Transcript Βυζαντινή τέχνη

ΤΑ ΣΤΡΟΥΜΦΑΚΙΑ
Μαρία –Δήμητρα Κολυμπάρη
Γιώργος-Βαγγέλης Μπλιγούρας
Κων/νος Πασατάς
Βασίλης Σταυρίδης
Βυζαντινή Τέχνη
• Με τον όρο Βυζαντινή τέχνη αναφερόμαστε γενικά
στην καλλιτεχνική παραγωγή και έκφραση που
αναπτύχθηκε την περίοδο της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας μεταξύ του 4ου αιώνα και της άλωσης
της Κωνσταντινούπολης το 1453. Η βυζαντινή τέχνη
θεωρείται πως γεννήθηκε αρχικά στην πρωτεύουσα
της αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη, αλλά
επεκτάθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα του μεσογειακού
κόσμου και ανατολικά ως την Αρμενία. Υπήρξε
αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης αφενός της αρχαίας
ελληνικής παράδοσης και αφετέρου της ανατολικής
επίδρασης και θρησκευτικότητας.
Περιόδους Βυζαντινής Τέχνης
• Οι χαρακτηριστικές καλλιτεχνικές μορφές της
βυζαντινής τέχνης άρχισαν να αναπτύσσονται στη
Ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τον 4ο αιώνα. Η ίδρυση
της Κωνσταντινούπολης το 324 συνδέθηκε με τη
δημιουργία ενός μεγάλου νέου καλλιτεχνικού κέντρου
για το ανατολικό μισό της αυτοκρατορίας και
ειδικότερα ένα κέντρο με έντονα χριστιανικά στοιχεία.
Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές περιόδους
της βυζαντινής τέχνης:
• παλαιοχριστιανική τέχνη και πρωτοβυζαντινή
περίοδος(4ος-7ος αιώνας)
• εικονομαχία και μεσοβυζαντινή τέχνη (8ος-12ος
αιώνας)
• περίοδος των Παλαιολόγων και ύστερη βυζαντινή
τέχνη (13ος-15ος αιώνας)
Χαρακτηριστικά της κάθε Περιόδου
• Παλαιοχριστιανική και Πρωτοβυζαντινή τέχνη: Η
πρώτη περίοδος της βυζαντινής τέχνης αποτελεί
ένα μεταβατικό διάστημα και χαρακτηρίζεται
κατά συνέπεια από μία συνύπαρξη της ρωμαϊκής
παράδοσης με τα πρότυπα της ύστερης
αρχαιότητας και των χριστιανικών επιδράσεων.
• Μεσοβυζαντινή περίοδος:Tην περίοδο 730-843 η
βυζαντινή αυτοκρατορία κλονίζεται από τις
έριδες σχετικά με τη λατρεία των θείων μορφών
και την απεικόνισή τους στην τέχνη. Στα πλαίσια
αυτών, πολλές εικόνες και τοιχογραφίες
καταστρέφονται ή αντικαθίστανται από άλλες
Χαρακτηριστικά της κάθε Περιόδου(2)
• Υστεροβυζαντινή περίοδος:Η ύστερη
βυζαντινή τέχνη οριοθετείται από την
κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους
Φράγκους και εκτείνεται χρονικά ως την
άλωση της. Την περίοδο αυτή, το Βυζάντιο
παύει να αποτελεί το ισχυρό πολιτικό και
πολιτιστικό κέντρο της μεσοβυζαντινή εποχή.
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου
• Ο ναός του Αγίου Δημητρίου αποτελεί ένα
από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της
Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται στην ομώνυμη οδό
και είναι πεντάκλιτη βασιλική με εγκάρσιο
κλιτός και με πλούσιο ζωγραφικό και
μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα
κιονόκρανα.
Χρονολόγηση
• Η χρονολογία ανέγερσης του ναού δεν μας
είναι επακριβώς γνωστή. Στο κείμενο των
θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου, διαβάζουμε
ότι ο πρώτος ναός οικοδομήθηκε από τον
έπαρχο του Ιλλυρικού Λεόντιο το 412-413 μ.Χ.
Όταν αυτός κάηκε, ανάμεσα στα 628-634,
χτίστηκε στη θέση του πεντάκλιτη βασιλική.
Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη
1
• Ο Γαλέριος μέσα σε 300 χρόνια έκτισε το Ανατολικό τείχος.
• Χτίστηκε σε 4 φάσεις:1.Ελληνιστική
•
2.Ρωμαική
•
3.Βυζαντινή
•
4.Οθωμανική
• Το 1931 άρχισε η κατασκευή, του χτισίματος των τειχών.
Κατασκευάστηκε σε τετράγωνους πύργους του 4ουαιωνα.
• Μέχρι σήμερα έχουν σωθεί 4,3 χιλιόμετρα από τα 8
χιλιόμετρα.
• Το χτίσιμο ολοκληρώθηκε από τους Οθωμανούς.
