astrid Skahjem
Jon Magne Skjerpe
Kåre Skår
Målfrid Snørteland
Eldrid Solheim
Tom Soma
Torgeir Spanne
Trond Spanne
Ivar Stangeland
Jon Stangeland
Marit Rommetveit Staveland
Margoth Sundsbø
Odd Sigmund Sunnanå
Brit Harstad Sværen
Einar Sæland
Marta Sætrenes
Svein Kåreson Søyland
Tora Liv Eikeland Thorsen
Ove Thu
Ragnar Time
Oddrun Tjeltveit
Kristoffer Tjessem
Kåre Torvanger
Kåre Torvanger
Gunnar Totland
Kurt Tunheim
Oddbjørn Tunheim
Bjarne A. Undheim
Jone Vadla
Ottar Vandvik
Reidar Vik
Leiv Volden
Askill Voll
Audun Ytre-Arne
Jørund Øygarden
Kjell Aambakk
Gunvor Aardal
ROMSDAL MÅLLAG
Dagrun Gjelsvik Austigard
Henning Austigard
Marit Bergheim
Torbjørn Bruaset
Anne Grete og Gunnar Bø
Olav Peder Dahl
Kristine Eidhamar
John Ekroll
Gunnar Ervik
Einar Gridset
Olav Hauge
Einar Helde
Jon Hovde
Arnhild Digernes Krøvel
Tor Kvadsheim
Einar M Langset
Asbjørn Lillevik
Sølvi H. Lundin
Torstein Mo
Aud Åshild Moen
Gunnhild Austlid Oppigard
Inge Rypdal
Lars Staurset
Oddmund Svarteberg
Susan Sylte
Bjørn Sæbø
Synnøve Valle
Kåre Vold
Øystein Øye
Ingar Aas
SOGN OG FJORDANE MÅLLAG
Ragnhild Anderson
Emma Bale
Unni Kristin Berge
Arne Berteig
Olaug Marie Bjelde
Reidulf Bjørlo
Jan Asle Bolset
Magnar Bolstad
Eivind Brekke
Oddbjørn Bukve
Bjarne Bø
Audun Bøyum
Jakob Devik
Nils Distad
Steinar Dvergsdal
Annbjørg Eikenes
Gjertrud Eikevik
Arne Eldegard
Arnfinn Jørgen Eldegard
Eldbjørg Stegane Engebø
Dag-Erik Eriksmoen
Astrid Ervik
Ståle Fitje
Marta E. Fjærestad
Johannes Flaten
Sverre N. Folkestad
Kjellrun Fossdal
Ingemår Fosshagen
Eldbjørg Hunshamar Fossøy
Jan Martin Frislid
Gjertrud Furset
Ottar Færøyvik
Einar Gautefall
Asbjørn Geithus
Oddvar Gjelsvik
Arne Gjeraker
Kari Gravdal
Magnus Grimset
Leif Grinde
Hilde Yndestad Halland
Audun Hammer
Oddlaug Hammer
Connie Hamre
Margit Hovland Hamre
Mona Hamre
Sissel Norunn Hatløy
Sigmund Haugstad
Jon Heggheim
Helga Hjetland
Johan Torgeir Holvik
Ragnar Hove
Bjørg G. Hovland
Asle Helge Hundeide
Else Kristine Husabø
Liv Husabø
Nils Husabø
Målfrid Husnes
Marta Systad Iden
Sverre Indrehus
Bjarne Kaarstad
Borghild Karstensen
Oddvin Klakegg
Torhild Solheim Klævold
Ragnhild-Lise Furnes Korsvoll
Per Albert Kristiansen
Bjørg Utne Kvam
Liv Janne Kvåle
Johan Kyrkjebø
Magny Kårstad
Gunnhild Larsen
Øystein Lavik
Jon Ove Lomheim
Henrik Arne Losnegaard
Einar Losnegård
Lars Lotsberg
Rune Lotsberg
Jens Lunde
Sigrunn Lundestad
Luster Sparebank
Steinar Dahl Lægreid
Kolbjørn Løken
Reidar Mardal
Terje Moe
Knut Moen
Ragnhild Skogen Molde
Odd Mortensbakke
Knut Ole Myren
Olav Myrhol
Merete Myromslien
Sunneva Myrvoll
Siri Merete Nedland
Julie Kristine Ness
Anna Njøs
Kolbjørn Nord
Harald Nornes
Brynhild Kåra Lund Notøy
Stein Næss
Per Scott Olsen
Sandra Opheim
Kari Melheim Ottesen
Jon A. Ramstad
Oddbjørn Ramstad
Kristen A. Ravnestad
Henning Leiv Rivedal
Asbjørn Rutledal
Signe Marie Rønnekleiv
Bjørn Rørtveit
Steinar Røyrvik
Karoline Råd
Magnhild Sagosen
Margot Sande
Jorunn Sandvik
Marta Kari Schawlann
Bjarte Sindre
Norsk Tidend 2–2013
Signe Lian
Haldor K. Lid
Åsmund Lien
Heidi Rosendahl Lindebotten
Anstein Lohndal
Jon Lund
Tjerand Lunde
Torolf Lunde
Kjellaug Lundestad
Kåre Lutro
Berit Lygre
Einar Lygre
Bård Lyssand
Ruth Henny Løland
Torstein Løning
Inger Markhus
Arne Matthiessen
Anne Marie Midtbø
Asgeir Mjøs
Kristi Yttredal Moe
Torgunn Moltu
Ola Mykkeltveit
Jostein Mykletun
Einar Myster
Karl R. Mæland
Arnljot Møster
Odlaug Måge
Olav Steinar Namtvedt
Marit Nedreli
Nils N. Nesheim
Lorense Nesse
Arne Nilsen
Randi Nordjord
Helge Martin Nygård
Aslaug Nyhaug
Gerd Dårflot Olsen
Åse Opheim
Aud Oppedal
Oddlaug Oppedal
Anfinn Otterå
Inga Rasdal
Astrid Reigstad
Rannveig Reigstad
Sjur Reinsnos
Jens Reisæter
Lars Riise
Sissel Rong
Inger-Johanne Rossebø
Kaare Rundhovde
Audhild Rypdal
Elsbeth Rønhovde
Annlaug Røstum
Arvid Sakseide
Inger Marie Saltnes
Lars K. Sandven
Solbjørg Åmdal Sandvik
Torstein Sausjord
Gunnar Andreas Schei
Håvard Seim
Torbjørn Seim
Halldor J. Sekse
Liv Asgjerd Sheer
Torbjørg Sjøberg
Johannes Skare
Olav Johannes Skeie
Gunvald Skeiseid
