Transcript Slajd 1
WCZESNOSZKOLNE NAUCZANIE JĘZYKÓW OBCYCH
– ZARYS PROBLEMATYKI
Oprac. dr Anna Jaroszewska
Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego
PLAN WYKŁADU:
1. Cele nauczania języków obcych według zaleceń
Rady Europy
2. Wczesnoszkolne nauczanie języków obcych w
Polsce
– podstawy prawne
3. Planowanie i organizacja nauczania języka obcego
dzieci w młodszym wieku szkolnym
4. Koncepcja imersji/CLIL
5. Specyfika nauczania języka obcego w systemie
kształcenia zintegrowanego
6. Ocenianie we wczesnoszkolnym nauczaniu języka
obcego
1. Cele nauczania języków obcych według
zaleceń Rady Europy
a) Ważniejsze dokumenty Komisji Europejskiej z
zakresu polityki językowej UE
b) Lista celów/działań
c) Najważniejsze problemy dotyczące
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych
d) Główne postulaty dotyczące wczesnoszkolnego
nauczania języków obcych
(1a)
Ważniejsze dokumenty Komisji Europejskiej
z zakresu polityki językowej UE:
Rok
Nazwa skrócona dokumentu
2008
„Wielojęzyczność: atut dla Europy i wspólne zobowiązanie”
„Konkluzje Rady z dnia 22 maja 2008 r. w sprawie wielojęzyczności”
2007
„Grupa Wysokiego Szczebla ds. Wielojęzyczności – Sprawozdanie końcowe”
„Ramy europejskiego badania na temat kompetencji językowych”
2006
„Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kluczowych kompetencji w
uczeniu się przez całe życie”
2005
„Nowa strategia ramowa w sprawie wielojęzyczności”
„Europejski wskaźnik kompetencji językowych”
2003
„Wspieranie nauki języków obcych i różnorodności językowej: Plan działania
2004−2006”
„Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego zawierające skierowane do Komisji zalecenia w
sprawie europejskich języków regionalnych i rzadziej używanych − języków mniejszości
w UE − w kontekście rozszerzenia i różnorodności kulturowej”
2002
„Edukacja w Europie: różne systemy kształcenia i szkolenia - wspólne cele do roku 2010.
Program prac dotyczący przyszłych celów systemów edukacji”
„Rezolucja Rady z dnia 14 lutego 2002 r. w sprawie wspierania różnorodności językowej i
nauki języków obcych w ramach realizacji celów Europejskiego Roku Języków 2001”
2001
„Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 grudnia 2001 r., zalecająca środki
wspierające różnorodność językową i naukę języków obcych”
2000
„Decyzja nr 1934/2000/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. w
sprawie Europejskiego Roku Języków 2001”
1995
„Biała księga w sprawie edukacji i szkolenia: Nauczanie i uczenie się − w kierunku
społeczeństwa nauki”
(1b)
Lista celów/działań:
pogłębianie wzajemnego zrozumienia między
obywatelami Europy,
poszanowanie różnorodności kultur i sposobów życia,
ochrona różnorodności językowej i kulturowej,
rozwój wielojęzyczności jako efektu uczenia się
trwającego całe życie,
zachęcanie do nauki języków obcych i promowania
różnorodności językowej w społeczeństwie;
nauczanie co najmniej dwóch języków obcych
począwszy od bardzo młodego wieku,
akcentowanie potrzeby indywidualnego rozwoju osoby
uczącej się języków obcych,
propagowanie rozwoju umiejętności samodzielnego
uczenia się języków obcych,
dążenie do stworzenia przejrzystych i spójnych
programów nauczania języków obcych,
poprawa systemu kształcenia nauczycieli,
wspieranie koncepcji zintegrowanego nauczania
przedmiotowo-językowego (CLIL),
jasne określenie kompetencji i kwalifikacji językowych
w celu zapewnienia mobilności społeczeństwa,
promowanie wielojęzycznej gospodarki,
publikowanie badań nad najlepszymi praktykami w
zakresie wczesnej edukacji językowej,
zapewnienie dostępu obywatelom do prawodawstwa,
procedur oraz informacji dotyczących Unii Europejskiej
w ich własnym języku.
(1c)
Najważniejsze problemy dotyczące
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych:
ograniczanie się do nauczania lingua franca,
brak spójności programowej pomiędzy
poszczególnymi etapami kształcenia,
nieuwzględnianie wiedzy uczniów,
niedobór właściwie wykształconych nauczycieli,
ekonomiczna recesja.
(1d)
Główne postulaty dotyczące wczesnoszkolnego
nauczania języków obcych:
przygotowanie instrumentów pomiarowych służących
ocenianiu wiedzy/umiejętności, z którą uczniowie
rozpoczynają szkolną edukację,
opracowanie i wdrożenie linearnej koncepcji nauczania
języków obcych obejmującej okres od wczesnego
dzieciństwa do zakończenia obowiązku szkolnego,
opracowanie materiałów dydaktycznych,
uwzględnianie kontekstu międzynarodowego oraz
międzykulturowego,
wspieranie działań edukacyjnych multimediami,
realistyczne oczekiwania.
2. Wczesnoszkolne nauczanie języków
obcych w Polsce – podstawy prawne
a) Wprowadzenie obowiązkowego nauczania
języka obcego nowożytnego od klasy I
b) Nowa podstawa programowa
(2a)
Wprowadzenie obowiązkowego nauczania języka
obcego nowożytnego od klasy I:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23
sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
główne założenia znowelizowanej podstawy programowej
pozostają niezmienne:
Działalność edukacyjna szkoły nadal jest określona przez szkolny
zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz
program profilaktyki, które powinny tworzyć spójną całość. Ich
przygotowanie i realizacja są zadaniem tak szkoły jako instytucji, jak
i każdego nauczyciela.
Kształcenie w klasach I-III szkoły podstawowej ma być łagodnym
przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji w systemie
szkolnym. Zachowuje ono charakter zintegrowany. Zajęcia
edukacyjne prowadzi nauczyciel bądź nauczyciele według ustalonego
przez siebie planu, dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności
uczniów. Zajęcia powinny uwzględniać ciągłość nauczania i
doskonalenia podstawowych umiejętności.
novum w znowelizowanej podstawie programowej jest
przeniesienie obowiązku nauczania języka obcego w
szkole podstawowej z klasy IV do I od roku szkolnego
2008/2009,
w kształceniu zintegrowanym wskazane jest takie zorganizowanie
procesu dydaktyczno - wychowawczego, aby w każdym tygodniu
wystąpiły zajęcia z języka obcego nowożytnego, których łączny
tygodniowy wymiar powinien wynosić 2 godziny,
nauka języka obcego powinna rozpoczynać się od stopniowego
rozwijania umiejętności rozumienia ze słuchu i reagowania na język
gestem lub słowem. W dalszej kolejności powinny być rozwijane
sprawność mówienia przez powtarzanie pojedynczych zdań i
zwrotów. Elementy czytania, a następnie pisania, wprowadzane
winny być jako ostatni etap na poziomie wyrazu i zdania,
zajęcia z języka obcego powinny zawierać treści nauczania
obejmujące podstawowe słownictwo odnoszące się do zakresów
tematycznych realizowanych w kształceniu zintegrowanym.
(2b)
Nowa podstawa programowa:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół.
konsekwencje prawne:
zgodnie z § 4. 1. nową podstawę programową w klasach I szkoły
podstawowej stosuje się od roku szkolnego 2009/2010,
zgodnie z § 4. 2. w pozostałych klasach szkoły podstawowej, do
zakończenia cyklu kształcenia stosuje się dotychczas obowiązującą
podstawę programową,
zgodnie z § 4. 3. dopuszcza się, aby w latach 2009/2010 – 2013/2014
za zgodą dyrektora szkoły i po uzyskaniu pozytywnej opinii rady
pedagogicznej, także w klasach IV-VI szkoły podstawowej stosować
nową podstawę programową dla takich przedmiotów, jak: język obcy
nowożytny, wychowanie fizyczne i etyka,
wraz z uprawomocnieniem się nowej podstawy programowej traci
moc Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26
lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458, z późn. zm.).
główne założenia nowej podstawy programowej:
kształcenie ogólne w szkole podstawowej uznano za fundament
wykształcenia. Zasadniczym zadaniem szkoły jest łagodne
wprowadzenie uczniów w świat wiedzy, przy jednoczesnym
zachowaniu dbałości o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny,
emocjonalny, społeczny oraz fizyczny,
zdefiniowanie zakresu wiadomości i umiejętności, które uczeń będzie
zdobywał w szkole podstawowej w oparciu o Zalecenia Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie
ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe
życie (2008/C111/01) służyć ma zachowaniu przejrzystości i
jednocześnie spójności podstawy programowej w zakresie
poszczególnych etapów nauczania.
edukacja wczesnoszkolna:
określa ją zestaw celów kształcenia i powiązanych z nimi ogólnych
zadań szkoły oraz wykaz wiadomości i umiejętności odpowiednio dla
ucznia kończącego klasę I i ucznia kończącego klasę III,
wyodrębnienie klasy I ma ułatwić zachowanie ciągłości procesu
edukacji zapoczątkowanego już w przedszkolu,
rozdzielenie zakresu wiadomości i umiejętności pozwala ponadto na
uwzględnienie możliwości rozwojowych ucznia klasy I, które różnią
się od tych posiadanych przez uczniów z klas starszych,
ów rozdział sprzyja tym samym właściwemu rozmieszczeniu treści
nauczania w ramach I etapu edukacyjnego,
edukacja wczesnoszkolna obejmuje trzyletni okres nauczania tzn., że
wiadomości i umiejętności zdobywane przez ucznia w klasie I będą
powtarzane, pogłębiane i rozszerzane w klasie II i III,
zakres wiadomości i umiejętności dla całego cyklu nauczania
uwzględnia pracę z uczniami o przeciętnych możliwościach,
warunkowo dopuszcza się rozszerzenie materiału nauczania,
wiadomości i umiejętności zdobyte w klasach I-III stanowią
fundament dla nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.
podstawowe zadania szkoły:
realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku,
zachowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i
kształcących: uczeń-szkoła-dom rodzinny,
rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka,
kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki i
wzbudzanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata,
poszanowanie godności dziecka,
zapewnienie przyjaznych i bezpiecznych warunków do nauki i
zabawy, do działań indywidualnych i kooperacji, do rozwijania
autonomii i odpowiedzialności, do ekspresji plastycznej, muzycznej i
ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej,
wyposażenie dziecka w umiejętności potrzebne w różnych
sytuacjach szkolnych i w życiu pozaszkolnym,
zagwarantowanie dziecku dostępu do różnych źródeł informacji i
możliwości korzystania z nich,
sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do
aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
język obcy w klasie I szkoły podstawowej:
W zakresie języka obcego uczeń kończący klasę I powinien:
rozumieć proste polecenia i właściwie na nie reagować,
nazywać obiekty w najbliższym otoczeniu,
recytować wierszyki i rymowanki, śpiewać piosenki z repertuaru
dziecięcego,
rozumieć sens opowiedzianych historyjek, gdy są wspierane
obrazkami, gestami, rekwizytami.
