Transcript kary pieniężne 06.12.2013

Problemy z wprowadzaniem
do systemu prawnego
administracyjnych kar pieniężnych
Piotr Ołdak starszy legislator w RCL
Artur Miśkiewicz starszy legislator w RCL
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Administracyjna kara pieniężna
1)
W polskim prawie administracyjnym istnieje instytucja kar administracyjnych,
stanowiących
formę
represji
wymierzonej
w
ramach
stosunku
administracyjnoprawnego
w
związku
z
naruszeniem
obowiązków
administracyjnych. Do kar administracyjnych zalicza się kary administracyjne
sensu stricto – kary pieniężne wynikające z przepisów prawa materialnego,
nakładane na podmioty administrowane, kary porządkowe i kary dyscyplinarne.
Funkcją tych kar jest wyrządzenie osobie ukaranej określonych dolegliwości
z powodu niezastosowania się do nakazu lub zakazu. Późniejsze
podporządkowanie się poleceniom nie chroni przed nałożeniem lub wykonaniem
nałożonej kary. Kara jest w pewnym sensie odpłatą za naruszenie normy prawa
i w stosunku do osoby ukaranej pełni przede wszystkim funkcję represyjną. Jeżeli
chodzi o oddziaływanie kary na społeczeństwo oraz na zachowanie ukaranego
w przyszłości to kara pełni funkcję prewencyjną (Prawo administracyjne, M. Wierzbowski
(red.), J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, wyd. Lexis Nexis, 2011 r., str. 135 i 136.).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2)
Nie ma definicji legalnej sankcji administracyjnych, w tym administracyjnych
kar pieniężnych ani kompleksowej regulacji zagadnień materialno – prawnych
i proceduralnych związanych ze stosowaniem tych sankcji.
3)
Jedną z przesłanek zastępowania sankcji stricte karnych sankcjami
administracyjnymi jest szeroki krąg podmiotów, na które sankcje mogą być
nakładane – osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej.
4)
Instytucja sankcji administracyjnych służy przede wszystkim zapewnieniu
efektywności działania administracji publicznej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Niejednolity sposób określania charakteru prawnego administracyjnej
kary pieniężnej
1) Kara pieniężna jest jednym z typów sankcji administracyjnych (M. Wincenciak,
Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania, LEX/Oficyna
2008 r.).
2) Kary pieniężne są środkiem odpowiedzialności prawnej, zaliczanej
do odpowiedzialności karnej jako trzeci (obok odpowiedzialności za przestępstwa
i odpowiedzialności za wykroczenia) rodzaj tej odpowiedzialności (W. Radecki,
Odpowiedzialność Prawna w Ochronie Środowiska, Warszawa 2002 r.).
3) Kara pieniężna jest instytucją odpowiedzialności administracyjno – karnej
(D. Szumiło – Kulczycka, Prawo administracyjno – karne, Kraków 2004 r.).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykroczenie – alternatywna forma odpowiedzialności w stosunku do
odpowiedzialności administracyjnej
1) Art. 1 § 1 i 2 Kodeksu wykroczeń (KW) stanowi, iż odpowiedzialności
za wykroczenie podlega ten tylko, kto dopuszcza się czynu społecznie
szkodliwego, zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego
popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do
5000 zł lub nagany. Mający uzupełniające znaczenie art. 47 § 1 KW
wyjaśnia, że czynem zabronionym jest zachowanie (działanie lub
zaniechanie) o znamionach określonych w ustawie karnej, zaś przepis
art. 1 § 2 KW stanowi, iż podmiotowym warunkiem wykroczenia jest
wina sprawcy czynu zabronionego.
2) Odpowiedzialność za wykroczenie jest rodzajem odpowiedzialności
osobistej – opartej na winie indywidualnej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3)
Zadaniem postępowania w sprawach o wykroczenia jest takie
ukształtowanie tego postępowania, aby:
a)
sprawca wykroczenia – a nie osoba niewinna – został wykryty
i pociągnięty do odpowiedzialności,
b)
zrealizowana została zasada trafnego karania i stosowania środków
wychowawczych oraz zapobiegawczych,
c)
zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego
wykroczeniem,
d)
rozstrzygnięcie nastąpiło w rozsądnym terminie.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5)
Na podstawie normy odsyłającej art. 8 Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia (KPW) w postępowaniu w sprawach
o wykroczenia mają zastosowanie zasady: prawdy materialnej, trafnej
represji, szybkości i ekonomiki, obiektywizmu, domniemania
niewinności i in dubio pro reo, swobodnej oceny dowodów,
podejmowania przez organ procesowy czynności z urzędu, skargowości,
a także informacji prawnej.
6)
W postępowaniu w sprawach o wykroczenia obowiązują także zasady:
jawności, bezpośredniości, kontradyktoryjności i kontroli orzeczeń
(art. 34, 70 i 103 KPW), a przede wszystkim zasada prawa do obrony
i korzystania z pomocy obrońcy (art. 4 KPW).
