Transcript prezentacja_2014_3LDD

Kształtowanie
i badanie opinii
publicznej
dr Olga KurekOchmańska
e-mail: [email protected]
konsultacje: piątek 13:00-15:00
p. RA 6
Tematyka zajęć
1. Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu
społecznym.
2. Etapy procesu badawczego.
3. Sondaż jako podstawowa metoda badania opinii
publicznej.
4. Manipulowanie wynikami sondaży.
5. Spirala milczenia i ustanawianie agendy.
Literatura

E. Noelle-Neumann, Spirala Milczenia, Poznań
2004.

A. Pratkans, E. Aronson, Wiek propagandy,
Warszawa 2003.

R. Dyoniziak, Sondaże a manipulowanie
społeczeństwem, Kraków 1997.

Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody
badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001

M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań
opinii, Warszawa 2004.
Warunki zaliczenia ćwiczeń

W skład oceny końcowej wchodzą następujące
kryteria:
Aktywność – 30p.
Projekt ankiety– 20p.
Kolokwium zaliczeniowe – 50p.

Ocena końcowa wynika z następujących
przedziałów punktowych:
91 p. -100 p. – bdb (5,0)
81 p. – 90 p. - +db (4,5)
71 p. - 80 p. – db (4,0)
61 p. – 70 p. - +dst (3,5)
51 p. – 60 p. – dst (3,0)
0 p. – 50 p. – ndst (2,0)
Projekt ankiety – 20p.

Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na
temat rozbudowy ścieżek rowerowych w mieście.

Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych
pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego.

W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do
problemu badawczego.

Ankieta powinna być podzielona na część wstępną,
właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za
wzięcie udziału w badaniu.

Termin oddania: 14 dni od zajęć na temat badań
sondażowych.

Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres
[email protected]
Warunki zaliczenia kursu DL

5 pytań testowych jednokrotnego wyboru
z treści zawartych w kursie DL na kolokwium zaliczeniowym;

3 posty na AFD z analizą trzech wybranych sondaży (w tym:
temat sondażu, instytucja przeprowadzająca, użyte techniki
sondażowe, próba badawcza, czas i miejsce realizacji
sondażu, główne wnioski, link do źródła);
do 15 grudnia 2014

udział w 1 godzinie CZATU akademickiego.
I) Pojęcie opinii publicznej.
Rola opinii publicznej
w życiu społecznym.
Kiedy myślę „opinia
publiczna” to widzę…?
„Opinia publiczna jest niewidzialną
i tajemniczą potęgą, której nic nie jest
w stanie się oprzeć, nic nie jest od niej
bardziej zmienne, bardziej nieokreślone
i silniejsze. A przy tym, przy wszystkich swych
kaprysach, jest ona znacznie częściej, niż się
wydaje, prawdziwa, rozsądna, sprawiedliwa”
Napoleon Bonaparte
„Chcę, żeby zrobiono to, czego ludzie
sobie życzą, moje zadanie polega na
tym, by ustalić, czego chcą”
Abraham Lincoln
DEFINICJA OGÓLNA
 Opinia
publiczna danej społeczności to zbiór
dominujących w niej opinii w kwestiach
publicznych ważnych dla tej społeczności
w danym czasie.
 Opinia
publiczna wyraża aprobatę bądź
dezaprobatę społeczeństwa względem
kwestii istotnych z punktu widzenia ogółu.
Historia pojęcia

Instytucja ditta di borsa (opinia giełdy)
w starożytnym Rzymie.

Termin wprowadził Jacques Necker, minister
finansów Ludwika XVI, który dostrzegł jej
zastosowanie we wszelkich przedsięwzięciach
politycznych.