Gunnar Skirbekk
Jørgen Skjerve
Bjarne Skjold
Arnlaug Skjæveland
Per Skjæveland
Øystein Skjæveland
Harald Skorpen
Randi Skurtveit
Hermund Slaattelid
Kari Smith
Jostein Småbrekke
Asbjørn Solberg
Harry Solberg
Erling Solvang
Hermann Starheimsæter
Idar Stegane
Magnhild Steine
Kari Steinsbø
Gerhard Inge Storebø
Nelly Storebø
Edith Stusdal
Gunnar Reidar Stusdal
Rolf Sigmund Sunde
Anne Sæland
Marit Sæle
Kjell Gudmund Søholt
Kjersti Søvik
Leif Taule
Erling Thu
Dagfinn Tjore
Erling Toft
Erling Toft
Arne Tokheim
Johan Torekoven
Kjell Torp
Margit Torpe
Torgeir Torvik
Helga Trageton
Haldor Trengereid
25
LMålgåver
Norsk Tidend 2–2013
Olav L. Sjøthun
Anna Sofia Skaar
Leif Alfred Skaar
Inghild Reksten Solheim
Marita Solheim
Synneva Kolle Solheim
Gunnar Sortland
Randi Sortland
Kirsti Solheim Stegane
Harald Steiro
Henrik Stokkenes
Marta Stokkenes
Irene Stokker
Ola Magne Strand
Liv Støverstein
Karsten F. Sunde
Sigrid Svartefoss
Hans Mark Svedal
Gunnhild Systad
Harald Systad
Leiv Sølvberg
Bjørn Sørheim
Ingrid Søyland
Kristian Talle
Siri Garborg Talle
Bjørg Eikum Tang
Jakob Thingnes
Tore Thingvold
Helge Thue
Ingrid Thy
Ivar Jostein Tjugum
Gyri Tolaas
Lars T. Torpe
Kari Malmanger Torstad
Torbjørn Tuften
Kari og Helge Tveit
Reidar Tveit
Borgny Ulltang
Magne Urheim
Johan Varlid
Einar Vereide
Jens Vestrheim
Arne Vevle
Lars Øyvind Vikesland
Øystein Vikesland
Anne Slogvik Voll
Jarl Yndestad
Liv Østrem
Kåre Øvregard
Karstein Aaberge
Ivar Åkre
Tone Sognnæs Aamot
Vemund Aartun
26
SUNNMØRE MÅLLAG
Håkon Almestad
Kristian Almås
Åsmund Arne
Oddfrid Nora Bell
Erik Bergmann
Liv Bersås
Dagfinn Bjørkedal
Ingval Bortne
Oddhild Brandal
Sigurd Olav Brautaset
Bente Johanne Iversen Breivik
Liv Brekke
Karen Longva Buset
Ole Arild Bø
Marit Devold
Jostein Drabløs
Oddrun Eidem
Liv Eikrem
Ståle Eikrem
Per Fauske
Mård Torgeir Fauskevåg
Jostein Fet
Einar Flem
Anders Jan Folkestad
Lars Håkon Furset
Tore Gjære
Arne G. Grimstad
Inge Grimstad
Øystein Grønmyr
Per Halse
Aashild Haugland Haram
Johs. G. Hareide
Ottar Arne Hareide
Asbjørn Hatlehol
Severin Haugen
Ingunn Haus
Bodil Havåg
Thor Sivert Heggedal
Jorunn H. Henriksen
Arja Hietanen
Inger Hjorthaug
Petter Magne Hjørungdal
Sigrunn Heggheim Hovde
Astri Hunnes
Ingrid Runde Huus
Alf Igesund
Knut-Johann Jørgensen
Jørund Kile
Enok Kippersund
Jakob O. Kjersem
Erlend Kjøde
Gunnar Kjøde
Terje Kjøde
Berit Klepp
Jakob Koppen
Jostein Korsnes
Gunvor Krogsæter
Rolf Kroken
Liv Kari Krøvel
Jostein Kursetgjerde
Margrete Kvalsvik
Marit Kvammen
Elias Kvangardsnes
Solveig Reite Kvien
Einar Landmark
Anne-Lise Aure Lécot
Svein Linge
Jostein O. Mo
Helge H. Moe
Roger Nedreklepp
Steinar Nordang
Lars Omenås
Kåre Sigmund Opsahl
Eldrid Ose
John Osnes
Britt Oterholm
Einar Pettersen
Petra Pilskog
Anders Rebbestad
Oddbjørg Remøy
Anne Inger Rendal
Gudveig Rogne
Torleiv Rogne
Greg Rotevatn
Gunder Runde
Olga Støylen Runde
Magnar Rønstad
Asbjørg Rørstad
Solfrid Røyneland
Randi Sandnes
May Britt Smådal
Jarle Solheim
Kjell Roger Straume
Harald Sunde
Linbjørg Bjørkavåg Sunde
Hedvig Synnes
Magne Ivar Sætre
Gudrid Tandstad
Per Svein Tandstad
Åsbjørg Teigene
Ellen Hellebostad Toft
Cecilie Torbjørnsen
Bern Torset
Olaug Trovåg
Anna Tunheim
Rolv Ukkelberg
Randi Flem Ulvestad
Torbjørn Urke
Steinar Linge Valdal
Anne-Britt Vartdal
Anne Elisabet Ose Velle
Åse Irene Vestre
Eldrid Vik
Kjell Einar Vik
Sveinung Walseth
Fredmøy Solny Wollen
Knut Ytterdal
Trude Antonie Øvrebøe
Bernt G. Øye
Oddvar Øyehaug
Ingrid Aamdal
Inger Aarflot
Kjell Arne Årseth
Ottar Aashamar
TELEMARK MÅLLAG
Robert Anderson
Eva Bergø
Lars Bjaadal
Kari Bjåen
Åse Bratland
Halgeir Brekke
Sigrid Bø
Aslaug Storåsen Djuve
Tjøstov Gunne Djuve
Per Engene
Olav Felland
Anne Karin Funner
Jon Funner
Asbjørn Gardsjord
Hans Magne Gautefall
Bjarne Grimsrud
Lavrans Grimstveit
Knut T. Haugen
Svanhild Haugen
Jarle Helle
Johnny Hofsten
Lars Holmås
Ragnhild Hovda
Hallgrim Høydal
Jon Ingebretsen
Halvard Jansen
Olav K. Jørgedal
Josef Kili
Kjetil Langåsdalen
Jørund Lie
Sigrun Garvik Moen
Olav Mosdøl
Jakob Olimstad