7)
Szybkość i ekonomika postępowania nie mogą być realizowane kosztem
zasady prawdy, a także zasady trafnego karania i stosowania środków
profilaktyczno – wychowawczych.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Postępowanie mandatowe jako najbardziej uproszczony tryb
postępowania w sprawach o wykroczenia
Do przesłanek pozytywnych postępowania mandatowego należy zaliczyć
w szczególności:
1) Popełnienie wykroczenia, które na podstawie ustawy jest objęte tym
trybem postępowania.
2) Brak wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia i osoby sprawcy,
które mogą wynikać:
a) ze schwytania sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem,
b) z naocznego lub za pomocą urządzenia kontrolno – pomiarowego
stwierdzenia wykroczenia przez funkcjonariusza stosującego tryb
mandatowy, gdy nie ma wątpliwości co do osoby sprawcy.
3) Zgoda sprawcy czynu na tryb mandatowy.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dopuszczalność ustanawiania kar pieniężnych w świetle orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie w swoich orzeczeniach wypowiadał się
w kwestiach związanych z administracyjnymi karami pieniężnymi. TK w swoich
orzeczeniach wskazał m. in.:
1)„tam gdzie przepisy nakładają na osoby fizyczne lub prawne obowiązki, powinien
się również znaleźć przepis określający konsekwencję niespełnienia obowiązku”
(sygn. K 23/99),
2)„Nie ma więc przeszkód, aby za naruszenie konkretnych przepisów prawa
ustawodawca przewidział możliwość stosowania sankcji o podobnym charakterze
w różnych postępowaniach (np. w postępowaniu cywilnym, administracyjnym czy
karnym). (…) Dotyczy to np. kary pieniężnej (czy kary grzywny), która może być
konsekwencją orzeczenia wydanego w następstwie przeprowadzenia
postępowania karnego przed sądem karnym, ale sankcja tego rodzaju może być
też zastosowana w postępowaniu administracyjnym, o ile przepisy prawne taką
możliwość przewidują w konsekwencji wydanej decyzji” (sygn. P 12/01).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W wyroku z 15 stycznia 2007 r., sygn. P 19/06, Trybunał Konstytucyjny
wskazał, iż:
1) kwestia dopuszczalności stosowania administracyjnych kar pieniężnych
powinna być oceniana z punktu widzenia funkcji, jaką sankcja ta ma
spełniać.
2) istotą sankcji karnych jest represja, natomiast administracyjnych –
profilaktyka i prewencja.
3) spełnianie wspomnianych funkcji przesądza jednakże o tym, czy dana
sankcja jest ze swojej istoty karna, czy administracyjna.
4) kara administracyjna nie jest odpłatą za popełniony czyn, lecz stanowi
jedynie
środek
przymusu
służący
zapewnieniu
realizacji
wychowawczo-zarządzających zadań administracji.
5) granica między deliktem administracyjnym i będącą jego konsekwencją
karą administracyjną a wykroczeniem jest płynna, a określenie jej zależy
w wielu sytuacjach od uznania władzy ustawodawczej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Trybunał Konstytucyjny najczęściej bada konstytucyjność podstaw
prawnych nakładania sankcji, rozważając je m. in. w świetle wartości
wywodzonych z z a s a d y d e m o k r a t y c z n e g o p a ń s t w a p r a w n e g o ,
zwłaszcza z a s a d y o c h r o n y z a u f a n i a d o p a ń s t w a i p r a w a ,
zasady proporcjonalności i zasady sprawiedliwości
proceduralnej.
