قدرت نرم

Download Report

Transcript قدرت نرم

‫محقق امریکایی است‪.‬‬
‫تئوریسین قدرت نرم‪،‬‬
‫او نظریه خود را در این زمینه در سال ‪ ۱۹۹۰‬در کتابی با عنوان‬
‫مطرح کرد و در آثار متعدد بعدی به‬
‫تفصیل بیشتری آن را مورد پردازش قرار داد‪.‬‬
‫واژه ای است که در نظریه روابط بین امللل به منظور‬
‫توصیف قابلیت یک مجموعه سیاس ی نظیر دولت برای نفوذ‬
‫غیرمستقیم بر رفتار یا عالئق سایر مجموعه های سیاس ی از طریق‬
‫ابزارهای فرهنگی یا ایدئولوژیکی به کار می رود ‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫قدرت به معناي توانايي انجام دادن امور و نفوذ بر ديگران‪،‬‬
‫از مفاهيم بنيادين سياست بین امللل‬
‫و سياست خارجي كشورهاست كه جهت بستر و زمينه بسياري از‬
‫رخدادها و پديده ها تلقي مي شود‪ .‬نكته بسيار مهم‪ ،‬بروز تحول در‬
‫ماهيت و شكل قدرت است كه مورد توجه بسياري از نظريه پردازان‬
‫روابط بین امللل قرار گرفته است‪ .‬اين تغيیر رويكرد متضمن بسط‬
‫مفهوم قدرت و گسترش آن به ابعاد فرا نظامي است‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫مفهوم قدرت‬
‫در مفهوم كلي‪،‬‬
‫‪ .‬براساس تعريفي كه در فرهنگ‬
‫لغات ارائه شده‪ ،‬قدرت به معناي توانايي تاثیر گزاري بر رفتار ديگران‬
‫است‪ .‬به طور مشخص تر‪ ،‬قدرت عبارتست از توانايي نفوذ در رفتار‬
‫ديگران جهت نيل به نتايج مطلوب‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫تقسیم بندی قدرت‬
‫قدرت را می توان از حیث کارکردی و ابزاری تقسیم بندی کرد‪ .‬ایران‬
‫تقریبا از یک دهه پیش تا به حال‪ ،‬قدرت را بر سه دسته تقسیم بندی‬
‫می کنند‪ .‬و در حد فاصل بین قدرت سخت و قدرت نرم‪ ،‬از قدرت‬
‫دیگری به نام «قدرت نیمه سخت» نام می برند‪ ..‬حال باید ببینیم که‬
‫این سه نوع قدرت چه تعریف و چه اجزاء و ابزاری دارند و نیز هر یک از‬
‫آنها ناظر بر کدام یک از حوزه ها هستند ‪:‬‬
‫تقسیم بندی قدرت‬
‫قدرت سخت‬
‫همان طور که از اسم آن می توان دریافت‪ ،‬ناظر بر قدرت نظامی و توان نظامی‬
‫است‪ .‬بنابراین موضوعی به نام «خشونت» عنصر اساس ی آن است‪ .‬از طریق‬
‫اعمال قدرت سخت است که شخص یا کشور خاص ی را «مجبور» به انجام دادن‬
‫کاری می کنند‪ .‬بنابراین قدرت سخت‪« ،‬قهری» و «اجبار آمیز» است‪ .‬این نوع‬
‫قدرت معمول زمانی استفاده می شود که کشوری بخواهد کشور و سرزمینی‬
‫دیگر را به تصرف خود در آورد ‪.‬‬
‫قدرت سخت‪ ،‬قدرت آشکار و ملموس ی است که منابع آن اقتصاد‪ ،‬تکنولوژی‪،‬‬
‫سیاست‪ ،‬محصولت فرهنگی و آموزش ی و نیروی نظامی است و داشتن آنها‪،‬‬
‫موجب تغییر در موقعیت کشور یا افراد می شود‬
‫تقسیم بندی قدرت‬
‫قدرت نیمه سخت‬
‫ساز و کار قدرت نیمه سخت از طریق «تشویق» و «تنبیه» است‪ .‬حوزه‬
‫ی کاری این نوع قدرت متنوع است و مشتمل بر حوزه های مختلف‬
‫سیاس ی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و ‪ ..‬می شود‪ .‬از طریق به کارگیری قدرت‬
‫نیمه سخت می توان با استفاده از اعضای یک کشور‪ «،‬دولتی دست‬
‫نشانده در آن کشور به وجود آورده و از این طریق بر دولت و بازار و‬
‫ارکان مهم آن جامعه تسلط پیدا کرد ‪.‬‬
‫تقسیم بندی قدرت‬
‫قدرت نرم‬
‫که بیشتر ناظر بر ابعاد فرهنگی‪ ،‬روانی و اطالعاتی است‪ .‬در این نوع قدرت‪ ،‬به‬
‫جای تصرف و تسلط سرزمین ها و یا دولت ها‪ ،‬تصرف «ذهن» ها و «قلب »ها‬
‫مد نظر قرار می گیرد‪ .‬و از این طریق‪ ،‬یعنی با تسلط بر ذهن و قلب افراد یک‬