W XIX w. termin ten stał się problemem
refleksji filozofów i teoretyków polityki, którzy
rozważali w jaki sposób indywidualne
przejawy woli zamienić na wolę państwa.
Podstawowe założenia

w każdym społeczeństwie istnieją kwestie
publiczne, dotyczące każdej jednostki do niej
należącej;

poglądy publiczne można komunikować,
poddawać analizie i krytyce;

ważnymi kwestiami publicznymi są te problemy,
które opinia dominująca uznaje za wymagające
rozwiązania wspólnymi zasobami danej
społeczności;

problemy publiczne są ważne oraz dotyczą
całego społeczeństwa, a nie tylko
pojednynczych grup społecznych.
RODZAJE PUBLICZNOŚCI
ogół społeczeństwa
publiczność
głosująca, elektorat
publiczność
świadoma, dobrze
poinformowana
osoby
zaangażowane
w sprawy
publiczne
elita,
„aktorzy” i
kreatorzy
życia
publicznego
Czy opinia publiczna
dotyczy tylko spraw
teraźniejszych i
krajowych?

Opinia publiczna może dotyczyć spraw zarówno
teraźniejszych jak i przeszłych; choć skupia się na
sprawach krajowych, dotyczy również problemów
o charakterze globalnym, czy spraw znajdujących
się na styku spraw wewnętrznych i zagranicznych.

Postawy Polaków względem wejścia do strefy Euro.
Postawy Polaków względem stanu wojennego.
Opinie Polaków o kryzysie gospodarczym w Grecji.


Czy opinia publiczna
a opinia społeczna to
tożsame pojęcia?
 Często
obok terminu opinia publiczna używa
się określenia opinia społeczna, które jest
pojęciem szerszym.
 Opinia
społeczna dotyczy problemów nie
wiążących się bezpośrednio z polityką,
rządzeniem i władzą, takich jak wychowanie,
transplantacja organów, aborcja, eutanazja,
kara śmierci, system wartości materialnych i
niematerialnych, satysfakcja z poziomu życia,
itp.
Opinia publiczna a opinia
społeczna
opinia
społeczna
opinia
publiczna
Kto ma wpływ na
kształtowanie opinii
publicznej?
KREATORZY OPINII PUBLICZNEJ
• media masowe
• dziennikarze
• naukowcy
• eksperci
• partie polityczne
• przywódcy polityczni
• opozycja
• związki zawodowe
• lobbyści
• celebryci
Jakie funkcje w demokratycznym
społeczeństwie spełnia opinia
publiczna?
FUNKCJE OPINII PUBLICZNEJ
konstytuowanie
tożsamości
jednostek
wyznacznik
społeczeństwa
obywatelskiego
kontrola
społeczna
integracja
społeczeństwa
legitymizacja
władzy
Jakie czynniki mają wpływ na
tworzenie się procesu
opiniotwórczego?
Postawa - definicja
„Postawa to trwała ocena – pozytywna lub
negatywna - ludzi, wydarzeń, zjawisk
społecznych, obiektów i pojęć”
komponent racjonalny
komponent emocjonalny
komponent behawioralny
Krótka historia badań
opinii publicznej

W USA w 1935 powstał pierwszy Instytut Opinii
Publicznej w Princeton założony przez socjologa
i statystyka George'a Horace Gallupa przeprowadzano badania opinii publicznej
o nazwie Gallup poll, dotyczące opinii publicznej,
oddziaływania reklamy i czytelnictwa.

Pierwsze badania opinii publicznej miały miejsce
jeszcze przed Gallupem. W 1883 roku Charles H.
Taylor, wydawca Boston Globe dla obliczenia
wstępnych wyników głosowania posłużył się
sondażem, by na tej podstawie przewidzieć
ostateczny wynik wyborów.
Historia badań opinii publicznej
w Polsce

W PRL niewiele było badań opinii publicznej.

W latach 1948-1956 władze zabraniały tego typu
badań, później były one prowadzone tylko na pewne
tematy i cenzurowane, część badań była utajniona,
powstawały na zlecenie różnych organów władzy.

W 1958 roku powstał OBOP (Ośrodek badania Opinii
Publicznej), a po stanie wojennym w 1982 roku
powstało CBOS (Centrum Badania Opinii
Społecznej).

Jednak dopiero po roku 1989 pojawiły się sondaże
czy prognozy wyborcze dla partii i polityków, często
publikowane w środkach przekazu.
Jakie znasz pracownie
sondażowe badające
opinię publiczną?
II)
Prezentacja i interpretacja
wyników badań opinii publicznej
Ćwiczenie

Jakie niezbędne elementy powinna zawierać
prezentacja wyników badania opinii publicznej w
mediach?

Jakie błędy i zaniedbania popełniają dziennikarze
w prezentacji wyników badania opinii publicznej w
mediach?

Jakie są powody błędów i zaniedbań dziennikarzy
w kwestii prezentacji wyników badania opinii
publicznej w mediach?
 ZADANIE:
Stwórz katalog 10 dobrych
praktyk prezentowania wyników badania
opinii publicznej w mediach
 Prezentując
wyniki badań opinii publicznej
w mediach, czytelnicy powinni znaleźć:






Nazwę instytucji badawczej
Określenie badanej populacji
Liczebność zrealizowanej próby i metoda
jej doboru
Termin zebrania danych
Metodę zbierania danych
Dokładne sformułowanie pytania
Ćwiczenie
Analizując przykłady należy odpowiedzieć na
poniższe pytania:

Jakie można zauważyć różnice i podobieństwa
w prezentacji wyników badań opinii publicznej
w przedstawionych przykładach?

Jakie stałe elementy występują w każdym z
tych przykładów?

Która z prezentacji wyników badań opinii
publicznej została przygotowana z
zachowaniem podstawowych zasad
informowania czytelników o rezultatach badań,
a która nie i dlaczego?
Ćwiczenie

Należy zapoznać się z wynikami badań opinii
publicznej dotyczącymi poniższych trzech tematów:
1. „Stosunek Polaków do innych narodów”
2. „Polacy o rozwodach”
3. „Opinie na temat dopuszczalności tzw. uboju rytualnego”

Należy odpowiedzieć na poniższe pytania:
1. Jakie elementy mają wpływ na taki właśnie kształt opinii
publicznej?
2. Jaki wpływ na wyniki badań mają wartości o charakterze
religijnym oraz edukacyjnym?
3. Czy ukazany stan opinii publicznej jest podatny na szybkie
zmiany (czy wyniki obrazują opinię krótko czy długotrwałą)?
4. Czy wyrażona w badaniach opinia publiczna dostarcza wiedzy
o ewentualnych potrzebach zmian?
III)Projektowanie procesu
badawczego
1. PROBLEM
BADAWCZY
2. PYTANIA,TEZY
I HIPOTEZY
BADAWCZE
7. UOGÓLNIANIE
(GENERALIZOWANIE)
+ RAPORT
6. ANALIZA
DANYCH
5. ZBIERANIE
DANYCH
TEORIA
3. WYBÓR
METODY
BADAWCZEJ
4. DOBÓR PRÓBY
BADAWCZEJ
Z OKREŚLONEJ
POPULACJI
Problem badawczy

Bodziec intelektualny wywołujący reakcję w
postaci badan naukowych.

Problem musi być jasno i precyzyjnie
sformułowany w postaci zdania twierdzącego.

Problemy, których nie można empirycznie
uzasadnić (nie można zidentyfikować na
podst. obserwacji) lub takie, które dotyczą
subiektywnych preferencji, wierzeń, wartości, czy
upodobań nie poddają się badaniom.
Przykłady problemów
badawczych

Preferencje partyjne Polaków.

Obawy Polaków w kontekście światowego
kryzysu gospodarczego.

Nastroje społeczne w 2013 roku.

Stosunek Polaków do kary śmierci.

Akceptacje względem stosowania metody
in vitro.
Formułowanie pytań
badawczych






Preferencje partyjne Polaków.
Które partie cieszą się przychylnością
Polaków?
Którzy polityce są godnie zaufania?
Programy których partii są według Polaków
najbardziej adekwatne do sytuacji
gospodarczej kraju?
Którzy politycy są ulubieńcami Polaków?
Jakie cechy powinien posiadać przywódca
partii politycznej?
Cechy hipotez badawczych

jasno sformułowane: należy zdefiniować
pojęciowo tj. za pomocą innych pojęć =
definicja operacyjna