Torleif Olav Omtveit
Birger Risnes
Sigmund Romtveit
Torun Raftevold Rue
Hege Tveit Rundkås
Helge Rykkja
Tore Skaug
Per Skaugset
Gunvor Solberg
Margit Ryen Steen
Olav Stranna
Sondre Svalastog
Signe Sølyst
Olav Teigen
Olav Tho
Alf Torbjørn Tveit
Kari Tveit
Jon Tvitekkja
Ingebjørg Helkås Vaa
Johan Vaa
Tor Valle
Einar Versto
Kjell Vistad
Hans Ødegård
Halvor Øygarden
Sverre Åsen
Olav Åsheim
TROMS OG FINNMARK MÅLLAG
Leif Jørgen Akse
Jarle Bakke
Per K. Bjørklund
Terje Christoffersen
Terje B. Dahl
Vidkunn Eidnes
Sveinung Eikeland
Karl Ragnar Engstad
Torgeir Engstad
Knut Følstad
Karl Øystein Gjelland
Eldbjørg Gjelsvik
Edgar Gjølstad
Liv Grønvik
Aud Hauan
Lillian Bernes Hay
Olaug Husabø
Leonora Torkelsdottir Johansen
Bjørg Berge Kristiansen
Sigrun Lunde
May Johanne Molund
Ole Edgar Nilssen
Herolv Olsen
Guro Reisæter
Arne Rognmo
Ingrid Russøy
Morten Ruud
Rønnaug Ryssdal
Sigrid Skarstein
Guri Skeie
Sigrid Skålnes
Sunniva Skålnes
Grete Lien Stenvold
Magnhild Svenheim
Inger Margrethe Tronstad
Gunn Utkvitne
Bjørnar Østgård
TRØNDERLAGET
Reidar Almås
Egil Ingvar Aune
Hallgerd Aune
Kjell Bardal
Einar H Bartnes
Ivar Berg
Oddrun Bjørgum
Karl Ove Bjørnstad
Grete Oddveig Holen Buhaug
Astrid Dalslåen
Olaug Denstadli
Anne Eldevik
Ola Stuggu Fagerhaug
Tore Fagerhaug
Aasta Fikse
Helge Fiskaa
Asbjørn Folkvord, Røstadlia
Arne A. Frisvoll
Størker Garberg
Mikal Gorsetseter
Gunhild Grue
Jan Ragnar Hagland
Oddvin Herstad
Sivert Hestveit
Øyvind Hoel
Inger Sandvik Jarstein
Åke Junge
Jon B. Jystad
Olav Kuvås
Eirik Aksel Larsen
Aline Magdalena Lee
Kirsti Årøen Lein
Håkon Lasse Leira
Jens Loddgard
Geir Lorentzen
Alf Helge Løhren
Runhild Bakken Magnussen
Jorunn Mehlum
Lars Kolbjørn Moa
Kristine Kaasa Moe
Sverre Mikal Myklestad
Magne Måge
Helge Normann Nilsen
Ragnar Nordvik
Lars Nygård
Jenny Nyvik
Solveig Otlo
Helge Raftevold
Jostein Rekstad
Anna Dorthea Remhaug
Kristian Risan
Narve Rognebakke
Helge Rypdal
Einar Rædergård
Jørgen Røflo
Helge Røyseng
Eva Salvesen
Ragnhild Saur
Anne Kristine Bolme Selnes
Bjørn Skagen
Alv Helge Skeie
Jarle Skjei
Ingebjørg Sogge
Jan Solberg
Arnljot Solstad
Arvid Henry Staupe
Odd Sigmund Staverløkk
Eiliv Størdal
Eldrid Sundan
Erling Syrstad
Svein Bertil Sæther
Ingebrigt L. Sødal
Jan Sørås
Arnkjell Tingstad
Torbjørn Tranmæl
Bodvar Tømmerås
Inge Torfinn Vada
Per Inge Venås
Randi Vik
Jarle Vingsand
Tor Witsø
Anne-Berit Østbø
Aa. Bjørgum Øwre
Svein Aarnes
VALDRES MÅLLAG
Toralf Baldersheim
Eli Belsheim
Gunnar Belsheim
Aud Annie Bergene
Kristian Berglund
Gunnar Breivik
Olav Gullik Bø
Inger Solveig Bøe
Randi Eltun
Jan Espeliødegård
Margit Fuglehaug
Randi Før
Ingunn Hommedal
Sigfred Hovda
Frank Tommy Jacobsen
Asbjørn Kvitrud
Nils H. Leine
Bjørg Lerhol
Kjellaug Volden Lie
Per Lykkja
Aase Lunde Robøle
Ingrid Solveig Spjøtvoll
Anders Sæteren
Aud Søyland
Per Gunnar Veltun
Magnor Wigdel
VEST-AGDER MÅLLAG
Roald Andersen
Leiv Hartly Andreassen
Magne Attestog
Anne Austad
Valdemar Birkeland
Helga Dåsvatn
Joar Egeland
Anne-Berit Erfjord
Åse-Berit Fidjeland
Gunnhild Fjermedal
Randi Lohndal Frestad
Vigleik Frigstad
Halvdan Furholt
Anna Gravelsæter
Øyvind Grov
Karin Haaland
Torgeir Hagestad
Siri Hangeland
Berit Fiskaa Haugjord
Magne Heie
Eivind Helle
Bjarne Herstøl
Bjørg Åsta Hidle
Olav Hoftuft
Knut Homme
Theodor Hovda
Olav Hårtveit
Gudrun Haugen Håvorsen
Oddvar Jakobsen
Ragna Kallhovd
Svein Kjørvik
John Lauvdal
Klara Lilletveit
Solveig Stallemo Lima
Målfrid Lindeland
Tom Arnt Lindeland
Birgit Lund
Gudlaug Nedrelid
Solveig Robstad
Liv Kjørsvik Schei
Kari Seland
Bjørg Helene Slapgard
Asbjørn Stallemo
Nils Harald Stallemo
Hilde Stave
Kaspar Stordrange
Per Sveinung Stordrange
Eva Haugen Sørgaard
Gunnar Vollen
ØSTFOLD MÅLLAG
Gunnar Anmarkrud
Ole Johan Bjørnøy
Per Sjøgreen Foss
Eldbjørg Johanne Giske
Aslaug Haugan
Eiliv Herikstad
Kjelrun Hersund
Arnstein Hjelde
Kåre Kjelkenes
Arne Kvernhusvik
Alfred Lie
Arild Løvestad
Inge Monefeldt
Gunnar Ottne
Kjeld Qvortrup
Vegard Skoglund
YRKESMÅLLAG
Anne Bjørkvik
Ingvild Bryn
Kjellfrid Bøthun
Olav Bøyum
Bjørgulf Claussen
Elin Dahlhaug
Bjarne Dåe
Anne-Marie Botnen Eggerud
Linda Eide
Arne Ekeberg
Leiv Ellingsen
Knut Gjelland
Sissel Hole
Eirik Holten
Kari Huus
Gunnar Jordal
Rønnaug Kattem
Hallgeir Langeland
Egil Henrik Lehmann
Kjell Harald Lunde
Pål Morten Mellemstrand-Paulsen
Viking Mestad
Olav Norheim
Borge Otterlei
Linda Plahte
Hugfrid Raaheim
Frode Ringheim
Bjørgulv Rygnestad
Haldor Slettebø
Magnar Slettebø
Claus Ola Solberg
Herbjørg Solberg
Arve Sæbø
Lars Helge Sørheim
Turid J. Thune
Sverre Tusvik
Sigrid Tyssen
Birger Valen
Olav Vesaas
Vidar Ystad
DIREKTEMEDLEMER
Anfinn Bondhus
Bjørgulv Johan Eik
Randi Einrem
Kristian Halse
Knut Johannes Helvik
Johannes Hjønnevåg
Elsbet Hundåla
Knut Langesæter
Jørgen Markhus
Erling Nordheim
Villy Nordmo
Agnar Omvik
Karl H. Stefansen
Åse Floa Steinrud
Audun Sydnes
Lars Børge Sæberg
Borgny Særsten
Leif Helge Særsten
Godt oppmøte: Trass i surt marsvêr hadde to hundre personar møtt opp for syne fram
sine favorittord. Foto: Magne Aasbrenn
Ldialekt
Østfolddialekten lever
I mars skipa det nye litteraturhuset i Fredrikstad til «Dialektfesten
Prekæs», og Fredrikstad Mållag og
Østfold Mållag var djupt involverte.
Det var tilskipingar over heile byen,
og dialektutgåva av Fredrikstad blad
fekk stor merksemd. Magne Aasbrenn innrømmer at festivalen har
teke på, og at tanken på å gjere det
same neste år, er ganske fjern.
– Sjølv har eg full stilling i skoleverket, og ein kjem kanskje til eit
punkt då ein ikkje vil utsette seg for
slike 14-dagarsbolkar med hyperpress meir, seier Aasbrenn.
– Opp klokka 05.30 og i seng
klokka 01.00 døgn etter døgn ... Hypermultitasking er moro ei stund,
men slitsamt i vekevis. Dessutan er
det noko med at no har vi fått ein
skikkeleg suksess å kose oss med,
så da skal vi ikkje straks begynne å
strekke oss etter meir. Tida er inne
for å vere ille fornøgd og kule’n!
Overnaturleg Han fortel at det
var nesten overnaturlege grunnar
til at det gjekk så bra. Litteraturhuset ville gjerne ha ein dialektfestival,
frå Østfold Mållag sat og omsette,
så hadde vi eit par–tre TV-kanalar,
radio og presse svermande rundt
oss. Utruleg mållags-PR, tenkte vi,
og manøvrerte oss igjennom spaltene, spesielt med bruk av Magne
Rommetveits Med andre ord, fortel
Aasbrenn.
Han var redd for at det skulle bli
bråk då avisa kom ut. Men det vart
berre positivt bråk. Heile ekstraopplaget på 1500 vart rive bort og no
har Fredrikstad Blad laga ei luksusutgåve på glansa papir.
– Takk til redaktørane Erling
Omvik og Rene Svendsen som
hadde mot til å gjennomføre dette,
seier Aasbrenn.
Burde betalt Vinje – Og jam-
Nøgd: –Vi har fått ein skikkeleg suksess å kose oss med, seier Magne
Aasbrenn. Foto: Kjartan Helleve
og Fredrikstad Blad ville vere med
på å lage ei utgåve av avisa utelukkande på dialekt. Om lag samstundes ringde NRK og ville gje festen
stor merksemd i Dialektriket, ein
serie om norske dialektar som skal
sendast til hausten.
– Det førte til at mens Wenche
Mortensen, Bjørn Ivar Hansen og eg
men greidde ikkje Finn-Erik Vinje
å kome på bana med sin vanlege
kritikk?
– Det er klart at den kritikken
var såpass usakleg at både pressa
og lokalbefolkninga var på vår side
med ein gong. Vi har fleipa mykje
med at vi eigentleg burde betalt
han litt for å vere så negativ.
– Korleis gjekk det med tilskipingane på Litteraturhuset?
– Dei gjekk veldig bra. Folk
kjøpte billettar til arrangementa
for 100 000 kroner. Det var eleve
små og store arrangement. Nokre
blei råka av sjukdom, men vi fekk
sett inn vikar. Spennet var stort –
frå presentasjon av «Essbærliv»
frå bygdekvinnelaget i Eidsberg
til dialekt-rap og teiknetime med
Østfoldmålpris-vinnar Øistein
Kristiansen. Mest folk var det på
«Jugærkvelden» som gjekk etter
Rorbua-modell. Der var det over
300 i salen. Mest spent var eg på
seansen på Torget, der folk blei inviterte til å komme og skrive og vise
fram favorittdialektordet sitt for
NRK. Vi var avhengige av å få inn ei
folkemengd på ein bælsur dag. Og
så kom det 200!
Fint overskot – Og dykkar eiga
tilskiping?