Kara ta nie musi być konsekwencją dopuszczenia się czynu zabronionego,
lecz skutkiem zaistnienia stanu niezgodnego z prawem, co sprawia, że ocena
stosunku sprawcy do czynu nie mieści się w reżimie odpowiedzialności
obiektywnej (wyrok TK z 31 marca 2008 r., sygn. SK 75/06).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W wyroku z 15 stycznia 2007 r. sygn. P 19/06 Trybunał Konstytucyjny
wskazał, że odpowiedzialność karnoadministracyjna oparta jest na
zasadzie winy obiektywnej. W przywołanym wyroku Trybunał
Konstytucyjny jednoznacznie stwierdza, że ustawodawca określając
sankcję za naruszenie prawa w szczególności musi respektować zasadę
równości (wyrok z 29 czerwca 2004 r., sygn. P 20/02) i zasadę
proporcjonalności własnego wkroczenia. Nie można więc stosować
sankcji oczywiście nieadekwatnych lub nieracjonalnych albo
niewspółmiernie dolegliwych (wyrok z 30 listopada 2004 r., sygn. SK
31/04).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W kwestii realizacji k o n s t y t u c y j n e j z a s a d y p r a w a d o
s ą d u Trybunał Konstytucyjny w wyroku sygn. K 28/97 stwierdził, że prawo
do sądu oznacza dla ustawodawcy obowiązek ustanowienia regulacji prawnej,
która zapewni rozpatrzenie sprawy przez sąd, a do legislatywy należy
określenie sądu, który uważa za najbardziej adekwatny do rozpoznania
danego rodzaju spraw. W wyroku z 10 maja 2000 r. sygn. K 21/99 Trybunał
Konstytucyjny stwierdził jednakże, że prawo do sądu oznacza dla
ustawodawcy nie tylko obowiązek ustanowienia regulacji prawnej,
zapewniającej ochronę sądową, ale także obowiązek określenia sądu, który
byłby ze względu na charakter sprawy najbardziej odpowiedni do
przeprowadzenia postępowania i wydania rozstrzygnięcia. Z późniejszego
wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika zatem, że ustawodawca - celem
zapewnienia jednostce prawa do sądu - nie ma pełnej dowolności
w określeniu sądu właściwego do rozpatrywania danego rodzaju spraw.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zmiana systemu karania za popełnienie określonych czynów
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 października 2009 r., sygn. Kp 4/09,
dotyczącym ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo
o ruchu drogowym oraz o zmianie niektórych ustaw wskazał, że zmiana
reżimu odpowiedzialności, umożliwiająca szybką i skuteczną reakcję na
naruszenie prawa, musi jednak opierać się na rzetelnym postępowaniu,
toczącym się z zachowaniem gwarancji procesowych osoby, której
to postępowanie dotyczy.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
TK stwierdził, że ustawodawca, dekryminalizując naruszenie przepisów
ruchu drogowego polegające na przekroczeniu dopuszczalnej prędkości,
jednocześnie ustalił wysoce restrykcyjny, nieproporcjonalny sposób karania,
pozbawiając przy tym kierujących gwarancji procesowych, które zapewnia
postępowanie w sprawach o wykroczenia i nie kierując w to miejsce innych,
adekwatnych gwarancji, które zainteresowany mógłby uruchomić. Sądowa
kontrola ograniczona wyłącznie do legalności decyzji administracyjnej
wymierzającej karę pieniężną za przekroczenie prędkości w sytuacji, gdy
przepisy materialne dotyczące źródła wykroczenia nie przewidują żadnych
kontratypów ani przesłanek, które mógłby ocenić sąd administracyjny
w granicach swojej kognicji, musi być uznana w tym wypadku
za niewystarczającą i niezgodną z z a s a d ą p r o p o r c j o n a l n o ś c i
wkroczenia ustawodawcy w sferę chronioną jednostki.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Prokurator Generalny, którego stanowisko zostało przywołane w uzasadnieniu do
wyroku TK o sygn. Kp 4/09 do proponowanej zmiany ustawy – Prawo o ruchu
drogowym, stwierdził, iż krytyczną ocenę wywołuje, że ustawodawca dostrzegając
społeczną i obiektywną potrzebę zaostrzenia reguł odpowiedzialności za naruszenie
dozwolonej prędkości na drodze, wynikającą ze skali tego zjawiska, asystemowo
depenalizuje tylko jeden rodzaj zachowania, wprowadzając delikt administracyjny,
podczas gdy np. zachowanie polegające na niedopełnieniu obowiązków o charakterze
techniczno-administracyjnym w postaci uchylania się od obowiązku oczyszczania
drogi, przewidziane w art. 101 KW, pozostaje nadal wykroczeniem. Prokurator
Generalny wskazał, że przekroczenie dopuszczalnej prędkości jest czynem
indywidualnym człowieka, mającym charakter wyraźnie wolicjonalny, a zatem jego
sankcjonowanie powinno być oceniane w standardach konstytucyjnych
przewidzianych dla odpowiedzialności karnej. Orzekając o zaistnieniu naruszenia
przepisów i nakładając sankcję, właściwy organ nie mógłby zatem brać pod uwagę
tych wszystkich okoliczności sprawy, które mogą stanowić przedmiot badania sądu
powszechnego.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 4 października
2007 r., sygn. 28183/03 Anghel przeciwko Rumunii stwierdził,
że państwo może dokonać zmian w kwalifikacji prawnej
niektórych przestępstw i ścigać je w trybie wykroczeń.
Sprawcy nie mogą jednak znaleźć się w gorszej sytuacji tylko
z tego względu, że reżim prawa wykroczeń jest odmienny od
reżimu karnego.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich stosowanie administracyjnych kar
pieniężnych w coraz większym stopniu, często zastępując dotychczas
istniejącą odpowiedzialność z tytułu wykroczeń, wiąże się z licznymi
negatywnymi konsekwencjami dla osób podlegających ukaraniu.