konkretne: badacz określa związki pomiędzy
zmiennymi (zmienne zależne tj. wyjaśniane i
niezależne tj. wyjaśniające)

sprawdzalne za pomocą dostępnych metod

nie są wartościujące, wartości wyznawane przez
badacza, subiektywne preferencje nie powinny
wpłynąć na proces badawczy
JAK STAWIAMY HIPOTEZĘ?
 Hipoteza
badawcza musi być wyrażona
w postaci związku pomiędzy zmienna
zależną, a zmienna niezależną.
zmienna niezależna
„Osoby o wyższym wykształceniu, częściej
głosują na partie centrowe niż osoby o
wykształceniu niskim”
zmienna zależna
Przykłady hipotez
 „Osoby
o wyższym wykształceniu, częściej głosują
na partie centrowe niż osoby
o wykształceniu niskim”
 „Mieszkańcy
dużych miast rzadziej deklarują udział
w wyborach niż mieszkańcy wsi”
 „Kobiety
cechują się wyższym wskaźnikiem
religijności niż mężczyźni”
 „Rodziny
z osobą stale bezrobotną znacznie
częściej narażone są na patologizację życia
społecznego niż rodziny w których wszyscy dorośli
członkowie są aktywni zawodowo”
metoda
technika
METODA: badania terenowe
TECHNIKA: sondaż
NARZĘDZIE: kwestionariusz ankiety
narzędzie

Populacja statystyczna (inaczej populacja generalna,
zbiorowość generalna) to zbiór elementów
podlegających badaniu statystycznemu.

Elementy populacji są do siebie podobne pod
względem badanej cechy, ale nie są identyczne.

Przykładowe populacje:
 Mieszkańcy danego kraju
 Kobiety mieszkające w miastach powyżej 100 tys.
mieszkańców
 Studenci z województwa podkarpackiego
 Dobór
próby to ściśle określone
postępowanie badawcze polegające na
wyodrębnieniu z populacji ograniczonej
liczby ich reprezentantów w celu
oszacowania jakiś ich właściwości lub
relacji, zachodzących między nimi.
 Jeśli
badamy wszystkich członków
populacji jest to próba pełna. Jest to
jednak bardzo rzadka sytuacja, np. spisy
powszechne.
Dobór próby – jednostki
analizy
Jednostki analizy:
 Jednostki
 Grupy
 Instytucje
 Społeczeństwa
Schemat badania exit poll
TNS OBOP
Zalety badania exit pool

900 reprezentatywnie dobranych komisji wyborczych;

około 100 000 respondentów;

średni błąd pomiaru w badaniu około 1,5 pkt. proc.;

wybrane osoby proszone są o samodzielne wypełnienie
ankiety, która zawiera pytania o to jak respondent
(wyborca) zagłosował w wyborach, o wybrane poprzednie
zachowania wyborcze oraz o ogólną charakterystykę
społeczno-demograficzną;

wypełnione samodzielnie kwestionariusze respondenci
wrzucają następnie do specjalnie oznakowanych urn;

badania typu exit poll niosą ze sobą najmniejsze ryzyko
błędu, bowiem nie ma w nich już miejsca na nieścisłości
wynikające z ewentualnych zmian preferencji pomiędzy
momentem udziału w badaniu, a oddaniem głosu.
IV) Badania sondażowe
Czym jest sondaż
(pooling, survey)?

Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj
badań statystycznych w celu określenia
preferencji ludności.

Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie
przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik
trendu. Stosowany jest w wielu dziedzinach, m.in.
w handlu do badania preferencji konsumentów,
jak i często w okresie poprzedzającym wybory
(sondaż wyborczy).

Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien
uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe
i zawodowe.
ZALETY
WADY
Używamy ich do badania
problemów w realnych sytuacjach
Złe sformułowanie lub
niewłaściwe rozmieszczenie pytań
w kwestionariuszu może wpłynąć
na wyniki
Niskie koszty w stosunku do ilości
zebranych informacji
Ankiety są w sztywne, pozostają
na niezmienionym poziomie w
całym etapie gromadzenia danych
Ankiety są przydatne w opisie
właściwości dużej populacji
Uczestnicy badania mogą celowo
kłamać, lub nie pamiętać kwestii o
które pytamy
Standaryzacja zapewnia, że
podobne dane mogą być zbierane
od różnych grup, a wyniki
uogólniane na całą populację
W przeciwieństwie do
bezpośredniej obserwacji, sondaże
nie skupiają się na kontekście
zdarzeń
Brak granic geograficznych
Badają ilościowe ogóły
* Ciekawostka *

Wpływ ankieterski (także efekt ankieterski) to wpływ
jaki ankieter wywiera na respondenta podczas
realizacji wywiadu.

Wpływ ten nie wynika z celowych działań ankietera,
lecz z jego mimowolnych sygnałów, którymi daje do
zrozumienia która odpowiedź jest pożądana oraz
sposobu interpretacji antycypacji jego cech
społecznych przez respondenta.

Jednym z takich czynników jest przede wszystkim płeć
ankietera, ale także czasami jego światopogląd czy
nawet poglądy polityczne, co rzutować może na
sposób zadawania pytań respondentowi,
a w konsekwencji na udzielane przez respondenta
odpowiedzi.
TECHNIKI zbierania danych
sondażowych

Ankieta pocztowa

Wywiad bezpośredni

Wywiad telefoniczny

Ankieta on-line

Ankieta internetowa
Ankieta pocztowa
ZALETY
WADY
 niski koszt
niski odsetek
odpowiedzi 10 - 20%
 obniżenie błędu
stronniczości
 brak możliwości
sondowania
 większa anonimowość
 utrata kontroli nad tym,
kto udziela odpowiedzi
 udzielanie przemyślanych
odpowiedzi i możliwość
konsultacji
 duża dostępność
Wywiad osobisty (ankiety audytoryjne
i indywidualne)
ZALETY
WADY
elastyczność
wyższe koszty
kontrolowanie sytuacji,
w której prowadzony jest
wywiad
stronniczość osoby
prowadzącej wywiad
wyższy odsetek
otrzymanych odpowiedzi
brak anonimowości
zbieranie dodatkowych
informacji
Wywiad telefoniczny
ZALETY
WADY
Przeciętne koszty
Możliwość odmowy
odpowiedzi na pytania
Krótki czas, duża liczba
respondentów
„przerywanie”
wywiadu
Kontrola poprawności
zadawania pytań i
poprawność
rejestrowania danych
Mniej informacji
Brak pewności z kim
rozmawiamy
Porównanie metod
sondażowych
Źródło: C. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach
społecznych
Co to jest kwestionariusz
ankiety?
Kwestionariusz, którym posługujemy się
w czasie wywiadu to specjalnie przemyślany
zestaw pytań, uwzględniający problematykę
badawczą, pytania badawcze oraz tezy
i hipotezy postawione na etapie
konceptualizacji badań.
Zasady tworzenia kwestionariusza
ankiety:
układ pytań musi tworzyć logiczny ciąg (bloki
tematyczne);
 przechodzimy od pytań ogólnych do
szczegółowych;
 trudne pytania umieszczamy w środku
kwestionariusza; te wymagające mniej
zastanowienia na początku i na końcu;
 pytania nie mogą się powtarzać (za wyjątkiem
tych, które są pytaniami kontrolnymi);
 pytania muszą wynikać z podjętej problematyki
badawczej i zasad budowy kwestionariusza;
 pytania powinny być przystępne i zrozumiałe dla
każdego respondenta;