– Bodil Cappelen og Knut Hamre
hadde eit program av høg kvalitet
for rundt 70 tilhøyrarar. Stefan
Andreas Sture heldt ei god innleiing. Heile rekneskapen for festen er
ikkje gjord opp ennå, men det kan
godt hende at Østfold Mållag kjem
ut av dette med eit fint økonomisk
overskott. Kanskje å arrangere dialektfestar kan bli ein leveveg? Aller
best er det at festen ser ut til å medverke til at vi får eit «Østfold dialekt- og målungdomslag» på føtene.
DET er verkeleg storveges!
Kjartan Helleve
[email protected]
Norsk Tidend 2–2013
«Dialektfesten Prekæs» i Fredrikstad
vart ein stor suksess.
27
L nmu
Vebjørn Sture
Leiar i Norsk Målungdom
Ka då
ittepå?
Læreplanhøyringa er over, og
snart vedtek Kristin Halvorsen korleis
norskfaget skal vera. Medan me ventar
på resultatet, kan det vera klokt å
planleggja neste runde.
Tre ting tykkjest klåre. Det eine
er at stortingsvalet til hausten går den
vegen høna sparkar. Dei blågule leier
på meiningsmålingane og verkar sikre
på siger. Dei raudgrøne stolar igjen på
Northug-taktikken – å spurta forbi mot
slutten. Utfallet veit ingen. Me anar ikkje
kven me har med å gjera til hausten.
Nær sagt kven som helst kan hamna bak
spakane.
Det andre er at me bør ha lært
at me ikkje kan stola på nokon.
Regjeringspartia, med SV i front, gjekk
til val på å styrkja sidemålsopplæringa i
2009. Kanskje har det vore ei kvilepute.
Dragkampen for å hindra SV-minister
Halvorsen i å gjera det stikk motsette
av kva SV lova, tyder på at eit løfte ikkje
er meir enn lettvint retorisk pynt. Sjølv
ikkje for det ein gong så språkpolitisk
pålitelege SV.
Det tredje er at læreplanen ikkje
varar evig. Kunnskapsløftet kom rundt
eit tiår etter R94 og L97, som igjen
avløyste mønsterplanen frå -87. Same
kva som skjer i denne omgangen, vil ei ny
omvelting vera på trappene om ikkje så
frykteleg mange år.
Lat oss skru klokka litt tilbake: I
forkant av 2008 var somme siddisar
skeptiske til at Stavanger skulle vera
«europeisk kulturhovudstad». Prosjektet
verka pompøst og kortsiktig, og lokale
kunstnarar svara med den veldøypte
kampanjen «Ka då ittepå?». Kva skulle
skje når festen var over?
Norsk Tidend 2–2013
Det same spørsmålet bør stillast om
norskfagsrevisjonen. Lærarar som trur at
éin karakter i norsk løyser alle problem,
vil få ein real blåmåndag når elevane
deira oppdagar at norskfaget berre vert
ein tredjedel så viktig for karaktersnittet
som før.
28
For vår eigen del, dersom me får
gjennomslag denne gongen – kva gjer
me i fall ein panserpragmatikar frå Ap
eller ein valfridomsdemagog frå Høgre
vert kunnskapsminister etter valet? Og
kva gjer me på lengre sikt for å stå best
rusta til neste norskfagsrevisjon? Kva
gjer me ITTEPÅ?
Eg trur me må byggja alliansar, og
byggja dei i fleire miljø enn me har gjort
før. Med all respekt for SV, Sp, KrF og
Venstre – me kan ikkje leggja alle egga i
ei korg som balanserer på sperregrensa.
Det langsiktige målet må vera å få også
dei store partia over på vår side. Då må
både du og eg gjera eit langsiktig arbeid.
Krev nynorsk-løft
Kunnskapsminister
Kristin Halvorsen
må gjere som ho
lova i valkampen.
Det krev landsmøtet i Norsk Målungdom (NMU).
– I 2009 gjekk Kristin Halvorsen til val på å styrke nynorsken
både som hovudmål og sidemål.
Så blei ho kunnskapsminister.
Men alle lovnadene om betre
sidemålsundervisning har berre
resultert i eit læreplanutkast som
legg opp til ei brutal svekking av
sidemålet, seier Vebjørn Sture,
som blei attvalt til leiar av Norsk
Målungdom under landsmøtet i
Fredrikstad i helga.
Landsmøtet vedtok samrøystes ei fråsegn som rettar seg til
kunnskapsminister Kristin Halvorsen, og ber ho innfri valløfta
ho og SV gjekk til val på i 2009.
Målungdomen meiner at sidemålsundervisinga må begynne
tidlegare om ein skal få til heva
kompetanse og jamstilling mellom dei to norske skriftspråka.
Tidlegare sidemålsstart
– Det er særleg viktig at bokmålselevane får møte sidemålet sitt
tidleg, seier Sture. – Då vil dei få eit
mykje betre forhold til nynorsken
enn det ein får når ein begynner
så seint som i 9. klasse. For at elevane skal kunne båe språka godt,
må dei også ha god undervisning.
Ein viktig del av dette er tidlegare
sidemålsstart, legg han til.
Målungdomen leverte høyringssvar til læreplanen i februar,
og er svært skeptiske til fleire av
Krev handling: – Norsk Målungdom forventar at Kristin Halvorsen
justerer læreplanen i tråd med lovnadene ho gav i 2009,seier attvald leiar
i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture. Foto:Odin Omdal Hørthe / NMU
punkta Utdanningsdirektoratet
har foreslått. – Det er oftast at
nynorskbrukaren må bøye seg
når ein til dømes samarbeider
på ei oppgåve på universitetet,
seier Sture. – Om ein vil at nynorskbrukarar skal kunne bruke
språket sitt, kan ein ikkje senke
krava til bokmålsbrukarane. Det
er heilt tydeleg at ordninga i dag
ikkje fungerer skikkeleg. Halvorsen lova å gjere noko med det,
og Norsk Målungdom forventar
at ho justerer læreplanen i tråd
med lovnadene ho gav i 2009,
avsluttar Sture.
Heider til Narum
Dialektpris: – Vinnaren
av Dialektprisen i år har på ein
framifrå måte synt at totendialekta er brukande i kunstnarisk
samanheng, også for å nå fram til
eit moderne publikum og kritikarar langt utanfor Totens grenser,
heitte det i grunngjevinga då
Austmannalaget delte ut Austmannalagets Dialektpris i språkåret 2013 til trioen Narum frå
Eina – syskena Benedikte Narum
(vokal og gitar), Jon Anders Narum
(gitarar) og Lars Christian Narum
(orgel og piano).