W przeciwieństwie do prawa karnego nie ma w prawie administracyjnym
regulacji ogólnej, normującej takie zagadnienia, jak:
1) pojęcie sankcji administracyjnej,
2) zasady odpowiedzialności za delikt administracyjny,
3) ustanie karalności deliktu administracyjnego z uwagi na upływ czasu,
4) wyłączenie odpowiedzialności administracyjnej za działanie wyczerpujące
znamiona deliktu administracyjnego,
5) sposób formułowania sankcji administracyjnej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
RPO postuluje wprowadzenie do porządku prawnego regulacji odnoszących
się do kar administracyjnych w postaci:
1) legalnej definicji sankcji administracyjnej oraz administracyjnej kary
pieniężnej,
2) zunifikowania zasady wymiaru administracyjnej kary pieniężnej,
tzn. okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przez organ
administracji przy dokonywaniu wymiaru kary np. wielkość wyrządzonej
szkody, fakt uprzedniego ukarania za taki sam delikt, sytuacja materialna
i rodzinna osoby podlegającej odpowiedzialności administracyjnej, czy
działanie miało charakter zamierzony, jednorazowy, czy stały (powtarzalny),
3) wprowadzenie instytucji ekskulpacji w przypadku zaistnienia deliktu
z przyczyn spowodowanych siłami wyższymi,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4)
bezwzględne prawo każdego ukaranego podmiotu do zaskarżenia
ostatecznej decyzji wymierzającej administracyjną karę pieniężną
do sądu administracyjnego,
5)
wprowadzenie instytucji przedawnienia odpowiedzialności z tytułu
deliktu administracyjnego oraz możliwości egzekucji nałożonej kary
pieniężnej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przy ustanawianiu administracyjnych kar pieniężnych należy
uwzględniać Rekomendację Komitetu Ministrów Rady Europy
nr R(91) 1 z dnia 13 lutego 1991 r. oraz orzecznictwo
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka kształtujące się
na podstawie art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Artykuł 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - Prawo do rzetelnego procesu sądowego
1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym
terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego
prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia
w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. (…)
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu
udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie
i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma
wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z
pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności
i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem
używanym w sądzie.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W ocenie Komitetu Ministrów Rady Europy z punktu widzenia praw jednostki
„za pożądane należy uznać zahamowanie rozprzestrzeniania się sankcji
administracyjnych”.
Komitet Ministrów zawarł w rekomendacji następujące zasady:
1) oznaczoność sankcji oraz przesłanek jej wymierzania,
2) nakładanie sankcji za czyn, który w trakcie popełnienia stanowił postępowanie
sprzeczne z normami obowiązującymi (przeniesienie na grunt prawa
administracyjnego zasady nulla poena sine lege),
3) nikt nie może być dwukrotnie karany administracyjnie za ten sam czyn na
podstawie tej samej normy prawnej albo norm chroniących ten sam interes
społeczny,
4) wszelkie działania w zakresie kar administracyjnych muszą być podejmowane
w rozsądnym czasie,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5) każda sprawa w przedmiocie nałożenia sankcji musi być zakończona
rozstrzygnięciem zamykającym postępowanie, co ma stanowić dla jednostki
gwarancję na osądzenie sprawy i ustalenie, czy sposób jej zachowania podlega
karze,
6) do sankcji administracyjnych należy stosować normy urzeczywistniające
następujące postulaty wynikające z rezolucji Komitetu Ministrów nr (77) 31:
a) każda osoba stojąca w obliczu sankcji administracyjnej powinna być
poinformowana o zarzutach przeciwko niej,
b) osobie w stosunku do której toczy się postępowanie, należy udzielić
wystarczającego czasu do przygotowania jej sprawy, biorąc pod uwagę
złożoność przedmiotu, jak również surowość sankcji, jakie mogą być na nią
nałożone,
c) osoba, w stosunku do której toczy się postępowanie, bądź jej przedstawiciel,
powinna być poinformowana o charakterze świadczących przeciwko niej
dowodów,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
d)
osobie, w stosunku do której toczy się postępowanie, należy zapewnić
możliwość wysłuchania, zanim jakakolwiek decyzja zostanie podjęta,
e)
akt nakładający sankcję winien wskazywać motywy, na których się opiera,
f)
z zastrzeżeniem zgody osoby zainteresowanej oraz zgodnie z przepisami
prawa zasady wynikające z Rezolucji Komitetu Ministrów nr (77) 31 można
uznać za zbędne w sprawach o mniejszym znaczeniu, w których mogą być
wymierzone niewielkie sankcje pieniężne; jeśli jednak osoba, w stosunku do
której ma być wymierzona sankcja, zgłasza zastrzeżenia do jej wielkości, to
należy stosować wszelkie gwarancje wymienione w rezolucji,
7)
ciężar dowodu spoczywa na organie administracji wymierzającym karę,
8)
akt nakładający sankcję administracyjną winien podlegać kontroli sądowej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pojęcie
„sprawa karna” jest rozumiane szeroko i w konsekwencji tego dochodzi
do uznawania spraw rozpatrywanych na tle art. 6 EKPC za karne nawet
wtedy, gdy nie są one kwalifikowane jako takie w świetle prawa
krajowego.