‫جامعه می توان آنان را به «اقناع» رساند‪ .‬به سادگی روشن است که ابزارهای‬
‫رسیدن به چنین هدفی در اولویت اول‪ ،‬رسانه های فرهنگی و اطالعاتی است ‪.‬‬
‫قدرت نرم‪ ،‬توانایی شکل دهی به ترجیحات دیگران است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬جنس‬
‫قدرت نرم از نوع اقناع و قدرت سخت از مقوله اجبار است ‪.‬‬
‫در قدرت نرم‪ ،‬رهبری کردن به صدور فرامین خالصه نمی شود‪ ،‬بلکه انجام آنچه‬
‫دیگران می خواهند را نیز شامل می شود‪ .‬اگر بتوان دیگران را به آنچه که می‬
‫خواهند سوق داد‪ ،‬دیگر نیازی به استفاده از هویج و چماق برای مجبور کردن‬
‫نیست ‪.‬‬
‫قدرت نرم توجه ویژه به ذهن جوامع دیگر از طریق ایجاد جاذبه است و زمانی یک‬
‫کشور یا یک جامعه به قدرت نرم دست می یابد که بتواند اطالعات و دانایی را‬
‫به منظور پایان بخشیدن به موضوعات مورد اختالف به کار بندد و از اختالفات‬
‫به گونه ای بهره برداری نماید که حاصل آن گرفتن امتیاز باشد‪ .‬یکی از نمونه‬
‫های قدرت نرم می تواند کاربرد رسانه های جمعی در مناقشات باشد‪ ،‬رسانه می‬
‫تواند جایگزین فشار نظامی گردد‪ .‬در اینجا ما دیگر شاهد اعمال زور و اجبار‬
‫نیستیم‪ ،‬بلکه اقناع افکار عمومی از طریق جنگ رسانه ای صورت می گیرد ‪.‬‬
‫اثرات قدرت نرم می تواند طولنی مدت باقی بماند و حتی ماندگار باشد‪ .‬در قدرت‬
‫نرم با ابزاری همچون رسانه ها می توان همان کاری را انجام داد‪ ،‬که قبال به‬
‫وسیله قدرت سخت انجام می گرفت‪ ،‬در عین حال که اثرات منفی آن را ندارد و‬
‫تاثیرگذاری به مراتب عمیق تری به جا می گذارد ‪.‬‬
‫میشل فوکو اندیشمند فرانسوی معتقد است در قدرت نرم نوعی اجبار) به طور‬
‫غیرمستقیم) از نوع قدرت سخت پدیدار می شود و کارکردی دارد که در بسیاری از‬
‫موارد‪ ،‬قدرت سخت از انجامش عاجز می ماند ‪.‬‬
‫قدرت نرم «نه زور است و نه پول»‪ .‬در قدرت نرم‪ ،‬روی ذهنیت ها سرمایه گذاری‬
‫می شود‪ .‬در این نوع قدرت‪ ،‬از جذابیت برای ایجاد اشتراک بین ارزش ها و از‬
‫الزام به همکاری در راستای رسیدن به همه خواست ها بهره برده می شود ‪.‬‬
‫قدرت نرم‪ ،‬تبلیغات سیاس ی نیست‪ ،‬بلکه مباحث عقالنی و ارزش های عموم را‬
‫شامل می شود و هدف اولیه قدرت نرم‪ ،‬تاثیرگذاری بر افکار عمومی در خارج و‬
‫داخل کشورها است‪ .‬قدرت نرم را چنین تعریف کنیم‪ :‬قدرت نرم عبارت است از‬
‫توانایی شکل دهی به ترجیحات دیگران‪.‬‬
‫تقسیم قدرت از دیدگاه نای‬
‫‪14‬‬
‫مفهوم قدرت نرم‬
‫قدرت نرم بر توانايي شكل دادن به ترجيجات ديگران استوار است‪ .‬توان شكل دهي به‬
‫ترجيحات و اولويت ها با مقوله هاي نامحسوس و ناملموس مانند جاذبه هاي شخصيتي‪،‬‬
‫فرهنگي‪ ،‬ارزش ها و نهادهاي سياس ي و سياست هاي جذابي مرتبط است كه مشروع و اخالقي‬
‫تلقي مي شوند‪ .‬اگر يك كشور ارزش هايي ارائه كند كه ديگران خواهان پیروي از آن باشند‪،‬‬
‫براي رهبري به هزينه كمتري نياز خواهد داشت‪ .‬قدرت نرم متفاوت از نفوذ است‪ .‬نفوذ مي‬
‫تواند بر قدرت سخت (تهديد يا پاداش) مبتني باشد و قدرت نرم بيش از آنكه ترغيب يا توانايي‬
‫به حركت در آوردن مردم از طريق بحث و استدلل باشد‪ ،‬توانايي جذب كردن است كه اغلب‬
‫منجر مي شود‪.‬‬
‫به‬
‫‪15‬‬
‫مفهوم قدرت نرم‬
‫قدرت سخت و نرم به يكديگر مرتبط اند‪ .‬چون هر دو به عنوان‬
‫قدرت فرماندهي‬
‫– به معناي توانايي تغيیر آنچه ديگران انجام مي دهند – بر اجبار يا پاداش مبتني است‪.‬‬
‫«قدرت اقناع سازي» عبارتست از توانايي شكل دادن به آنچه ديگران مي خواهند و مي تواند‬
