VERİ TOPLAMA

Ne öğrenilecek

• Veri toplamaya neden ihtiyaç duyulmaktadır • Veri Toplama sorunları • Veri toplama planı • Veri toplama yöntemleri • Gözlem • Görüşme • Anket sorgulama • Odaklanma grupları • örnekleme

Veri Toplama nedir

• Veri toplama, proje geliştirme ve karar verme sürecinin daha sağlam olmasına yardım eder. Veri toplamakla, başlıca nitelik değerlerini ve onları nasıl ölçe bileceğimizi tanımlaya biliriz.

• Veri toplama, proje sürecince üretilen nitelik değerleri üzere yararlı bilginin elde edilmesi ve bu işin planlaştırılmasıdır • Verinin toplanması, araştırma sürecinin başarılı olması için yeterli olmaya bilir. Esas mesele: “V

erinin toplanması” değil,

“

Yararlı verinin elde edilmesidir”

Veri Toplamasına neden ihtiyaç duyulmaktadır

• Kararverme için verilere ihtiyaç duyulmaktadır • Veri Toplama, proje takımına, araştırma sürecinin yürütülmesi, hizmetin ve ürünün nitelik değerlerinin iyileştirilmesi için gereken bilgileri elde etme imkanını sağlar.

Veri Toplama planı

•Veri Toplama, öznel değil, nesnel bilgilere odaklanmakla düzgün karar oluşturmaya yardımcı oluyor •Veri Toplama planı oluşturulurken öznel kararların elenmesine çaba gösterilmelidir. Bu, projenin her hangi adımında muhakeme yürütme kıstaslarını ve yolunu oluşturmak için sade yöntemdir • Bu halde veri toplayıcılarının, veri toplama süreci boyunca kullana bilecekleri standart yöntemleri olacaktır

Veri Toplama planı-devamı

•

Veri Toplama planı aşağıdaki sorulara cevap bulmalıdır :

– Neden bu veriler gereklidir? Veriler toplandıktan sonra ne yapılacak?

• Araştırmacının verileri toplamak için bir amacı olmalıdır –

Veriler nereden toplanılacak?

– Eğer proje sürecinin X adımı Y Verilerin toplanılacağı yer kesin tanımlanmalıdır; bunun için projede değişiklik ihtimal edilen adımlar tanımlanmalı; işlevini yapmakla değişecekse , o zaman ürününün veya hizmetin önemli kalite özelliği P iyileşecek • Bu adımlar için ve sürecin başlangıcı ve sonu için verileri elde etmeli

Veri Toplama planı_devamı

• Veri Toplama planı, planlama aşamasında oluşturulmalıdır. • Büyük zaman gerektirmesine rağmen planlama aşaması oldukça önemlidir, çünkü, bu doğru verileri elde temek için bir kılavuzdur.

Düzgün veriler nasıl toplanmalıdır?

• Bunu unutmamak gerekiyor ki, veri, proje sürecini iyileştirmek için toplanılıyor, sürecin ürettiği ürün için değil. Belli ki, durumu en iyi ifade eden verileri seçmek gerekecek.

• Örnek boyutları küçük olmalıdır; • Toplama sıklıkla yapılmalıdır; • Toplanan verinin değeri, verinin kendisine, maliyete,veri ardışıklığına bağlıdır

Veri Toplama sorunları

Unutmamak gerekiyor ki, veri, etkili iletişim için temel oluşturur, ve onsuz sürecin iyileşmesi mümkün değil. Bu sebepten veri toplama ile bağlı iki önemli sorundan kaçınmak gerekiyor:

Sorun 1 – İşletimsel Tanımlamaların oluşturulması zamanı hata yapılması

•Veriler nasıl toplanılacak?

•Kusurlar için kıstas nedir?

.

Aşağıdakiler kesin belirlenmek zorundadır: •Ne zaman ve hangi sıklıkla veriler toplanılacak?

•Verilerin toplanılmasında hangi ölçü birimi kullanılacak?

•Ürünler üzerinde çoklu kusurlar nasıl kontrol edilecek?

Veri Toplama sorunları-devamı

Sorun 2 – Veri Toplanması sürecine sapmanın ilave edilmesi .

Sapmayı hiç zaman elemek mümkün olmaz, ama onu en aza indirmek önemlidir.

Verilerin sapmasının bazı nedenleri: • çalışanların işi yavaşlatması veya hızlandırması • korku • yordamlarda hatalar • eksik veriler

Veri Toplama için ne kullanılacak

• Veriler, çoğu zaman kontrol tablolarını (checksheet) kullanmakla toplanılır. Kontrol tabloları , verileri düzenli olarak toplama ve düzenleme olanağı sağlayan yapısal formlardır. Üç esas özelliği bulunmaktadır: • Sürecin önemli nitelikleri üzere bilgileri diyagramlar kullanmakla kaydeder • Sürecin zaman içinde tarihsel kayıtlarını sağlar • Çalışanlara ve yöneticilere veri toplama yöntemlerini sunar

Kontrol tabloları-örnek (devamı)

Kontrol tabloları-örnek

VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ

Veri Toplama yöntemleri

• Veri toplama yöntemleri , araştırma nesneleri (insanlar, nesneler, olaylar) ve onların oluşma ortamları hakkında bilgileri düzenli olarak toplama imkanı veriyor.

• Verilerin toplanmasında düzenlilik sağlanmalıdır. Eğer veriler tesadüfen toplanmışsa araştırma sorularının yanıtlanması zor olacak.

Veri Toplama Yöntemleri

Özelliğine bağlı olarak bilgileri çıkarmak ve değerlendirmek için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır: • veri formları ile resmi kaynaklardan (emniyet veya okul kayıtları) verilerin alınması; • El altında olan bilgilerin kullanılması • Gözlem • Görüşme (yüzbeyüz) • Yazılı anket • Odaklanma gruplarının oluşturulması

Eldeki verilerin kullanılması

• Genellikle, her hangi konuda daha evvel başkaları tarafından toplanmış verileri bulmak mümkündür. (bunların çözümlenmiş veya yayınlanmış olması önemli değil). Bu verilerin kaynaklarını bulmak ve onları elde etmek her bir veri toplama işi için iyi başlangıç noktası ola bilir.

• Örneğin, Sağlık bilgi sistemi verilerinin, nüfus kayıtlarının, çözümlenmesi kendi başına bir araştırmadır.Genellikle ise, bu araştırmalar,diğer veri toplama yöntemlerinin de kullanıldığı tam araştırmanın bir parçasıdır • Bilgiveren kullanımı da eldeki verilere erişmek için önemli bir yöntemdir. Bilgiverenler, bilgili toplum liderleri veya çeşitli seviyelerdeki sağlık personeli ve hedef grubun enformatif üyeleri ola bilir. Onlar araştırmanın çeşitli aşamalarında katıla bilirler (çözümleme aşamasından tavsiyelerin geliştirilmesine dek) • gazeteler ve yayınlanmış bilgiler, örneğin, hastalık tarihleri diğer bir kaynak türleridir

GÖZLEM

• •

Gözlem

, varlıkların, nesnelerin veya olayların davranış ve özelliklerini düzenli olarak seçme, izleme ve kaydetme işlemlerini kapsayan yöntemdir. İnsan davranışının çok kullanıldığı veri toplama yöntemidir. Bu farlı yollarla mümkündür:

Katılımcı Gözlem:

Gözlemci gözlemlediği duruma katılır. (örneğin, hastaneye kaldırılmış hekim hastane prosedürlerini “dahilden” gözlemleye biliyor •

Katılımsız gözlem:

Gözlemci açık veya gizli durumu izler, ama katılmaz • Gözlemler açık veya gizli ola bilir •

İnsan davranışlarının gözlemi

ola bilir, fakat çok zaman gerektirdiği için küçük çaplı araştırmalarda kullanılıyor.

