Transcript Denizel Kaynaklar - sunuslayt.gen.tr

DENİZEL KAYNAKLAR
VE
DENİZLERDEN YARARLANMA
Eda ÇİMENLİ
Denizel Kaynaklar
• İnsanlar çok eskiden beri denizlerden
taşımacılıkta, savunmada ve balıkçılıkta
geleneksel olarak sınırlı ölçüde
yararlanmakla yetinmişler, denizel
ortamdan daha fazla yararlanma
gereksinimi duymamışlardır. Fakat dünya
ülkeleri giderek artan toplumların her
yönüyle daha rahat ve daha mutlu bir
yaşam sağlamaları amacıyla geliştirdikleri
teknolojileri ve halkın beslenmesi için
gerekli madde açığını denizlerden
sağlamaya yönelmişlerdir
Deniz Hukuku
Denizlerin içerdiği kaynaklardan tüm ülkelerin optimum
şekilde yararlanabilmesi için uluslar arası düzeyde
toplantılar düzenlenerek Deniz Hukuku hazırlanmıştır.
Kaynaklardan yararlanma şekilleri ile bu kaynakların
korunması prensipleri ve kirlenme olayı ile ilgili önlem
alınmaya çalışılmaktadır.
Okyanus ve deniz kaynakları Biyolojik, Jeolojik, Fiziksel ve
Kimyasal olarak dört bölüme ayrılır.
Biyolojik Kaynaklar
• Okyanus ve denizlerin
içerdiği biyolojik kaynaklara
Canlı Kaynaklar veya Su
Ürünleri adı verilir ve bunlar
genelde Uygulamalı Biyolojik
Oseanografi veya Balıkçılık
Biyolojisi bilim dalının
konusunu oluştururlar. Canlı
kaynakları; okyanus ve
denizlerde doğal olarak
bulunan bitkisel ve hayvansal
organizmalarla, bu ortamda
yapay üretilen organizmalar
oluşturur.
Doğal Canlı Kaynaklar
Bugünkü verilere göre canlı
kaynaklara 200.000 civarında bitki
ve hayvan türü dahil olmakla
beraber, bunların ancak 500 kadarı
direkt ekonomik öneme sahip
görünmektedir. Bu nedenle yüksek
organik madde verimine sahip
denizlerin ancak yılda 70 milyon
tonluk bölümünden
yararlanılabilmektedir.
Kimyasal Kaynaklar
Deniz suyunda 80’den fazla
element mevcut olup, bunların
okyanus ve derinlerdeki total
miktarı “500*10 üzeri 14” ton olarak
hesaplanmıştır. Bununla beraber
bugüne kadar yapılan çalışmalarda
deniz suyunda çözünmüş halde
bulunan bileşiklerin en önemlisini
günümüzde sodyum ve klor
elementlerinin birleşmesinden
oluşmuş softa tuzu oluşturur. Bu
bileşik 5000 yıldan beri deniz
suyundan buharlaşma yöntemiyle
çıkartılmaktadır
Jeolojik Kaynaklar
Kimyasal kaynaklar açısından olduğu gibi jeolojik kaynaklar
yönünden de okyanus ve denizlerin çok zengin olduğu kabul
edilmektedir. Ancak günümüzde bunların çoğunun
işletilmesinin ekonomik olmadığı da belirtilmektedir.
Mineraller denizde bulunmaları nedeniyle 4’e ayrılır:
•Deniz suyunda çözünmüş halde bulunan mineraller
(kimyasal kaynaklar)
•Okyanus ve denizlerin dibi üzerinde bulunan mineraller
•Denizlerin dibini örten sedimentlerin içinde bulunan
mineraller
•Kaya yataklarının altında bulunan minerallerdir.
Dalga Enerjisi
Güneş ışınları dünyanın temel enerji kaynağıdır. Dünya üzerinde kara ve denizlerin dağılımından
dolayı gelen ışınların %70'i denizler tarafından tutulur. Bu sebeple uygun yöntemler kullanılabildiğinde
okyanuslar iyi bir enerji kaynağı olabilir. Bu enerji deposu bilim insanlarının da dikkatini çekmiş ve
denizler üzerine çeşitli çalışmalar yapmıştır.
Elektrik enerjisini gelgitler yoluyla oluşturma projesi 1970'lerde başlamıştır. Bu sistemin gelgit
düzenine etkileri tam olarak bilinemediği için yer yer tartışmalara sebep olmuştur. Fransa'daki Rance
Santrali 240MW'lık gücüyle dünyadaki en önemli gelgit santralidir. Ayrıca Rusya'da Kislaya Guba'da
birkaç MW gücünde deneysel bir santral vardır.
Günümüzdeki dalga enerjisi teknolojilerinin çoğu gelgit ve dalga hareketlerinden yola çıkarak enerji
üretmektedir. 1985'de Japon mühendis Masuda YOŞİO açık denizlerdeki ışıklı şamandıraların elektrik
ihtiyacını karşılamak amacıyla dalgalardan yararlanan bir sistem geliştirmiştir. Sistemde dalgaların
oluşturduğu hava akımı bir türbine dönme hareketi kazandırır ve türbin bu hareketi jeneratörüne
ileterek elektrik üretilir. Japonya'daki 2MW gücündeki Kaimei Santrali buna örnektir.
Türkiye’de Akarsulardan Yararlanma
Hidroelektrik üretimi (Fırat, Dicle, Kızılırmak v.s) : Yurdumuzdaki akarsuların belirli yerlerine barajlar
kurularak bu barajlardan elektrik üretimi yapılmaktadır. Böylece yurt ekonomisine önemli katkıda
bulunmaktadır.
İçme ve kullanma suyu: Özellikle büyük şehirlerimizin içme suyu ihtiyacı barajlarımızdan
sağlanmaktadır.
Tarım alanlarını sulama (Fırat, Dicle, Seyhan v.s) : Tarım alanlarımız sulanarak bol ürün alınması
sağlanmaktadır. Sulaması yapılmayan arazilerdeki verim önemli ölçüde azalmaktadır.
Tatlı su ürünleri elde etme : Akarsu ve baraj göllerimizden balıkçılık ve diğer su ürünleri elde
edilmektedir.
Su sporları (Rafting) (Çoruh, Fırat v.s) : Akarsular su sporları yapılması son yıllarda büyük bir gelişme
göstermiştir. Bu da turizmin canlanmasını sağlamıştır.
Akarsu Taşımacılığı: (Bartın Çayı)
Türkiye’de Denizlerden Yararlanma
•
•
•
•
•
•
•
Ulaşım
Su ürünleri (Balıklar, Kabuklular, Yumuşakçalar, Sünger, Yosunlar)
Deniz turizmi
Tuz üretimi
Kum üretimi
Dalga enerjisi (Türkiye’de yararlanılmamaktadır)
İçme suyu (Rafine edilerek)
Kaynakça
•
•
•
•
•
•
•
•
Oseanoloji Ders Kitabı / Ahmet Kocataş
www.oocities.org/inonucevre/denizlerde_biyoloj.htm
www.neu.edu.tr/node/115
www.alternaturk.org/deniz.php
www.mta.gov.tr/mta_web/kutuphane/mtadergi/79_8.pdf
www.anatoliajournal.com/.../Cilt3_Sayi5_Yil1992_1304790058.pdf
www.denizce.com/firuzaden.asp
www.batem.gov.tr/yayinlar/bilimsel_makaleler/