W ocenie Trybunału w celu ustalenia, czy czyn karalny kwalifikuje się jako
„karny” w rozumieniu Konwencji, pierwszą kwestią wymagającą
wyjaśnienia jest to, czy przepis określający ten czyn należy w systemie
prawnym pozwanego państwa do prawa karnego, następnie należy
zbadać charakter czynu karalnego i wreszcie, charakter i stopień
surowości kary, której poniesienie dana osoba ryzykowała, uwzględniając
przedmiot i cel art. 6 EKPC, w zwykłym rozumieniu przepisów tego
artykułu i w odniesieniu do ustawodawstwa państw – stron (sprawa
Garyfallou Aebe v. Greece Application No. 18996/91).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
NSA w wyroku z 5 grudnia 2012 r., sygn. akt II OSK 2377/12, oddalającym
skargę kasacyjną Głównego Inspektora Ochrony Środowiska od wyroku WSA
w Warszawie w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania z tytułu
opłaty za brak sieci recyklingowej powołał się na Europejski Trybunał Praw
Człowieka, który uznał, że nakładane dolegliwe kary pieniężne mają
charakter sankcji karnych w świetle przepisów Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka (np. decyzja ETPC z 23 marca 2000 r. w sprawie 36706/97 Ioannis
Haralambidis przeciwko Grecji, Lex nr 520369). Ponadto NSA zasygnalizował
w przedmiotowym wyroku, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje
się na konieczność uwzględniania poglądów ETPC, wyrażonych w oparciu o
art. 6 EKPC, w zakresie w jakim dochodzi do wymierzenia administracyjnej
kary pieniężnej. Sądowa weryfikacja prawidłowości decyzji administracyjnej
nakładającej taką karę powinna odpowiadać wymogom zbliżonym do tych,
jakie obowiązują w sprawie karnej (wyrok SN z dnia 14 kwietnia 2010 r., III SK 1/2010,
OSNP 2011/21-22/288 i z dnia 9 stycznia 2008 r. III SPZ 1/07, OSNP 2008/13-14/205).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podniesienie do rangi przestępstwa czynów będących dotychczas deliktem
administracyjnym
Ustawą z dnia z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o zapobieganiu
zanieczyszczaniu morza przez statki oraz o zmianie ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 185, poz.
1094) zostały dodane w ustawie z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu
zanieczyszczaniu morza przez statki przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej.
Art. 35a. 1. Kto usuwa ze statku substancje zanieczyszczające w takiej ilości lub takiej
postaci, że może to doprowadzić do pogorszenia jakości wody, zagrażać życiu lub
zdrowiu wielu osób, lub spowodować zniszczenie fauny i flory morskiej w znacznych
rozmiarach,
– podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 38a. Nie podlega odpowiedzialności przewidzianej w art. 36 ust. 1 lub art. 37 pkt
4 osoba fizyczna, której zachowanie realizuje jednocześnie znamiona przestępstwa
określonego w art. 35a, a przestępstwo to zostało stwierdzone prawomocnym
wyrokiem skazującym.".
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Jednocześnie w ustawie z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu
morza przez statki pozostawiono przepisy ustanawiające administracyjne kary
pieniężne za czyny, które nie stanowią poważnego zanieczyszczenia morza przez
statki.
Art. 36. 1. Armatorowi, z którego statku podczas przebywania w polskich obszarach
morskich dokonano, z naruszeniem przepisów ustawy, zanieczyszczenia środowiska
morskiego, w związku z eksploatacją statku lub zatopieniem w morzu odpadów i
innych substancji - wymierza się karę pieniężną o równowartości do 1.000.000
jednostek obliczeniowych, zwanych Specjalnym Prawem Ciągnienia (SDR), określanych
przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Art. 37. Jeżeli kapitan lub inny członek załogi statku nie wykonując, ciążących na nim z
mocy prawa, obowiązków:
4)
powoduje zanieczyszczenie środowiska morskiego,
- podlega karze pieniężnej do wysokości nieprzekraczającej dwudziestokrotnego
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok
poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Umiejscowienie przepisów ustanawiających kary pieniężne
1) w przepisach prawa materialnego
np. art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U.
z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) zawarty w rozdziale 5 „Budowa
i oddawanie do użytku obiektów budowlanych”,
2) w przepisach dotyczących kwestii nadzoru i kontroli
np. art. 115 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674, z późn. zm.) zawarty
w rozdziale 19 „ Nadzór i kontrola”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3) w przepisach karnych
np. art. 97 – 103 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach
i akumulatorach (Dz. U. Nr 79, poz. 666, z późn. zm.) zawarte w rozdziale
13 „Przepisy karne i kary pieniężne”,
4) w odrębnej jednostce systematyzacyjnej przed przepisami karnymi albo
po przepisach karnych
np. art. 63a – 63c ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze
śródlądowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 857, z późn. zm.) zawarte
w rozdziale 9a „Kary pieniężne”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Redakcja przepisów ustanawiających administracyjne kary pieniężne
Najczęściej przepisy ustanawiające kary pieniężne mają postać:
1) „karnistyczną” – np. art. 95a ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r.
o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1265, z późn. zm.)