• Μέχρι σήμερα ένα στοιχείο που διακρίνεται είναι το
κανάλι υδρεύσεως και κάποιες επιγραφές.
Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη
(2)
• Ο πύργος του Τριγώνου χτίστηκε μαζί με τον
Λευκό πύργο.
• Το 1880 κατεδαφίστηκαν τα θαλάσσια τείχη.
• Το Επταπύργιο είναι η “Ακρόπολις” της
Ακροπόλεως.
• Τα τείχη είχαν συνολικά 6 πορτάρες.
• Από τα τέλη του 4ου ως και τον 6ο αι. διάφορα
βαρβαρικά φύλα ,Γότθοι, Βησιγότθοι, Ούννοι, περνούν
το βόριο φυσικό σύνορο της αυτοκρατορίας, τον
Δούναβη και διατρέχουν τη Βαλκανική
καταστρέφοντας πόλεις και την ύπαιθρο χώρα. Η
κατάσταση γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνη όταν βορείως
του Δούναβη εδραιώνετε η κυριαρχία των Αβάνων,
λαού συννικής καταγωγής Το 582 καταλαμβάνουν το
Σίρμιο στον Σαύο ποταμό ,σημαντικό φρούριο και
κόμβο συγκοινωνιακό κοντά στο Βελιγράδι, και
έχοντας υποτάξει διάφορα σλαβικά φύλα της περιοχής
του Δούναβη επιχειρούν επανειλημμένες επιδρομές στα
βυζαντινά εδάφη.
• Η Θεσσαλονίκη η πρωτεύουσα του Ιλλυρικού, γνώρισε τη
θηριωδία και τον θανάσιμο κίνδυνο τον αβαροσλαβικών
και σλαβικών επιδρομών. Η πρώτη μεγάλη επίθεση με
100000 Αβαροσλαβους έγινε το βράδυ της Κυριακής 22
Σεπτεμβρίου του 597.Οταν ξημέρωσε όρμισαν οι εχθροί
στα τείχη και έστησαν σκάλες για να την εκπορθήσουν. Ο
Άγιος με την μορφή οπλίτη φάνηκε πάνω στις επάλξεις,
χτυπήσει με την λόγχη τον εχθρό που πρώτος πάτησε το
πόδι του στα τείχη και τον έριξε κάτω νεκρό. Στρατός και
πολιτοφυλακή απέκρουσαν έτσι την πρώτη μεγάλη
πολιορκία της πόλης. Το 602 μετά την ανατροπή του
αυτοκράτορα Μαυρίκιου καταρρέει το βόριο σύνορο στον
Δούναβη.
• Το 604 5.000 Σλάβοι πολιόρκησαν την Θεσσαλονίκης χωρίς
επιτυχία. Το 615 η πόλη δέχτηκε συνδυασμένη επίθεση από
σλαβικά φύλα που με μονοξυλα απέκλισαν την πόλη από την
θάλασσα. Τότε εμφανίστηκε στην πόλη ο Άγιος Δημήτριος .Τον
είδαν να περιπατάει πάνω στα τείχη και στην θάλασσα. Τα εχθρικά
πλοία άρχισαν πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο. Τελευταία
αποπήρα των Σλάβων για να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη έγινε
την ίδια εποχή που ο Αραβικός στόλος πολιορκούσε την
Κωνσταντινούπολη. Το 677 σλαβικά φύλα Στρυμονίτες, Ρυγχίνοι και
Σαουδαίοι λεηλατούν τα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Το 688 ο
αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β΄ έκανε εκστρατεία εναντίον των
Βουλγάρων που είχαν εγκατασταθεί στη από το 681 στην ΒΑ
Θράκη και των Σλαβήνων του Αίμου που συνέπρατταν μαζί τους
εναντίον του Βυζαντίου.
• Δημιουργούνται έτσι κατάλληλες συνθήκες ειρήνης που
ευνοούν τις οικονομικές, εμπορικές και πνευματικές
δραστηριότητες. Στις αρχές του 9ου αι. ιδρύεται το θέμα
Θεσσαλονίκης, η μεγάλη στρατιωτικό-διοικητική
περιφέρεια που περιλάμβανε την περιοχή δυτικά του
Στρυμόνα ως την Πίνδο. Κυριακή 29 Ιουλίου φάνηκαν τα
κουρσάρικα καράβια με αρχηγό τον Λέοντα τον Τριπολίτη.
Χιλιάδες αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν στην Κρήτη σε
σκλαβοπάζαρα . Ανάμεσα τους ήταν και ο Ιωάννης
Καμινιάτης. Η Θεσσαλονίκη είναι η γενέτειρα των δύο
αδελφών, του Κων/νου που λίγο πριν πεθάνει στην Ρώμη
πήρε το μοναχικό όνομα Κύριλλος , και του Μεθοδίου,
γόνων στρατιωτικού αξιωματούχου.
• Η Θεσσαλονίκη υπήρξε έδρα των επιχρίσεων των αυτοκρατόρων
κατά των Βουλγάρων του Συμεών και αργότερα του Σαμουήλ που
μετά τον θάνατο του Ιωάννη Τσιμισκή το 976 επαναστάτησε
εναντίον του Βυζαντίου και ίδρυσε βουλγαρικό κράτος με
πρωτεύουσα την Πρέσπα και την Αχρίδα. Το 1040 εκδηλώνεται
επανάσταση των Βουλγάρων στο Βελιγράδι. Απλώνεται προς τα
νότια και το επόμενο έτος ο στρατηγός Αλουσιανός πολιορκεί την
Θεσσαλονίκη με 40.000 στρατό. Η πόλη χάρις την ηρωική έξοδο
των κατοίκων της και με την πίστη ότι ο Πολιούχος Άγιος τους
τους καθοδήγησε σώζεται από τον θανάσιμο κίνδυνο. Νέοι εχθροί
απειλούν την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας. Οι Σελτζούκοι
Τούρκοι στην ανατολή, οι Νορμανδοί στην δύση , Ούζοι και
Κουμάνοι στην Βαλκανική.
• Τρεις μήνες κράτησε η νορμανδική κατοχή όπως γράφει ο
αρχιεπίσκοπος Ευστάθιος που κακοποιήθηκε από τους
κατακτητές. Τον Απρίλιο του 1204 οι σταυροφόροι της Δ΄
σταυροφορίας κυριεύουν την Κων/πολη και λίγο αργότερα
την δεύτερη πόλη της αυτοκρατορίας την Θεσσαλονίκη. Η
Θεσσαλονίκη γίνεται πρωτεύουσα του λομβαρδικού
βασιλείου των Μομφερρά. 20 χρόνια κράτησε λατινική
κατοχή. Η κατάσταση της αυτοκρατορίας επιδεινώνεται. Ο
Ανδρόνικος Β΄ διαλύει τον στόλο της αυτοκρατορίας. Η
προέλευση των Οθωμανών Τούρκων στη μικρά Ασία το
1400 αναγκάζει τον αυτοκράτορα να προσφύγει στις
υπηρεσίες των μισθοφόρων. Εγκαθίστανται στη χερσόνησο
της Κασσάνδρας από όπου λεηλατούν και καταστρέφουν
πολλές από τις μονές του Αγίου Όρους.
H ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
• Ο νόμος απαγόρευε στα κορίτσια κάτω των
δώδεκα ετών να παντρεύονται και στα αγόρια
κάτω των δεκατέσσερα.
• Πριν από το γάμο τελούνταν αρραβώνες και
υπογράφανε ένα συμβόλαιο που καθόριζε
την προίκα της νύφης και τα δώρα του
γαμπρού.
• Το διαζύγιο επιτρεπόταν από το κράτος μόνο
αν συμφωνούσαν και τα δύο μέρη.
Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
• Η συμμετοχή των γυναικών κοινωνική ζωή ήταν
περιορισμένη και δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα
με τους άντρες.
• Πολλές φορές όμως οι γυναίκες κυριαρχούσαν
στην οικογενειακή ζωή και όταν έβγαιναν έξω
όφειλαν να σκεπάζουν το πρόσωπό τους.
• Η οικογένεια φρόντιζε το παιδί και η μητέρα το
καθησύχαζε με παραμύθια και αφηγήσεις από
την Αγία Γραφή.
ΣΧΟΛΕΙΟ
• Το βυζαντινό εκπαιδευτικό σύστημα
συνεχίζοντας την ελληνιστική παράδοση,
ακολουθούσε δύο κύκλους σπουδών του
γραμματιστή και του γραμματικού. Στον πρώτο
κύκλο φοιτούσαν παιδία των επτά ετών και στο
δεύτερο κύκλο από την ηλικία των δώδεκα.
• Οι πόροι για την λειτουργία του σχολείου
προέρχονταν από δίδακτρα των μαθητών,
συγχρόνως λειτουργούσαν και δωρεάν σχολεία
για τα ορφανά παιδιά.
• Μετά τις βασικές σπουδές όσοι είχαν έφεση και
οικονομική δυνατότητα πήγαιναν στο
πανεπιστήμιο.
ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
• Κάθε πόλη διέθετε από ένα νοσοκομείο με
αριθμό ιατρών που καθορίζονταν από τους
κατοίκους της.
• Οι δεισιδαιμονίες έστρεφαν συχνά το λαό στη
μαγεία, παρά τις όποιες αντιδράσεις της
εκκλησιάς.
• Σε κάθε πόλη υπήρχαν και πτωχοκομεία και
ορφανοτροφεία τα οποία ιδρύονταν και
συντηρούνταν από την εκκλησία
ΚΑΤΟΙΚΙΑ
• Τα σπίτια στις πόλεις οικοδομούνταν
περιμετρικά από μία κεντρική αίθουσα που
χρησιμοποιούνταν για υποδοχή.
• Οι φτωχοί της Πόλης και των άλλων περιοχών
ζούσαν σε άθλιες συνθήκες όπως και οι
χωρικοί.