Transcript Rezervler


Ülkemiz maden çeşitliliği bakımından dünyada ilk beş
ülke arasında yer alır.
› Buna göre Türkiye, madenler açısından zengin sayılabilecek bir
ülkedir.

Türkiye çeşitli maden kaynakları bakımından zengindir.
› Bunun başlıca nedeni Alp orojenik kuşakta yeralması nedeniyle
gerek tektonik gerekse volkanik ve metamorfikolaylara
uğraması sonucu belli minerallerin bir araya gelerek
toplanmasıdır.

Fakat birçok maden yatağı düşük rezervli ve dağınık
hâldedir.
› Bu durum ülkemizdeki madencilik faaliyetlerini olumsuz yönde
etkilemektedir

Anadolu'da madencilik binlerce yıl önce
başlamış,
› MÖ 7000 yıllarında saf bakır,
› MÖ 3000-1200 yılları arasında ise bakır ve kalaydan
tunç elde edilmiş ve yaygın olarak kullanılmıştır.
Roma, Bizans ve Selçuklu Dönemlerinde giderek
gelişen madencilik,
 Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk dönemlerinde
devlet tarafından desteklenmiş,

› 1815 yılında Bandırma yakınlarında bor,
› 1829 yılında Zonguldak'ta taş kömürü,
› 1848 yılında Bursa Harmancık'ta krom bulunmuştur.

Cumhuriyet Döneminde de madencilik konusundaki
gelişmeler tüm hızıyla devam etmiştir:
› 1935 yılında Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA),
kurulmuştur.
› 1954 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO)
kurularak devlet adına petrol arama, üretim ve arıtma
görevlerine başlanmıştır.
› 1957 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) kurulmuş
ve o zamana kadar Etibank tarafından yürütülen taş kömürü ve
linyit üretim görevi bu kuruluşa devredilmiştir.
› 1963 yılında enerji ve madencilik ile ilgili politikaları oluşturmak,
uygulamaları denetlemek ve yönlendirmek amacıyla Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı kurulmuştur.
› Metalik madenler
 (krom, demir,civa, uranyum, manganez, boksit, altın,
çinko, alüminyum vb.)
› Metal dışı madenler
 (mermer, dolomit, zımpara, lületaşı, asbest, kükürt,
sodyum, sülfat, bor tuzları ve süs taşları olan elmas,
yakut, ametist, opal vb.)
› Yakıt madenleri
 (kömür, petrol vb.) olmak üzere gruplara ayrılır.

Kullanım alanı:

› Demir, metal sanayisinin ham
› Karabük, Karadeniz Ereğlisi,
maddesidir

İskenderun, Kırıkkale, Sivas
ve İzmir'deki demir-çelik
fabrikalarında işlenir.
Rezervler:
› Divriği ve Kangal (Sivas),
› Hekimhan ve Hasançelebi
(Malatya),
› Havran (Balıkesir),
› Kayseri, Niğde ve Adana
illerinin Orta Toroslar'daki
Aladağlar’a yakın kesimleri,
› Kahramanmaraş ve
Hatay'dadır.
İşletme:

Ekonomiye katkısı:
› Günümüzde demir
yataklarından devlet ve özel
sektör tarafından yılda
yaklaşık beş milyon ton
üretim
gerçekleştirilmektedir.
› Entegre tesislerin gereksinimi
9,5 milyon tondur. Yani
geriye kalan 4,5 milyon ton
ithal edilmektedir.

Kullanım alanı:

› Yaklaşık 250 değişik alanda
kullanılmaktadır. Plastik, elyaf,
ısıya dayanıklı cam sanayisi,
temizlik maddeleri üretimi,
fotoğrafçılık, emaye ve
porselen, çimento, ilaç ve boya
sanayisi gibi alanların yanı sıra
roket ve jet yakıtları ile enerji
üretimi borun kullanım
alanlarından sadece birkaçıdır.
› Borun kullanım alanlarının
çeşitliliği ekonomik değerini
arttırmaktadır.

Dünyada’ki bilinen en zengin bor
yatakları ülkemizdedir.
Rezervler:
›
›
›
›


Seyitgazi (Eskişehir),
Bigadiç ve Susurluk (Balıkesir),
Emet (Kütahya)
ve Mustafa Kemalpaşa (Bursa)
yörelerindedir.
İşletme:
Bu yörelerden elde edilen ham
bor tuzları
› Bandırma (Balıkesir) ve
› Kirka (Eskişehir)

yörelerindeki fabrikalarda işlenir.