„Art. 95a. 1. Kto, będąc zobowiązany do zwrotu zezwolenia na
wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji albo wypisów
z tych dokumentów nie zwraca ich organowi, który ich udzielił, w terminie
14 dni od dnia, w którym decyzja o cofnięciu zezwolenia lub licencji stała
się ostateczna
- podlega karze pieniężnej w wysokości 1.000 zł.”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2)
„wyliczającą” – np. art. 53a ust. 1 ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r.
o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. z 2013 r.
poz. 1162)
„Art. 53a. 1. Kto poza stacją demontażu dokonuje:
1)usunięcia z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów lub
substancji niebezpiecznych, w tym płynów,
2)wymontowania z pojazdów wycofanych z eksploatacji przedmiotów
wyposażenia lub części nadających się do ponownego użycia,
3)wymontowania z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów
nadających się do odzysku lub recyklingu
- podlega karze pieniężnej od 10.000 do 300.000 zł.”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odesłania w przepisach określających kary pieniężne
W przepisach ustanawiających kary pieniężne można posługiwać się
odesłaniami. Zgodnie z § 156 ust. 1 i 2 Zasad techniki prawodawczej, jeżeli
zachodzi potrzeba osiągnięcia skrótowości tekstu lub zapewnienia spójności
regulowanych instytucji prawnych, w akcie normatywnym można posłużyć się
odesłaniami. Jeżeli odesłanie stosuje się tylko ze względu na potrzebę
osiągnięcia skrótowości tekstu, w przepisie odsyłającym jednoznacznie
wskazuje się przepis lub przepisy prawne, do których się odsyła.
Nie powinno się odsyłać do całych ustaw lub do przepisów blankietowych,
gdyż może to prowadzić do uznania przepisu ustanawiającego karę
administracyjną za naruszający z a s a d ę o k r e ś l o n o ś c i p r z e p i s ó w
prawa.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przykład odesłania blankietowego – art. 212 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja
2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950)
„Art. 212. 1. Jeżeli zakład ubezpieczeń nie wykonuje w wyznaczonym terminie
decyzji, o której mowa w art. 209 ust. 2, lub wykonuje działalność
z naruszeniem przepisów prawa, statutu, zawartych umów ubezpieczenia lub
planu działalności lub nie udziela informacji lub wyjaśnień, organ nadzoru
może, w drodze decyzji:
1) nakładać na członków zarządu zakładu ubezpieczeń lub prokurentów
kary pieniężne do wysokości odpowiadającej trzykrotnemu przeciętnemu
miesięcznemu wynagrodzeniu z ostatnich 12 miesięcy (…)”
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przykład odesłania do przepisu rozporządzenia Unii Europejskiej
art. 63a ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U.
z 2006 r. Nr 123, poz. 857, z późn. zm.) stanowi, że przewoźnik, operator
terminalu lub sprzedawca biletów, w rozumieniu rozporządzenia
nr 1177/2010, którzy działają z naruszeniem obowiązków lub warunków
określonych w art. 4 ust. 2, art. 7, art. 8 ust. 2, 3 i 5, art. 9 ust. 1, 2 i 4, art. 10,
art. 11 ust. 1, 4 i 5, art. 12-19, art. 22, art. 23 ust. 1 i 3 oraz art. 24
rozporządzenia nr 1177/2010, podlegają karze pieniężnej do 50.000 zł.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Określoność przepisów ustanawiających kary pieniężne
Redakcja przepisów i stopień ich precyzji językowej powinny umożliwiać
podmiotom – adresatom tych przepisów jednoznaczne ustalenie znaczenia
normy – praw i obowiązków z niej wynikających (M. Wincenciak, Sankcje
w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania, Oficyna/LEX 2008
r.). Redagując przepisy ustanawiające kary pieniężne należy unikać zwrotów
niedookreślonych i klauzul generalnych. Przykładem przepisów, w których
nie uniknięto tego typu sformułowań są:
1) Art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym
(Dz. U. z 2013 r. poz. 262) zgodnie z którym, dokonując wezwania,
o którym mowa w art. 31 ust. 2, minister właściwy do spraw gospodarki
może nałożyć na podmiot świadczący usługi certyfikacyjne karę pieniężną
do wysokości 50.000 złotych, jeżeli stwierdzone nieprawidłowości były
szczególnie rażące,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2)
Art. 170b ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami
finansowymi (Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384, z późn. zm.), zgodnie
z którym, w przypadku gdy spółka prowadząca izbę rozliczeniową
narusza przepisy prawa, nie przestrzega zasad uczciwego obrotu lub
narusza interesy jej uczestników, Komisja może cofnąć spółce
zezwolenie na prowadzenie izby rozliczeniowej lub nałożyć na spółkę
karę pieniężną .