• Gözlem, belirlenmiş ölçüm kullanmakla yapılıyorsa, ona ölçme de denir her bir araştırmanın parçası

Katılımlı gözlem

• Katılımlı gözlem araştırmacının ikili konuma sahip olduğunu belirten bir kavramdır. Araştırmacı hem gözlemcidir hem de gözlemlediği sürece katılmaktadır.

• Katılımlı gözlemde genellikle öğrenilmek istenen şeyler: – Konuyla ilgili şeylerin nerede yapılması – İnsanların hangi ortak bilgi veya fikre sahip olmaları – Eylemleri kimin başlatması; nasıl tepkilerin olması; – Yapılan işlerin ne zaman ve ne kadarlık dönemde yapılması

Katılımlı gözlem-devamı

• Bu tekniğin olumlu yanı katılımcıların gözleyenin gerçek kimliğini bilmediğinden daha doğal ve net davranışlar sergilemesidir. Gözlemci için olumlu yanı ise diğer tekniklerle elde edemeyeceği bazı bilgilere bu yöntemle daha rahat ulaşabilmesidir.

• Olumsuz yönleri: 1 Gözlemci amacının bilincinde olduğu için olaya tam katılımı mümkün olamaz. 2 Gözlemcinin olaylara katılım ölçüsü gözlenen olaylar açısından araştırmacının görüşünü sınırlamaktadır. 3 Gözlemcinin grup üyeleri ile bütünleşmesi tarafsızlığını yitirmesine neden olmaktadır. 4 Aynı grup ve aynı koşullarda farklı gözlemcilerin katılımı sonucu elde edilen veriler ya da sonuçlar belli ölçülerde öznel bir takım yargıları da içereceğinden ortak sonuçların alınması zordur.

Görüşme

• Herhangi bir konuda geniş bilgi edinilmek istendiğinde başvurulan bir yöntem olan görüşme toplumbilimcilerin sık sık başvurdukları bir tekniktir. Görüşülen her kişiye aynı sorular yöneltilir. Yüz yüze bir ilişkiye dayanması verilerin elde edilmesinde açıklık ve kesinlik kazandırır. Konuyu daha fazla aydınlatmak için yeni sorular sorma olanağı vardır. Bu bağlamda görüşülen kişinin fazla sınırlandırılmadığı bir yöntemdir. Alınan yanıtlar görüşmecinin elindeki yönerge doğrultusunda değerlendirilir. Bununla birlikte kendisiyle görüşülen kişinin inanç düşünce ve yargıları dolayısıyla sonuçlarda bir sapma olasılığı ortaya çıkabilir. Bir araştırma tekniği olarak görüşmeye daha önceden hazırlanan bir soru kılavuzu ile başlamakta yarar vardır.

Görüşme türleri

• Düzenlenmemiş görüşmeler • Yanıtlayıcı görüşmeler • Doğal küme görüşmeleri • Oluşturulmuş küme görüşmeleri

Görüşme

• Düzenlenmemiş görüşme – Gayri-resmi görüşme – Belli bir kümenin içinde, o küme hakkında iyi bilgiye sahip olduğuna inanılan bir kişinin araştırmacı ile karşılaşması ve görüşme yapması • Yanıtlayıcı Görüşme – Araştırmacının görüşmek üzere seçtiği kişinin belli bir grubu, kesimi temsil ettiği kabul edilir. Bu kişiyle yapılan görüşmeden elde edilen bilgiler araştırılan konuya ilişkin önemli bilgiler sağlayabilir

Görüşme

• Doğal küme görüşmeleri en önemli özelliği “doğal “toplumsal ortamlarda nelerin olup-bittiğini öğrenmeye çalışmaktır.Örneğin, “normal bir televizyon izleme gecesinde neler olduğuna ilişkin gözlemler • Oluşturulmuş küme görüşmesi araştırma amacıyla oluşturulmuş bir kümeyle yapılan görüşme – Yanıtlayıcı görüşmesiyle, doğal küme görüşmesini bir araya getirme; – örneğin, araştırmacının belli bir aileyi, doğal ortama mümkün kadar uyarlanmış bir mekana çağırması ve belli bir televizyon dizisini izlerken ve sonrasında görüşmeler gerçekleştirmesi

Görüşme nasıl yapılmalıdır

• İsimsizliğin garanti edilmesi • Aslına uygunluğun sağlanması • Yönlendirici sorulardan kaçınılması • Görüşmecinin terimleri kendinin tanıtması • Odaklanmanın unutulmaması • Önceden hazırlık yapılmalı • Yargılayıcı olmamalı • Görüşmeyle ilgili not alınması

Araştırmacıya göre görüşme sınıfları

• Süre – Kısa veya uzun – Tek kerelik ve yinelenen • Yapı – Tam yapılandırılmış – Yarı yapılandırılmış • Biçim – Yazı temelli – Ses temelli

Yazılı anket sorgulama

• Bu veri toplama yönteminde sorgular yazılı biçimde yanıtlayıcılara sunulur ve onlar da yazılı biçimde cevap veriyorlar.

• Yazılı anket sorgulama aşağıdaki yollarla gerçekleştirile bilir: – Anketler mektupla gönderilir; mektupta yanıtlayıcının soruları nasıl yanıtlamak gerektirdiği hakkında açıklayıcı talimat bulunuyor. – Yanıtlayıcıların tümü veya bir kısmı aynı zamanda aynı yerde toplanılıyor ,sesli veya yazılı talimatlar veriliyor ve onlardan anketleri doldurmaları isteniyor veya – Anketler elle teslim edilir ve sonradan toplanılıyor.

Anket soruları

• Hazırlama tekniği bakımından da anket soruları iki türlü olabilir: “Kapalı-uçlu” sorular ve “açık-uçlu” sorular. Eğer sorulan soruya verilecek cevap seçenekleri tam olarak belirlenmişse başka bir deyişle sorular sistemleştirilmişse bunlara kapalı-uçlu sorular denir. İkinci durumda deneğe soruları serbestçe cevaplama ve cevapları kendi ifadeleriyle dile getirme olanağı verilmiş olmaktadır. Araştırmacının cevaplar konusunda önceden bilgi sahibi bulunmadığı çok değişik cevaplar alma olasılığının söz konusu olduğu veya derinlemesine cevaplar alınmak istendiği durumlarda açık - uçlu soru şekli tercih edilmelidir.

Yazılı anket sorgulama yönteminin artı yönleri •Büyük araştırma ortamlarını ifade etmek için yararlıdır •Konu üzere pek çok soru sorulmasını mümkün kılar. Düşük maliyet.

Araştırmayı yönetmek için her taraflı eğitime gerek yoktur. İşlem ve tahliller, genelde çok basittir ve pek çok diğer yöntemlerden ucuzdur.

Sapma hatasında küçülme.

kişisel nitelikleri ve/veya onların görüşme başarısı sonucu olan sapmayı küçültür. Çok yüksek özerklik Anket sorgusu, görüşenin . Görüşme yapanının olmayışı yanıtlayıcı için çok büyük esneklik sunar. Bu özellikle hassas konular üzere anket yapıldığı zaman yararlıdır. Böyle ki, yanıtlayıcı, çoğu zaman hassas konularda yüzbeyüz cevap vermemeyi tercih eder.

Yazılı anket sorgulama yönteminin eksi yönleri • Yanıtlayıcılar için tasarlanan sorular, yanıtlayıcıların çoğu için uygunu olmaya bilir • Sorular basit olmalıdır. Sorular yeterli kadar anlaşılan ve düz olmalıdır • Araştırmacıların belirgin olmayan soruları araştırma imkanı yoktur.

Tartışma odak grupları (beyin fırtınası)

• 6-12 kişilik grup, bir raportörün yönetiminde belirli bir konuyu serbestçe tartışıyorlar.