Kullanım alanı:

Türkiye krom cevheri
çıkarımında dünyada beşinci
sırada yer alır.

Ekonomiye katkı:
› Krom; çeliğe sertlik vererek
kırılma ve darbelere karşı
direnç kazandırır, aşınma ve
oksitlenmeye karşı koruma
sağlar.

› Yıllık üretimimizin yaklaşık
Rezervler:
›
›
›
›
›
›
›
›
Guleman (Elâzığ),
Kopdağı (Bayburt),
Fethiye ve Köyceğiz (Muğla),
Acıpayam ve Buldan (Denizli),
Orhaneli (Bursa),
Mihalıççık (Eskişehir),
Karsantı ve Pozantı (Adana) ve
Kayseri'dedir.
yarısı ihraç edilir

İşletme:
› Elâzığ ve
› Antalya'daki ferro krom
fabrikalarında işlenir.

Kullanım alanı:
› Bakır, günümüzde en çok
kullanılan ikinci metal
durumundadır.
› Yumuşak bir metal olan bakır,
işlenmesi kolay bir madendir.
› Elektrik ve ısı iletkenliğinin
fazla olması bakırı elektrik
santralleri ve iletken
malzemenin vazgeçilmez
girdisi hâline getirmektedir.
› Bakırın yaklaşık olarak %80'i
elektrik-elektronik
sektöründe kullanılır.
Türkiye bakır madeni
üretiminde dünyada yedinci
sırada yer alır
 Rezervler:

›
›
›
›

Artvin (Murgul),
Kastamonu (Küre),
Elâzığ (Maden),
Rize (Çayeli)
İşletme:
› Samsun,
› Murgul
› Maden
Boksit madeninin işlenmesiyle
alüminyum metali elde edilir.
 Stratejik öneme sahip bir metal olan
alüminyum,

› elektrik-elektronik sanayisinde,
› izolasyon malzemelerinin
yapımında,
› konserve ve ambalaj sanayisinde,
› inşaat sektöründe ve
› otomotiv sanayisi olmak üzere
birçok alanda kullanılır.

Ayrıca hafif olması nedeniyle uçak
sanayisinde de tercih edilen bir
madendir.

Rezervler:
›
›
›
›

Akseki (Antalya),
Seydişehir (Konya),
Milas (Muğla) ve
Saimbeyli (Adana)
İşletme:
› Seydişehir (Konya)

Dünya boksit rezervi toplam 25
milyar ton civarındadır.
› Avustralya, dünya rezervinin %
24'ü,
› Gine % 24'ü ve
› Brezilya % 12'si
ile en büyük boksit rezervine sahip
ülkeler durumundadır.
 Türkiye’de ise 97 milyon ton.


Kullanım alanı:

› Barit, petrol ve doğal gaz
›
›
›
›
›
›
aramalarında derin sondaj
kuyularının açılmasında
yararlanılan sondaj
çamurlarının hazırlanmasında
yoğunluk arttırıcı katkı
maddesi olarak kullanılır.
Barit; spor eşyalarında
(bovling, golf ve tenis topları),
kaymayı önleyici malzemelerin
yapımında,
cam sanayisinde,
çeşitli boyaların yapımında,
radyasyon kalkanı olarak ve
kauçuk yapımında kullanılır.
Rezervler:
›
›
›
›

Alanya ve Gazipaşa (Antalya),
Elbistan (Kahramanmaraş),
Muş ve
Eskişehir
İşletme:
› İzmit, İzmir, Elâzığ, Eskişehir ve
Antalya'daki barit unu
fabrikalarında işlenir.

Ekonomiye katkısı:
› İhraç edilen bir yeraltı
kaynağıdır.

Kullanım Alanı:

› Petrokimya,
› Adıyaman, Bingöl,
Şanlıurfa, Mazıdağı
(Mardin) ve Bitlis
› gübre, çimento,
› cam ve seramik sanayisi
gibi birçok alanda
kullanılır.
Rezervler:

İşletme:
› Mazıdağı Fosfat
İşletmeleri

İthal edilen bir kaynaktır.

Kullanım alanı:
› Kimya sanayisi,
› dericilik,
› konserve ve salça
sanayisine kadar birçok
alanda

Ülkemizdeki tuz üretimi:
› denizlerden,
› göllerden,
› kaynak suları tuzlalarından
ve
› kaya tuzu yataklarından
elde edilir..

Deniz Tuzları:
› İzmir Çamaltı Tuzlası

Göl Tuzları:
› Tuz Gölü çevresi

Kaya Tuzu yatakları:
› Çankırı, Kırşehir, Nevşehir,
Yozgat, Erzurum, Iğdır,
Kağızman (Kars) ve Ağrı
yörelerindedir

Kullanım alanı:
› Ülkemizde tüketilen
manganezin % 95 kadarı
parça manganez cevheri
ve alaşımları şeklinde
demir-çelik sanayisinde
sert ve dayanıklı sanayi
çeliği yapımında
kullanılır.
› Geriye kalan % 5 kadarı
ise kimya sanayisinde
kullanılır.

Rezervler:
›
›
›
›
›
›
Adana (Ceyhan),
Denizli,
Kastamonu,
Balıkesir,
Burdur ve
Sivas

Kullanım alanı:

Rezervler:
› Paslanmaz metal
› Balıkesir,
sanayisi,
› matbaacılık,
› ilaç,
› cam ve seramik sanayisi
› Tokat,
› Kütahya,
› İzmir,
› Bilecik ve
› Niğde

Kullanım alanı:
› Aynaların sırlanmasında,
› altın ve gümüş üretiminde
› termometre sıvısı olarak
barometre ve difüzyon
pompalarında,
› pillerin, bazı elektrotların,
dişler için amalgamın
yapımında,
› katalizör olarak ve böcek
öldürücü ilaçların
yapımında
kullanılmaktadır


Doğal ortamda sıvı olarak
elde edilen tek metal
madendir.
Rezervler:
› İzmir-Ödemiş,Çeşme
› Konya-Sarayönü

İhraç edilir.

Kullanım alanı:

› cam, seramik,
› Manisa-Demirci,
Kütahya-Simav, AydınÇine ve Muğla-Milas
› kaynak elektrotları ve
› boya sanayisinde

Türkiye 130 milyon
tonluk rezervle dünya
toplam rezervleri içinde
% 10’luk paya sahiptir.
Rezervler:


Türkiye’de feldspatın
büyük bir kısmı özel
sektör tarafından
üretilmekte ve % 90’ı
ihraç edilmektedir.
Dünya’da 1. sıradayız.


Isıya, aşınmaya, kimyasal
maddelere çok dayanıklı
lifli yapıda bir mineraldir
Kullanım alanı:

Rezervler:
› Bursa,
› İskenderun,
› Erzincan,
› İtfaiyeci elbiseleri,
› İzmir,
› otomobillerin fren
› Muğla ve
balataları ve
› çatı malzemesi olan
eternit yapımında
kullanılır.
› Sivas


Mermer yatakları
bakımından zengin olan
ülkemiz önemli mermer
üreticilerindendir.
İhraç ettiğimiz madenler
arasında mermer ve
doğal taşların önemli bir
yeri vardır

Rezervler:
› Marmara Adası
›
›
›
›
›
›
(Balıkesir),
Balıkesir,
Bursa,
Bilecik,
Muğla,
Afyon ve
Denizli



Dünyanın en kaliteli lüle
taşı ülkemizde
bulunmaktadır.
Kullanım alanı:
› hafif ve parlak
yüzeylidir. Küçük süs
eşyaları, takı ve pipo gibi
eşyaların yapımında
kullanılır.
Rezervler:
› Eskişehir'de (Sarısu,
Kayıköyü, Gökçeoğlu)
çıkarılır.


Oltu taşı, küçük süs
eşyaları ve tespih
yapımında kullanılır.
Erzurum'un Oltu
ilçesinde çıkarılır.
Taşkömürü
Biyokütle
enerjisi
Nükleer
enerji
Jeotermal
enerji
Linyit
Türkiye’deki
Enerji
Kaynakları
Güneş
enerjisi
Petrol
Doğalgaz
Su Gücü
Rüzgar
gücü
Rezervler

Maden kömürü kaynakları bakımından zengin
olmayan ülkemizde başlıca çıkarım alanı olarak
› Karadeniz Bölgesinde Zonguldak, Ereğli, Amasra havzası

dikkati çeker.

Taş kömürünün büyük bir bölümü
Kullanım Alanları
› Ereğli ve Karabük'teki demir-çelik fabrikalarında geri
kalanı ise
› Çatalağzı Termik Santrali’nde elektrik üretiminde
kullanılır.
Rezervler


Kullanım Alanı


Ülkemiz maden kömürü yataklarının azlığına
karşın linyit kömürü rezervi bakımından oldukça
zengindir.
Neojen göl havzalarında oluşan linyit Güneydoğu
Anadolu Bölgesi dışında hemen hemen her
bölgede bulunur.
Ülkemizde üretilen linyitin yarıdan fazlası termik
santrallerde,
geri kalan kısmı ise konutların ısıtılmasında ve
sanayide kullanılır

Büyük kısmında termik
santral bulunan zengin rezevli
linyit yataklarımız arasında
› Afşin-Elbistan,
› Kütahya-Seyitömer ve
›
›
›
›
›
›
›
›

Tunçbilek,
Manisa-Soma,
Tekirdağ-Saray,
Beyşehir,
Sivas-Kangal,
Muğla-Yatağan,
Çankırı-Orta,
Ankara-Beypazarı, Nallıhan,
Aşkale-Erzurum,
sayılabilir.
Bunlardan rezerv olarak 3.7
milyar tonla Elbistan ilk sırayı
alır.
 Elbistan'ı Soma (426 milyon
ton) ve Beypazarı
 (404 milyon ton) izler.

Manisa
• Soma
Kütahya
• Seyitömer ve Tunçbilek
Muğla
Kahramanmaraş
• Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy
• Afşin-Elbistan
Ankara
• Çayırhan
Bursa
• Orhaneli
Türkiye çevresinde yer alan komşularının zengin petrol
yataklarına sahip olmasına karşın bu doğal kaynak
bakımından son derece kıt bir rezerve sahiptir.
Petrol rezervleri 500 ile bir milyar ton arasında değişen
Türkiye'de
ilk petrol aramaları 1934 yılında Mardin'in İdil ilçesinde
başlamış, ancak buradan olumlu bir sonuç elde
edilememiştir.
Bunun üzerine 1937'de M.T.A. tarafından Raman
dağında petrol aramalarınabaşlanmış ve 1940 yılında
ilk kez Türkiye topraklarında petrol bulunmuştur.
Daha sonra 1951 yılında yine aynı bölgede Garzan'da
petrol bulunmuş bunu
• Batman-Beşiri,
• Siirt-Kurtalan ve Baykan bölgeleri izlemiştir.
Günümüzde petrol başlıca iki çıkarım bölgesinden elde
edilir.
Bunlardan ilki Güneydoğu Anadolu bölgesinde
• Batman-Siirt (Raman, Beşiri, Kurtalan, Yanarsu, Baykan, Magrip, Çelikli
Germik)
• Diyarbakır (Kurtkan, Kayaköyü, Sincan) ve Gaziantep (Adıyaman,
Bölüklüyayla, Kahta, Piyanko),
ikincisi Adana çevresindedir (Bulgur Dağı).
Günümüzde 3.7 milyon ton dolayında
üretim yapan ülkemizde çıkartılan
veya dışardan satın alınan petrol
MersinAtaş
İzmitİpraş
İzmirAliağa
Batman
ve
KırıkkaleOrta
Anadolu
Organik kökenli yanıcı bir madde olan doğal gaz,
petrol rezervlerinin çevresinden çıkarılır.
Kükürt bileşikleri, kül gibi partikülleri yaymadığı
için diğerlerine göre daha temiz bir yakıt olması
nedeniyle son yıllarda kullanım alanı yaygınlaşan
doğal gazın üretimi ülkemizde azdır.
Yıllık doğal gaz ihtiyacımız yaklaşık 10 milyar m3 iken ülkemizde üretilen
yıllık doğal gaz miktarı 250-750 milyon m3 kadardır.
Bu nedenle doğal gaz ithalatımız oldukça fazladır.
Çünkü 2006 yılı II. döneminde elektrik üretimimizin % 44,36'sı doğal
gazdan elde edilmiştir
Bunun yanında sanayide ve konutlarda da kullanımı oldukça
yaygınlaşmıştır.
Türkiye'nin en çok doğal gaz aldığı ülke Rusya Federasyonu'dur.
Ülkemizde doğal gaz araştırma çalışmalarına Trakya'da
başlanmış ve burada
Lüleburgaz (Hamitabat), Kırklareli (Deveçatağı), Babaeski
(Ormancık, Kumrular) arasındaki sahada rezervlere
rastlanmıştır.
Ayrıca Güneydoğu Anadolu'da Mardin-Çamurlu sahasında
da doğal gaza rastlanmıştır.
Doğal gaz ile elektrik
elde eden santrallerimiz:
Hamitabat
(Kırklareli),
Ambarlı
(İstanbul) ve
Ovaakça
(Bursa)'dadır.
Ülkemizin dağlık ve
yüksek bir arazi
yapısına sahip
olması
akarsuların dar ve
derin vadiler
oluşturmasına
neden olmuş bu
durum ise
akarsu debilerinin
oldukça yüksek
olmasına
zeminhazırmıştır.
Çok sayıda barajın
yapımı ile beyaz
kömür denilen bu
kaynağımız 400
milyar kwh'lik bir
potansiyele sahiptir.
Türkiye, hidroelektrik potansiyel
bakımından Avrupa'da Rusya ve
Norveç'ten sonra üçüncü sıradadır.
2006 yılında Türkiye'de üretilen elektrik
enerjisinin yaklaşık % 28'i hidroelektrik
santrallerden karşılanmıştır.
Ülkemizde Jeotermal enerji özellikle Ege Bölgesi ve Güney
Marmara bölümlerinde dikkati çeker.
Magmanın yakın olduğu sahalarda yeraltına sızan suların
ısınarak buhar halinde yüzeye çıkması ile oluşan bu
kaynaklar
İzmir-Seferihisar ve Balçova'da, Denizli-Sarayköy ve
Kızıldere, Aydın-Germencik, Afyonkarahisar-Göçek,
Kütahya'da dikkati çeker.
Ülkemizde jeotermal enerjiden elektrik üreten bir
santral
• 1984 yılında Denizli-Sarayköy yakınlarında kurulan Kızıldere
santralidir.
• Bunu Aydın-Germencik'te aynı yıl kurulan ikinci buhar santralı
izlemiştir.
Suyun kaynama sıcaklığının altında olan sıcak sular ise
konutların ve seraların ısıtılmasında kullanılmaktadır.
Çevreyi kirletmeyen temiz ve tükenmez bir enerji
kaynağıdır.
Bu özelliklere sahip olması rüzgâr gücünün kullanılmasını
cazip hâle getirmiştir.
Ancak pahalı bir yatırım olması nedeniyle ülkemizde
rüzgâr gücüyle çalışan santraller yok denecek kadar azdır.
Bu santralIerin ilki Çeşme (İzmir)'nin Alaçatı
beldesinde, 1998 yılında kurulmuştur.
Rüzgâr potansiyeli yüksek olan Çanakkale,
Muğla, Balıkesir ve Manisa gibi illerde de bu
tür santrallerin kurulması planlanmaktadır.
Güneş enerjisi, tükenmeyen enerji kaynakları
içinde önemli bir yere sahiptir.
Türkiye'nin Akdeniz iklim bölgesinde yer alması
nedeniyle birçok bölgemizde yıl içindeki güneşli
gün sayısı ve güneşlenme süresi yeterli
düzeydedir.
Elektrik, sıcak su elde etme ve ısınma gibi birçok alanda
kullanılır.
Güneş enerjisinden ülkemizde daha çok ev ve iş yerlerinin
ısıtılmasında ve sıcak su elde edilmede faydalanılmaktadır.
Bunun yanında otomobillerde de güneş enerjisinden daha
etkin yararlanma çalışmaları devam etmektedir.
Potansiyeli en fazla olan
•Güneydoğu Anadolu
•Akdeniz
Potansiyeli en az olan
•Karadeniz
Türkiye”de klasik biyokütle, yani
odun ve tezek, enerji üretiminde
önemli bir orana sahiptir.
1995 yılı verilerine göre odun
yaklaşık %30 ve tezek %10 oranında
enerji üretimi içinde pay almaktadır.
Ancak, son yıllarda azalan ormanlar ve
hayvancılıkta görülen gerileme ile doğal gaz
kömür gibi ithal ürünlerin artması bu oranları
azaltmaktadır.
Modern biyokütle enerjisi kullanımına geçilmesi
ülke ekonomisi ve çevre kirliliği açısından önem
taşımaktadır.
Uranyum ve toryum gibi radyoaktif minerallerin
atomlarının parçalanmasıyla açığa çıkan enerjiye
nükleer enerji adı verilir.
Ülkemizde stratejik madenler grubunda yer alan
uranyum ve toryum minerallerinin rezervlerinin
tespit edilmesi çalışmaları devlet tarafından
sürdürülmektedir.
Türkiye uranyum bakımından zengin
olmasa da toryum madeni bakımından
380 bin ton rezervi ile dünyada ikincidir.
Türkiye’nin bilinen tek toryum yatağı
Eskişehir-Sivrihisar Kızılcaören’dedir.