‫بر جذابیت فرهنگ و ارزش ها يا توانايي تنظيم گزينه هاي سياس ي استوار باشد‪ .‬انواع رفتار‬
‫ها‪ ،‬طيفي از فرماندهي تا اقناع سازي را در بر مي گیرد‪ ،‬از اجبار گرفته تا پاداش هاي اقتصادي‬
‫و برنامه ريزي و جذب كردن‪.‬‬
‫به‬
‫طور كلي‪ ،‬ارتباط بین انواع رفتارها و منابع به حدي تنگاتنگ است كه به ما امكان مي دهد‬
‫اشاره مختصر و مفيدي به منابع قدرت سخت و نرم و رفتارهاي مبتني بر آن داشته باشيم‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫مفهوم قدرت نرم‬
‫قدرت سخت‬
‫طيف رفتارها‬
‫محتمل ترين منابع‬
‫فرماندهي‬
‫اجبار‬
‫اجبار‬
‫پاداش‬
‫تحريم ها‬
‫رشوه‬
‫قدرت نرم‬
‫برنامه ريزي جذب‬
‫اقناع سازي‬
‫نهادها‬
‫ارزشها‬
‫فرهنگ‬
‫سياست ها‬
‫‪17‬‬
‫مفهوم قدرت نرم‬
‫در همین زمينه‪ ،‬جوزف ناي با اشاره به پيچيدگي هاي تحول قدرت در سياست جهاني‪ ،‬دو‬
‫شيوه اعمال قدرت مستقيم و غیر مستقيم يا به عبارتي روش آمرانه و متقاعد كننده را از‬
‫يكديگر منفك مي كند‪ .‬ناي ضمن اذعان به عوامل مهم قدرت آفريني كشورها در ابعاد عادي و‬
‫ملموس مانند قدرت نظامي و ظرفيت اقتصادي به مباني نامحسوس و غیر اجباري قدرت‬
‫مانند وابستگي متقابل فراملي و جريان آزاد اطالعات اشاره مي كند‪ .‬بنابراين‪ ،‬در عصر‬
‫اطالعات‪،‬‬
‫‪ .‬در چنین شرايطي بهره گیري از جريان هاي اطالعاتي به منظور‬
‫انتقال ارزش ها و فرهنگ و در نتيجه تامین منافع ملي دولت‪ ،‬ضروري به نظر مي رسد‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫مفهوم قدرت نرم‬
‫قدرت نرم در عصر اطالعات از ويژگي مهم ديگري نیز برخوردار است‪،‬‬
‫است و صرفا‬
‫به اين معنا كه‬
‫نتيجه عملكرد رسمي دولت نيست‪ .‬به عبارت ديگر‪ ،‬بسياري از عوامل‬
‫جاذبه آفرين تحت كنترل دولت نيستند‪.‬‬
‫بر اين اساس مي توان گفت جامعه‬
‫مدني شالوده قدرت نرم را تشكيل مي دهد‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫كاربرد قدرت نرم‬
‫ناي نقش ديپلماس ي عمومي را در پيشبرد اهداف دولت ها از‬
‫بررس ي مي كند‪ .‬ديپلماس ي عمومي‪ ،‬افكار عمومي را‬
‫هدف قرار مي دهد و از لحاظ پيامد ها و نتايج از همان اهميت ارتباطات‬
‫ديپلماتيك نهان و سنتي بین سران كشورها برخوردار است‪ .‬اطالعات نقش مهمي‬
‫در اين رابطه ايفا مي كند و مي توان گفت اطالعات‪ ،‬قدرت است‪ .‬اگر قدرت نرم‬
‫شامل شکل دادن به تصورات ديگر كشورها نیز شود‪ ،‬در اين صورت اطالعات‬
‫يك منبع مهم قدرت نرم محسوب مي شود‪ .‬به رغم اينكه انتقال اطالعات و ارائه‬
‫تصوير مثبت‪ ،‬بخش ي از ديپلماس ي عمومي است‪ ،‬ديپلماس ي عمومي در برگیرنده‬
‫روابطي پايدار است كه موجب ايجاد محيطي توانمند كننده براي سياست هاي‬
‫دولت مي شود‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫كاربرد قدرت نرم‬
‫كه چارچوب و زمينه‬
‫ديپلماس ي عمومي داراي سه بعد مختلف است‪ .‬بعد اول عبارتست از‬
‫تصميمات سياست داخلي و خارجي را تبيین مي كند‪ .‬دولتها بايد بر درك تاثیر اقدامات خويش و تبيین آثار اين‬
‫است كه‬
‫اقدامات در تصوير بین املللي كشور خود تاكيد كنند‪ .‬دومین بعد ديپلماس ي عمومي‪،‬‬
‫در آن مجموعه اي از موضوعات معمولي گسترش مي يابد كه به مبارزات سياس ي يا تبليغاتي شباهت بسياري دارد‬
‫و در اين مبارزات‪ ،‬رويدادها و ارتباطات نمادين به منظور مشخص كردن موضوعات اساس ي يا پيشبرد سياست‬
‫با افراد كليدي طي ساليان‬
‫دولت برنامه ريزي مي شوند‪ .‬سومین بعد ديپلماس ي عمومي‪،‬‬