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Określanie wysokości kary pieniężnej
W krajowym porządku prawnym wysokość administracyjnych kar pieniężnych
jest określana na kilka sposobów:
1) „sztywne” określenie wysokości kary pieniężnej
np. art. 200 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U.
z 2013 r. poz. 21, z późn. zm.)
„Art. 200. 1. Jeżeli podmiot, wbrew obowiązkowi, o którym mowa
w art. 76, nie składa sprawozdania, podlega administracyjnej karze
pieniężnej w wysokości 500 zł.”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2) wskazanie dolnej i górnej granicy wysokości kary pieniężnej
np. art. 53a ust. 1 ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych
z eksploatacji (Dz. U. z 2013 r. poz. 1162)
„Art. 53a. 1. Kto poza stacją demontażu dokonuje:
1) usunięcia z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów lub
substancji niebezpiecznych, w tym płynów,
2) wymontowania z pojazdów wycofanych z eksploatacji przedmiotów
wyposażenia lub części nadających się do ponownego użycia,
3) wymontowania z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów
nadających się do odzysku lub recyklingu
- podlega karze pieniężnej od 10.000 do 300.000 zł.”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3) wskazanie górnej granicy wysokości kary pieniężnej
np. art. 56a ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2013 r.
poz. 934, z późn. zm.)
„Art. 56a.1. Przewoźnik, operator terminalu lub sprzedawca biletów,
w rozumieniu rozporządzenia nr 1177/2010, którzy działają z naruszeniem
obowiązków lub warunków określonych w art. 4 ust. 2, art. 7, art. 8 ust. 2,
3 i 5, art. 9 ust. 1, 2 i 4, art. 10, art. 11 ust. 1, 4 i 5, art. 12-19, art. 22,
art. 23 ust. 1 i 3 oraz art. 24 rozporządzenia nr 1177/2010, podlegają
karze pieniężnej do 50.000 zł.”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4) ustalenie wysokości kary pieniężnej z wykorzystaniem wzoru
np. art. 33 ust. 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach
i biopaliwach ciekłych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1164)
„5. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, wysokość kary oblicza
się według wzoru:
K = 5 x W x (M - R)/100%
gdzie poszczególne symbole oznaczają: (…).”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5) ustalenie wysokości kary pieniężnej poprzez odniesienie się do
określonego procentu od przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego
w poprzednim roku podatkowym
np. art. 210 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo
telekomunikacyjne
„Art. 210. 1. Karę pieniężną, o której mowa w art. 209 ust. 1, nakłada
Prezes UKE, w drodze decyzji, w wysokości do 3 % przychodu ukaranego
podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Decyzji
o nałożeniu kary pieniężnej nie nadaje się rygoru natychmiastowej
wykonalności.”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przedawnienie deliktu administracyjnego oraz przedawnienie kar
pieniężnych
Z uwagi na brak ustawy określającej ogólne zasady wymierzania
administracyjnych kar pieniężnych zasadne jest, aby projektując przepisy
ustanawiające kary pieniężne uwzględniano w nich instytucję
przedawnienia odpowiedzialności z tytułu deliktu administracyjnego
oraz możliwości egzekucji nałożonej kary pieniężnej. W przepisach
obowiązujących ustaw dostrzega się niekonsekwencję w tym zakresie.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Instytucja przedawnienia została przewidziana m. in. w:
1) art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej
Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2013 r. poz. 934, z późn. zm.)
„Art. 58. 1. Nie można nałożyć kary pieniężnej, jeżeli od dnia popełnienia czynu
upłynęło 5 lat.
2. Wymierzonej kary pieniężnej nie pobiera się po upływie 5 lat od daty wydania
ostatecznej decyzji o nałożeniu kary.”,
2) art. 92c ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
(Dz. U. z 2012 r. poz. 1265, z późn. zm.)
„Art. 92c. 1. Nie wszczyna się postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej,
o której mowa w art. 92a ust. 1, na podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne
czynności związane z tym przewozem, a postępowanie wszczęte w tej sprawie
umarza się, jeżeli : (…)
3) od dnia ujawnienia naruszenia upłynął okres ponad 2 lat.”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dyrektywy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej
W przypadku, gdy przepisy ustanawiające administracyjne kary pieniężne
przewidują pozostawienie określenia wysokości kary pieniężnej do decyzji
organu administracji publicznej, należy określić w przepisach ustawy
dyrektywy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej.
