Transcript Slajd 1

WCZESNOSZKOLNE NAUCZANIE JĘZYKÓW OBCYCH
– ZARYS PROBLEMATYKI
Oprac. dr Anna Jaroszewska
Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego
PLAN WYKŁADU:
1. Cele nauczania języków obcych według zaleceń
Rady Europy
2. Wczesnoszkolne nauczanie języków obcych w
Polsce
– podstawy prawne
3. Planowanie i organizacja nauczania języka obcego
dzieci w młodszym wieku szkolnym
4. Koncepcja imersji/CLIL
5. Specyfika nauczania języka obcego w systemie
kształcenia zintegrowanego
6. Ocenianie we wczesnoszkolnym nauczaniu języka
obcego
1. Cele nauczania języków obcych według
zaleceń Rady Europy
a) Ważniejsze dokumenty Komisji Europejskiej z
zakresu polityki językowej UE
b) Lista celów/działań
c) Najważniejsze problemy dotyczące
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych
d) Główne postulaty dotyczące wczesnoszkolnego
nauczania języków obcych
(1a)
Ważniejsze dokumenty Komisji Europejskiej
z zakresu polityki językowej UE:
Rok
Nazwa skrócona dokumentu
2008
 „Wielojęzyczność: atut dla Europy i wspólne zobowiązanie”
 „Konkluzje Rady z dnia 22 maja 2008 r. w sprawie wielojęzyczności”
2007
 „Grupa Wysokiego Szczebla ds. Wielojęzyczności – Sprawozdanie końcowe”
 „Ramy europejskiego badania na temat kompetencji językowych”
2006
 „Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kluczowych kompetencji w
uczeniu się przez całe życie”
2005
 „Nowa strategia ramowa w sprawie wielojęzyczności”
 „Europejski wskaźnik kompetencji językowych”
2003
 „Wspieranie nauki języków obcych i różnorodności językowej: Plan działania
2004−2006”
 „Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego zawierające skierowane do Komisji zalecenia w
sprawie europejskich języków regionalnych i rzadziej używanych − języków mniejszości
w UE − w kontekście rozszerzenia i różnorodności kulturowej”
2002
 „Edukacja w Europie: różne systemy kształcenia i szkolenia - wspólne cele do roku 2010.
Program prac dotyczący przyszłych celów systemów edukacji”
 „Rezolucja Rady z dnia 14 lutego 2002 r. w sprawie wspierania różnorodności językowej i
nauki języków obcych w ramach realizacji celów Europejskiego Roku Języków 2001”
2001
 „Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 grudnia 2001 r., zalecająca środki
wspierające różnorodność językową i naukę języków obcych”
2000
 „Decyzja nr 1934/2000/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. w
sprawie Europejskiego Roku Języków 2001”
1995
 „Biała księga w sprawie edukacji i szkolenia: Nauczanie i uczenie się − w kierunku
społeczeństwa nauki”
(1b)
Lista celów/działań:

pogłębianie wzajemnego zrozumienia między
obywatelami Europy,

poszanowanie różnorodności kultur i sposobów życia,

ochrona różnorodności językowej i kulturowej,

rozwój wielojęzyczności jako efektu uczenia się
trwającego całe życie,

zachęcanie do nauki języków obcych i promowania
różnorodności językowej w społeczeństwie;

nauczanie co najmniej dwóch języków obcych
począwszy od bardzo młodego wieku,

akcentowanie potrzeby indywidualnego rozwoju osoby
uczącej się języków obcych,

propagowanie rozwoju umiejętności samodzielnego
uczenia się języków obcych,

dążenie do stworzenia przejrzystych i spójnych
programów nauczania języków obcych,

poprawa systemu kształcenia nauczycieli,

wspieranie koncepcji zintegrowanego nauczania
przedmiotowo-językowego (CLIL),

jasne określenie kompetencji i kwalifikacji językowych
w celu zapewnienia mobilności społeczeństwa,

promowanie wielojęzycznej gospodarki,

publikowanie badań nad najlepszymi praktykami w
zakresie wczesnej edukacji językowej,

zapewnienie dostępu obywatelom do prawodawstwa,
procedur oraz informacji dotyczących Unii Europejskiej
w ich własnym języku.
(1c)
Najważniejsze problemy dotyczące
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych:

ograniczanie się do nauczania lingua franca,

brak spójności programowej pomiędzy
poszczególnymi etapami kształcenia,

nieuwzględnianie wiedzy uczniów,

niedobór właściwie wykształconych nauczycieli,

ekonomiczna recesja.
(1d)
Główne postulaty dotyczące wczesnoszkolnego
nauczania języków obcych:

przygotowanie instrumentów pomiarowych służących
ocenianiu wiedzy/umiejętności, z którą uczniowie
rozpoczynają szkolną edukację,

opracowanie i wdrożenie linearnej koncepcji nauczania
języków obcych obejmującej okres od wczesnego
dzieciństwa do zakończenia obowiązku szkolnego,

opracowanie materiałów dydaktycznych,

uwzględnianie kontekstu międzynarodowego oraz
międzykulturowego,

wspieranie działań edukacyjnych multimediami,

realistyczne oczekiwania.
2. Wczesnoszkolne nauczanie języków
obcych w Polsce – podstawy prawne
a) Wprowadzenie obowiązkowego nauczania
języka obcego nowożytnego od klasy I
b) Nowa podstawa programowa
(2a)
Wprowadzenie obowiązkowego nauczania języka
obcego nowożytnego od klasy I:
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23
sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
 główne założenia znowelizowanej podstawy programowej
pozostają niezmienne:

Działalność edukacyjna szkoły nadal jest określona przez szkolny
zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz
program profilaktyki, które powinny tworzyć spójną całość. Ich
przygotowanie i realizacja są zadaniem tak szkoły jako instytucji, jak
i każdego nauczyciela.