‫طولني از طريق اعطاي بورسيه‪ ،‬تبادلت فرهنگي و دانشگاهي‪ ،‬آموزش‪ ،‬برگزاري سمينارها و كنفرانس ها و‬
‫دسترس ي به كانال هاي ارتباطي است‪ .‬هر يك از سه بعد ديپلماس ي عمومي نقش مهمي در ايجاد تصويري جذاب از‬
‫يك كشور ايفا مي كند‪ .‬همین امر مي تواند چشم انداز هاي نويد بخش ي در زمينه كسب نتايج مطلوب ترسيم‬
‫كند‪ .‬اما نظر ناي موفقيت در این زمينه به سياست هاي اتخاذ شده بستگي دارد‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫كاربرد قدرت نرم‬
‫سياست و ديپلماس ي بايد با يكديگر تطابق و سازگاري داشته باشند‪ ،‬در غیر اين صورت‪،‬‬
‫بازاريابي براي پيامهاي ديپلماس ي عمومي به رگباري از پيام هاي درهم و نامنظم تبديل خواهد‬
‫شد‪ .‬ضمن اينكه بايد توجه كرد ديپلماس ي عمومي يك خيابان دو طرفه است كه متضمن‬
‫گوش فرادادن و در عین حال سخن گفتن است‪،‬‬
‫‪ .‬موضوع اساس ي در اين زمينه‬
‫شناخت مخاطبین مورد نظر است‪ .‬چون همه اطالعات از فيلترهاي فرهنگي عبور مي كنند‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫به طور كلي‪ ،‬جوزف ناي سه نو قدرت در عصر جهاني اطالعات را شناسايي مي كند و ساختار قدرت ها را در قالب جدول ذيل‬
‫به نمايش مي گذارد‪.‬‬
‫سياست هاي دولت‬
‫رفتار‬
‫منابع‬
‫قدرت نظامي‬
‫اجبار‬
‫بازدارندگي‬
‫فرماندهي‬
‫تحديد‬
‫زور‬
‫جنگ‬
‫دیپلماس ی اجبار‬
‫قدرت اقتصادي‬
‫ترغيب‬
‫اجبار‬
‫پاداش‬
‫تحريم‬
‫كمك‬
‫رشوه‬
‫تحريم‬
‫قدرت نرم‬
‫جذب‬
‫برنامه ريزي‬
‫ارزش ها‬
‫فرهنگ‬
‫سياست ها‬
‫نهادها‬
‫ديپلماس ي عمومي‬
‫ديپلماس ي دوجانبه‬
‫و چند جانبه‬
‫‪23‬‬
‫وجوه افتراق قدرت نرم وسخت‬
‫‪.1‬حوزه قدرت نرم‪.‬اجتماعي ‪.‬فرهنگي وسياس ي است‪.‬درحالي كه حوزه قدرت سخت امنيتي‬
‫ونظامي مي باشد‪.‬‬
‫‪.2‬قدرت نرم پيچيده ومحصول پردازش ذهني نخبگان اند‪.‬بنابر اين اندازه گیري آن مشكل است‬
‫درحالي كه قدرت سخت عيني‪.‬واقعي ومحسوس بوده ومي توان آن را با ارائه برخي از معيارها‬
‫اندازه گیري كرد‪.‬‬
‫‪.3‬روش اعمال قدرت سخت استفاده از زور و اجبار است درحالي كه در قدرت نرم از روش القا‬
‫واقناع بهره گیري مي شود‪.‬‬
‫‪.4‬هدف در قدرت سخت تخريب وحذف فیزيكي حريف وتصرف واشغال سرزمین است درحالي‬
‫كه در قدرت نرم هدف تاثیرگذاري برانتخابها‪،‬فرايند تصميم گیري والگوهاي رفتاري حريف‬
‫ودرنهايت سلب هويت هاي فرهنگي است‪.‬‬
‫‪.5‬مفهوم امنيت در رويكردهاي نرم شامل امنيت ارزشها وهويت اجتماعي ميشود ‪.‬درحالي كه اين‬
‫مفهوم در رويكردهاي سخت به معناي نبود تهديدخارجي تلقي مي گردد‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫وجوه افتراق قدرت نرم وسخت‬
‫‪ .6‬قدرت سخت محسوس وهمراه با برانگيختن واكنش است‪.‬در حالي كه قدرت نرم به دليل‬
‫ماهيت غیر عيني ومحسوس آن اغلب فاقد عكس العمل است‪.‬‬
‫‪.7‬روش اعمال قدرت سخت استفاده از زور و اجبار است درحالي كه در قدرت نرم از روش القا‬
‫واقناع بهره گیري مي شود‪.‬‬
‫‪.8‬مرجع امنيت درحوزه قدرت سخت بطور عمده دولتها هستند ‪.‬درحالي كه مرجع امنيت در‬
‫قدرت نرم محيط فرو ملي وفرا ملي (هويت هاي فرو ملي وجهاني)است‬
‫‪25‬‬
‫ویژگی های قدرت نرم‬
‫‪ -1‬سنتی بودن‬
‫قدرت نرم کشور به عنوان عمیق ترین منبع قدرت فرهنگی از طریق یک تکامل‬
‫طولنی تاریخی واقعیت می یابد‪ .‬سبک تفکر‪ ،‬ایدئولوژی‪ ،‬سنت های فرهنگی‪،‬‬
‫آداب قوی‪ ،‬نظام اجتماعی‪ ،‬رژیم اقتصادی‪ ،‬نحوه زندگی و سایر مسائل یک‬
‫جامعه نتایج انباشت شکل های مختلف تولید اجتماعی هستند‪ .‬در چنین‬
