Transcript Zittenblijven in het eerste leerjaar: zinvol of niet?

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Zittenblijven
Conferentie van het Steunpunt SSL
24-25 februari 2011
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
 Zittenblijven in het eerste leerjaar: Zinvol of niet?
 Mieke Goos, Jan Van Damme, Patrick Onghena & Katja Petry
 Hoe gaan andere onderwijssystemen met zwakke
leerlingen om? Alternatieven voor zittenblijven
 Barbara Belfi, Heidi Knipprath, Bieke De Fraine & Mieke Goos
 Hoe een alternatieve aanpak voor zittenblijven
implementeren?
 Anneloes Vandenbroucke & Goedroen Juchtmans
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
 Goos, M., Van Damme, J., Onghena, P., & Petry, K. (2011). Firstgrade retention: Effects on children's academic and psychosocial
growth throughout primary education (SSL-rapport nr.
SSL/OD1/2011.33). Leuven: Steunpunt ‘Studie- en Schoolloopbanen‘
(SSL).
 Juchtmans, G., Belfi, B., De Fraine, B., Goos, M., Knipprath, H.,
Vandenbroucke, A., & Verbeeck, B. (2011). Samen tot aan de meet.
Alternatieven voor zittenblijven. Antwerpen: Garant.
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Zittenblijven in het eerste leerjaar:
Zinvol of niet?
Mieke Goos, Jan Van Damme, Patrick Onghena & Katja Petry
1. Inleiding
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Probleemstelling
 Voor heel wat Vlaamse kinderen verloopt de
overgang van K3 naar L1 niet zonder slag of
stoot.
% zittenblijvers
K3
L1
L2
4%
7%
4%
1. Inleiding
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Onderzoeksvraag
 Is zittenblijven in L1 een effectieve
onderwijspraktijk of niet?
 Meer specifiek: Wat zijn de effecten op
 de groei in vaardigheden wiskunde en technisch lezen
 de groei in psychosociale vaardigheden
van deze leerlingen doorheen de lagere school?
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Subjecten: representatieve steekproef van het
Vlaamse SiBO-project
 3624 leerlingen L1, waarvan er 298 blijven zitten
in L1
 222 klassen
 121 scholen
gevolgd tot eind lagere school
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Instrumenten
 Wiskundevaardigheden: toetsen wiskunde
 jaarlijks afgenomen op het einde van het schooljaar (L1
tot L6)
 ontwikkeld voor het SiBO-project door Paul Dudal
 items over de verschillende leerdomeinen in wiskunde
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Instrumenten (vervolg)
 Vaardigheden in technisch lezen: Drie-MinutenToets
 jaarlijks afgenomen op het einde van het schooljaar (L1
tot L3)
 3 woordkaarten met woorden van toenemende
moeilijkheidsgraad
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Instrumenten (vervolg)
 Psychosociale vaardigheden: Leerkrachtvragenlijst
 jaarlijks ingevuld door de leerkracht
 items op een 6-punten-schaal
 7 subschalen
Sociale vaardigheden
• Populariteit in de klas
• Agressief gedrag
• Hyperactief-afleidbaar gedrag
• Asociaal gedrag
Dynamisch-affectieve
attitudes en vaardigheden
• Zelfstandigheid in de klas
• Schools welbevinden
• Zelfvertrouwen
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Instrumenten (vervolg)
 Controlevariabelen






toetsen
intelligentiemeting
leerkrachtvragenlijst over de leerling
oudervragenlijst
leerkrachtvragenlijst over de klaspraktijk
directievragenlijst
• 68 leerlingkenmerken
• 59 klaskenmerken
• 42 schoolkenmerken
pre zittenblijven in L1
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
HOE zittenblijvers en normaalvorderende
leerlingen vergelijken?
 Methode 1: voer een experiment uit
 Wat? Laat ouders op het einde van het schooljaar een
dobbelsteen gooien: 4, 5 of 6 is overgaan naar het volgende
leerjaar, 1, 2 of 3 betekent zittenblijven (‘random
assignment’). Vergelijk dan de groepsgemiddelden.
 + Vergelijkbare groepen
 - Ethisch onmogelijk!
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
HOE zittenblijvers en normaalvorderende
leerlingen vergelijken? (vervolg)
 Methode 2: gebruik longitudinale, observationele
data
 Wat? Volg de loopbanen van leerlingen: sommige leerlingen blijven
zitten en anderen niet. Vergelijk dan de groepsgemiddelden.
 + Makkelijk, ethisch mogelijk
 - Niet-vergelijkbare groepen → Om eerlijk te vergelijken moet
je vergelijkbare leerlingen selecteren uit beide groepen!
Wij hanteren deze strategie
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure

STAP 1
identificatie van ‘true’ confounders
 leerling-, klas- en schoolkenmerken pre zittenblijven
 die samenhangen met zowel de treatment (i.e., blijven
zitten in L1) als de outcome (i.e., groei in vaardigheden
wiskunde en technisch lezen resp. psychosociale
vaardigheden)
 prestaties: 55 leerlingkenmerken en 3 klaskenmerken
 psychosociaal functioneren: 52 leerlingkenmerken
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure (vervolg)

schatting van de propensity score (PS)
van elke leerling op basis van deze confounders
STAP 2
 PS = kans om te blijven zitten in L1 gegeven deze
geobserveerde covariaten
 3-niveau logistisch regressiemodel (leerlingen – klassen –
scholen)
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Frequentie
PS logit
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure (vervolg)

selectie van leerlingen voor
groeicurveanalyses obv 2 criteria
STAP 3
 ‘regelmatige’ schoolloopbaan
 L1-L2-L3-L4-L5-L6
 L1-L1bis-L2-L3-L4-L5-L6
 niet van school veranderen tijdens het lager onderwijs
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure (vervolg)

STAP 4
PS deciel stratificatie
10 (even grote)
groepen of strata
van vergelijkbare
leerlingen
x
x
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure (vervolg)

STAP 5
test van de kwaliteit van de PS stratificatie
 binnen elk stratum zijn er geen significante verschillen tss
zittenblijvers en normaalvorderenden in
 PS
 tenminste 95% van alle geobserveerde leerling-, klas- en
schoolkenmerken
→ per stratum zijn beide groepen equivalent (binnen
steekproeffluctuaties) in termen van risicofactoren voorafgaand
aan zittenblijven in L1
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Normaalvorderenden
Zittenblijvers
Totaal
Stratum
N
M
N
M
N
M
1
233
-6.03
1
-6.32
234
-6.03
2
233
-5.57
1
-5.45
234
-5.57
3
233
-5.24
1
-5.23
234
-5.24
4
233
-4.93
1
-4.78
234
-4.93
5
232
-4.60
2
234
-4.61
6
231
-4.30
=3
-4.70
-4.28
234
-4.30
7
234
-3.97
1
-3.81
235
-3.97
8
232
-3.58
3
-3.54
235
-3.58
9
10
230
132
-2.95
-1.17
5
103
-2.90
0.40
235
235
-2.95
-0.48
Totaal
2223
-4.37
121
-0.26
2344
-4.16
≠
≠
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Analyses: 6-staps-procedure (vervolg)

schatting van gemiddelde effecten van
zittenblijven in L1
STAP 6
 3-niveau curvilineaire groeicurvemodellen (metingen –
leerlingen – scholen)
 met PS strata als covariaten
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2 vergelijkingsstrategieën
 Leerjaarvergelijkingen = vergelijking van
zittenblijvers met hun jongere leerjaargenoten
(vroegere klasgenoten 1 schooljaar vroeger)
 Leeftijdsvergelijkingen = vergelijking van
zittenblijvers met hun leeftijdsgenoten (vroegere
klasgenoten) die in een hoger leerjaar zitten
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2003-2004
(7 jaar)
2004-2005
(8 jaar)
2005-2006
(9 jaar)
3e leerjaar
Cohorte 1
E
Cohorte 2
(niet in SiBO-dataset)
2e leerjaar
1e leerjaar
C
A
Zittenblijven
B
Zittenblijven
F
D
H
Zittenblijven
G
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2003-2004
(7 jaar)
2004-2005
(8 jaar)
2005-2006
(9 jaar)
3e leerjaar
Cohorte 1
E
Cohorte 2
(niet in SiBO-dataset)
2e leerjaar
1e leerjaar
C
A
Zittenblijven
B
Zittenblijven
F
LEERJAARVERGELIJKING
D
H
Zittenblijven
G
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2003-2004
(7 jaar)
2004-2005
(8 jaar)
2005-2006
(9 jaar)
3e leerjaar
Cohorte 1
E
Cohorte 2
(niet in SiBO-dataset)
2e leerjaar
1e leerjaar
C
A
Zittenblijven
B
Zittenblijven
F
D
H
Zittenblijven
G
LEEFTIJDSVERGELIJKING
2. Methode
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2 vergelijkingsstrategieën (vervolg)
 Waarom? ~ 2 verschillende vragen
 Hoe ontwikkelen zittenblijvers zich, ten koste van één extra jaar
onderwijs, in vergelijking met leerjaargenoten?
LEERJAARVERGELIJKING
 Hoe zou de ontwikkeling van zittenblijvers eruit hebben gezien,
waren ze toch overgegaan naar het tweede leerjaar?
LEEFTIJDSVERGELIJKING
 Waarom? elke benadering heeft zijn beperkingen
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Leerjaarvergelijkingen
 Tijdens het bisjaar (KT)
 presteren zittenblijvers beter in wiskunde en technisch lezen en
functioneren zittenblijvers vergelijkbaar op psychosociaal gebied als hun
jongere leerjaargenoten die een vergelijkbare kans hebben om te blijven
zitten en toch overgaan
 MAAR … doorheen de lagere school (LT)
 groeien zittenblijvers trager in wiskunde en technisch lezen (hun
achterstand neemt toe met de tijd) en functioneren zittenblijvers - tenminste
voor een gedeelte van hun loopbaan in de lagere school - zwakker op
psychosociaal vlak
 ! Eén uitzondering: populariteit in de klas
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Score wiskunde
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
120
80
40
0
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Score technisch
lezen (DMT)
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
120
80
40
0
1
2
Leerjaar
3
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
Agressief gedrag
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Hyperactief-afleidbaar
gedrag
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
Asociaal gedrag
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Zelfstandigheid in de klas
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Schools welbevinden
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leerjaargenoten
Zelfvertrouwen
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Populariteit in de klas
! Uitzondering !
Leerjaargenoten
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
Leerjaar
5
6
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Leeftijdsvergelijkingen
 In het algemeen, tijdens het bisjaar (KT) EN
doorheen de lagere school (LT)
 hadden zittenblijvers beter gepresteerd in wiskunde en
technisch lezen en gelijkaardig of zelfs beter
gefunctioneerd op psychosociaal vlak, waren ze toch
overgegaan naar het tweede leerjaar
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Score wiskunde
120
80
40
0
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Score technisch
lezen (DMT)
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
120
80
40
0
7
8
Leeftijd
9
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Populariteit in de klas
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Agressief gedrag
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Hyperactief-afleidbaar
gedrag
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Asociaal gedrag
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Zelfstandigheid in de klas
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Schools welbevinden
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
3. Resultaten
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
L1 zittenblijvers
Leeftijdsgenoten
Zelfvertrouwen
6
5
4
3
2
1
7
8
9
Leeftijd
10
11
4. Discussie
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
 In het algemeen blijkt dat zittenblijven in L1 mogelijk
minder gunstige effecten heeft dan doorgaans wordt
gedacht…
 doorheen de lagere school groeien L1zittenblijvers trager ivm
leerjaargenoten met een gelijkaardige kans om te blijven zitten,
waardoor ze op het einde van de lagere school minder goed
presteren, minder zelfvertrouwen hebben etc.
 terwijl ze beter gepresteerd zouden hebben en op psychosociaal
vlak gelijkaardig of zelfs beter gefunctioneerd zouden hebben,
waren ze toch overgegaan naar het tweede leerjaar
4. Discussie
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Meer onderzoek blijft nodig …
 Representativiteit? (normaalvorderenden = selectieve
vergelijkingsgroep)
 Andere outcomes?
 verdere schoolloopbaan
 leerlingpercepties prestaties en psychosociaal functioneren
 Moderatoren?
 Bv. extra ondersteuning op of buiten school
 Andere leeftijden?
 Bv. K3
4. Discussie
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Gevolgen voor het onderwijsbeleid
 Zittenblijven in L1 kost de overheid jaarlijks
heel wat geld, terwijl het mogelijk minder
positieve effecten heeft dan doorgaans wordt
gedacht
→ Misschien moeten we zittenblijven in L1 als
onderwijspraktijk in vraag durven stellen en op zoek gaan
naar alternatieven…
Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
Bedankt voor uw aandacht!
Suggesties? Bedenkingen?
[email protected]
www.steunpuntloopbanen.be