język obcy w klasie III szkoły podstawowej:
W zakresie języka obcego uczeń kończący klasę III powinien:
być świadomym wielojęzyczności i wielokulturowości,
reagować werbalnie i niewerbalnie na proste polecenia nauczyciela,
rozumieć wypowiedzi ze słuchu tzn. rozróżniać znaczenie wyrazów o
podobnym brzmieniu, rozpoznawać i posługiwać się zwrotami
stosowanymi na co dzień, rozumieć ogólny sens krótkich opowiadań i
baśni przedstawianych także za pomocą obrazów i gestów, rozumieć
sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (audio/video),
czytać ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania,
zadawać pytania i udzielać odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów,
recytować wiersze, rymowanki i śpiewać piosenki,
nazywać obiekty z otoczenia i opisywać je,
brać udział w mini przedstawieniach teatralnych,
przepisywać wyrazy i zdania,
korzystać ze słowników obrazkowych, książeczek, multimediów,
współpracować z rówieśnikami w trakcie nauki.
inne przedmioty w klasach I-III szkoły podstawowej:
W nowej podstawie programowej następuje wyraźna
gradacja przekazywanych treści nauczania oraz
kształtowanych umiejętności w kolejnych latach nauki.
Wzrost kompetencji małego ucznia w zakresie innych
przedmiotów ściśle powiązany jest ze wzrostem
kompetencji w zakresie języka obcego. Rozwój
intelektualny oraz fizyczny, zwiększający się zasób
wiedzy i doświadczeń życiowych czy w końcu przyrost
kompetencji społecznych oraz technicznych pozwalają
na stopniową reorganizację procesu nauczania języka
obcego.
Wypis zaleceń :
zalecenie nr 1:
Dla zapewnienia ciągłości wychowania i kształcenia,
nauczyciele uczący w klasie I szkoły podstawowej powinni
znać podstawę programową wychowania przedszkolnego.
zalecenie nr 2:
Należy zadbać o adaptację dzieci do warunków szkolnych,
w tym o ich poczucie bezpieczeństwa. Czas trwania okresu
adaptacyjnego określa nauczyciel, biorąc pod uwagę
potrzeby dzieci.
zalecenie nr 3:
Sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części:
edukacyjnej (wyposażonej w tablicę, stoliki itp.) i
rekreacyjnej (odpowiednio do tego przystosowanej).
Zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne i
przedmioty potrzebne do zajęć (np. liczmany), sprzęt
audiowizualny, komputery z dostępem do Internetu, gry i
zabawki dydaktyczne, kąciki tematyczne (np. przyrody),
biblioteczkę itp. Uczeń powinien mieć możliwość
pozostawienia w szkole części swoich podręczników i
przyborów szkolnych.
zalecenie nr 4:
Wskazane jest, aby edukacja w klasach I-III szkoły
podstawowej odbywała się w zespołach rówieśniczych
liczących nie więcej niż 26 osób.
zalecenie nr 5:
Edukacja w klasach I-III szkoły podstawowej realizowana
jest w formie kształcenia zintegrowanego. Ze względu na
prawidłowości rozwoju umysłowego dzieci, treści nauczania
powinny narastać i rozszerzać się w układzie spiralnym, tzn.,
że w każdym następnym roku edukacji wiadomości i
umiejętności nabyte przez ucznia mają być powtarzane i
pogłębiane, a potem rozszerzane.
zalecenie nr 6:
W klasach I-III szkoły podstawowej edukację dzieci powierza
się jednemu nauczycielowi. Prowadzenie zajęć z zakresu
edukacji muzycznej, plastycznej, wychowania fizycznego,
zajęć komputerowych i języka obcego nowożytnego można
powierzyć nauczycielom posiadającym odpowiednie
kwalifikacje. Zajęcia z zakresu edukacji zdrowotnej mogą być
realizowane z udziałem specjalisty z zakresu zdrowia
publicznego lub dietetyki, pielęgniarki lub higienistki
szkolnej.
zalecenie nr 11:
Zajęcia komputerowe należy rozumieć dosłownie jako
zajęcia z komputerami, prowadzone w korelacji z
pozostałymi obszarami edukacji. Należy zadbać o to, aby
w Sali lekcyjnej było kilka kompletnych zestawów
komputerowych z oprogramowaniem odpowiednim do
wieku, możliwości i potrzeb uczniów. Komputery w klasach
I-III szkoły podstawowej są wykorzystywane jako
urządzenia, które wzbogacają proces nauczania i uczenia
się o teksty, rysunki i animacje tworzone przez uczniów,
kształtują ich aktywność (gry i zabawy), utrwalają
umiejętności (programy edukacyjne na płytach i w sieci),
rozwijają zainteresowania itp. Uczniom klas I-III należy
umożliwić korzystanie ze szkolnej pracowni komputerowej.
Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej
dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu.
zalecenie nr 12:
Zalecane jest organizowanie dzieciom również
pozalekcyjnych form nauki języka obcego nowożytnego,
np. zajęć w szkolnym klubie, spotkań czytelniczych w
bibliotece, seansów filmowych w świetlicy szkolnej itp.
zalecenie nr 17:
Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć
te uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci
odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba
stwarzać im warunki do prezentowania swych
osiągnięć, np. muzycznych, wokalnych, recytatorskich,
tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.
zalecenie nr 18:
Odpowiednio do istniejących potrzeb szkoła organizuje:
zajęcia opiekuńcze zapewniające dzieciom interesujące
spędzanie czasu, przyjazną atmosferę i
bezpieczeństwo,
zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów
zdolnych oraz uczniów mających trudności w nauce.