‫فرایندی هر یک از عناصر قدرت نرم همواره تحت تاثیر سنت های فرهنگی قرار‬
‫داشته و توسعه هر فرهنگ خط سیر متمایز خود را می یابد ‪.‬‬
‫ویژگی های قدرت نرم‬
‫‪ - 2‬قابلیت روز هنگام شدن‬
‫قدرت نرم امری غیر ملموس است‪ ،‬اما وهم نیست ‪.‬شکل‪ ،‬توسعه و تغییر در قوت آن با پیشینه‬
‫دوره های زمانی و با جامعه داخلی و بین املللی ارتباط دارد‪ .‬در جوامع مدرن‪ ،‬قدرت نرم روابط‬
‫نزدیکی با پیشرفت علمی و تکنولوژیک‪ ،‬جامعه اطالعاتی و اقتصادی دانش محور دارد‪ .‬قدرت‬
‫نرم با ابداع پایان ناپذیر ابزارهای متنوع جدید در جامعه بین املللی تقویت می شود‪ .‬افزایش‬
‫تکنولوژی اطالعات رسانه های گروهی را به ابزارهای پویا و با نفوذ مبدل می سازد ‪.‬همان طور‬
‫که رسانه های جمعی پیشرفته به جامعه بین املللی راه می یابند‪ ،‬تأتیر آن ها بر روابط بین امللل‬
‫به طرز چشمگیری افزایش یافته و به یک ابزر مهم قدرت تبدیل می شود ‪.‬‬
‫ویژگی های قدرت نرم‬
‫‪ -3‬فراگیر بودن‬
‫قدرت نرم خود یک ظرفیت وسیع برای گسترش و رقابت دارد‪ .‬همراه با جریان فزاینده انقالب‬
‫اطالعات و توسعه فرهنگ اینترنتی‪ ،‬قدرت نرم به ورای محدودیت های مرزهای جغرافیایی‪،‬‬
‫قومیت ملی و زمان و فضا راه پیدا می کند‪ .‬این پدیده‪ ،‬پیشرفت جامعه را تقویت می کند و به‬
‫طرز شگفت آوری بر سبک زندگی و استانداردهای رفتاری انسان ها تأتیر می گذارد‪ .‬در جامعه‬
‫بین املللی و در دوره ای که تنوعی از قدرت های نرم با دیگر صورتهای قدرت کنش متقابل دارد‪،‬‬
‫رقابت به امری اجتناب ناپذیر تبدیل می شود‪ ،‬از این رو این فرایند به منازعه و مناقشه می‬
‫انجامد‪ .‬البته قدرت های نرم یکدیگر را جذب و تقویت کرده و معمول پس از کنش متقابل‪،‬‬
‫تعدیل‪ ،‬یاد گیری و تقلید از یکدیگر به هویتی جمعی تبدیل می شود ‪.‬‬
‫ویژگی های قدرت نرم‬
‫‪-4‬تغییر پذیری‬
‫قدرت نرم یک پدیده ایستا نیست بلکه فرایندی پویاست‪ ،‬این پدیده یک سیستم متغیر عظیم‬
‫است که در آن شکل و تحول قدرت به حرکت مؤلفه های متفاوت بستگی دارد‪ .‬برخالف‬
‫عناصری نظیر ملیت‪ ،‬استراتژی های ملی‪ ،‬و اخالقیات‪ ،‬قدرت اخالقی‪ ،‬فرهنگی و آموزش ی و‬
‫کیفیات حکومت برای تنظیم و توسعه‪ ،‬دوره زمانی کوتاه تری را طلب می کند و از این رو‬
‫قابلیت تغییرپذیری بیشری دارند‪.‬‬
‫ویژگی های قدرت نرم‬
‫‪ -5‬وابستگی‬
‫قدرت نرم و سخت در وابستگی متقابل به یکدیگر بسر می برند‪ .‬هر کشوری باید‬
‫در ساخت قدرت ملی جامعه خود هر دو آن ها را توسعه دهد‪ .‬یک کشور می‬
‫بایست همزمان با افزایش قدرت مادی‪ ،‬قدرت معنوی خود را نیز تقویت کند‪ .‬اگر‬
‫توسعه قدرت نرم مورد غفلت قرار گیرد‪ ،‬برای قدرت سخت نیز دشوار خواهد‬
‫بود که توسعه پایدار خود را حفظ نماید‪ .‬با این وجود‪ ،‬در حالی که قدرت نرم به‬
‫رسانه های مهم نیاز دارد‪ ،‬بسیاری از محصولت مادی محتوای فرهنگی غنی‬
‫دارند‪ ،‬اطالعات فرهنگی گسترده ای ارائه می دهند و در عمل یک نقش معنوی‬
‫ایفا می کنند‪ .‬از این رو قدرت های نرم و سخت با یکدیگر در ارتباطند و در یک‬
‫فرایند تکمیلی همدیگر را هم تقویت و هم محدود می کنند‪.‬‬
‫سطوح قدرت نرم‬
‫سطوح قدرت نرم‬
‫سطح راهبردی قدرت نرم‬
‫اين سطح از قدرت نرم كه متأثر از فرهنگ استراتژيك كشور است‪ ،‬به سطح‬
‫رهبران و نخبگان يك كشور باز ميگردد‪ .‬و باالترين سطح رويارويي قدرت نرم‬
‫تلقي مي شود‪.‬‬
‫‪ .‬به هر میزاني كه‬
‫بازيگران بتوانند در اين سطح قدرت ايجاد كنند و يا بر قدرت هنجارسازي‬
‫ديگران تأثیر بگذارند‪ ،‬امكان پیروزي بيشتري خواهند داشت‪ .‬هدف از اين‬
‫تهديد در اين سطح تهديد نرم يا اجراي عمليات رواني استراتژيك‪ ،‬تأثیرگذاري‬
‫بر برآورد ها و شناخت نخبگان و رهبران حريف (تأثیربرشناخت )وهمچنین‬
‫ارعاب وتأثیر برعزم واراده(تأثیربرروحيه وقدرت ايستادگي)آنان مي باشد‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫سطوح قدرت نرم‬
‫سطح ميانی قدرت نرم‬
‫تأكيد دارد‪ .‬قدرت نرم در اين سطح‪،‬‬
‫اين سطح از قدرت نرم بر‬
‫از فرهنگ ملي متأثر است‪ .‬اين سطح از اهداف و سطح استراتژيك پشتيباني مي كند و به‬
‫تصميمات نخبگان و رهبران مشروعيت بخشيده و بر عزم و اراده آنها تأثیر مي گذارد‪ .‬هدف‬
‫سطح مياني قدرت نرم‪ ،‬سلب اراده و انگیزه از مردم و بي تفاوت نمودن جمعيت هاي همراه و‬
‫تبديل آنها به جمعيت هاي معارض‪ ،‬مخالف و بي تفاوت و شكل دادن به نافرماني هاي مدني با‬
‫ايجاد شكاف بین دو سطح راهبردي و مياني است‪ .‬تهديد نرم‪ ،‬در اين سطح ميتواند بر میزان‬
‫حمايت مردم از سياستهاي نظام و نخبگان مؤثر باشد همچنین حمايت عاطفي – رواني نیروهاي‬
‫مسلح تحت تأثیر اين سطح است‪ ،‬در صورتي كه كشوري از قدرت نرم الزم در اين سطح‬
‫برخوردار باشد‪ ،‬به طور طبيعي آن كشور فاقد بحران هاي پنج گانه سياس ي‪ (،‬مشروعيت‪،‬‬
‫نفوذ‪ ،‬مشاركت‪ ،‬توزيع و هويت ) خواهد بود و بازدارندگي مردمي در برابر قدرت نرم شكل خواهد‬
‫گرفت؛ در مقابل‪ ،‬وجود بحران هاي پنج گانه فوق در حوزه فرهنگ ملي مي تواند يك كشور را‬
‫آسيب پذير كند‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫سطوح قدرت نرم‬
‫سطح تاکتيکی قدرت نرم‬
‫پايین ترين سطح رويارويي قدرت نرم در سطح نیروهاي مسلح كشور شكل مي‬
‫كشور متأثر است‪ .‬در اين سطح‬
‫گیرد‪ .‬اين سطح از قدرت نرم از‬
‫از قدرت نرم‪،‬‬
‫شكل مي گیرد ‪.‬هدف اصلي از قدرت نرم در اين سطح‪ ،‬سلب اراده و روحيه‬
‫مقاومت در جبهه حريف است‪.‬‬
‫ هدف ازاين سه سطح از قدرت نرم بايد توامان و همراه هم مورد توجه قرار‬‫گیرد و سعي شود در هر سه سطح قدرت دهي وقدرت نرم جامعه افزايش پيدا‬
‫كنند تا بتواند در مقابل تهديدات نرم موثر واقع شود‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫ارزشهای‬
‫سیاس ی ‪(political‬‬
‫)‪values‬‬
‫سیاست‬
‫خارجی ‪(Forigen‬‬
‫)‪policy‬‬
‫فرهنگ)‪(Culture‬‬
‫منابع‬
‫قدرت نرم‬
‫فرهن گگگ مجموع گگه ای از ارزش ه گگا و روی گگه ه گگایی اس گگت ک گگه ب گگه جامع گگه معن گگا م گگی بخش گگد‪ .‬زم گگانی ک گگه‬
‫فرهن گگگ یگ گگک کشگ گگور ارزش ه گگای جهانش گگمول را در ب گگر م گگی گی گگرد و سیاس گگت ه گگای آن‪ ،‬ارزش ه گگا و‬
‫من گگافعی را ارتق گگا م گگی بخش گگد ک گگه دیگگ گران نی گگز در آ ن س گگهیم ان گگد‪ ،‬در ای گگن ص گگورت ب گگه دلی گگل جاذب گگه‬
‫آفرینی‪ ،‬احتمال دستیابی به نتایج مطلوب برای آ ن کشگور فگراهم مگی گگردد‪ .‬ارزش هگای محگدود و‬
‫فرهنگ های جزئی کم تر قادر به تولید قدرت نرم هستند ‪.‬‬
‫جگگوزف نگگای بگگه موضگگوع اثگگر بخش گ ی فرهنگگگ اشگگاره مگگی کنگگد‪ .‬از دیگگدگاه وی تأثیرگگگذاری فرهن گگ بگگه‬
‫ماننگد منبگگع قگگدرت نگگرم بگگه بسگگتر و زمینگگه ای کگگه ایگگن قگگدرت در آ ن اعمگگال مگگی شگگود بسگگتگی دارد‪ .‬بگگه‬
‫عنوان مثال تانک منبع مهم قدرت نظامی در باتالق یا جنگل محسگوب نمگی شگود‪ .‬بگه همگین ترتیگب‬
‫ممکن است فیلم های امریکایی در چین یا امریکای لتین جگذاب باشگد‪ ،‬امگا در عربسگتان سگعودی‬