• Diğer yöntemlerle alınması mümkün olmayan bilgileri almak için kullanılıyor. • Katılımcılar genelde biri-birini tanımazlar. Onların konu hakkında belirli bir yakınlığı, ilgisi bulunmaktadır. ( örneğin,çocuk çeteleri konusu tartışıldığı zaman bu çocukların ebeveynleri) • Genelde birden fazla grup oluşturuluyor. Böyle ki, tek bir grup sorun hakkında genel fikirler yürütmekte yetersiz ola bilir • Odak grupları, ihtiyaçların değerlendirilmesinde, planların geliştirilmesinde, yeni fikirlerin kontrol edilmesinde veya mevcut programların iyileştirilmesinde yararlıdır

Odak gruplarının artı yönleri

• Esneklik, moderatöre, derine çözümleme yapma ve katışımcılara, yanıtlarını daha ayrıntılı sunmasını isteme imkanı veriyor • Sonuçlar çabuk tanınır. • Büyük araştırmalar ve kişisel görüşmelere oranda daha az maliyetlidir

Odak grupları yönteminin eksi yönleri

• Başarılı bir moderatörün olması çok önemlidir. • Verilerin niteliksel özelliğinden dolayı çözümleme zamanı gruplar arasındaki farklar sorun oluştura bilir • Grupları bir yere toplamak zordur. İnsanların belirlenmiş yere belirlenmiş zamanda gelmeleri için zaman ayırmaları gerekiyor. • Katılımcılar cevaplarında bazen samimi olmuyorlar

ÖRNEKLEME

• Örnekleme, belirlenmiş araştırma kümesi içinden araştırma birimlerinin seçilmesidir.

• Bazı araştırma kümeleri az sayıda üye içerdiği için onların hepsi örnek olarak götürürle bilir. Gerçekte ise araştırmalar çok büyük kümeler üzerinde odaklanmış oluyor. • Seçme zamanı aşağıdaki sorulara cevap bulunmalıdır: • Örnekleme almak istediğiniz İnsanların (veya diğer araştırma nesnelerinin) hangi grubu sizi ilgilendirir?

• Örnekleme küme sayısının boyutu nasıl olmalıdır?

• Örnekleme küme elemanları nasıl seçilmelidir?

Örnekleme-devamı

Sorun Araştırma kümesi

X bölgesinde bebeklerin yeterli beslenmemesi X bölgesindeki 6-24 aylık tüm çocuklar X bölgesindeki İlk okullarda eğitimin seviyesinde düşme X bölgesindeki tüm ilk okullar Özel hastanede hipertansiyon hastaların kayıtlarındaki yanlışlıklar Özel hastanedeki hipertansiyon hastalarının tüm kayıtları

Araştırma birimi

X bölgesinde 6-24 aylık bir çocuk X bölgesindeki bir okul Özel hastanedeki bir hipertansiyon hastasının bir kaydı

Veri Toplama Yöntem ve araçları

Veri toplama yöntemleri

Elde olan bilgilerin kullanılması gözlem

Veri toplama araçları

Kontrol listesi, veri derleme formları Göz, diğer duyu organları, kalem/kağıt, saat, mikroskop Görüşme Yazılı anket Görüşme kılavuzu, kontrol listesi, anket, kayıt cihazı anket

Veri Toplama Yöntemlerinin Karşılaştırılması

Yöntem

Eldeki bilgilerin kullanılması gözlem görüşme Yazılı anket

Artı yönleri

Pahalı değil Geçmişe göre değişim yönünü inceleme imkanı Daha ayrıntılı ve içeriye yönelik bilgi Olgular üzere veri toplama Anket cevaplarını sınama imkanı Eğitimli ve eğitimsiz her kes için; Sorguları sınıflandıra bilme; Yazılı anketlere göre cevap ala bilme oranı daha yüksek Pahalı değil Daha çok bilgi kaynağı Kaynakların gizliliği

sınırlamalar

Her zaman verilere erişmek mümkün değil Öznellik, gözlemci yalnız onu ilgilendirenleri görüyor Veri toplayıcısı durumu etkileyebilir Veri toplayıcısı durumu etkileyebilir Eğitimsiz kaynaklarca kullanılamaz Soruların yanlış anlaşılması mümkündür