3. Planowanie i organizacja nauczania języka
obcego dzieci w młodszym wieku szkolnym
a) Kompetencje nauczycieli
b) Zaplecze organizacyjno-dydaktyczne
c) Współpraca z rodzicami
(3a)
Kompetencje nauczycieli
Podstawy prawne:
Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (z późn. zm.),
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września
2004r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 2006r. w
sprawie standardów kształcenia nauczycieli w kolegiach nauczycielskich i
nauczycielskich kolegiach języków obcych (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września
2002r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli
niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu
kształcenia nauczycieli (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 sierpnia 2006r. w
sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności
uzyskania zezwolenia na pracę (z późn. zm.).
Do nauczania j. o. na pierwszym etapie
edukacyjnym uprawnia co najmniej ukończenie:
1) studiów magisterskich na kierunku pedagogika w zakresie
nadającym kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub klasach I-III
szkół podstawowych, lub
2) studiów wyższych zawodowych:
a) na kierunku pedagogika w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy
w przedszkolach lub klasach I-III szkół podstawowych, lub
b) w specjalności nadającej kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub
klasach I-III szkół podstawowych, albo
3) zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności nadającej kwalifikacje
do pracy w przedszkolach lub klasach I-III szkół podstawowych.
W każdym przypadku wymagane jest świadectwo znajomości danego
języka obcego w zakresie minimum podstawowym oraz ukończone
studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z zakresu
wczesnoszkolnego nauczania danego języka obcego.
Do nauczania j. o. na pierwszym etapie
edukacyjnym uprawnia także ukończenie:
1) studiów magisterskich na kierunku filologia w specjalności danego
języka obcego lub lingwistyka stosowana w zakresie danego języka
obcego, lub
2) studiów wyższych zawodowych:
a) na kierunku filologia w zakresie danego języka obcego, lub
b) w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w
zakresie danego języka obcego, lub
3) nauczycielskiego kolegium języków obcych w specjalności
odpowiadającej danemu językowi obcemu, albo
4) studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na dowolnym
kierunku (specjalności) i świadectwo państwowego nauczycielskiego
egzaminu z danego języka obcego stopnia II lub świadectwo
znajomości danego języka obcego w zakresie zaawansowanym lub
biegłym, lub
5) zakładu kształcenia nauczycieli w dowolnej specjalności oraz:
a) świadectwo państwowego nauczycielskiego egzaminu z danego
języka obcego stopnia I lub II, lub
b) świadectwo znajomości danego języka obcego w zakresie co
najmniej zaawansowanym, lub
6) świadectwo dojrzałości i świadectwo państwowego nauczycielskiego
egzaminu z danego języka obcego stopnia I lub II.
W każdym z ww. przypadków wymagane jest przygotowanie
pedagogiczne lub kwalifikacje w zakresie prowadzenia zajęć z dziećmi
w młodszym wieku szkolnym. Świadczy o nim dyplom lub inny
dokument wydany przez szkołę wyższą czy zakład kształcenia
nauczycieli, lub świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu
kwalifikacyjnego.
Cechy osobowościowe nauczyciela:
pozytywne nastawienie do dzieci i swojej
pracy,
wysoka kultura osobista,
umiejętność radzenia sobie ze stresem,
cierpliwość,
wyrozumiałość
zdolność empatii,
opiekuńczość,
pogodne usposobienie,
poczucie humoru,
postawa twórcza,
postawa energiczna.
Kompetencje nauczyciela:
merytoryczne,
dydaktyczno - metodyczne,
psychologiczno - pedagogiczne,
komunikacyjne,
w zakresie planowania i projektowania,
diagnostyczne,
w zakresie kontroli i oceny osiągnięć uczniów,
medialne i techniczne,
krajo- i kulturoznawcze (kompetencja międzykulturowa),
moralne i wychowawcze,
autoedukacyjne,
innowacyjno-kreatywne.
Kompetencje – wybór
Kompetencje merytoryczne:
dobre przygotowanie językowe mające zastosowanie w
typowych sytuacjach dnia codziennego oraz w
rytuałach klasowych,
bardzo dobra fonetyka,
zorientowanie w aktualnych publikacjach dotyczących
wczesnoszkolnego nauczania języków obcych,
gruntowna wiedza na temat predyspozycji dzieci do
nauki języków obcych i dziecięcych stylów uczenia się.
Kompetencje dydaktyczno-metodyczne:
Nauczyciel posiada wiedzę o metodach i zasadach realizacji
procesu kształcenia mających zastosowanie we
wczesnoszkolnym nauczaniu języków obcych.
Potrafi:
planować,
organizować,
definiować cele edukacyjne i wychowawcze,
dobierać odpowiednio materiały, techniki i metody,
dokonywać oceny, adaptacji i ewaluacji materiałów,
motywować uczniów.
Kompetencje dydaktyczno-metodyczne:
Nauczyciel posiada ponadto:
znajomość różnorodnych tekstów: bajek, historyjek,
wierszyków, piosenek, rymowanek itp.,
i umiejętność ich dydaktyzacji,
umiejętność opowiadania historyjek i bajek z
zastosowaniem prostego słownictwa, odpowiedniej
intonacji, mimiki, gestów.
Kompetencje krajo- i kulturoznawcze:
Nauczyciel posiada gruntowną wiedzę na temat
realiów społeczno-kulturowych tj. norm, zwyczajów
i wartości kultury obszaru języka będącego
przedmiotem nauczania.