‫ی گگا پاکس گگتان ت گگاثیر عک گگس داش گگته باش گگد و ق گگدرت ن گگرم امریک گگا را ک گگاهش ده گگد‪ .‬ب گگه ط گگور کل گگی ه گگر ن گگوع‬
‫ق گگدرتی ب گگه م گگتن و بس گگتر موج گگود بس گگتگی دارد‪ ،‬ب گگدان معن گگا ک گگه چ گگه کس گگانی ب گگا چ گگه کس گگانی در چ گگه‬
‫شگ گرایطی در ارتباطن گگد‪ .‬ام گگا ق گگدرت ن گگرم ب گگیش از ق گگدرت س گگخت ب گگه اراده تفس گگیرکنندگان و دریاف گگت‬
‫کنندگان وابسته است ‪.‬‬
‫سیاسگگت هگگای دولگگت در خگگارج و داخگگل کشگگور یکگگی از منگگابع بگگالقوه قگگدرت نگگرم محسگگوب مگگی شگگود‪.‬‬
‫سیاسگت خگارجی نیگز تگاثیر قگاطعی بگر قگدرت نگرم دارد ‪.‬سیاسگت هگای دولگت اعگم از داخلگی و خگارجی‬
‫که ریاکارانه‪ ،‬متکبرانه‪ ،‬بی تفاوت نسبت به افکار دیگران یا مبتنی بر رویکگرد کوتگه نظرانگه نسگبت‬
‫بگگه منگگافع ملگگی باشگگند‪ ،‬مگگی تواننگگد بگگه تضگگعیف قگگدرت نگگرم منجگگر گردنگگد‪ .‬مگگی تگگوان اسگگتدلل کگگرد‪،‬‬
‫ارزش هایی که یک دولت در رفتار داخلی خود‪ ،‬در نهادهگای بگین املللگی (ماننگد همکگاری بگا دیگگران)‬
‫و سیاس گگت خ گگارجی (مانن گگد پیش گگبرد صگ گ ) م گگورد حمای گگت قگ گرار م گگی ده گگد‪ ،‬اولوی گگت ه گگای دیگگ گران را‬
‫ش گگدیدا مت گگأثر م گگی س گگازد ‪.‬دول گگت ه گگا م گگی توانن گگد ب گگا معرف گگی خ گگود ب گگه عن گگوان ی گگک دول گگت نمون گگه و‬
‫تأثیرگذاری بر کشورهای دیگر‪ ،‬آ ن ها را جذب یا دفع کنند ‪.‬‬
‫در مجموع‪ ،‬از نظر ناي‪ ،‬كشورهايي كه احتمال موفق مي شوند در عصر اطالعات‬
‫قدرت نرم كسب كنند‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬
‫كشورهايي كه فرهنگ و ايده هاي اصلي آنها به هنجارهاي حاكم جهاني نزديك تر‬
‫است‪.‬‬
‫كشورهايي كه بيشترين دسترس ي را به كانال هاي چند جانبه ارتباطات دارند و از‬
‫اين رو‪ ،‬از نفوذ بيشتري در شكل دهي موضوعات برخوردارند‪.‬‬
‫كشورهايي كه اعتبارشان تحت تاثیر عملكرد و كارايي داخلي و بین املللي آنها‬
‫افزايش مي يابد‪ .‬تا اندازه اي كه سياست رسمي در داخل و خارج هماهنگ و‬
‫سازگار با دموكراس ي‪ ،‬حقوق بشر‪ ،‬آزادانديش ي و احترام به افكار ديگران باشد‪.،‬‬
‫دو چهره قدرت نرم‬
‫قدرت نرم مبتني‬
‫بر اغواء و فريب‬
‫قدرت نرم مبتني‬
‫بر اقناع‬
‫دو چهره‬
‫قدرت نرم‬
‫‪39‬‬
‫دو چهره قدرت نرم‬
‫قدرت نرم مبتني بر اقناع‪،‬مثبت و ناش ي از استدلل و‬
‫نهايتا پذيرش آگاهانه مخاطب است‪ .‬درحالي که قدرت‬
‫نرم مبتني بر اغواء و فريب‪،‬بر جهل و ناآگاهي طرف دوم‬
‫اتکاء دارد و بجاي مخاطب قراردادن شعور او؛احساس‬
‫و حتي عقده هاي دروني او را به بازي مي گیرد‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫راه کارهای رسیدن و در اختیار داشتن قدرت نرم‪:‬‬
‫‪ -1‬داشتن کانال های چندگانه ارتباطی داخلی و خارجی ‪.‬‬
‫‪ -2‬نزدیک کردن سنت ها و ایده های فرهنگی اجتماعی و سیاس ی به نرم های جهانی ‪.‬‬
‫‪ -3‬حرکتی آرام ‪ ،‬پراکنده و مداوم در جهت تسخیر افکار عمومی توسط رسانه های همراه و همگام با مردم‬
‫‪ -4‬ایجاد گفتمان های خبری رسانه ای در خارج و داخل به زبان های مختلف ‪.‬‬
‫‪ -5‬پذیرش اینکه دیگر مردم مجبور به استفاده از رسانه های داخل نیستند‬
‫‪ -6‬اعتماد به مردم حتی در صورت بیان انتقادهای تند ‪.‬‬
‫‪ -7‬توجه به وجود تنوع آراء در داخل و انعکاس آن به خارج (دیگر اینکه همه جامعه یکسان فکر کنند پایان‬