Kształcenie w klasach I-III szkoły podstawowej ma być łagodnym
przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji w systemie
szkolnym. Zachowuje ono charakter zintegrowany. Zajęcia
edukacyjne prowadzi nauczyciel bądź nauczyciele według ustalonego
przez siebie planu, dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności
uczniów. Zajęcia powinny uwzględniać ciągłość nauczania i
doskonalenia podstawowych umiejętności.
 novum w znowelizowanej podstawie programowej jest
przeniesienie obowiązku nauczania języka obcego w
szkole podstawowej z klasy IV do I od roku szkolnego
2008/2009,

w kształceniu zintegrowanym wskazane jest takie zorganizowanie
procesu dydaktyczno - wychowawczego, aby w każdym tygodniu
wystąpiły zajęcia z języka obcego nowożytnego, których łączny
tygodniowy wymiar powinien wynosić 2 godziny,

nauka języka obcego powinna rozpoczynać się od stopniowego
rozwijania umiejętności rozumienia ze słuchu i reagowania na język
gestem lub słowem. W dalszej kolejności powinny być rozwijane
sprawność mówienia przez powtarzanie pojedynczych zdań i
zwrotów. Elementy czytania, a następnie pisania, wprowadzane
winny być jako ostatni etap na poziomie wyrazu i zdania,

zajęcia z języka obcego powinny zawierać treści nauczania
obejmujące podstawowe słownictwo odnoszące się do zakresów
tematycznych realizowanych w kształceniu zintegrowanym.
(2b)
Nowa podstawa programowa:
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół.
 konsekwencje prawne:

zgodnie z § 4. 1. nową podstawę programową w klasach I szkoły
podstawowej stosuje się od roku szkolnego 2009/2010,

zgodnie z § 4. 2. w pozostałych klasach szkoły podstawowej, do
zakończenia cyklu kształcenia stosuje się dotychczas obowiązującą
podstawę programową,

zgodnie z § 4. 3. dopuszcza się, aby w latach 2009/2010 – 2013/2014
za zgodą dyrektora szkoły i po uzyskaniu pozytywnej opinii rady
pedagogicznej, także w klasach IV-VI szkoły podstawowej stosować
nową podstawę programową dla takich przedmiotów, jak: język obcy
nowożytny, wychowanie fizyczne i etyka,

wraz z uprawomocnieniem się nowej podstawy programowej traci
moc Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26
lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458, z późn. zm.).
 główne założenia nowej podstawy programowej:

kształcenie ogólne w szkole podstawowej uznano za fundament
wykształcenia. Zasadniczym zadaniem szkoły jest łagodne
wprowadzenie uczniów w świat wiedzy, przy jednoczesnym
zachowaniu dbałości o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny,
emocjonalny, społeczny oraz fizyczny,

zdefiniowanie zakresu wiadomości i umiejętności, które uczeń będzie
zdobywał w szkole podstawowej w oparciu o Zalecenia Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie
ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe
życie (2008/C111/01) służyć ma zachowaniu przejrzystości i
jednocześnie spójności podstawy programowej w zakresie
poszczególnych etapów nauczania.
 edukacja wczesnoszkolna:

określa ją zestaw celów kształcenia i powiązanych z nimi ogólnych
zadań szkoły oraz wykaz wiadomości i umiejętności odpowiednio dla
ucznia kończącego klasę I i ucznia kończącego klasę III,

wyodrębnienie klasy I ma ułatwić zachowanie ciągłości procesu
edukacji zapoczątkowanego już w przedszkolu,

rozdzielenie zakresu wiadomości i umiejętności pozwala ponadto na
uwzględnienie możliwości rozwojowych ucznia klasy I, które różnią
się od tych posiadanych przez uczniów z klas starszych,

ów rozdział sprzyja tym samym właściwemu rozmieszczeniu treści
nauczania w ramach I etapu edukacyjnego,

edukacja wczesnoszkolna obejmuje trzyletni okres nauczania tzn., że
wiadomości i umiejętności zdobywane przez ucznia w klasie I będą
powtarzane, pogłębiane i rozszerzane w klasie II i III,

zakres wiadomości i umiejętności dla całego cyklu nauczania
uwzględnia pracę z uczniami o przeciętnych możliwościach,

warunkowo dopuszcza się rozszerzenie materiału nauczania,

wiadomości i umiejętności zdobyte w klasach I-III stanowią
fundament dla nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.
 podstawowe zadania szkoły:

realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku,

zachowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i
kształcących: uczeń-szkoła-dom rodzinny,

rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka,

kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki i
wzbudzanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata,

poszanowanie godności dziecka,

zapewnienie przyjaznych i bezpiecznych warunków do nauki i
zabawy, do działań indywidualnych i kooperacji, do rozwijania
autonomii i odpowiedzialności, do ekspresji plastycznej, muzycznej i
ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej,

wyposażenie dziecka w umiejętności potrzebne w różnych
sytuacjach szkolnych i w życiu pozaszkolnym,

zagwarantowanie dziecku dostępu do różnych źródeł informacji i
możliwości korzystania z nich,

sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do
aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
 język obcy w klasie I szkoły podstawowej:
W zakresie języka obcego uczeń kończący klasę I powinien:

rozumieć proste polecenia i właściwie na nie reagować,

nazywać obiekty w najbliższym otoczeniu,

recytować wierszyki i rymowanki, śpiewać piosenki z repertuaru
dziecięcego,

rozumieć sens opowiedzianych historyjek, gdy są wspierane
obrazkami, gestami, rekwizytami.
 język obcy w klasie III szkoły podstawowej:
W zakresie języka obcego uczeń kończący klasę III powinien:

być świadomym wielojęzyczności i wielokulturowości,

reagować werbalnie i niewerbalnie na proste polecenia nauczyciela,

rozumieć wypowiedzi ze słuchu tzn. rozróżniać znaczenie wyrazów o
podobnym brzmieniu, rozpoznawać i posługiwać się zwrotami
stosowanymi na co dzień, rozumieć ogólny sens krótkich opowiadań i
baśni przedstawianych także za pomocą obrazów i gestów, rozumieć
sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (audio/video),

czytać ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania,

zadawać pytania i udzielać odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów,

recytować wiersze, rymowanki i śpiewać piosenki,

nazywać obiekty z otoczenia i opisywać je,

brać udział w mini przedstawieniach teatralnych,

przepisywać wyrazy i zdania,

korzystać ze słowników obrazkowych, książeczek, multimediów,

współpracować z rówieśnikami w trakcie nauki.
 inne przedmioty w klasach I-III szkoły podstawowej:
W nowej podstawie programowej następuje wyraźna
gradacja przekazywanych treści nauczania oraz
kształtowanych umiejętności w kolejnych latach nauki.
Wzrost kompetencji małego ucznia w zakresie innych
przedmiotów ściśle powiązany jest ze wzrostem
kompetencji w zakresie języka obcego. Rozwój
intelektualny oraz fizyczny, zwiększający się zasób
wiedzy i doświadczeń życiowych czy w końcu przyrost
kompetencji społecznych oraz technicznych pozwalają
na stopniową reorganizację procesu nauczania języka
obcego.
Wypis zaleceń :
 zalecenie nr 1:
Dla zapewnienia ciągłości wychowania i kształcenia,
nauczyciele uczący w klasie I szkoły podstawowej powinni
znać podstawę programową wychowania przedszkolnego.
 zalecenie nr 2:
Należy zadbać o adaptację dzieci do warunków szkolnych,
w tym o ich poczucie bezpieczeństwa. Czas trwania okresu
adaptacyjnego określa nauczyciel, biorąc pod uwagę
potrzeby dzieci.
 zalecenie nr 3:
Sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części:
edukacyjnej (wyposażonej w tablicę, stoliki itp.) i
rekreacyjnej (odpowiednio do tego przystosowanej).
Zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne i
przedmioty potrzebne do zajęć (np. liczmany), sprzęt
audiowizualny, komputery z dostępem do Internetu, gry i
zabawki dydaktyczne, kąciki tematyczne (np. przyrody),
biblioteczkę itp. Uczeń powinien mieć możliwość
pozostawienia w szkole części swoich podręczników i
przyborów szkolnych.
 zalecenie nr 4:
Wskazane jest, aby edukacja w klasach I-III szkoły
podstawowej odbywała się w zespołach rówieśniczych
liczących nie więcej niż 26 osób.
 zalecenie nr 5:
Edukacja w klasach I-III szkoły podstawowej realizowana
jest w formie kształcenia zintegrowanego. Ze względu na
prawidłowości rozwoju umysłowego dzieci, treści nauczania
powinny narastać i rozszerzać się w układzie spiralnym, tzn.,
że w każdym następnym roku edukacji wiadomości i
umiejętności nabyte przez ucznia mają być powtarzane i
pogłębiane, a potem rozszerzane.
 zalecenie nr 6:
W klasach I-III szkoły podstawowej edukację dzieci powierza
się jednemu nauczycielowi. Prowadzenie zajęć z zakresu
edukacji muzycznej, plastycznej, wychowania fizycznego,
zajęć komputerowych i języka obcego nowożytnego można
powierzyć nauczycielom posiadającym odpowiednie
kwalifikacje. Zajęcia z zakresu edukacji zdrowotnej mogą być
realizowane z udziałem specjalisty z zakresu zdrowia
publicznego lub dietetyki, pielęgniarki lub higienistki
szkolnej.
 zalecenie nr 11:
Zajęcia komputerowe należy rozumieć dosłownie jako
zajęcia z komputerami, prowadzone w korelacji z
pozostałymi obszarami edukacji. Należy zadbać o to, aby
w Sali lekcyjnej było kilka kompletnych zestawów
komputerowych z oprogramowaniem odpowiednim do
wieku, możliwości i potrzeb uczniów. Komputery w klasach
I-III szkoły podstawowej są wykorzystywane jako
urządzenia, które wzbogacają proces nauczania i uczenia
się o teksty, rysunki i animacje tworzone przez uczniów,
kształtują ich aktywność (gry i zabawy), utrwalają
umiejętności (programy edukacyjne na płytach i w sieci),
rozwijają zainteresowania itp. Uczniom klas I-III należy
umożliwić korzystanie ze szkolnej pracowni komputerowej.
Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej
dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu.
 zalecenie nr 12:
Zalecane jest organizowanie dzieciom również
pozalekcyjnych form nauki języka obcego nowożytnego,
np. zajęć w szkolnym klubie, spotkań czytelniczych w
bibliotece, seansów filmowych w świetlicy szkolnej itp.
 zalecenie nr 17:
Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć
te uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci
odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba
stwarzać im warunki do prezentowania swych
osiągnięć, np. muzycznych, wokalnych, recytatorskich,
tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.
 zalecenie nr 18:
Odpowiednio do istniejących potrzeb szkoła organizuje:
 zajęcia opiekuńcze zapewniające dzieciom interesujące
spędzanie czasu, przyjazną atmosferę i
bezpieczeństwo,
 zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów
zdolnych oraz uczniów mających trudności w nauce.
3. Planowanie i organizacja nauczania języka
obcego dzieci w młodszym wieku szkolnym
a) Kompetencje nauczycieli
b) Zaplecze organizacyjno-dydaktyczne
c) Współpraca z rodzicami
(3a)
Kompetencje nauczycieli
Podstawy prawne:
 Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (z późn. zm.),
 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września
2004r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 2006r. w
sprawie standardów kształcenia nauczycieli w kolegiach nauczycielskich i
nauczycielskich kolegiach języków obcych (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września
2002r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli
niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu
kształcenia nauczycieli (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 sierpnia 2006r. w
sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności
uzyskania zezwolenia na pracę (z późn. zm.).
Do nauczania j. o. na pierwszym etapie
edukacyjnym uprawnia co najmniej ukończenie:
1) studiów magisterskich na kierunku pedagogika w zakresie
nadającym kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub klasach I-III
szkół podstawowych, lub
2) studiów wyższych zawodowych:
a) na kierunku pedagogika w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy
w przedszkolach lub klasach I-III szkół podstawowych, lub
b) w specjalności nadającej kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub
klasach I-III szkół podstawowych, albo
3) zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności nadającej kwalifikacje
do pracy w przedszkolach lub klasach I-III szkół podstawowych.
W każdym przypadku wymagane jest świadectwo znajomości danego
języka obcego w zakresie minimum podstawowym oraz ukończone
studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z zakresu
wczesnoszkolnego nauczania danego języka obcego.
Do nauczania j. o. na pierwszym etapie
edukacyjnym uprawnia także ukończenie:
1) studiów magisterskich na kierunku filologia w specjalności danego
języka obcego lub lingwistyka stosowana w zakresie danego języka
obcego, lub
2) studiów wyższych zawodowych:
a) na kierunku filologia w zakresie danego języka obcego, lub
b) w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w
zakresie danego języka obcego, lub
3) nauczycielskiego kolegium języków obcych w specjalności
odpowiadającej danemu językowi obcemu, albo
4) studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na dowolnym
kierunku (specjalności) i świadectwo państwowego nauczycielskiego
egzaminu z danego języka obcego stopnia II lub świadectwo
znajomości danego języka obcego w zakresie zaawansowanym lub
biegłym, lub
5) zakładu kształcenia nauczycieli w dowolnej specjalności oraz:
a) świadectwo państwowego nauczycielskiego egzaminu z danego
języka obcego stopnia I lub II, lub
b) świadectwo znajomości danego języka obcego w zakresie co
najmniej zaawansowanym, lub
6) świadectwo dojrzałości i świadectwo państwowego nauczycielskiego
egzaminu z danego języka obcego stopnia I lub II.
W każdym z ww. przypadków wymagane jest przygotowanie
pedagogiczne lub kwalifikacje w zakresie prowadzenia zajęć z dziećmi
w młodszym wieku szkolnym. Świadczy o nim dyplom lub inny
dokument wydany przez szkołę wyższą czy zakład kształcenia
nauczycieli, lub świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu
kwalifikacyjnego.
Cechy osobowościowe nauczyciela:
 pozytywne nastawienie do dzieci i swojej
pracy,
 wysoka kultura osobista,
 umiejętność radzenia sobie ze stresem,
 cierpliwość,
 wyrozumiałość
 zdolność empatii,
 opiekuńczość,
 pogodne usposobienie,
 poczucie humoru,
 postawa twórcza,
 postawa energiczna.
Kompetencje nauczyciela:
 merytoryczne,
 dydaktyczno - metodyczne,
 psychologiczno - pedagogiczne,
 komunikacyjne,
 w zakresie planowania i projektowania,
 diagnostyczne,
 w zakresie kontroli i oceny osiągnięć uczniów,
 medialne i techniczne,
 krajo- i kulturoznawcze (kompetencja międzykulturowa),
 moralne i wychowawcze,
 autoedukacyjne,
 innowacyjno-kreatywne.
Kompetencje – wybór
Kompetencje merytoryczne:
 dobre przygotowanie językowe mające zastosowanie w
typowych sytuacjach dnia codziennego oraz w
rytuałach klasowych,
 bardzo dobra fonetyka,
 zorientowanie w aktualnych publikacjach dotyczących
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych,
 gruntowna wiedza na temat predyspozycji dzieci do
nauki języków obcych i dziecięcych stylów uczenia się.
Kompetencje dydaktyczno-metodyczne:
Nauczyciel posiada wiedzę o metodach i zasadach realizacji
procesu kształcenia mających zastosowanie we
wczesnoszkolnym nauczaniu języków obcych.
Potrafi:
 planować,
 organizować,
 definiować cele edukacyjne i wychowawcze,
 dobierać odpowiednio materiały, techniki i metody,
 dokonywać oceny, adaptacji i ewaluacji materiałów,