Kompetencja międzykulturowa:
Nauczyciel uwrażliwia dzieci na postrzeganie inności
kulturowej i interpretowanie reprezentowanych przez
nią znaczeń, wartości, symboli.
Inicjuje ponadto u dzieci postawy
otwartości, szacunku, zrozumienia,
tolerancji i akceptacji dla innych
kultur. Dba przy tym o ochronę
kulturowej i narodowej tożsamości
uczniów.
(3b)
Zaplecze organizacyjno-dydaktyczne
Klasopracownia przystosowana do możliwości i potrzeb
psychofizycznych małych uczniów
Część edukacyjna:
- tablica,
- ustawienie stołów:
w podkowę,
grupy stolików,
- sprzęt audio, video, komputery,
- elementy realioznawcze,
- ekspozycja prac uczniów.
Klasopracownia przystosowana do możliwości i potrzeb
psychofizycznych małych uczniów
Część rekreacyjna:
- kącik czytelniczy, książeczki w języku obcym,
- wykładzina, poduszki do siedzenia,
- zabawki, rekwizyty, gry, kartki, kredki,
przybory plastyczne,
- instrumenty,
- miejsce na przechowywanie prac i części
podręczników uczniów
Do dyskusji…
(3c)
Współpraca z rodzicami
Prawa i obowiązki rodziców w oświacie
– podstawy prawne:
Polskie akty normatywne:
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r.,
Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (z późn. zm.),
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2000r.
w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela,
trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania
zespołu oceniającego (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w
sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych
szkół (z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r. w
sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Prawa i obowiązki rodziców w oświacie
– podstawy prawne:
Akty normatywne i dokumenty o zasięgu międzynarodowym:
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w Paryżu przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia
1948 roku,
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
przyjęta przez Radę Europy w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku,
Deklaracja Praw Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1959 roku,
Uchwała Parlamentu Europejskiego o Wolności Wychowania we
Wspólnocie Europejskiej z dnia 14 marca 1984 roku,
Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 roku,
Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców ogłoszona i przyjęta
przez Europejskie Stowarzyszenie Rodziców (European Parents
Association) w Brukseli w grudniu 1992 roku.
Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców
ogłoszona i przyjęta przez Europejskie
Stowarzyszenie Rodziców (European Parents
Association) w Brukseli w grudniu 1992 roku.
Punkt 1:
„Rodzice mają prawo do wychowywania swoich
dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych,
bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy,
narodowości, wyznania, płci oraz pozycji społecznej.
Rodzina ma obowiązek wychowywać swe dzieci w
duchu odpowiedzialności za siebie i za cały ludzki
świat.”
Punkt 2:
„Rodzice mają prawo do uznania ich prymatu jako
"pierwszych nauczycieli" swoich dzieci. Rodzice
mają obowiązek wychowywać swe dzieci w sposób
odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich.”
Punkt 3:
„Rodzice mają prawo do pełnego dostępu do
formalnego systemu edukacji dla swoich dzieci, z
uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości i osiągnięć.
Rodzice mają obowiązek zaangażowania się jako
partnerzy w nauczanie ich dzieci w szkole.”
Punkt 4:
„Rodzice mają prawo dostępu do wszelkich informacji o
instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich
dzieci. Rodzice mają obowiązek przekazywania wszelkich
informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci,
informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych
(tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych.”
Punkt 5:
„Rodzice mają prawo wyboru takiej drogi edukacji dla
swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i
wartościom uważanym za najważniejsze dla rozwoju ich
dzieci. Rodzice mają obowiązek dokonania świadomego
wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny
zmierzać.”
Punkt 6:
„Rodzice mają prawo do domagania się od formalnego
systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły określoną
wiedzę duchową i kulturową. Rodzice mają obowiązek
wychowywać swoje dzieci w poszanowaniu i
akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań.”
Punkt 7:
„Rodzice mają prawo wpływać na politykę oświatową
realizowaną w szkołach ich dzieci. Rodzice mają
obowiązek osobiście włączać się w życie szkół ich dzieci
i stanowić istotną część społeczności lokalnej.”
Punkt 8:
„Rodzice i ich stowarzyszenia mają prawo do
wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z
władzami odpowiedzialnymi za edukację na
wszystkich szczeblach zarządzania oświatą. Rodzice
mają obowiązek tworzyć demokratyczne,
reprezentatywne organizacje na wszystkich
poziomach. Organizacje te będą reprezentowały
rodziców i ich interesy.”
Punkt 9:
„Rodzice mają prawo do pomocy materialnej ze strony
władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery
finansowe, które mogłyby utrudniać dostęp ich dzieci
do edukacji. Rodzice mają obowiązek poświęcać swój
czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak aby
wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie
określonych celów nauczania.”
Punkt 10:
„Rodzice mają prawo żądać od odpowiedzialnych władz
publicznych wysokiej jakości usług edukacyjnych.
Rodzice mają obowiązek poznać siebie nawzajem,
współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności
"pierwszych nauczycieli" i partnerów w kontaktach szkoładom.”
Jak przeciwdziałać rozczarowaniu rodziców?
położyć nacisk na współpracę i niezakłócony przepływ
informacji pomiędzy nauczycielem-szkołą a uczniem i
jego rodzicami (we wszystkich możliwych
konfiguracjach),
przedstawić uwarunkowania i specyfikę nauczania języka
obcego w klasach I-III,
angażować rodziców w pomoc w nauce języka obcego
przez ich dzieci,
umożliwić rodzicom udział w zajęciach otwartych.