‫رسیده) وجود تنوع فکری و تکثر آراء حتی در مخالفت با حکومت نقطه قوت محسوب می شود ‪.‬‬
‫‪ -8‬ابهام زدایی از صحنه سیاست خارجی ‪.‬‬
‫‪ -9‬اعالم برنامه ها و اصول کلی اجرایی و تشریح دیدگاهها در مورد مسائل حساس جهانی و منطقه ای و معرفی تیم اجرایی‬
‫سیاست خارجی مشخص جهت تبیین آنها ‪.‬‬
‫‪ -10‬دادن زمینه کار به رسانه ها جهت طرح ‪.‬‬
‫در گذشته اگر يك كشور مي خواست بريك كشور ديگر تأثیر بگذارد‪،‬‬
‫ولو اينكه عمليات رواني هم انجام دهد در نهايت مجبور به جنگ‬
‫نظامي مي شد اما در زمان ما با گسترده شدن رسانه ها ابزار و‬
‫پيچيدگي رسانه ها قدرت نرم به پديده اي اطالق مي شود كه يك كشور‬
‫بدون اينكه به جنگ نظامي با كشور ديگر ورود پيدا كند مي تواند آن‬
‫را دچار فرو پاش ي كند و بر آن كشور تأثیر بگذارد و ذهن مردم آن كشور‬
‫را تحت تأثیر قرار دهد و با استفاده از ابزاري همچون هنر‪ ،‬سينما‪،‬‬
‫تلويزيون ‪،‬ماهواره‪ ،‬مطبوعات ‪ ،‬اينترنت ‪ ،‬كتاب ‪ ،‬قصه و رمان و‬
‫پيچيدگي هاي تبادل اطالعات ‪ ،‬اهداف نظامي و امنيتي خودش را بدون‬
‫سالح نظامي و امنيتي بكار ببرد‪.‬‬
‫عناصر افزايش دهنده قدرت نرم‬
‫جاذبه هاي فرهنگي يا هويت ملي ‪ :‬كه مشتمل بر عقايد ‪ ،‬ارزش ها و باورهاي يك جامعه است‬
‫و آن همان چیزي است كه تعبیر به هويت ملي مي شود ‪.‬در واقع هويت ملي براي يك جامعه به‬
‫منزله ي روح براي بدن است و همانگونه كه روح در بدن نباشد جسم مي میرد اگر مملكتي‬
‫هويت نداشته باشد به تدريج خواهد مرد ‪ .‬هويت دو كاركرد دارد‪ ،‬از لحاظ داخلي عامل‬
‫همبستگي مردم است و از لحاظ بین املللي نیز عامل شناسايي كشور توسط ساير دولت هاست‬
‫‪ .‬هويت ملي يك مسأله ي جمعي است كه بنيادهاي تاريخي ‪ ،‬فرهنگي و اعتقادي يك ملت را در‬
‫بر مي گیرد ‪.‬تكوين هويت ملي يك امر پيچيده و طولني است و از طريق آموزش از نسلي به نسل‬
‫ديگر منتقل مي شود و حتي مي توانيم بگوييم كه رنگ ها و معماري هم در تشكيل اين هويت‬
‫اثر گذار است ‪ .‬بنابراين هر گونه چالش ي در هويت ملي باعث تضعيف و كاهش جاذبه هاي‬
‫فرهنگي آن ملت مي شود‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫عناصر افزايش دهنده قدرت نرم‬
‫دسترس ي به ابعاد قدرت نرم ‪ :‬در سطوح ملي و سطوح منطقه اي و بین املللي‬
‫است ‪ .‬هر كشوري كه به كانالهاي ارتباطي منطقه اي و بین املللي دسترس ي و‬
‫ارتباط بيشتري داشته باشد ‪ ،‬قطعا از قدرت نرم بالتري برخوردار است ‪ ،‬مثل‬
‫عضويت در كنوانسيونهاي بین املللي يا عضويت در سازمان هاي بین املللي و‬
‫ايفاي يك نقش موثر در اين سازمان ها ‪.‬‬
‫پذيرش جهاني ‪ :‬به اين معنا كه يك دو لت بتواند در الگوها ‪ ،‬ارزش ها و اولويت‬
‫هاي ديگر ملت ها تغيیر به وجود بياورد ‪.‬قطعا چنین كشوري داراي قدرت نرم‬
‫بسيار باليي است ‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫تقويت قدرت نرم نیروهاى مسلح‬
‫ مشاركت افزايى ساختارهاى نیروهاى مس در طر ح هاى عمرانى و جهادسازندگى مانند‬‫كارويژ ه هاى قرارگاه سازندگى خاتم النبياء؛‬
‫ تأكيد بر آينده پژوهى‪ ،‬مديريت دانش دفاعى و افزايش تعامل ميان مخازن توليد فكر با‬‫متوليان نظامى‪ ،‬انتظامى‪ ،‬امنيتی و اطالعاتى با هدف تقويت جنبش نرم افزارى توليد علم‬
‫ ايجاد و تقويت فناورى هاى نوين در ساختار نیروهاى مس ؛‬‫ دانش افزايى و توسعه فنی حرفه اى نخبگان نیروهاى مس در چارچوب اصل تحقيق و‬‫توسعه؛‬
‫‪ -‬تحكيم بنيان هاى فرهنگى و دینی و سياس ی نیروى انسانى در نسروهای مس‬
‫‪46‬‬