Transcript Maddeler doğada karışık halde bulunur

F. MADDELER DOĞADA KARŞIK HALDE BULUNUR
1. Salataya eklediğimiz limon suyu neden fark
edilmiyor da zeytinyağı fark ediliyor?
2. Çorbaya eklenen karabiber neden yüzüyor?
3. Çayıma eklediğim şeker neden gözden
kayboluyor?
4. Deniz suyu neden tuzludur?
1. Saf Maddeler
Kömür, pirinç, tuz, toprak ve cam kavanoz gibi
maddeleri katı madde olarak sınıflandırmıştık. Süt,
zeytinyağı, gaz yağı, meyve suyu gibi maddeleri ise sıvı
olarak adlandırmıştık. Soluduğumuz havanın içindeki
oksijenin ve mutfakta kullandığımız doğal gazın birer
gaz olduğunu öğrenmiştik
Bakır bir teli makasla kesiniz. Kesebildiğiniz en küçük
parçaya büyüteçle baktığınızda ne görüyorsunuz?
Kestiğiniz tüm parçalar bakır mı? Bakır, tek bir
maddeden oluşmuştur. İçinde kendinden başka
madde bulunmaz. Bu şekilde oluşan maddeler saf
maddelerdir. Kestiğiniz bakır telin en küçük parçası
yine bakırdır.
Şimdi de bir beton parçasını çekiçle kırarak küçük
parçalara ayıralım. Betonun içindeki farklı maddeleri
ayırt edebildiniz mi? Beton; çimento, kum ve çakıl gibi
maddelerin suyla yoğrulması sonucu elde edilmiştir.
Bakır, tek bir maddeden oluşur, yani
saf bir maddedir. Beton ise birden çok maddeden
oluştuğu için saf madde değildir.
2. Karışımlar
Hiç salata yaptınız mı, ya da yapılırken izlediniz mi?
Salata; domates, soğan, marul, salatalık, havuç vb.
sebzelerle yapılır. Bununla birlikte salataya tuz, limon
sirke ve zeytinyağı da eklenir. Salatanın içindeki
maddeleri görebilir ve karışanların bir kısmını kolayca
ayırabiliriz. O halde salataya karışım diyebilir miyiz?
Deniz, dağ ve toprak gibi görebildiğimiz pek çok şey
karışımdır. Benzin, gaz
yağı, motorin gibi maddeleri elde ettiğimiz ham
petrol de bir karışımdır. Karışımlar, birden çok saf
maddenin bir araya gelmesiyle oluşur.
Maddeler bir araya gelerek sayısız karışım
oluşturabilir. Bilinen pek çok karışım türü vardır..
Katılar hem kendi aralarında hem de sıvı ve
gaz halinde bulunan maddelerle bir araya
gelerek karışım oluşturabilirler. Bu durum sıvı
ve gaz halinde bulunan maddeler için de
geçerlidir.
Bir miktar gaz yağını suya ekleyerek kabı
çalkalarsanız bir süre bekletildikten sonra gaz
yağının suyun üstünde yüzdüğünü gözlemlersiniz.
Elde edilen, gaz yağı ve su karışımıdır. Un ve kepek,
çekirdek ve leblebi, kutuda-ki ataş ile iğne, katı
maddelerle yapılan karışım örnekleridir. Katılarla
yapılan karışım örneklerinde her katıyı görebiliriz.
Turşu yapımını hiç izlediniz mi? Turşu kurmak için
hazırlanan tuzlu su bir karışımdır. Tuzlu suyun domates,
biber, lahana vb. ile oluşturduğu turşu da bir karışımdır.
Birden fazla saf maddenin karıştırılmasıyla elde edilen
karışımlardaki maddeler özelliklerini kaybetmezler..
3. Çözeltiler ve Çözünme
Çay dolu bir bardağa bir kaşık toz şeker atıp karıştırırsak
ne gözlemleriz. İçine şeker atılan çayın tadı niçin
değişir? İçtiğiniz şekerli çay bir çözeltidir. Çay, şekeri
çözmüş; şeker ise çözünmüştür. Kullandığımız çay
yapraklarından gelen bazı maddeler de çaya renk
katmıştır. Şeker suda çözünür. Sizce bir miktar
kumu suyun içine atsak kum suda çözünür mü?
Çözeltilerin çoğu sıvıdır, fakat katı ve gaz halinde
bulunan çözeltiler de vardır. Çözeltilerdeki katı
maddeler, çok küçük parçalar halinde sıvının içinde
dağılır. Çözeltileri hazırlamak için genellikle su kullanılır
Bir çözelti, karışımlar gibi en az iki maddenin bir araya
gelmesiyle oluşur; çünkü çözeltiler de aslında birer
karışımdır.
Bir beherglastaki suya zeytinyağı, bir
bardaktaki zeytinyağına da şeker ekleyerek
karıştırınız. Zeytinyağı içindeki şeker ve su içindeki
zeytinyağı çözündü mü?
Bazı katı maddeler suyun içinde iyi çözünür. Bazıları
ise suda ya az çözünür ya da hiç çözünmez. Çorbaya
kattığımız tuz çorbanın içinde dağılır ve görünmez
olur. Çorba hazırlarken kullandığımız su, tuzu
çözmüştür. Suyun tuz için iyi bir çözücü olduğu
söylenebilir. Çorbaya kattığımız karabiberin ise
çözünmediğini, yüzdüğünü görürüz.
Tuzlu su çözeltisi
Erime ve Çözünme Aynı Şeyler Midir?
“Şeker, su içinde eridi mi, yoksa çözündü mü?”
deriz. Buz parçası odada beklerken erir mi,
çözünür mü? Erime ve çözünme terimlerinin farklı
olaylar için kullanıldığını unutmamak gerekir.
Erime bir katının ısı alarak sıvı hale geçmesidir.
Çözünme en az iki maddenin birbiri içinde
dağılması olayıdır.