Pierwsze spotkanie i list do rodziców:
przywitanie rodziców,
autoprezentacja nauczyciela,
zapoznanie rodziców z możliwościami, jakie daje dobrze
wyposażona klasopracownia,
krótkie omówienie założeń politycznych Rady Europy w kontekście
wielojęzyczności oraz wielo- i międzykulturowości,
odniesienie się do założeń podstawy programowej dla etapu
kształcenia zintegrowanego, w tym do zmian, jakich dokonano w
podstawie w zakresie nauczania języka obcego nowożytnego,
dokonanie krótkiej charakterystyki ucznia w młodszym wieku
szkolnym w kontekście jego możliwości oraz ograniczeń w zakresie
uczenia się/nauczania go języka obcego,
omówienie specyfiki wczesnoszkolnego nauczania języka obcego z
wyjaśnieniem przyczyn i celowości wykorzystania określonych
technik i metod nauczania,
wskazanie na możliwe wyniki/osiągnięcia dzieci w zakresie
uczenia się języka obcego i stanowcze „ostudzenie” związanych
z tym nadto wygórowanych oczekiwań i ambicji rodziców,
przedstawienie programu nauczania oraz podręcznika do nauki
języka obcego, z których nauczyciel i uczniowie będą korzystać,
omówienie korzyści płynących z pracy z portfolio językowym dla
uczniów w wieku 7-10 lat i zaproponowanie wykorzystania tego
narzędzia,
wskazanie na możliwość przygotowania uczniów do ich
pierwszego egzaminu językowego, a więc do uzyskania
certyfikatu na poziomie biegłości językowej A1 według ESOKJ
(np. do egzaminu Fit in Deutsch 1, w przypadku języka
niemieckiego),
podkreślenie znaczącej roli, jaką mogą odegrać rodzice
szczególnie w zakresie podnoszenia motywacji dziecka do
uczenia się języka obcego,
zwrócenie uwagi na postawy i zachowania rodziców, które
należy wyeliminować lub ograniczyć, aby nie obniżać
samooceny dziecka, a tym samym jego motywacji,
omówienie ustawowych praw i obowiązków rodziców w
kontekście formalnej edukacji (w tym językowej) ich dziecka,
zaproponowanie i omówienie fakultatywnych możliwości
uczenia się bądź nauczania języka obcego dzieci,
przedstawienie harmonogramu kolejnych spotkań z rodzicami i
ewentualne określenie ich tematyki/zakresu,
przeznaczenie czasu na pytania rodziców oraz na odpowiedzi
nauczyciela,
pożegnanie się.
4. Koncepcja imersji/CLIL
Cechy:
- język obcy nie jest sam w sobie celem nauczania,
- język obcy jest środkiem, służącym do nauczania
innych przedmiotów.
Imersja całkowita:
Możliwa jest w prywatnych szkołach podstawowych,
gdzie językiem wykładowym jest np. język
niemiecki, angielski czy francuski.
Imersja częściowa:
Koncepcja imersji częściowej jest realizowana w
klasach I-III w szkołach podstawowych wtedy,
gdy następuje implementacja elementów języka
obcego do funkcjonującego już zintegrowanego
programu nauczania. Nauczycielem prowadzącym
jest wychowawca klasy - nauczyciel kształcenia
zintegrowanego.
Zalety stosowania częściowej imersji
w kształceniu zintegrowanym:
- integralna część zajęć szkolnych,
- integracja wszystkich treści przekazywanych
uczniowi w procesie nauczania,
- idea przekazywania dzieciom całościowego obrazu
świata,
- zbudowanie podstaw do dalszego kształcenia
językowego,
- kształtowanie zachowań i postaw prospołecznych,
- stopniowe rozwijanie wielokulturowej
(wielojęzycznej) świadomości uczniów.
CLIL – Content and Language Integrated Learning:
Nazywane także:
- zintegrowanym kształceniem przedmiotowo-językowym
- kształceniem dwu- lub trójjęzycznym
- nauczaniem przedmiotu w języku docelowym
Definicja:
Zintegrowane kształcenie przedmiotowojęzykowe (CLIL) to nauczanie różnych przedmiotów
objętych programem nauczania za pomocą co najmniej
dwóch języków. Pierwszy jest zazwyczaj językiem
urzędowym kraju, w którym odbywa się nauczanie.
Drugi język to język obcy lub język regionalny/język
mniejszości narodowej.
Cechy:
CLIL, podobnie jak inne formy kształcenia
dwujęzycznego czy też nauczanie przez zanurzenie
(immersję) mają cechy wspólne. Przede wszystkim
umożliwiają zintensyfikowaną naukę języków bez
konieczności przeznaczania na to dodatkowego
czasu w planie zajęć. Ponadto każdą z tych form
nauczania realizuje się według zbliżonych zasad
metodycznych.
Cele edukacyjno-wychowawcze:
umożliwienie uczniom zdobycia wiedzy stricte
przedmiotowej,
rozwój kompetencji w języku obcym nie będącym
przedmiotem nauczania,
przygotowanie do studiów na zagranicznej uczelni,
przygotowanie do życia w społeczeństwie wielu
języków i kultur,
zapewnienie lepszych perspektyw na rynku pracy,
kształtowanie postaw tolerancji i akceptacji dla
innych kultur.
Teoria a rzeczywistość:
Choć idea CLIL nie jest ideą nową i w krajach
europejskich propagowana jest już od dziesięcioleci, to
jednak w szkolnictwie podstawowym realizowana jest
w sposób marginalny. Stosunkowo dużą popularnością
cieszy się ona głównie w krajach mających kilka
języków urzędowych. Kraje jednojęzyczne rozwiązanie
to wprowadzają na etapie szkół gimnazjalnych bądź w
szkolnictwie średnim. Jeśli CLIL występuje w tych
krajach w szkolnictwie podstawowym, to najczęściej
odnosi się do nauczania w językach regionalnych lub
mniejszości narodowych.
w Polsce:
Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w Polsce
realizowane jest w dwóch wariantach:
w języku regionalnym lub mniejszości narodowej (kaszubskim,
łemkowskim, białoruskim, litewskim, niemieckim, słowackim,
ukraińskim, romskim) w szkolnictwie podstawowym oraz średnim,
lub w języku obcym (francuskim, hiszpańskim, niemieckim,
angielskim, włoskim) w szkolnictwie średnim.
Wyjątki stanowią płatne szkoły prywatne.
Nauczyciele a CLIL:
Nauczyciele prowadzący zintegrowane kształcenie
przedmiotowo-językowe posiadają zazwyczaj pełne
kwalifikacje wymagane na jednym lub kilku
poziomach, na których nauczają. Zazwyczaj
specjalizują się w zakresie jednego lub kilku
przedmiotów lub mają dwie specjalności:
przedmiot językowy i przedmiot pozajęzykowy.
Nauczyciele a CLIL:
Zaleca się, aby nauczyciel:
był rodzimym użytkownikiem języka, którym naucza,
odbył studia w tym języku,
ukończył stosowny kurs doskonalenia zawodowego,
posiadał certyfikat znajomości języka urzędowego kraju,
w którym jest zatrudniony jako nauczyciel.
Bariery w realizowaniu CLIL:
CLIL prowadzony w docelowych językach obcych stawia
przed organizatorami znacząco większe wymagania niż
nauczanie języków w formie tradycyjnej.
Główne bariery utrudniające powszechne
wdrożenie CLIL:
restrykcyjne przepisy prawne,
niedobór odpowiednio wykwalifikowanych nauczycieli,
brak odpowiednich materiałów dydaktycznych,
wysokie koszty organizacyjne.
5. Specyfika nauczania języka obcego
w systemie kształcenia
zintegrowanego
a)
Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka
obcego w okresie wczesnoszkolnym?
b)
Metodyka nauczania języka obcego w kształceniu
wczesnoszkolnym
(5a)
Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka
obcego w okresie wczesnoszkolnym?
Argumenty fizjologiczne:
plastyczność mózgu,
plastyczność aparatu słuchowego,
plastyczność aparatu artykulacyjnego.
Argumenty psychologiczne:
otwartość dziecka w stosunku do nowego języka,
pozytywne nastawienie do uczenia się,
gotowość do naśladowania,
brak lęku przed popełnianiem błędów,
chęć eksperymentowania,
pozytywny wpływ na rozwój sprawności
intelektualnych.
Argumenty pedagogiczne:
rozwijanie kompetencji językowej i kulturowej,
rozbudzanie szacunku i zrozumienia dla inności
językowo-kulturowej,
rozwój języka ojczystego oraz świadomości
językowej u dzieci ze środowisk, w których poziom
rozwoju językowego jest niski.
Argumenty społeczne, ekonomiczne,
polityczne:
przygotowanie do międzykulturowej (ponad
granicami) wymiany i komunikacji,
przygotowanie do międzynarodowej współpracy
naukowej i gospodarczej,
przygotowanie do wymiany kulturalnej i artystycznej,
przygotowanie do lepszego startu zawodowego na
europejskim/światowym rynku pracy,
umożliwienie wprowadzenia drugiego i trzeciego
języka obcego na kolejnych szczeblach edukacji.
(5b)
Metodyka nauczania języka obcego w
kształceniu wczesnoszkolnym
Katalog metod stosowanych w kształceniu
zintegrowanym:
metody podająco-ilustracyjne – stwarzają uczniom możliwość
zdobywania wiedzy już opracowanej,
metody badawcze – skierowane są na procesy poszerzania
wiedzy podczas rozwiązywania problemów zarówno
teoretycznych, jak i praktycznych,
metody praktyczne – kształtują użytkowe umiejętności zarówno
w kontekście funkcjonowania jednostki, jak również współżycia
społecznego,
metody eksponujące – dotyczą sfery uczuciowej, przede
wszystkim zaś umiejętności wyrażania własnego stosunku do
różnych zjawisk znajdujących źródło tak w najbliższym, jak i
dalszym, dotychczas nieznanym otoczeniu dziecka; co więcej
usprawniają procesy wartościowania oraz oceniania tych
zjawisk, a ponadto w pewnym zakresie kształtują też późniejsze
zachowania i postawy ucznia.
Przykłady metod stosowanych we wczesnoszkolnym
nauczaniu języka obcego:
metoda naturalna:
– osłuchiwanie dziecka z wypowiedziami obcojęzycznymi,
– wypowiedzi powinny być naturalne bądź zbliżone do takich, interesujące dla
dziecka,
– nie przymuszanie ucznia do mówienia,
– w pierwszej fazie nauczania rezygnacja z poprawiania błędów.
metoda bezpośrednia:
– rozwijanie sprawności mówienia poprzez konwersację,
– rezygnacja z poprawiania błędów.
metoda reagowania całym ciałem (TPR):
– wykorzystanie ruchu fizycznego,
– ruch powiązany z treścią przekazywaną przez nauczyciela,
– polecenia, którym towarzyszy ruch fizyczny,
– metoda służy przyswajaniu struktur gramatycznych i zasobów
słownikowych.
Techniki nauczania stosowane najczęściej:
(dydaktyzowane) gry i zabawy, piosenki,
praca z tekstem narracyjnym,
praca z pacynką,
prace plastyczne,
stacje,
drama,
eksperyment,
metoda projektu,
symulacje,
wykorzystanie gier i programów multimedialnych
….
Zasada poglądowości nauczania:
bezpośrednie poznanie rzeczywistości oparte na
obserwacji,
słowo nie powinno zastępować rzeczywistości,
korzystanie z rekwizytów, ilustracji, kart obrazkowych,
techniki video itp.
Zasada przystępności w nauczaniu:
dobór metod, technik i materiału nauczania dostosowany
do psychofizycznego rozwoju uczniów i ich możliwości
percepcyjnych,
stopniowalność trudności,
rozpoczynanie od słownictwa bliskiego dzieciom,
stosowanie pracy z pacynką będącą pośrednikiem
językowym i kulturowym oraz mediatorem.
Zasada trwałości w nauczaniu:
program szkolny oferuje 2 x 45 min.,
zmiana aktywności co 5-7 minut pozwala utrzymać uwagę uczniów na osobie
prowadzącego,
przeplatanie ćwiczeń wymagających aktywności fizycznej z ćwiczeniami
wymagającymi skupienia,
nie na każdej lekcji wprowadzany jest nowy materiał,
tempo dostosowane do możliwości uczniów,
powtarzanie (warto angażować rodziców, gdyż dzieci najwięcej zapominają w
pierwszych dwóch dniach po prezentacji materiału),
w pracy z nowym materiałem wprowadza się maksymalnie 5-9 nowych
elementów,
stopień trudności tekstów narracyjnych nieco wyższy od umiejętności
uczniów,
proste polecenia stosowane w klasie formułowane są w języku obcym,
rytuały klasowe,
przy nowych treściach dopuszcza się tłumaczenie na język polski.
Zalecenia metodyczne:
stworzenie atmosfery bezpieczeństwa,
chwalenie uczniów,
nauczanie przez zabawę,
uwzględnianie wszystkich zmysłów uczniów,
prawo dzieci do ciszy,
pierwszeństwo słuchania przed mówieniem,
pierwszeństwo rozwijania sprawności rozumienia ze słuchu i mówienia
przed czytaniem i pisaniem,
stosowanie języka obcego i komunikacji niewerbalnej,
pielęgnowanie rytuałów klasowych,
stosowanie różnorodnych ćwiczeń na każdej lekcji,
stosowanie dłuższych tekstów narracyjnych,
dbałość o wystrój klasopracowni tak, aby odzwierciedlał zagadnienia
omawiane na lekcji,
dbałość o każdorazowe przygotowanie nauczyciela do lekcji.
6. Ocenianie we wczesnoszkolnym
nauczaniu języków obcych
Podstawy prawne:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
30.04.2007r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i
słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów w szkołach publicznych (z późn. zm.).
Poprawne ocenianie:
powinno informować ucznia o tym, co już potrafi,
nad czym musi jeszcze popracować i jak blisko jest
osiągnięcia wyznaczonego celu nauczania,
powinno uwzględniać możliwości poszczególnych
uczniów zgodnie z ich indywidualnym rozwojem,
powinno uwzględniać postępy ucznia,
powinno aktywizować ucznia do działania,
powinno motywować do dalszej nauki,
nie powinno etykietować uczniów,
nie powinno pełnić funkcji nagrody/kary.
Ocenianie czterech sprawności językowych:
rozumienie ze słuchu,
mówienie,
rozumienie tekstu czytanego,
pisanie.
Ocenianie pracy na lekcji
Rozumienie ze słuchu - przykłady:
Uczeń potrafi:
dopasować obrazek do usłyszanego tekstu,
ułożyć obrazki zgodnie z treścią wysłuchanego tekstu,
pokolorować obrazek zgodnie z usłyszanym tekstem,
określić, który obrazek nie pasuje do wysłuchanego
tekstu,
….
Mówienie - przykłady:
Uczeń potrafi:
nazwać przedmioty z najbliższego otoczenia,
stosować wyuczone zwroty (dzień dobry, jak się
masz?...),
zaśpiewać wyuczone piosenki ,
recytować wierszyki i rymowanki,
odegrać swoją rolę w mini-dialogu,
... .
Rozumienie tekstu czytanego - przykłady:
Uczeń potrafi:
odczytać wybrane słówka,
dobrać tekst do obrazka,
dopasować „dymki” do osób,
znaleźć nie pasujące do tekstu obrazki,
sporządzić rysunek zgodnie z tekstem,
... .
Pisanie - przykłady:
Uczeń potrafi:
wstawić do wyrazów brakujące litery,
przepisywać wyrazy i krótkie zdania,
uzupełnić zdania brakującymi wyrazami,
rozwiązywać krzyżówki obrazkowe,
... .
Etapy oceniania:
Etap I - obserwacja:
pamiętnik nauczyciela,
arkusz obserwacji dla nauczyciela,
arkusz oceny dla ucznia
(co mi się podoba, czego się nauczyłem?).
Etap II
Portfolio - droga do samooceny:
paszport językowy,
biografia językowa,
dossier.
Etap III:
zespołowe prace projektowe
Etap IV:
konferencja – otwarta rozmowa uczniów w języku
polskim na temat uczenia się języka obcego,
trudności z tym związanych, oczekiwań
Etap V:
międzynarodowe egzaminy