Austmannalagets Dialektpris
er ei påskjøning til personar eller
institusjonar som har gjort framifrå arbeid for dialektane. Tidlegare har heideren gått til skiløpar
og NRK-kommentator Håkon
Brusveen, forfattar og teiknar
Kjell Aukrust, finansminister
Sigbjørn Johnsen og Vazelina Bilopphøggers.
Heider: Austmannalagets
Dialektpris i
språkåret
2013 gjekk til
gruppa Narum.
Foto: Austmannalaget
Målarbeid på Toten Prisen
vart delt ut ein dialektkveld som
Toten dialekt- og mållag skipa til
i samband med at Nynorskstafetten køyrde innom. At Narum
spelte og song på reinspikka
dialekt, var eit populært innslag
denne kvelden. Lektor Tore
Lauvdal fortalde om totenmålet
i historisk og nåtidig perspektiv,
mens pensjonert rektor Olaf
Nøkleby tok føre seg Ivar Aasen
sine reiser i Oppland, m.a. til Vardal og Toten. Skolemålsskrivaren
i Noregs Mållag, Ingar Arnøy,
snakka om Språkåret, etter at
han tidlegare på dagen hadde
møtt elevar og lærarar ved Skreia
ungdomsskole.
Kjell Gulbrandsen
Lkryssord
ved Laurits Killingbergtrø
Kryss NT nr 2-2013
STILLING
KOST
KRUM
KROPPSDEL
PRYD
MAKE
MINERAL
SERVITØR
NORSK
FORF.
FLITTIG
SKAPNING
HOVUDSTAD
LITEN
BIT
BYGGJE
GRAS
BYE
ROT
BLAD
KONKURRENTAR
62,75 CM
LAGERROM
KALKYLE
TRÅDRULL
IHUGE
DRIKK
FASE
KURER
JARNVEGSTRALLE
FRÅ
EI ØY
ARBEID
ASIA
EDLE
BLOKKAR
GODSET
FØRE
BYRGE
OPPMODING
ARVEANLEGG
AVRØYSTING
UTVEKSLING
SINNAROP
KONKURRANSE
SPORT
SÅRMERKE
UNDERSKRIVNE
RØYKJAR
BOKSTAVANE
AVGJORT
RØYK
PÅ MOTEN
FERSK
FOLK
I ASIA
GRANNELAND
IHUGA
VEKT
SJEF
I FALL
FLYKUNSTSTYKKE
STATSRÅD
HUNDRE
KVADRATMETER
PARTI
PAR
AMFIBIUM
KØYRDE
HAUG
HARSELAS
STORKEFUGL
BÆR
MJUKE
SVÆRT
SNILL
SLAGPLASS
1177
I TELEMARK
FISK
KLOK
FUGL
IDRETTS- VÅTVOREN
ANLEGG
LABB
MÅRDYR
TILFREDS
KVINNENAMN
JOBBA
HALVØY
BELEGG
TRIVE
BLI
MOTVILJE
STRAUK
MINKANDE
MYNT
FISK
STOFF
ENTRÉ
VERKE
LÆKJAR
HOS
EGNER
STUND
1. Asbjørn Garsjømoen,
Hurdal
2. Norunn Stendal Aksnes,
Tjørvåg
3. Arne Vevle,
Vik i Sogn
Send løysinga til:
Noregs Mållag
Lilletorget 1
0184 Oslo
Frist: 27. mai 2013
Merk konvolutten
«Kryssord». Rett løysing
kjem i neste utgåve. Tre
vinnarar vert trekte ut
og får fin premie.
HEIDER
UTDELT
2. MARS
S
2013
DYRA
M
ROMVESEN
KJERALD
O
TENARAR
GRASET
HA FOR
VANE
TIDSROM
ULIKSKAP
Adresse:
Postnummer/-stad:
LOVANDE
I ØSTERDALEN
R
E
N
A
G
Å
V
E
R
I
K
KOSELEG
UTFART
ÅS
K
A
M
PUSTA
HØGT
LÅNE
L
A
E
P
P
I
ENERGI
R A G
SLEPE
B
I T E
L A
Å
L U
S
L
K I L
DRIKK NORSK
S
R VEKST TEIKNAR
METALL
A T R
DOM- FØRESTELT R U
KYRKJE LINGAR
K A T E D
PLUSS
TELE
Namn:
S
P
R
Å
K
G
L
E
D
E
P
R
I
S
E
N
SANSAR
FOTKVELV
VÅR
MOT
MIDTEN
VRANG
SKIPLE
KLEDESTOFF
UTKROPEN
TYPE
LÅTT
ROMMÅL
PREP.
M
Å
N
E
S
K
I
N
S
T
U
R
DREIS
BØYER
KNE
N
E
I
E
R
KRØTER
RUSSISK
ELV
TEVLING
VATN
F
R E T
E
J
N N E
N O R
K N
A R SIKRE
N E T
E
R
M Y
L A G
I N G
S N E
A D MALM
O R
FELEU M STRENG
GJENGS
R
G
A L LEVER
KATOLIKKAR
SOMME
KVIT FUGL
TENKJE
SEG
FØLGJE
VAKSEN
ALDER
LUKTESTOFF
KV.-NAMN
GREIE
STEINANE
O B
U
E S
S K
K A
O P
R
T E
E I
R R
KAN
E SLIT
TJUE
S
RAD
R T
E R
K E
K V
J E
E R
SLITEN OG
FALMA
FØLGJE
FRYSE
GRØNT
BELEGG
HUSDYR
GJERE
VONDT
HAUG
FRISYRE
SNITTA
S
S RUNDT
80 CM
PYNTA
T V A S K A
U I T T A R
KANAL
E KORT T A R M
OLDE O S TIDSL
BY
P S V A N E
I S E
I N
PLASS
PÅ
R STIGEN
R A N G
I S T I D
A
V E V SNODIG
G R E I E R
N E I S ARMOD A
FEITT
I S T E R
T S
A L T
DJUPFISK
A U R E VASSFOTSOLE
FISK
TRAU
I N T NEODYM N U
L D A N D E
SYMJEN D E R
FUGLAR E
GRESK
GUDINNE
BRYGGJE
PÅ MOTEN
GUDSNEKTARAR
TIDL.
PERIODE
ÅTE
NETT
TRAFIKANTAR
DET HEILE
MINUS
Norsk Tidend 2–2013
Kryssordvinnarar i nr. 1 – 2013
LLøysing
Kryss NT nr 1-2013
29
Krambua
Ja takk, eg tingar:
❏ T -skjorte Nynorskstafetten,
med logo i nakken.
For damer:
Fargar: rosa, svart, raud og blå
Storleikar: s, m, l og xl
For menn:
Fargar: svart, marine, raud og grå
Storleikar: m, l og xl
Kr 150,–
Hugs å melde ifrå om farge og storleik!
❏ Notatbok
Linjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda
stor!» Hardt omslag med stofftrekk.
Kr 125,–
❏ Jakkemerke «Slepp nynorsken til!»
Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)
❏ Jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»
Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)
❏ Matboks
I plast, 16 x 11 cm.
Kr 50,–
❏ Krus
Med trykket
Det endaa koma kann den Dag,
daa Retten fram kann sleppa.
Ivar Aasen, 1875
Kr 100,–
❏ Krus
Med trykket
Skogen stend, men han skiftar sine tre
Olav H. Hauge, 1965
Sjå innom heimesida
for andre tilbod. Hugs
at vi kan gå tom for
somme artiklar. Det er
såleis ikkje sikkert at
du får alt du tingar.
Kr 100,–
❏ Frukostasjett
Norsk Tidend 2–2013
Med trykket
Nokon må elske ordet
og reinske bort ugras der det gror.
Nokon må bruke ordet.
Berre ved bruk blir det vakkert.
Marie Takvam, 1987
30
Kr 100,–
Kryss av, klipp ut eller kopier
og send tinginga til: Noregs Mållag,
Lilletorget 1,
0184 Oslo
Eller send e-post til:
[email protected], ringje 23 00 29 30,
fakse til 23 00 29 31 eller ved å
gå inn på www.nm.no
Porto kjem i tillegg.
Namn:
Adresse;
Postnr. og -stad:
Storleik på t-skjorte:
Lnoregs mållag
Jubileumslandsmøte i Ørsta
Noregs Mållag
laNdsMøte 2013
ørsta 19. – 21. april
LLandsmøteT 2013
I Ørsta 19.–21. april
Blir det 97. landsmøtet
sidan 1906, og det tredje
i Ørsta.
Til landsmøtet i fjor var
det 137 utsendingar attåt
styret.
Frå landsmøtet i Ørsta i 1985. Foto: Mållaget Arkiv
I den eine augneblinken er vi rundt i heile landet
med stafetten, i den neste vender vi nasen heimover. I 2013 er det 200 år sidan Ivar Aasen vart
fødd, og kvar elles skulle vi ha landsmøte enn i
heimkommunen hans?
– Vi gler oss skikkeleg til å ta mot landsmøteutsendingane på nynorsk grunn helga 19.–21. april,
seier Tuva Østvedt. Ho legg til at det sjølvsagt er
utfordrande reint praktisk å ha landsmøte på ein
liten stad med lite overnattingskapasitet, men ho
er positivt overraska over den gode responsen frå
utsendingane til dømes når det gjeld å dela rom.
Solid program
Vigdis Finnbogadóttir er hovudtalar på landsmøtet, og emnet hennar er «Utfordringar for språkleg og kulturelt mangfald i verda». Finnbogadóttir
er mest kjend som tidlegare president på Island.
Sidan 1998 har ho også vore Goodwill Ambas-
sador for Languages i Unesco, og ho er sterkt
engasjert i språkmangfaldet og vilkåra for dei
mindre språka.
Ottar Grepstad held det andre føredraget, og
han vil sjå nærare på det han kallar den språkpolitiske vendinga. I det legg han at samtalen om
språk og språkmangfald har endra seg mykje i
Europa dei siste åra. Påverkar dette tenkinga om
språk og språkpolitikk i Noreg, og i tilfelle korleis?
Dei populære seminara er attende
I år er parallelle seminar endeleg på plass på programmet att. Dei har av ulike grunnar vore borte
frå landsmøta ei stund, og mange har etterlyst dei.
- No kan deltakarane få velja mellom fire ulike
emne til meir fordjuping og «verkstad» både
laurdag og sundag, og vi vonar vi har treft planken slik at alle finn noko som interesserer dei,
seier Håvard B. Øvregård.
Vår eiga storstove
Ivar Aasen-tunet er
eitt av dei flotte bygga
arkitekt Sverre Fehn
lét etter seg. For dei
som ikkje har vore
i tunet tidlegare, er
dette huset med alt det
inneheld, grunn god
nok i seg sjølv til å ta
turen til landsmøtet.
Foto: Vigdis FinnboFredagskvelden
gadóttir kjem. Foto: Sjóðir
opnar dei dørene for
og styrkir Háskóla Íslands
landsmøtelyden og byr
på omvising, mat og
god gamaldags kulturkveld med lokale krefter av
beste slaget.
Gro Morken Endresen
[email protected]
Tilsette:
Gro Morken Endresen,
dagleg leiar,
tlf. 23 00 29 37, 957 85 560,
[email protected]
NORSK
TIDEND
Tuva Østvedt, organisasjonskonsulent,
tlf. 23 00 29 34,
[email protected]
Prent: Nr1Trykk as
Opplag: 13 500
Abonnement: kr. 250,– per år
Annonsar:
Annonseprisar: Tillegg for tekstside: Spaltebreidd: Kvartside:
Halvside: Heilside: Ilegg til avisa:
kr 9,00,–/mm
kr 0,50,–/mm
45 mm
kr 4 000,–
kr 7 000,–
kr 12 000,–
kr 1,00 pr. stk.
Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire
nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.
Stoffrist nr. 3 – 2013:
27. mai 2013
NOREGS MÅLLAG
www.nm.no
Tilskrift:
Lilletorget 1,
0184 OSLO
Telefon: 23 00 29 30
Telefaks: 23 00 29 31
E-post: [email protected]
Kontoradresse:
Lilletorget 1, 0184 OSLO
Berit Krogh, økonomikonsulent,
tlf. 23 00 29 35,
[email protected]
Ingar Arnøy, skulemålsskrivar,
tlf. 23 00 29 36, 975 29 700,
[email protected]
Marit Aakre Tennø,
norskfagskonsulent,
tlf. 454 71 716
[email protected]
NORSK MÅLUNGDOM
www.nynorsk.no/nmu
Tilskrift: Postboks 285 Sentrum,
0103 Oslo
Telefon: 23 00 29 40
Telefaks: 23 00 29 31
E-post: [email protected]
Bankgiro: 3450 65 48707
Bankgiro: 3450.19.80058
Hege Lothe, informasjonskonsulent,
tlf. 57 86 53 60, 926 48 348,
[email protected]
Leiar: Vebjørn Sture,
Telefon: 924 16 527, 23 00 29 40,
E-post: [email protected]
Leiar: Håvard B. Øvregård
Mobil: 917 73 157
E-post: [email protected]
Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend,
tlf. 23 00 29 32, 943 97 998,
[email protected]
Skrivar: Anne Svanaug Straume,
Telefon: 23 00 29 40,
E-post: [email protected]
Norsk Tidend 2–2013
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
31
Lilletorget 1 • 0184 OSLO
nr. 2 • april 2013
– Nynorsken held lengst igjen.
Hadde vi ikkje hatt nynorsk, hadde
vi truleg mista heile kulturen vår.
Dag Solstad
LPå tampen
Eg har i mange år sett fram til å bli betre kjent
med setesdalsmålet, som eg heilt frå den gongen eg
las Gamalt or Sætesdal som ung heime i Holt har
hatt eit kjærleiksforhold til – dette målet som fanst i
mitt eige heimfylke, og som på ein gong var heimsleg
fordi eg alltid hadde visst om det og av og til møtt
folk som snakka det, men som samtidig på svært
mange måtar var veldig ulikt det målet eg hadde
rundt meg til dagleg. I 1959 var eg på 4H-leir i Bygland, og etterpå var eg gjest hjå kjensfolk på Austad
ei vekes tid, og då fekk eg den største dosa med setesdalsmål eg hadde fått til då, og etter den gongen har
eg i alle år lengta etter å få meir av dette.
Og i haust – over eit halvt hundreår seinare – gjekk
endeleg draumen min i oppfylling då eg vart beden
om å kome og tale på tiårsmarkeringa for dei fyrste
ti tusen orda som talemålsgruppa i Valle Mållag har
samla inn. Sjeldan har eg vore meir viss på at eg
ville ta mot ei innbyding, for eg venta at dette ville
verte ei stor oppleving, og det vart det. Sjeldan har eg
vorte teken så godt mot som i samband med denne
tilstellinga, og aldri har eg fått høyre så mykje reinspikka setesdalsmål som på den stunda eg var i lag
med desse folka. Mange meiner at det tradisjonelle
målet i dalen står for fall i dag, og det kan vel vere at
mangt tyder på det. Men eg fekk likevel prov for at
det framleis finst folk som er ein god del yngre enn
mine sytti år som talar meir tradisjonelt setesdalsk
enn eg hadde drøymt om å få høyre før eg la ut på
denne turen.
I samband med denne reisa måtte eg sjølvsagt
gjere meg meir kjend med vallemålet, og der fann eg
ei gullgruve på nettet, som eg rett nok visste om, men
ikkje hadde studert så mykje før: www.vallemal.no.
Denne nettstaden er resultatet av eit dugnadsarbeid
som vart påbegynt i 2002, og som har vore tilgjengeleg på nettet frå 2005. Med dette arbeidet har talemålsgruppa i Valle Mållag gjort det mogleg for alle
interesserte å sjå og høyre korleis det tradisjonelle
målet framleis lever hjå ein del menneske i Valle og
Hylestad. Det er eit kulturelt og språkleg storverk
som gruppa her har utført, og som dei framleis er i
full gang med, og som er ein uvurderleg dokumentasjon av den norske dialekten som utan tvil har endra
seg minst frå gamalnorsk. For folk som er interesserte i språkhistorie og gamal bygdekultur, trur eg
knapt det finst maken til denne nettstaden i heile
Norden – i alle fall kjenner ikkje eg til andre som har
laga ein så god og pedagogisk presentasjon av ein
særprega nordisk dialekt.
Eg vil derfor ynskje talemålsgruppa hjarteleg
til lukke med dei fyrste ti tusen orda og vonar at dei
vil halde fram med dette uvurderlege kulturarbeidet
i åra som kjem. Dette er ei kjelde til kunnskap som
både lek og lærd vil kunne ha nytte og glede av i all
framtid.
Arne Torp
Foto: Erik Berglund / Aftenposten
Seig kamp
LLAftenposten, 11. juni 1975: – Valfridom vil skape større goodwill for nynorsk,
sa lektor Torkel Magnusdal då han saman
med elevar frå Oddernes gymnas troppa
opp hjå stortingspresident Guttorm Hansen (t. h.). Dei ville levere om lag 25 000
underskrifter frå gymnas- og ungdomsskuleelevar som oppmoda Stortinget om å
ta sidemålsstilen opp til revisjon. Elevane
ynskte nynorsk som munnleg eller valfritt
fag. Elevane frå Oddernes kom inn til Oslo
med morgontoget frå Kristiansand i eins
ærend. Det er Harald Smith som gjev frå seg
underskriftene. I midten står Anne-Karin
Knausen, og til høgre står lektoren sjølv.
LLTrettiåtte år seinare går det største
partiet i Noreg til val med om lag same
kampsak. Rett nok med ein viss motstand
heilt inn i programkomiteen, der mindretalet tok dissens på om Høgre skulle ar-
beide for valfritt sidemål. Saka har lenge
vore drive av ungdomspartiet, men om ein
vitjar heimesida deira, skal ein leite lenge
for å finne argument for valfritt sidemål.
Og endå rarare er å vitje nettbutikken
deira. Der er alt tilfanget merkt med anten
bokmål eller nynorsk, til dømes «Startpakke (bokmål)». Kan hende dei faktisk
har fått litt respekt for nynorskbrukarane?
Men nei. Vel du å berre søkje på nynorsktilfang, så finst det ikkje. «Produkter kommer nærmere valgkampen», er meldinga
ein får opp. Jaja.
LLMe får ta til takke med moderpartiet.
Produktet denne veka er eit hefte som
ynskjer nye medlemmer velkomne. Heftet
inneheld tekstar både på nynorsk og på
bokmål. Lat oss håpe at forfattarane fekk ei
nokolunde god sidemålsopplæring.
KH