Zasady tworzenia
kwestionariusza ankiety:








znaczenie pytania musi być takie samo dla pytającego jak i
respondenta;
każde pytanie może się odnosić tylko do jednego
zagadnienia;
pytania muszą być neutralne – nie mogą sugerować
odpowiedzi;
pytania muszą być jednoznaczne;
pytania muszą dawać możliwość udzielenia wyczerpującej
odpowiedzi;
nie możemy umieszczać pytań, które mogą stwarzać
możliwość do udzielenia nieszczerych odpowiedzi;
należy unikać pytań drażliwych i poruszających tematy
osobiste;
najważniejsze przy opracowaniu kwestionariusza jest
umieszczenie dokładnej instrukcji udzielania odpowiedzi.
Kwestionariusz ankiety elementy
Kwestionariusz ankiety powinien składać się
z następujących części:
 Części
 Pytań
wstępnej
skierowanych do respondentów
 Części
końcowej – podziękowanie za udział
w badaniach
 Metryczka
Przykład części wstępnej
ANKIETA ANONIMOWA
Szanowna Pani, Szanowny Panie!
Chcąc poznać Pańską opinię na temat oceny
funkcjonowania rządu, prosimy uprzejmie o
wypełnienie poniższej ankiety. Zapewniamy, iż jest
to ankieta całkowicie anonimowa, a jej wyniki
posłużą do naukowego, zbiorczego,
statystycznego opracowania problemu wizerunku
polityków w naszym kraju, przez Ośrodek Badania
Opinii Publicznej. Prosimy o uważne czytanie pytań
oraz instrukcji jak udzielać odpowiedzi na
poszczególne pytania.
Metryczka - przykład
M 1. Płeć:
1.1) Kobieta
1.2) Mężczyzna
M 2. Wykształcenie:
2.1) podstawowe
2.2) zawodowe
2.3) średnie techniczne
2.4) średnie ogólnokształcące
2.5) wyższe
M 3. Wiek:
3.1) do 25 roku życia
3.2) od 26 do 45 lat
3.3) od 46 do 60 lat
3.4) 4powyżej 60 lat
M 4. Twoje stałe miejsce
zamieszkania:
4.1) wieś
4.2) miasto do 50 tys.
4.3) miasto od 50. tys.
do 150 tys.
4.4) miasto od 150 tys. do 500
tys.
4.5) miasto powyżej 500 tys.
M 5. Dochód na osobę w Twojej
rodzinie (netto czyli „na rękę”,
po potrąceniu podatku) wynosi:
6.1) do 300 zł
6.2) od 301 zł do 600 zł
6.3) od 601 zł do 800 zł
6.4) od 801 zł do 1000 zł
6.5) od 1001 zł do 1500 zł
6.6) powyżej 1501zł
Typy pytań
kwestionariuszowych
Pytania wprowadzające – przygotowują one
respondenta do zagadnień poruszanych w całym
kwestionariuszu
np. Co wg Pani/Pana oznacza słowo patriotyzm?

Pytania o opinię – odnoszą się do sposobu
postrzegania przez respondenta pewnych faktów,
procesów czy zjawisk oraz do ich oceniania
np. Jakie znaczenie mają Pani/Pana zdaniem media
w wychowaniu młodzieży?

Pytania o fakty – dotyczą uzyskania informacji o
pewnych zjawiskach lub faktach a nie opinii o nich
czy postaw wobec nich
np. Czy Bronisław Komorowski jest politykiem
wywodzącym się z PRL?

Typy pytań
kwestionariuszowych
 Pytania
o źródła informacji
np. Skąd Pani/Pan czerpie informacje o
politycznych problemach swojego regionu?
 Pytania
o motywy
np. Jakie powody skłaniają Panią/Pana do
udziału w wyborach parlamentarnych?
 Pytania
o sugestie
np. Jakie formy działania powinien
Pani/Pana zdaniem podjąć ruch na rzecz
równości praw kobiet i mężczyzn?
Forma pytania
 zamknięte
(z góry określone)
Np. Jak oceniasz prestiż zawodu polityka?:
1.1) bardzo wysoko;
1.2) wysoko;
1.3) ani wysoko, ani nisko;
1.4) nisko;
1.5) bardzo nisko.
Forma pytania
otwarte
(nie ma z góry
narzuconych odpowiedzi)
Np. Jakie znasz partie polityczne
stojące po lewej stronie sceny
politycznej?
Forma pytania

półotwarte (z góry określone plus inne)
Np. Jakie kroki powinien podjąć rząd aby zapobiec
bezrobociu wśród osób młodych?


zwiększyć zapomogi
proponować kursy i szkolenia podwyższające
kwalifikacje zawodowe



inne, jakie? ………………………………………….
Błędy w pytaniach
 Pytania
z ukrytą przesłanką
Np. „Czy wciąż jest Pan praktykującym katolikiem?”
 Pytania
sugerujące
Np. „Czy podobnie jak większość Polaków będzie Pan
głosował na partię X?”
Pytania z nierozłączną kafeterią
Np. „Od ilu lat ma Pan prawa wyborcze?”
 Mniej niż 1 rok
 1-5 lat
 5-10 lat
 10-15 lat
 15 i więcej

Błędy w pytaniach
 Błąd
multiplikacji – w jednym pytaniu pytamy
o dwie lub więcej kwestii
Np. Jaki jest Twój stosunek wobec ataków
terrorystycznych oraz walki Tybetu o autonomię
 Popieram
 Nie popieram
 Brak zdania
 Brak
pytań filtrujących (przesiewowych)
Np. Czy popierasz wejście Polski w strefę Euro?
Jeżeli zaznaczysz odpowiedź „NIE” przejdź do
pytania nr 4:
 TAK
 NIE
 NIE WIEM
Skala Likerta - przykłady

1)
2)
3)
4)
5)
Czy zgadzasz się z poniższym stwierdzeniem:
wszystkie osoby o preferencjach
homoseksualnych powinno się leczyć?:
zdecydowanie się zgadzam
zgadzam się
ani się zgadzam, ani się nie zgadzam
nie zgadzam się
zdecydowanie się nie zgadzam
Skala Likerta - przykłady
 Kto
Twoim zdaniem głosuje na partie
populistyczne?:
1)
2)
3)
4)
5)
ludzie biedni
ludzie raczej biedni
ludzie o przeciętnym statusie majątkowym
ludzie raczej bogaci
ludzie bogaci
Projekt ankiety – 25p.

Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na
temat funkcjonowania publicznego transportu w mieście.

Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych
pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego.

W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do
problemu badawczego.

Ankieta powinna być podzielona na część wstępną,
właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za
wzięcie udziału w badaniu.

Termin oddania: 14 dni od dzisiejszych zajęć.

Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres
[email protected]
V) Sondaże a wyniki wyborów
Ćwiczenie:
 Jakie
czynniki mają wpływ na to, jak
ludzie głosują w wyborach?
 Jak
sondaże mogą wpływać na wyniki
wyborów?
 Dlaczego
często obserwujemy
rozbieżności pomiędzy sondażami
a realnymi wynikami wyborów?
Konformizm i nonkonformizm jako
główne powody niesprawdzalności
sondażowych prognoz
Eksperyment Solomona Asha
X
A
B
C
Eksperyment Milgrama
Eksperyment więzienny
(stanfordzki)
KONFORMIZM - DEFINICJA
 zmiana
zachowania lub opinii danej
osoby spowodowana rzeczywistym
lub wyobrażonym naciskiem ze
strony jakiejś osoby lub grupy osób.
3 poziomy głębokości
konformizmu

Uleganie - gdy istnieje wyraźny konflikt między
przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego
jednostka podporządkowuje się grupie.
Nie kradnę, bo mnie złapią lub uznają za złodzieja.

Identyfikacja - gdy jednostce zależy, aby być podobnym do
jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą
grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej
jednostce.
Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną.

Internalizacja to najgłębsza forma konformizmu, polega na
uznaniu pewnych norm i wartości za własne.
Nie kradnę, bo to jest złe.
Z jakich powodów ludzie postępują
konformistycznie?
KONFORMIZM - POWODY
 Lęk
przed odrzuceniem
 Obawa przed sankcjami
 Pragnienie posiadania racji
Jakie czynniki zewnętrzne potęgują
zachowania konformistyczne?
Czynniki powodujące nasilenie lub
osłabienie konformizmu
 jednomyślność
grupy
 wpływ autorytetu = lidera opinii
 osobowość jednostki
 skład grupy
 liczebność grupy
 poczucie bezpieczeństwa
jednostki
 niska samoocena
 płeć
Czym jest NONKOFORMIZM
i ANTYKONFORMIZM?
 Nonkonformizm
– postawa krytyczna wobec
zasad, zachowań i norm społecznych,
grupowych, przeciwstawiająca im własny system
wartości.
 Antykonformizm - postawa społeczna, która
nakazuje kwestionować ogólnie przyjęte reguły i
wzory postępowania. Stoi w opozycji do
konformizmu, jest radykalną formą
nonkonformizmu.
KONFORMIZM, ANTYKONFORMIZM,
NONKONFORMIZM…
Hipoteza spirali milczenia

świadomość posiadania poparcia opinii
publicznej dla własnych sądów sprzyja
wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów,
a w przypadku przeciwnym, ludzie zachowują
milczenie;

następuje spiralny proces wyciszania jednych
(być może dominujących) i wzmacniania
innych opinii (być może mniejszościowych);

zatem opinie częściej głoszone publicznie
(np. w mediach) mogą mieć siłę przecenianą;

teoria ta wskazuje na wartość milczenia jako
sposobu wyrażania opinii, może również
tłumaczyć rozbieżności między sondażami
opinii publicznej a wynikami wyborów.
Efekt społecznych oczekiwań

Opis: zafałszowanie odpowiedzi udzielanych
przez respondenta w trakcie sondażu; polega
na tym, że respondent, niezależnie od swoich
rzeczywistych przekonań i opinii, udziela tylko
takich odpowiedzi, o których sądzi, że będą
społecznie poprawne i akceptowane;

Powód: konformizm, obawa przed
ostracyzmem społecznym.
Bandwagon effect

zachowanie części wyborców polegające na
preferowaniu i przenoszeniu głosów na kandydata lub
partię, dla których wzrasta poparcie w sondażach i
mają największe szanse na wygraną;

motywem takiego zachowania jest zwykle chęć
przyłączenia się do obozu zwycięskiego kandydata;

efekt ten może również dotyczyć osób, które
obawiają się „zmarnowania głosu”.
Underdog effect

zachowanie części wyborców polegające na
oddaniu głosu w wyborach na tego kandydata, dla
którego poparcie w sondażach jest niższe
i ma on zdecydowanie mniejsze szanse na sukces
wyborczy.

Motywy takiego zachowania mogą być rozmaite:
nonkonformizm społeczny, solidaryzowanie się ze
słabszym kandydatem, irytacja i niechęć do obozu
zwolenników przewidywanego zwycięzcy itp.
Overclaiming

Określenie zachowania części respondentów biorących
udział w badaniach opinii, polegającego na udzielaniu
przez nich nieprawdziwych odpowiedzi na temat
własnych przekonań, poglądów politycznych,
uczestnictwa w życiu społecznym, wyznawanych norm i
wartości, statusu społecznego itp.

Częstą przyczyną jest np. skłonność respondentów do
przedstawiania siebie w taki sposób, aby odpowiadało
to przyjętym normom i obyczajom społecznym.

Fenomenem regularnie obserwowanym w sondażach
realizowanych już po zakończonych wyborach, jest to, że
do głosowania na zwycięskiego kandydata lub partię
przyznaje się więcej respondentów, niż wynikałoby to z
faktycznego rozkładu głosów oddanych w wyborach respondenci pragną identyfikować się z elektoratem
zwycięskiego kandydata lub partii, nawet jeżeli w
rzeczywistości w wyborach poparli kogoś innego lub w
ogóle nie wzięli w nich udziału.
Last minute swing

Zachowanie części wyborców
polegające na nieoczekiwanej zmianie
decyzji i oddaniu głosu w wyborach na
innego kandydata lub partię, niż było to
ich pierwotnym zamiarem.

Motywem takiego postępowania mogą
być wyniki ostatnich sondaży wyborczych
publikowanych przed dniem wyborów lub
tzw. ciszą wyborczą.

Efekt „last minute swing” zauważany jest
post factum, już po przeprowadzonych
wyborach, kiedy okazuje się, że ich wyniki
różnią się istotnie od wcześniejszych
prognoz.