 motywować uczniów.
Kompetencje dydaktyczno-metodyczne:
 Nauczyciel posiada ponadto:
 znajomość różnorodnych tekstów: bajek, historyjek,
wierszyków, piosenek, rymowanek itp.,
 i umiejętność ich dydaktyzacji,
 umiejętność opowiadania historyjek i bajek z
zastosowaniem prostego słownictwa, odpowiedniej
intonacji, mimiki, gestów.
Kompetencje krajo- i kulturoznawcze:
Nauczyciel posiada gruntowną wiedzę na temat
realiów społeczno-kulturowych tj. norm, zwyczajów
i wartości kultury obszaru języka będącego
przedmiotem nauczania.
Kompetencja międzykulturowa:
Nauczyciel uwrażliwia dzieci na postrzeganie inności
kulturowej i interpretowanie reprezentowanych przez
nią znaczeń, wartości, symboli.
Inicjuje ponadto u dzieci postawy
otwartości, szacunku, zrozumienia,
tolerancji i akceptacji dla innych
kultur. Dba przy tym o ochronę
kulturowej i narodowej tożsamości
uczniów.
(3b)
Zaplecze organizacyjno-dydaktyczne
Klasopracownia przystosowana do możliwości i potrzeb
psychofizycznych małych uczniów
Część edukacyjna:
- tablica,
- ustawienie stołów:
w podkowę,
grupy stolików,
- sprzęt audio, video, komputery,
- elementy realioznawcze,
- ekspozycja prac uczniów.
Klasopracownia przystosowana do możliwości i potrzeb
psychofizycznych małych uczniów
Część rekreacyjna:
- kącik czytelniczy, książeczki w języku obcym,
- wykładzina, poduszki do siedzenia,
- zabawki, rekwizyty, gry, kartki, kredki,
przybory plastyczne,
- instrumenty,
- miejsce na przechowywanie prac i części
podręczników uczniów
Do dyskusji…
(3c)
Współpraca z rodzicami
Prawa i obowiązki rodziców w oświacie
– podstawy prawne:
Polskie akty normatywne:
 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r.,
 Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (z późn. zm.),
 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2000r.
w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela,
trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania
zespołu oceniającego (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w
sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych
szkół (z późn. zm.),
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r. w
sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Prawa i obowiązki rodziców w oświacie
– podstawy prawne:
Akty normatywne i dokumenty o zasięgu międzynarodowym:
 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w Paryżu przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia
1948 roku,
 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
przyjęta przez Radę Europy w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku,
 Deklaracja Praw Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1959 roku,
 Uchwała Parlamentu Europejskiego o Wolności Wychowania we
Wspólnocie Europejskiej z dnia 14 marca 1984 roku,
 Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 roku,
 Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców ogłoszona i przyjęta
przez Europejskie Stowarzyszenie Rodziców (European Parents
Association) w Brukseli w grudniu 1992 roku.
 Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców
ogłoszona i przyjęta przez Europejskie
Stowarzyszenie Rodziców (European Parents
Association) w Brukseli w grudniu 1992 roku.
Punkt 1:
„Rodzice mają prawo do wychowywania swoich
dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych,
bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy,
narodowości, wyznania, płci oraz pozycji społecznej.
Rodzina ma obowiązek wychowywać swe dzieci w
duchu odpowiedzialności za siebie i za cały ludzki
świat.”
Punkt 2:
„Rodzice mają prawo do uznania ich prymatu jako
"pierwszych nauczycieli" swoich dzieci. Rodzice
mają obowiązek wychowywać swe dzieci w sposób
odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich.”
Punkt 3:
„Rodzice mają prawo do pełnego dostępu do
formalnego systemu edukacji dla swoich dzieci, z
uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości i osiągnięć.
Rodzice mają obowiązek zaangażowania się jako
partnerzy w nauczanie ich dzieci w szkole.”
Punkt 4:
„Rodzice mają prawo dostępu do wszelkich informacji o
instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich
dzieci. Rodzice mają obowiązek przekazywania wszelkich
informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci,
informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych
(tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych.”
Punkt 5:
„Rodzice mają prawo wyboru takiej drogi edukacji dla
swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i
wartościom uważanym za najważniejsze dla rozwoju ich
dzieci. Rodzice mają obowiązek dokonania świadomego
wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny
zmierzać.”
Punkt 6:
„Rodzice mają prawo do domagania się od formalnego
systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły określoną
wiedzę duchową i kulturową. Rodzice mają obowiązek
wychowywać swoje dzieci w poszanowaniu i
akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań.”
Punkt 7:
„Rodzice mają prawo wpływać na politykę oświatową
realizowaną w szkołach ich dzieci. Rodzice mają
obowiązek osobiście włączać się w życie szkół ich dzieci
i stanowić istotną część społeczności lokalnej.”
Punkt 8:
„Rodzice i ich stowarzyszenia mają prawo do
wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z
władzami odpowiedzialnymi za edukację na
wszystkich szczeblach zarządzania oświatą. Rodzice
mają obowiązek tworzyć demokratyczne,
reprezentatywne organizacje na wszystkich
poziomach. Organizacje te będą reprezentowały
rodziców i ich interesy.”
Punkt 9:
„Rodzice mają prawo do pomocy materialnej ze strony
władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery
finansowe, które mogłyby utrudniać dostęp ich dzieci
do edukacji. Rodzice mają obowiązek poświęcać swój
czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak aby
wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie
określonych celów nauczania.”
Punkt 10:
„Rodzice mają prawo żądać od odpowiedzialnych władz
publicznych wysokiej jakości usług edukacyjnych.
Rodzice mają obowiązek poznać siebie nawzajem,
współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności
"pierwszych nauczycieli" i partnerów w kontaktach szkoładom.”
 Jak przeciwdziałać rozczarowaniu rodziców?
 położyć nacisk na współpracę i niezakłócony przepływ
informacji pomiędzy nauczycielem-szkołą a uczniem i
jego rodzicami (we wszystkich możliwych
konfiguracjach),
 przedstawić uwarunkowania i specyfikę nauczania języka
obcego w klasach I-III,
 angażować rodziców w pomoc w nauce języka obcego
przez ich dzieci,
 umożliwić rodzicom udział w zajęciach otwartych.
 Pierwsze spotkanie i list do rodziców:
 przywitanie rodziców,
 autoprezentacja nauczyciela,
 zapoznanie rodziców z możliwościami, jakie daje dobrze
wyposażona klasopracownia,
 krótkie omówienie założeń politycznych Rady Europy w kontekście
wielojęzyczności oraz wielo- i międzykulturowości,
 odniesienie się do założeń podstawy programowej dla etapu
kształcenia zintegrowanego, w tym do zmian, jakich dokonano w
podstawie w zakresie nauczania języka obcego nowożytnego,
 dokonanie krótkiej charakterystyki ucznia w młodszym wieku
szkolnym w kontekście jego możliwości oraz ograniczeń w zakresie
uczenia się/nauczania go języka obcego,
 omówienie specyfiki wczesnoszkolnego nauczania języka obcego z
wyjaśnieniem przyczyn i celowości wykorzystania określonych
technik i metod nauczania,
 wskazanie na możliwe wyniki/osiągnięcia dzieci w zakresie
uczenia się języka obcego i stanowcze „ostudzenie” związanych
z tym nadto wygórowanych oczekiwań i ambicji rodziców,
 przedstawienie programu nauczania oraz podręcznika do nauki
języka obcego, z których nauczyciel i uczniowie będą korzystać,
 omówienie korzyści płynących z pracy z portfolio językowym dla
uczniów w wieku 7-10 lat i zaproponowanie wykorzystania tego
narzędzia,
 wskazanie na możliwość przygotowania uczniów do ich
pierwszego egzaminu językowego, a więc do uzyskania
certyfikatu na poziomie biegłości językowej A1 według ESOKJ
(np. do egzaminu Fit in Deutsch 1, w przypadku języka
niemieckiego),
 podkreślenie znaczącej roli, jaką mogą odegrać rodzice
szczególnie w zakresie podnoszenia motywacji dziecka do
uczenia się języka obcego,
 zwrócenie uwagi na postawy i zachowania rodziców, które
należy wyeliminować lub ograniczyć, aby nie obniżać
samooceny dziecka, a tym samym jego motywacji,
 omówienie ustawowych praw i obowiązków rodziców w
kontekście formalnej edukacji (w tym językowej) ich dziecka,
 zaproponowanie i omówienie fakultatywnych możliwości
uczenia się bądź nauczania języka obcego dzieci,
 przedstawienie harmonogramu kolejnych spotkań z rodzicami i
ewentualne określenie ich tematyki/zakresu,
 przeznaczenie czasu na pytania rodziców oraz na odpowiedzi
nauczyciela,
 pożegnanie się.
4. Koncepcja imersji/CLIL
Cechy:
- język obcy nie jest sam w sobie celem nauczania,
- język obcy jest środkiem, służącym do nauczania
innych przedmiotów.
Imersja całkowita:
Możliwa jest w prywatnych szkołach podstawowych,
gdzie językiem wykładowym jest np. język
niemiecki, angielski czy francuski.
Imersja częściowa:
Koncepcja imersji częściowej jest realizowana w
klasach I-III w szkołach podstawowych wtedy,
gdy następuje implementacja elementów języka
obcego do funkcjonującego już zintegrowanego
programu nauczania. Nauczycielem prowadzącym
jest wychowawca klasy - nauczyciel kształcenia
zintegrowanego.
Zalety stosowania częściowej imersji
w kształceniu zintegrowanym:
- integralna część zajęć szkolnych,
- integracja wszystkich treści przekazywanych
uczniowi w procesie nauczania,
- idea przekazywania dzieciom całościowego obrazu
świata,
- zbudowanie podstaw do dalszego kształcenia
językowego,
- kształtowanie zachowań i postaw prospołecznych,
- stopniowe rozwijanie wielokulturowej
(wielojęzycznej) świadomości uczniów.
CLIL – Content and Language Integrated Learning:
Nazywane także:
- zintegrowanym kształceniem przedmiotowo-językowym
- kształceniem dwu- lub trójjęzycznym
- nauczaniem przedmiotu w języku docelowym
Definicja:
Zintegrowane kształcenie przedmiotowojęzykowe (CLIL) to nauczanie różnych przedmiotów
objętych programem nauczania za pomocą co najmniej
dwóch języków. Pierwszy jest zazwyczaj językiem
urzędowym kraju, w którym odbywa się nauczanie.
Drugi język to język obcy lub język regionalny/język
mniejszości narodowej.
Cechy:
CLIL, podobnie jak inne formy kształcenia
dwujęzycznego czy też nauczanie przez zanurzenie
(immersję) mają cechy wspólne. Przede wszystkim
umożliwiają zintensyfikowaną naukę języków bez
konieczności przeznaczania na to dodatkowego
czasu w planie zajęć. Ponadto każdą z tych form
nauczania realizuje się według zbliżonych zasad
metodycznych.
Cele edukacyjno-wychowawcze:
 umożliwienie uczniom zdobycia wiedzy stricte
przedmiotowej,
 rozwój kompetencji w języku obcym nie będącym
przedmiotem nauczania,
 przygotowanie do studiów na zagranicznej uczelni,
 przygotowanie do życia w społeczeństwie wielu
języków i kultur,
 zapewnienie lepszych perspektyw na rynku pracy,
 kształtowanie postaw tolerancji i akceptacji dla
innych kultur.
Teoria a rzeczywistość:
Choć idea CLIL nie jest ideą nową i w krajach
europejskich propagowana jest już od dziesięcioleci, to
jednak w szkolnictwie podstawowym realizowana jest
w sposób marginalny. Stosunkowo dużą popularnością
cieszy się ona głównie w krajach mających kilka
języków urzędowych. Kraje jednojęzyczne rozwiązanie
to wprowadzają na etapie szkół gimnazjalnych bądź w
szkolnictwie średnim. Jeśli CLIL występuje w tych
krajach w szkolnictwie podstawowym, to najczęściej
odnosi się do nauczania w językach regionalnych lub
mniejszości narodowych.
w Polsce:
Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w Polsce
realizowane jest w dwóch wariantach:
 w języku regionalnym lub mniejszości narodowej (kaszubskim,
łemkowskim, białoruskim, litewskim, niemieckim, słowackim,
ukraińskim, romskim) w szkolnictwie podstawowym oraz średnim,
 lub w języku obcym (francuskim, hiszpańskim, niemieckim,
angielskim, włoskim) w szkolnictwie średnim.
Wyjątki stanowią płatne szkoły prywatne.
Nauczyciele a CLIL:
Nauczyciele prowadzący zintegrowane kształcenie
przedmiotowo-językowe posiadają zazwyczaj pełne
kwalifikacje wymagane na jednym lub kilku
poziomach, na których nauczają. Zazwyczaj
specjalizują się w zakresie jednego lub kilku
przedmiotów lub mają dwie specjalności:
przedmiot językowy i przedmiot pozajęzykowy.
Nauczyciele a CLIL:
Zaleca się, aby nauczyciel:
 był rodzimym użytkownikiem języka, którym naucza,
 odbył studia w tym języku,
 ukończył stosowny kurs doskonalenia zawodowego,
 posiadał certyfikat znajomości języka urzędowego kraju,
w którym jest zatrudniony jako nauczyciel.
Bariery w realizowaniu CLIL:
CLIL prowadzony w docelowych językach obcych stawia
przed organizatorami znacząco większe wymagania niż
nauczanie języków w formie tradycyjnej.
Główne bariery utrudniające powszechne
wdrożenie CLIL:
 restrykcyjne przepisy prawne,
 niedobór odpowiednio wykwalifikowanych nauczycieli,
 brak odpowiednich materiałów dydaktycznych,
 wysokie koszty organizacyjne.
5. Specyfika nauczania języka obcego
w systemie kształcenia
zintegrowanego
a)
Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka
obcego w okresie wczesnoszkolnym?
b)
Metodyka nauczania języka obcego w kształceniu
wczesnoszkolnym
(5a)
Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka
obcego w okresie wczesnoszkolnym?
 Argumenty fizjologiczne:
 plastyczność mózgu,
 plastyczność aparatu słuchowego,
 plastyczność aparatu artykulacyjnego.
 Argumenty psychologiczne:
 otwartość dziecka w stosunku do nowego języka,
 pozytywne nastawienie do uczenia się,
 gotowość do naśladowania,
 brak lęku przed popełnianiem błędów,
 chęć eksperymentowania,
 pozytywny wpływ na rozwój sprawności
intelektualnych.
 Argumenty pedagogiczne:
 rozwijanie kompetencji językowej i kulturowej,
 rozbudzanie szacunku i zrozumienia dla inności
językowo-kulturowej,
 rozwój języka ojczystego oraz świadomości
językowej u dzieci ze środowisk, w których poziom
rozwoju językowego jest niski.
 Argumenty społeczne, ekonomiczne,
polityczne:
 przygotowanie do międzykulturowej (ponad
granicami) wymiany i komunikacji,
 przygotowanie do międzynarodowej współpracy
naukowej i gospodarczej,
 przygotowanie do wymiany kulturalnej i artystycznej,
 przygotowanie do lepszego startu zawodowego na
europejskim/światowym rynku pracy,
 umożliwienie wprowadzenia drugiego i trzeciego
języka obcego na kolejnych szczeblach edukacji.
(5b)
Metodyka nauczania języka obcego w
kształceniu wczesnoszkolnym
 Katalog metod stosowanych w kształceniu
zintegrowanym:
 metody podająco-ilustracyjne – stwarzają uczniom możliwość
zdobywania wiedzy już opracowanej,
 metody badawcze – skierowane są na procesy poszerzania
wiedzy podczas rozwiązywania problemów zarówno
teoretycznych, jak i praktycznych,
 metody praktyczne – kształtują użytkowe umiejętności zarówno
w kontekście funkcjonowania jednostki, jak również współżycia
społecznego,
 metody eksponujące – dotyczą sfery uczuciowej, przede
wszystkim zaś umiejętności wyrażania własnego stosunku do
różnych zjawisk znajdujących źródło tak w najbliższym, jak i
dalszym, dotychczas nieznanym otoczeniu dziecka; co więcej
usprawniają procesy wartościowania oraz oceniania tych
zjawisk, a ponadto w pewnym zakresie kształtują też późniejsze
zachowania i postawy ucznia.

Przykłady metod stosowanych we wczesnoszkolnym
nauczaniu języka obcego:

metoda naturalna:
– osłuchiwanie dziecka z wypowiedziami obcojęzycznymi,
– wypowiedzi powinny być naturalne bądź zbliżone do takich, interesujące dla
dziecka,
– nie przymuszanie ucznia do mówienia,
– w pierwszej fazie nauczania rezygnacja z poprawiania błędów.

metoda bezpośrednia:
– rozwijanie sprawności mówienia poprzez konwersację,
– rezygnacja z poprawiania błędów.

metoda reagowania całym ciałem (TPR):
– wykorzystanie ruchu fizycznego,
– ruch powiązany z treścią przekazywaną przez nauczyciela,
– polecenia, którym towarzyszy ruch fizyczny,
– metoda służy przyswajaniu struktur gramatycznych i zasobów
słownikowych.
 Techniki nauczania stosowane najczęściej:
 (dydaktyzowane) gry i zabawy, piosenki,
 praca z tekstem narracyjnym,
 praca z pacynką,
 prace plastyczne,
 stacje,
 drama,
 eksperyment,
 metoda projektu,
 symulacje,
 wykorzystanie gier i programów multimedialnych
 ….
 Zasada poglądowości nauczania:
 bezpośrednie poznanie rzeczywistości oparte na
obserwacji,
 słowo nie powinno zastępować rzeczywistości,
 korzystanie z rekwizytów, ilustracji, kart obrazkowych,
techniki video itp.
 Zasada przystępności w nauczaniu:
 dobór metod, technik i materiału nauczania dostosowany
do psychofizycznego rozwoju uczniów i ich możliwości
percepcyjnych,
 stopniowalność trudności,
 rozpoczynanie od słownictwa bliskiego dzieciom,
 stosowanie pracy z pacynką będącą pośrednikiem
językowym i kulturowym oraz mediatorem.
 Zasada trwałości w nauczaniu:

program szkolny oferuje 2 x 45 min.,

zmiana aktywności co 5-7 minut pozwala utrzymać uwagę uczniów na osobie
prowadzącego,

przeplatanie ćwiczeń wymagających aktywności fizycznej z ćwiczeniami
wymagającymi skupienia,

nie na każdej lekcji wprowadzany jest nowy materiał,

tempo dostosowane do możliwości uczniów,

powtarzanie (warto angażować rodziców, gdyż dzieci najwięcej zapominają w
pierwszych dwóch dniach po prezentacji materiału),

w pracy z nowym materiałem wprowadza się maksymalnie 5-9 nowych
elementów,

stopień trudności tekstów narracyjnych nieco wyższy od umiejętności
uczniów,

proste polecenia stosowane w klasie formułowane są w języku obcym,

rytuały klasowe,

przy nowych treściach dopuszcza się tłumaczenie na język polski.
 Zalecenia metodyczne:




stworzenie atmosfery bezpieczeństwa,
chwalenie uczniów,
nauczanie przez zabawę,
uwzględnianie wszystkich zmysłów uczniów,

prawo dzieci do ciszy,

pierwszeństwo słuchania przed mówieniem,

pierwszeństwo rozwijania sprawności rozumienia ze słuchu i mówienia
przed czytaniem i pisaniem,
stosowanie języka obcego i komunikacji niewerbalnej,





pielęgnowanie rytuałów klasowych,
stosowanie różnorodnych ćwiczeń na każdej lekcji,
stosowanie dłuższych tekstów narracyjnych,
dbałość o wystrój klasopracowni tak, aby odzwierciedlał zagadnienia
omawiane na lekcji,

dbałość o każdorazowe przygotowanie nauczyciela do lekcji.
6. Ocenianie we wczesnoszkolnym
nauczaniu języków obcych
Podstawy prawne:
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30.04.2007r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i
słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów w szkołach publicznych (z późn. zm.).
Poprawne ocenianie:
 powinno informować ucznia o tym, co już potrafi,
nad czym musi jeszcze popracować i jak blisko jest
osiągnięcia wyznaczonego celu nauczania,
 powinno uwzględniać możliwości poszczególnych
uczniów zgodnie z ich indywidualnym rozwojem,
 powinno uwzględniać postępy ucznia,
 powinno aktywizować ucznia do działania,
 powinno motywować do dalszej nauki,
 nie powinno etykietować uczniów,
 nie powinno pełnić funkcji nagrody/kary.
 Ocenianie czterech sprawności językowych:




rozumienie ze słuchu,
mówienie,
rozumienie tekstu czytanego,
pisanie.
 Ocenianie pracy na lekcji
 Rozumienie ze słuchu - przykłady:
Uczeń potrafi:
dopasować obrazek do usłyszanego tekstu,
ułożyć obrazki zgodnie z treścią wysłuchanego tekstu,
pokolorować obrazek zgodnie z usłyszanym tekstem,
określić, który obrazek nie pasuje do wysłuchanego
tekstu,
 ….




 Mówienie - przykłady:
Uczeń potrafi:
 nazwać przedmioty z najbliższego otoczenia,
 stosować wyuczone zwroty (dzień dobry, jak się
masz?...),
 zaśpiewać wyuczone piosenki ,
 recytować wierszyki i rymowanki,
 odegrać swoją rolę w mini-dialogu,
 ... .
 Rozumienie tekstu czytanego - przykłady:
Uczeń potrafi:






odczytać wybrane słówka,
dobrać tekst do obrazka,
dopasować „dymki” do osób,
znaleźć nie pasujące do tekstu obrazki,
sporządzić rysunek zgodnie z tekstem,
... .
 Pisanie - przykłady:
Uczeń potrafi:
 wstawić do wyrazów brakujące litery,
 przepisywać wyrazy i krótkie zdania,
 uzupełnić zdania brakującymi wyrazami,
 rozwiązywać krzyżówki obrazkowe,
 ... .
 Etapy oceniania:
 Etap I - obserwacja:
 pamiętnik nauczyciela,
 arkusz obserwacji dla nauczyciela,
 arkusz oceny dla ucznia
(co mi się podoba, czego się nauczyłem?).
 Etap II
Portfolio - droga do samooceny:
 paszport językowy,
 biografia językowa,
 dossier.
 Etap III:
 zespołowe prace projektowe
 Etap IV:
 konferencja – otwarta rozmowa uczniów w języku
polskim na temat uczenia się języka obcego,
trudności z tym związanych, oczekiwań
 Etap V:
 międzynarodowe egzaminy