1) art. 129b ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U.
z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.) stanowi, że karę pieniężną, nakłada wojewódzki
inspektor farmaceutyczny w drodze decyzji administracyjnej. Przy ustalaniu wysokości
kary u w z g l ę d n i a s i ę w s z c z e g ó l n o ś c i okres, stopień oraz okoliczności
naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów,
2) art. 66 ust. 2b ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U.
z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.) stanowi, że ustalając wysokość kary pieniężnej,
Prezes UTK u w z g l ę d n i a zakres naruszenia przepisu, dotychczasową działalność
podmiotu oraz jego możliwości finansowe.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wyłącznie odpowiedzialności za delikt administracyjny
Odpowiedzialność administracyjna jest zasadniczo odpowiedzialnością
o charakterze
obiektywnym. Jednakże odpowiedzialność ta nie ma
charakteru absolutnego i podmiot naruszający określone przepisy może
uwolnić się od odpowiedzialności poprzez wskazanie, iż uczynił wszystko,
czego można było od niego rozsądnie wymagać, by do naruszenia przepisów
nie dopuścić (wyroki TK sygn. akt SK 3/08 i P 12/01). Dlatego też zasadne jest,
aby w przepisach dotyczących ustanawiania kar pieniężnych określać
przesłanki wyłączające odpowiedzialność administracyjną.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przesłanki wyłączające odpowiedzialność administracyjną – przykłady
1) ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r.
poz. 1265, z późn. zm.)
„Art. 92c. 1. Nie wszczyna się postępowania w sprawie nałożenia kary
pieniężnej, o której mowa w art. 92a ust. 1, na podmiot wykonujący
przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem,
a postępowanie wszczęte w tej sprawie umarza się, jeżeli:
1)okoliczności sprawy i dowody wskazują, że podmiot wykonujący
przewozy lub inne czynności związane z przewozem nie miał wpływu na
powstanie naruszenia, a naruszenie nastąpiło wskutek zdarzeń
i okoliczności, których podmiot nie mógł przewidzieć,(…)”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów
mlecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 50)
„Art. 55. 1. Kar pieniężnych nie wymierza się:
1)jeżeli od końca roku kwotowego, w którym popełniono czyn podlegający
karze pieniężnej, upłynęły 3 lata lub
2)naruszenie lub niewykonanie obowiązku nastąpiło w wyniku działania
siły wyższej.”
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odstąpienie od wymierzenia kary administracyjnej
Charakterystyczny dla administracyjnych kar pieniężnych reżim
odpowiedzialności obiektywnej może być łagodzony za pomocą instytucji
odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przykłady
1)
art. 126 ust. 3 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz.
U. poz. 1059, z późn. zm.)
„Karze pieniężnej podlega operator wyznaczony, który narusza
obowiązek świadczenia usług powszechnych (…). Prezes UKE m o ż e
o d s t ą p i ć o d w y m i e r z e n i a k a r y , biorąc pod uwagę
koniunkturę gospodarczą, aktualną sytuację finansową operatora
wyznaczonego, w tym w zakresie świadczenia usług powszechnych,
uwarunkowania rynku pracy oraz utrzymanie ciągłości świadczenia
usług powszechnych.(…)”,
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2) Art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka
i przetworów mlecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 50)
„M o ż n a o d s t ą p i ć o d w y m i e r z e n i a k a r y , jeżeli naruszenie lub
niewykonanie obowiązku:
1) nastąpiło z przyczyn nieleżących po stronie producenta mleka,
dostawcy hurtowego, dostawcy bezpośredniego, podmiotu skupującego,
uznanej organizacji producentów lub uznanego zrzeszenia organizacji
producentów, lub
2)jest nieznaczne w odniesieniu do wielkości posiadanej kwoty
indywidualnej, lub nie wpływa na mechanizm kwotowania produkcji
mleka, w tym na skuteczność przeprowadzonej kontroli lub czynności
sprawdzających.”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PODSUMOWANIE
1.
TK dopuszcza ustanawianie kar pieniężnych.
2.
Według TK dopuszczalność stosowania kar administracyjnych powinna
być oceniana z punktu widzenia funkcji, jaką kara ta ma spełniać
(profilaktyka i prewencja).
3.
Wynikające z Konstytucji RP cztery zasady, które należy szczególnie brać
pod uwagę ustanawiając kary pieniężne to: zasada ochrony zaufania do
państwa i prawa, zasada proporcjonalności, zasada sprawiedliwości
proceduralnej i zasada prawa do sądu.
4.
Odpowiedzialność
obiektywna.
karnoadministracyjna
to
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
odpowiedzialność
5.
Zmiana reżimu odpowiedzialności jest możliwa pod warunkiem
zapewnienia rzetelnego postępowania z zachowaniem gwarancji
procesowych dla osoby, której to postępowanie dotyczy.
6.
Zgodnie z orzecznictwem ETS dolegliwe kary pieniężne mają charakter
sankcji karnych w świetle przepisów Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka.
7.
Należy dążyć do wypracowania i stosowania w miarę jednolitych zasad
związanych z projektowaniem norm dotyczących kar pieniężnych.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dziękuję za uwagę
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego