Transcript Document

វិទ្យាស្ថានខ្មែរជំនាន់ថ្Iែី NSTITUTE OF NEW KHMER
លំនាំដដ្ើមននដេដ្ឋកិច្ច
INTRODUCTION TO ECONOMIC
ឆ្នំេិកាមូលដ្ខាន ឆ្នំទ្យី១ ឆមាេទ្យី២
Professor: Nouv Brosh
H/P: 093/092 640 486, 0975 640 486
E-mail: [email protected]
Website: www.nouvbroshlesson.jimdo.com
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
1
វិទ្យាស្ថានខ្មែរជំនាន់ថ្Iែី NSTITUTE OF NEW KHMER
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
2
 ដោលបំណងននដមដរៀន៖
 ដោលគំនិតជាគន្ឹះល របេ់ប្បព័នដេដ្ឋ
ធ កច្ិ ចប្បនពណី
 ដោលគំនិតជាគន្ឹះល និងច្រិតលកាណៈរបេ់ប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិ ចទ្យផ្សី ារ
 ដោលគំនិតជាគន្ឹះល និងច្រិតលកាណៈរបេ់ប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិ ចកុមែុយនីេត
 ដោលគំនិតជាគន្ឹះល និងច្រិតលកាណៈរបេ់ប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិ ចច្ប្មឹះុ
 ដោលគំនិតជាគន្ឹះល និងច្រិតលកាណៈរបេ់ប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិ ចេងគមនិយម
 ទ្យំនាក់ទ្យំនងរវាងនថ្្ ការផ្សគតផ្ស់ គង់ និងតប្មូវការដៅកនងុ ដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ
 ការកំណត់នថ្្ផ្សលិតផ្សលដៅទ្យីផ្សារ
 ភាពមុេោន រវាងនថ្្ដដ្ើមជាក់លាក់ និងនថ្្ដដ្ើមមិនជាក់លាក់
 ការដដ្ើរតួនាទ្យីរបេ់រដ្ខឋភិបាលដៅកនុងប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ទ្យីច ផ្សារ
 ទ្យំនាក់ទ្យំនងរវាងដេរីនិយម និងប្បព័នដេដ្ឋ
ធ កិច្ទ្យីច ផ្សារ
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
3
១. ដេច្កដីដផ្សដើម (Introduction)
 ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចរបេ់ដយើងដប្បើប្បាេ់ធនធាន ឬកត្តតផ្សលិតកមែខ្ដ្លមានច្ំនួន៤ប្កុមគឺ៖ ដ្ី (Land) មូលធន (Capital) កមា្ំង ពលកមែ
(Labor) និងភាពជាេហប្គិន (Entrepreneurship) ។
 ដ្ីនិងមូលធនប្តូវបានចាត់ទ្យុកាជាធនធានវតាុធាតុដដ្ើម (Material Resources) ច្ំខ្ណកឯកមា្ំងពលកមែ និងភាពជាេហប្គិនគឺជាធនធានមនុេស
(Human Resources) ។
 “ភាពជាេហប្គិន” និយាយពីេកមែភាពរបេ់មនិេសខ្ដ្លហ៊ា នទ្យទ្យួលយកនូវហនិភ័យហិរញ្ញវតាុ និងមានេុទ្យិដ្ឋិនិយមថា “ការវិនិដយាគរបេ់ម្ួនទ្យទ្យួលបានប្បាក់ច្ំដណញ” ។
 “ភាពជាេហប្គិន” គឺជាប់ពាក់ព័នធដៅនលងការដធវដេច្កដ
ើ ីេដប្មច្ច្ិតត និងការប្គប់ប្គងដលើអងគភាពអាជីវកមែ។
 “ភាពជាេហប្គិន” គឺមនុេសខ្ដ្លបដងកើត ជាមាចេ់អាជីវកមែ ជាអនកប្គប់ប្គងចាត់ខ្ច្ងការងារជំនួញរបេ់ម្ួន។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
4
 េំណួរខ្ដ្លប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចប្តូវដឆ្ើយ???
ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចប្តូវខ្តដឆ្ើយនលងេំណួរដ្ូច្ខាងដប្កាម៖
 (What): ដតើទ្យំនិញ និងដេវាកមែអវីគួរប្តូវបានផ្សលិត?
 (How): ដតើធនធានប្តូវបានដប្បើកនុងផ្សលិតកមែដ្ូច្ដមដច្ ដដ្ើមបីឲ្យមានប្បេិទ្យធភាព?
 (When): ដតើទ្យំនិញនិងដេវាកមែនិងប្តូវបានផ្សលិតដៅដពលណា?
 (Where):ដតើទ្យំនិញនិងដេវាកមែនិងប្តូវបានផ្សលិតដៅទ្យីកខ្ន្ងណា?
 (Who): ដតើនរណានលងដប្បើប្បាេ់ទ្យំនិញ និងដេវាកមែទំងដនាឹះ?
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
5
ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចទំង ៥ (Five Economic System)
១. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចប្បនពណី (Traditional Economic Systems)
២. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ (Market Economic Systems)
៣. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចកុមែយនីេត (Communist Economic Systems)
៤. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចច្ប្មុឹះ (Mixed Economic System)
៥. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចេងគមនិយម (Socialist Economic Systems)
ប្បព័នដធ េដ្ឋកិច្ចកុមែុនីេត
 ដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារដេរី
ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចច្ប្មុឹះ
ប្បព័នដធ េដ្ឋកិច្ចេងគមនិយម
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
6
១. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចប្បនពណី (Traditional Economic System)
 ផ្សលិតផ្សលដ្ូច្ោន
 ដប្បើប្បាេ់ប្បដភទ្យធនធាន និងបដច្ចកដទ្យេដ្ូច្ោន
 ខ្បងខ្ច្កផ្សលិតផ្សលដ្ូជោន ដៅត្តមអវីខ្ដ្លឪពុក មាដយ ជីដ្ូនជីត្ត និងបុពវបុរេពួកដគបានដធវើកាលពីមុន
 ប្បកាន់ប្កុមជាតិស្ថេន៍
 ការដរីេដអើងស្តេតីជាដដ្ើម (ប្េតីដធវើការដៅផ្សទឹះ មិនចាំបាច្់េិកាមពេ់ ស្តេតីមិនបានច្ូលរួមកនុងកិច្ចការេងគម)។
 មិនទនមានអរិយធម៌រុងដរឿង
 ការរេ់ដៅរបេ់ម៊ា ដេដ្ឋកិច្ពលច ងខ្ផ្សែកដលើវិេ័យកេិកមែ
 មនុេសរេ់ដៅជាលកាណៈប្បមូលផ្សដុំជាប្កុម
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
7
២. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ (Market Economic System)
ច្រិតលកាណៈរបេ់ដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សាររួមមាន៖
o កមែេិទ្យធិឯកជន (Private Property)
o េហប្ោេដេរី និងដេរីភាពកនុងការដប្ជើេដរីេ (Free Enterprise and
Freedom of Choice)
o ប្បាក់ច្ំដណញជាដប្គឿងដលើកទ្យលកច្ិតត (Profit as an Incentive)
o ផ្សលប្បដយាជន៍ផ្ទទល់ម្ួន
និងការប្បកួតប្បខ្ជង
(Self-Interest
and
Competition)
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
8
 រដបៀបកំណត់នថ្្ផ្សលិតផ្សលដៅកនុងដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ
១. ប្បាក់ច្ំណូល
២. នថ្្ដដ្ើម
ប្បាក់ច្ំដណញ
តនម្
ប្បាក់ឈ្នួល
វតាុធាតុដដ្ើម
៣. ប្បាក់ច្ំដណញ
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
9
 រដបៀបកំណត់នថ្្ផ្សលិតផ្សលដៅកនុងដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ (ត)
 ការផ្សគត់ផ្សគង់ (Supply) គឺជាបរិមាណផ្សលិតផ្សលខ្ដ្លអតិថ្ជនអាច្រកទ្យិញបានត្តមនថ្្ (Price) ណាមួយ។
 S↗ P ↘ , S ↗ > D  P ↘
 S↘P↗,S >DP↗
ដៅដពល P ↗  S ↗ មានន័យ
ថាដពល (P ↗) ដលើកទ្យលកច្ិតត
ដ្ល់អនកផ្សគត់ផ្សគង់បដងកើនការផ្សលិត
ដដ្ើមបីបំដពញតប្មូវការ។
ការផ្សគតផ្សគង់ Supply
(Price $)
8
5
3
2
1 a
0
e
d
c
b
2
4
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
7
9
Q
10
 ភាពមុេោន រវាងអនកដេដ្ឋកិច្ច និងគណដនយយករ
រដបៀបគណដនយយករដមើលដៅដលើប្កុមហ៊ាុន
រដបៀបអនកដេដ្ឋកិច្ចដមើលដៅដលើប្កុមហ៊ាុន
ប្បាក់ច្ំដណញ
ដេដ្ឋកិច្ច
ច្ំណូល
ប្បាក់ច្ំដណញ
គណដនយយ
នថ្្ដដ្ើម
មិនជាក់លាក់
នថ្្ដដ្ើម
ជាក់លាក់
នថ្្ដដ្ើម
ឱកាេេរុប
នថ្្ដដ្ើម
ជាក់លាក់
គឺជានថ្្ដដ្ើមទំងឡាយណាខ្ដ្លបានច្ូលរួមកនុងដ្ំដណើរការផ្សលិតកមែ
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
ច្ំណូល
11
តួនាទ្យីរដ្ខឋភិបាលដៅកនុងដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ
ការធានាដ្ល់ការប្បកួតប្បខ្ជង (Ensuring Competition)
ោែ នឯកធិការភាព (Monopoly)
 មិនអនុញ្ញញតិឲ្យនរណាមានក់ប្គប្គងទ្យីផ្សារដ ើយ
 អណាច្ទ្យីផ្សារធំបំផ្សុតដកើតមានដ ើងដដ្ខយឯកធិភាព
 កនុងេ.វ ១៨០០ េហរដ្ឋអាដមរិកប្បឆ្ំងដៅនលងឯកាធិភាព
 ឆ្នំ១៨៩០េហរដ្ឋអាដមរិកអនុវតតច្ាប់ប្បឆ្ំងដៅនលងប្កុមហ៊ាុនធំៗខ្ដ្លដធវើអាជីកមែលុបបំបាត់ដ្ល់ការប្បកួតប្បខ្ជង។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
12
តួនាទ្យីរដ្ខឋភិបាលដៅកនុងដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ (ត)
ការកាបារផ្សលប្បដយាជន៍ស្ថធារណៈ Protecting the Public Interest:
ឧេែ័ន (ខ្ផ្សសងពុល)
 េហប្ោេបានបដញ្ចញនូវ
កាកេំណល់ រឹង និងរាវ
ការបងហូរទ្យលកច្ូលទ្យដន្ េទលងបលងបួ បឹះ
ពាល់ដ្ល់ប្បជាស្ថធារណៈ (មនុេស េតវ)
ដ្ូច្ដនឹះដហើយបានជារដ្ខឋភិបាលបដងកើតច្ាប់ដដ្ើមបីការពារច្ាប់បរិស្ថាន។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
13
តួនាទ្យីរដ្ខឋភិបាលដៅកនុងដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សារ (ត)
 ការរកាលំនលងដេដ្ឋកិច្ច Stabilizing the Economy:
 ធានានកមែភាព និងរកានថ្្ទ្យំនិញ (Inflation)
 រដ្ខឋភិបាលបនាយច្ំណាយ និងបនាយពនធ (Tax)
 បនាយអប្ត្តការប្បាក់ធនាោរ
 បដងកើនការេនសំ (Saving)
 បដងកើនការផ្សដល់ប្បាក់កមចី និងបដងកើនប្បាក់បដញ្ញើរ
 វិធានការខ្ដ្លរដ្ខឋភិបាលដធវើដដ្ើមបីបដងកើនឲ្យមានតប្មូវការទ្យិញ ទ្យំនិញ ដេវាកមែ និងបខ្នាមការងារ។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
14
៣. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចកុមែុយនីេត (Communist Economic System)
ច្រិតលកាណៈរបេ់ដេដ្ឋកិច្ចទ្យីផ្សាររួមមាន៖
ភាពជាមាចេ់កមែេិទ្យស្ថធារណៈដលើ
ធិ
ប្ទ្យពយេមបតតិ
ការដធវើខ្ផ្សនការជាកណាដល
អវតតមានននដប្គឿងដលើកទ្យលកច្ិតតខាងដេដ្ឋកិច្េប្
ច មាប់កមែករ
អវតតមានននភាពជាេហេហប្គិន
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
15
៤. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចច្ប្មុឹះ (Mixed Economic System)
គឺប្បព័នធដេដ្ឋកិច្មួច យខ្ដ្លមានយនតការប្គប់ប្គង និងបញ្ញាដេដ្ឋកិច្ដដ្ខយ
ច មានផ្សសំោន ឬការពូនផ្សដោនុំ រវាងប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិច្ច
ទំង៣គឺ៖
១. ប្បព័នដេដ្ឋ
ធ កច្ិ ប្ច បនពណី
២. ប្បព័នធដេដ្ឋកច្ិ ចទ្យីផ្សារ
៣. ប្បព័នដេដ្ឋ
ធ កច្ិ ចកុមយែុ នីេត
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
16
៤. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចច្ប្មុឹះ (ត)
Issue
Capitalism
Communism
Mixed Economy
Private Enterprise: Who
owns the factors of
production
Companies of private
individuals
The Public
Both private companies
and government
Free Enterprise:
Are enterprise free to
do they choose?
Yes, companies make
the decisions
No, Central planners
decide
Profits are highly taxed
Incentive and
Motivators: What is the
roles of profit?
Ownership of capital is
rewarded with profit.
There are no profits
Consumer choice is
restricted
Freedom of consumer
choice: Do consumer
have freedom of
choice?
Yes, the marketplace
encourages
competition
No, planners decide,
What will be
produced/consumed
Private Enterprise: Who
owns the factors of
production
Allocation of supply: Is
there a market
economy?
Yes, a laissez-fair
economy
No, It is a planned
economy
There is a limited
market economy
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
17
៥. ប្បព័នធដេដ្ឋកិច្ចេងគមនិយម
ច្រិតលកាណៈរបេ់ប្បព័នធដេដ្ាកច្ិ ចេងគមនិយម៖
 ប្បាក់ច្ំដណញប្តូវបានអនុញ្ញញតដៅកនុងប្កុមហ៊ាុនឯកជន
 ខ្ត រដ្ខឋភិបាលបានដ្ខក់អប្ត្តពនធដ្៏មពេ់ដៅដលើប្បាក់ច្ំដណញ
 កមែករ និងអនកដប្បើប្បាេ់មានដេរីភាពដប្ច្ើនគួេមកនងុ ការដប្ជើេដរីេ
 ឧេាហកមែខ្ដ្លប្តូវបានកាន់កាប់ដដ្ខយរដ្ឋ ការិយាល័យរដ្ខឋភិបាលមានកាតពវកិច្ចនដៅកនុងការដ្ខក់ដច្ញនូវខ្ផ្សនការកណាដល។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
18
ដេរីនិយម
ដេរីនិយម បានបដងកើតដ ើងដដ្ខយប្បដទ្យេ អង់ដគ្េ បារាំង និងអាដមរិក គឺមានបំណងប្បាថានកនុងការផ្ទ្េ់បដូរ អនកអភិរកស និយមឲ្្
យមានភាពដជឿនដលឿន។
 ដៅច្ុង េ.វ ទ្យី១៨ អនកដេរីនិយមេំដៅដលើម៊ាខ្ដ្លោំប្ទ្យប្បជាធិបដតយយ និងោំប្ទ្យេិទ្យិធដបាឹះដឆ្នតដរីេ តំណាងរាប្េ។ត
 បដ្ិវដ្តដដ្ើមបីដេរីភាព គឺនាំឲ្យមានការបដងកើតដ ើងនូវរដ្ខឋភិបាលមួយច្ំនួនខ្ដ្លខ្ផ្សែកដលើការប្គប់ប្គងដដ្ខយច្ាប់ ឬនិតរិ ដ្ឋ។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
19
ដេរីនិយម (ត)
ដេរីនិយម គឺជាលិទ្យធិដេដ្ឋកិច្ច និងនដយាបាយមួយប្បដភទ្យខ្ដ្លេងកតធង់ ន់ដៅដលើ ដេរីភាព និងកាលានុវតតភាព (ឱកាេ)។
 លិទ្យធិដេរីនិយម មានពីរដ្ំណាក់កាលគឺ
 ដេរីនយិ មដ្ំបងូ ៖ េិទ្យធិកនុងការបឹះដបារប្បឆ្ំងនលងរដ្ខឋភិបាលណាមួយខ្ដ្លបានរឹតបនតលងយាងធងន់ធងរដៅដ្ល់ដេរីភាពរបេ់បុគគល គឺជាលិទ្យធិមួយននបណាដលិទ្យធិេំខា
ន់ៗទំងឡាយរបេ់លិទ្យធិដេរីនិយមកាលពីដដ្ើមដ្ំបូង។
 ដេរីនយិ មបច្ចបុ បនន៖ គឺដដ្ើមបីផ្សដល់េុវតាិភាពដេដ្ឋកិច្ច និងដដ្ើមបីបនធូបនាយដ្ល់ការរងដប្ោឹះរបេ់មនុេស រួមមានៈ ការធានានិកមែភាព ច្ាប់ដបៀរវតសរ៍អបបរមា
ដស្ថធនចាេ់ជរា ឬប្បាក់រុ៉ឺខ្ប្តត ការធានាេុមភាព នីតិកមែេិទ្យធិពលរដ្ឋ និងវិធានការណ៍ប្បឆ្ំងភាពប្កីប្ក។
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
20
Prepared by Lecturer: Nouv Brosh (Professor in INK)
21