Transcript Redagowanie przepisów prawnych ustanawiających

Redagowanie przepisów prawnych ustanawiających
administracyjne kary pieniężne
(Wybrane Zagadnienia)
mgr Mateusz Kaczocha
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Administracyjna kara pieniężna jest to kara finansowa nakładana przez
organ administracji publicznej, w drodze decyzji administracyjnej,
względnie postanowienia, na osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. W kwestiach
proceduralnych, związanych z wymierzaniem tych kar, zastosowanie mają
przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i w pewnym zakresie
również regulacje Ordynacji podatkowej.
Struktura kary pieniężnej: podmiot podlegający ukaraniu, przesłanki
nałożenia kary pieniężnej, wysokość tej kary, organ upoważniony do
wymierzania kary pieniężnej oraz dyrektywy wymiaru kary pieniężnej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Usytuowanie przepisów określających kary pieniężne w systematyce
wewnętrznej ustawy
Generalnie można wyróżnić trzy sposoby zamieszczania przepisów
określających kary pieniężne w systematyce wewnętrznej ustawy:
1) w przepisach szczegółowych najczęściej dotyczących kwestii nadzoru i
kontroli – por. art. 115 położony w Rozdziale 19 Nadzór i kontrola ustawy
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy;
2) razem z przepisami o odpowiedzialności karnej (przepisy karne) –
w jednym rozdziale (dziale) – np. Dział XI Przepisy karne i kary pieniężne
ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne;
3) w odrębnym rozdziale tuż przed przepisami karnymi albo niekiedy po
nich – por. Rozdział 8a Kary pieniężne ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o
recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Sposoby określania podmiotów podlegających ukaraniu
Kary pieniężne, w przeciwieństwie do sankcji penalnych, mogą być
nakładane na osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej. Stąd też na oznaczenie podmiotu
podlegającego ukaraniu nie należy co do zasady używać wyrazu „kto”,
gdyż ten oznacza, że norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej
(por. § 144 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej).
Wyjątkiem tutaj będzie sytuacja, kiedy adresatem kary będzie wyłącznie
osoba fizyczna. Jeżeli zaś podmiotem ukaranym ma być zarówno osoba
fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej, najlepiej użyć na jego oznaczenie określonego
rzeczownika, np. „podmiot”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•
Określanie przesłanek wymierzenia kary pieniężnej
Zgodnie z zasadą określoności przepisów prawnych przesłanki
wymierzenia kary pieniężnej powinny być w przepisach określone
wyraźnie i precyzyjnie. Należy zatem unikać w redagowaniu tych
przesłanek zwrotów niedookreślonych i klauzul generalnych – tym
niemniej ustawodawca posługuje się czasami zwrotami
niedookreślonymi w deliktach administracyjnych, np. zwrot
„nieprawidłowości były szczególnie rażące” zawarty w art. 32 ust. 1
ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym.
Redakcja przepisów i stopień ich precyzji językowej powinny umożliwiać
podmiotom - adresatom tych przepisów jednoznaczne ustalenie
znaczenia normy - praw i obowiązków z niej wynikających (por. M.
Wincenciak, Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich
wymierzania, Oficyna/LEX 2008 r.).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Sposoby określania wysokości kary pieniężnej
W polskim ustawodawstwie nie ma jednolitego sposobu normatywnego
określania wysokości kary pieniężnej. Na podstawie analizy obecnego
ustawodawstwa można wyróżnić co najmniej 4 sposoby ustanawiania
wysokości kar pieniężnych:
1) sztywne określenie wysokości kary za dane naruszenie – por. art. 200 ust.
1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach;
2) widełkowe (od… do…) określenie wysokości kary za dane naruszenie –
np. art. 195 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach;
3) wskazanie górnego progu wysokości kary – zob. art. 170 ust. 1 ustawy z
dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi;
4) określony procent od przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w
poprzednim roku podatkowym – por. art. 210 ust. 1 ustawy z dnia 16
lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kwestia przedawnienia kar pieniężnych
Ze względu na brak lex generalis ustawy o zasadach wymierzania i
miarkowania kar pieniężnych pożądane jest, aby przy konstruowaniu
nowych rodzajów kar pieniężnych uwzględnić instytucję ich
przedawnienia. Brak ustanowienia w konkretnej ustawie instytucji
przedawnienia kar pieniężnych skutkuje tym, iż kary te nie będą się
przedawniać (nie stosuje się bowiem w tym zakresie odpowiednio
Kodeksu karnego) i co za tym idzie w tym aspekcie odpowiedzialność
administracyjna będzie miała charakter bardziej uciążliwy od
odpowiedzialności karnej. Polski ustawodawca jest niestety
niekonsekwentny w tych kwestiach; niekiedy przewiduje instytucje
przedawnienia kar pieniężnych – por. art. 125 ust. 1 ustawy z 29 listopada
2000 r. – Prawo atomowe, w innych zaś nie – zob. np. art. 209 i 210
ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przepisy wyłączające odpowiedzialność administracyjną
Odpowiedzialność administracyjna ma co do zasady charakter obiektywny.
Tym niemniej odpowiedzialność ta nie ma charakteru absolutnego i
podmiot naruszający określone przepisy może uwolnić się od
odpowiedzialności poprzez wykazanie, iż uczynił wszystko, czego można
było od niego rozsądnie wymagać, by do naruszenia przepisów nie
dopuścić (por. m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września
2009 r., sygn. akt SK 3/08). Stąd też przy konstruowaniu przepisów
określających kary pieniężne należałoby określić przesłanki wyłączające
odpowiedzialność administracyjną – por. art. 92c ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•Dyrektywy wymiaru kary pieniężnej
Jeżeli w przepisach ustanawiających kary pieniężne przewiduje się, że
organ administracji publicznej będzie miał luz decyzyjny co do jej
nałożenia lub jej wysokości, wskazane jest określenie w przepisie
projektowanej ustawy tzw. dyrektyw wymiaru kary pieniężnej, tj.
czynników, jakie organ będzie brał pod uwagę ustalając jej wysokość –
zob. np. art. 210 ust. 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo
telekomunikacyjne. Czynniki te mogą być rozmaite, jak np. zakres
naruszenia, możliwości finansowe podmiotu podlegającego karze, jego
dotychczasowa działalność, stopień szkodliwości naruszenia (czynu), a
niekiedy stopień zawinienia.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•Instytucja odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej.
W celu złagodzenia obiektywnego charakteru odpowiedzialności
administracyjnej, ustawodawca niekiedy przewiduje instytucję
odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej – por. np. art. 56 ust. 6a
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne. Instytucja ta
ma na ogół charakter uznaniowy i jej zastosowanie uzależnione jest od
spełnienia określonych przesłanek, np. znikomy stopień szkodliwości
czynu, zaprzestanie naruszenia itp.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•Dziękuję za uwagę
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego