Transcript prezentacja

PARTIE POLITYCZNE
I SYSTEMY PARTYJNE
PARTIE POLITYCZNE
łac. pars = część, partire = dzielić
GENEZA i ROZWÓJ PARTII POLITYCZNYCH
• KOTERIE ARYSTOKRATYCZNE
XVII-XVIII w.
brak formalnej organizacji
brak wyartykułowanych programów
(np. Familia skupiona wokół rodu Czartoryskich)
• KLUBY POLITYCZNE koniec XVIII w.
brak rozbudowanej organizacji – centralną rolę
spełniali parlamentarzyści
zarysowanie platformy programowej
(np. stronnictwa z okresu Rewolucji Francuskiej, czy
Zgromadzenie Przyjaciół Ustawy Rządowej z 3-go Maja)
• PARTIE KADROWE (protopartie) pierwsza poł. XIX w.
mało sformalizowane, bez wyodrębnienia partyjnych elit,
grupujące osoby o podobnym statusie społ. i materialnym
parlamentarzysta – mandatariuszem
zdecentralizowane – frakcje parlamentarne nie miały
wpływu na działalność lokalną
działalność i prowadzenie kampania wyborczej finansowane
ze środków własnych
(np. konserwatyści i liberałowie w WB)
• PARTIE MASOWE
koniec XIX i pierwsza poł. XX w.
początkowo pozaparlamentarne i antysystemowe
program odwołujący się do interesów jednej grupy
społecznej (bardzo istotna staje się IDEOLOGIA)
rozbudowana struktura
finansowanie ze składek członkowskich
parlamentarzysta – delegatem danej grupy społecznej
(np. partie robotnicze i socjaldemokratyczne)
• PARTIE WYBORCZE (catch-all parties)
druga poł. XX w. i XXI
1. oferta programowa skierowana do wszystkich
2. partia płaszczyzną artykulacji interesów WYBORCÓW
nie członków
3. brak możliwości „zamykania” segmentów elektoratu
BODZIEC DO POPRAWY JAKOŚCI
SPRAWOWANIA FUNKCJI PUBLICZNYCH
4. orientacja „konsumencka”
KREOWANIE WIZERUNKU ISTOTNIEJSZE OD
IDEOLOGII
5. finansowanie m.in. z dotacji państwowych
6. osłabienie roli „szeregowych” członków na rzecz
partyjnej elity
7. wzrost aktywności partii w okresie przedwyborczym
PARTIE POLITYCZNE
PROGRAM PARTII
(sensu lagro)
określenie celów jej działania
na poziomach:
• IDEOLOGII
całokształt idei, wartości & poglądów na świat
właściwy dla danej grupy społecznej
+ nakreślenie obrazu świata pożądanego
• DOKTRYNY
konkretyzacja IDEOLOGII i przełożenie jej na
możliwości działań praktycznych
• PROGRAMU SENSU STRICTO
ocena sytuacji w odniesieniu do istotnych bieżących kwestii
społecznych, politycznych, ekonomicznych,
międzynarodowych, etc.
+ propozycje zmian (zgodne z IDEOLOGIĄ)
• PLATFORMY WYBORCZEJ
wskazanie celów krótkookresowych (formułowanych w
kontekście nadchodzących wyborów)
DEFINIOWANIE PARTII POLITYCZNYCH
def. JEDNOASPEKTOWE
np. Schumpetera, Downsa
def. WIELOASPEKTOWE
np. Webera
oparte na podejściu FUNKCJONALNYM
oparte na podejściu STRUKTURALNYM
+ UJĘCIE USTAWOWE:
Art. 1 Ustawy o partiach politycznych z 1997r:
PARTIA POLITYCZNA jest dobrowolną organizacją,
występującą pod określoną nazwą,
stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym
poprzez wywieranie metodami demokratycznymi
wpływu na kształtowanie polityki państwa
lub sprawowanie władzy publicznej.
KLASYFIKACJE PARTII POLITYCZNYCH
• partie PRAWICOWE i partie LEWICOWE
podział zarysował się w okresie przed Rewolucją
Francuską;
nie jest dychotomiczny – wskazuje krańce spektrum,
w którym można umieścić poszczególne partie
LEWICA
liberałowie
komuniści
zieloni
socjaldemokraci
PRAWICA
konserwatyści
chadecy
ultraprawica
OBECNIE podział lewica-prawica można rozpatrywać w wymiarze:
SOCJOEKONOMICZNYM
POLITYCZNYM
AKSJOLOGICZNYM
WYMIAR SOCJOEKONOMICZNY
ograniczona rola państwa
interwencjonizm
wolny rynek, konkurencja
zmniejszenie sektora
idea równości i
publicznego i ograniczenie
sprawiedliwości społecznej
redystrybucji dochodów
WYMIAR POLITYCZNY
preferowanie systemów
demokracji parlamentarnej
centralizacja
wzmocnienie władzy
wykonawczej
decentralizacja
WYMIAR AKSJOLOGICZNY
akceptacja roli kościoła w
rozdział kościoła od państwa
życiu publicznym
tolerancja i poszanowanie
rola rodziny
praw mniejszości
uniwersalizm
wartości narodowe i tradycyjne
WSPÓŁCZEŚNIE PARTIE CZYSTO PRAWICOWE
LUB CZYSTO LEWICOWE WYSTĘPUJĄ RZADKO
RODZAJE PARTII POLITYCZNYCH
• rodziny partii (na podstawie kryterium ideologicznego)
partie KONSERWATYWNE
partie LIBERALNE
partie CHADECKIE
partie SOCJALISTYCZNE/SOCJALDEMOKRATYCZNE
partie KOMUNISTYCZNE
partie AGRARNE
partie EKOLOGICZNE
partie ETNICZNE
partie NACJONALISTYCZNE
RODZAJE PARTII POLITYCZNYCH
• akceptacja istniejących „reguł gry”
PARITE PROSYSTEMOWE
PARITE ANTYSYSTEMOWE
+ PARITE ANTYESTABLISHMENTOWE
• sposób podejmowania decyzji
SCENTRALIZOWANE
OPARTE NA ZASADZIE DEMOKRACJI WEWNĘTRZNEJ
• typ członkostwa
CZŁONKOSTWO BEZPOŚREDNIE
CZŁONKOSTWO ZBIOROWE
SYSTEM PARTYJNY: układ partii politycznych
działających w danym systemie
politycznym
i wzajemnych powiązań
zachodzących pomiędzy nimi
Komponentami SYSTEMU PARTYJNEGO są więc:
1. PARTIE POLITYCZNE
2. NORMY i ZASADY określające ich działanie
3. Wzajemne RELACJE zachodzące pomiędzy partiami
płaszczyzna konfrontacji
programów
forum legalnej
walki o władzę
miejsce dla rozwijania
współpracy lub konkurencji
pomiędzy partiami
SYSTEM PARTYJNY
miejsce formowania
ośrodków władzy
płaszczyzna
kształtowania kultury
politycznej
KLASYFIKACJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH
KRYTERIA ILOŚCIOWE
1. SYSTEM JEDNOPARTYJNY
SYSTEM PARTYJNOPAŃSTWOWY
2. SYSTEM DWUPARTYJNY
WIELOPARTYJNY
3. SYSTEM DWU-I-PÓŁPARTYJNY
4.
a) oparty na DOMINACJI JEDNEJ PARTII
SYSTEM
NIERÓWNOWAGI
b) BLOKOWY
SYSTEM RÓWNOWAGI
c) BEZ PARTII DOMINUJĄCEJ
SYSTEM ROZPROSZENIA
KLASYFIKACJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH
KRYTERIA JAKOŚCIOWE
RELEWANCJA PARTII: znaczenie danej partii dla
systemu partyjnego
(zdolność do zmiany jego
charakteru i kierunków rozwoju)
Partia jest relewantna, jeśli:
posiada POTENCJAŁ KOALICYJNY
lub
ma możliwość zastosowania SZANTAŻU POLITYCZNEGO
POLARYZACJA SCENY POLITYCZNEJ:
dystans ideologiczny pomiędzy partiami
KLASYFIKACJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH
Wskaźniki służące do analizy systemów politycznych:
• INDEKS EFEKTYWNEJ LICZBY PARTII
ELP 
1
n
2
p
 i
1
 2
p1  p22  ...  pn2
i 1
gdzie p – odsetek głosów oddanych
indeks WYBORCZY
na daną (i-tą) partię
albo p – odsetek mandatów zdobytych
indeks
przez daną (i-tą) partię PARLAMENTARNY
• INDEKS FRAKCJONALIZACJI
n
F  1   pi2  1  ( p12  p22  ...  pn2 )
i 1
F  0; 1
KLASYFIKACJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH
KRYTERIA ILOŚCIOWE i JAKOŚCIOWE
1. Systemy partii PREDOMINUJĄCEJ albo HEGEMONICZNEJ
przewaga zdobyta w
wolnych, rywalizacyjnych
wyborach
przewaga zdobyta
w inny sposób
2. Systemy DWUPARTYJNE
brak tendencji do zawierania koalicji,
system bipolarny o niewielkim stopniu polaryzacji
ciążenie obu partii w kierunku centrum
3. Systemy UMIARKOWANIE PLURALISTYCZNE
system wielopartyjny, ale o niewielkiej fragmentaryzacji,
bipolarny o większym stopniu polaryzacji, ale nadal
ciążenie partii w kierunku centrum
KLASYFIKACJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH
4. Systemy EKSTREMALNIE PLURALISTYCZNE
system wielopartyjny o wysokiej fragmentaryzacji,
silnie spolaryzowany (poza lewicą i prawicą istnieje
silne centrum)
tendencje odśrodkowe – radykalizacja peryferii
systemu partyjnego, strategia „przelicytowywania”,
pojawianie się partii antysystemowych
władza na ogół sprawowana przez jedną z partii
centrowych, które są narażone na dwustronną
opozycję i konieczność zawierania doraźnych koalicji
NIEBEZPIECZEŃSTWO
DESTABILIZACJI