Transcript türkiye`nin madenleri ve enerji kaynakları

TÜRKİYE’NİN MADENLERİ
VE
ENERJİ KAYNAKLARI
Madenler ve enerji kaynakları; insanların çok
önemli ihtiyaçlarını karşılamakla birlikte,
bulunduğu ülkenin temel ekonomi dinamiğidir.
Türkiye maden çeşitliliği
bakımından dünyada ilk 5 ülke
arasında yer alır.
Ancak maden yataklarımızın çoğu;
düşük rezervli – düşük tenörlü ve
küçük parçalar halinde dağılmış
durumdadır.
Bu durum Türkiye’de madenciliği
olumsuz etkilemiştir.
BİLGİ NOTU:
• Anadolu’da madencilik binlerce yıl önce
başlamıştır.
• MÖ 7000 yıllarında saf BAKIR.
• MÖ 3000-1200 yılları arasında ise Bakır +
Kalay dan elde edilen TUNÇ kullanılmıştır.
• Roma, Bizans ve Selçuklu Dönemlerinde
giderek gelişen madencilik, Osmanlı
İmparatorluğunun ilk dönemlerinde devlet
tarafından desteklenmiştir.
BİLGİ NOTU:
• Cumhuriyet döneminde de madencilik konusunda
gelişmeler hızla devam etmiştir.
• 1935 Yılında MTA ( Maden Tetkik Arama
Enstitüsü)ve ETİBANK kuruldu.
• 1954 Yılında TPAO ( Türkiye Petrolleri Anonim
Ortaklığı ) kurularak, devlet adına petrol arama –
üretim ve arıtma görevlerine başladı.
• 1957 Yılında TKİ ( Türkiye Kömür İşletmeleri )
kuruldu.
• 1963 Yılında enerji ve madencilikle ilgili politikalar
üretmek, uygulamaları denetlemek ve
yönlendirmek amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı kuruldu.
BAŞLICA MADEN ÇEŞİTLERİMİZ
DEMİR
• Metal( Ağır Sanayi )sanayinin hammaddesidir.
• Ülkemizin her bölgesinde rezervi olan bir
madendir.
• Türkiye demir madeni bakımından dünyada 8.
sırada yeralır.
• 9,5 milyon ton olan yıllık demir tüketimimizin
yaklaşık 5 milyon tonu ülkemiz yataklarından
elde edilmektedir.
• Demir-Çelik Fabrikalarımız: Zonguldak ( Ereğli),
Karabük, Hatay ( İskenderun ), Kırıkkale, Sivas
ve İzmir’de dir.
BOR
• Tuz bileşiği halde bulunan bir madendir.
• 250 farklı alanda kullanılan bir madendir.
• Örnek: Plastik, cam, deterjan, boya, fotoğraf filmi,
emaye, porselen, ilaç, jet ve roket yakıtı vb.
• Türkiye Bor madeni bakımından dünyada ilk sırada
yer alır. ( Rezerv olarak )
• Ham haldeyken tonu 600 YTL dir. İşlendiğinde ise
değeri kat kat artar.
• Başlıca Bor Yataklarımız: Eskişehir –
Balıkesir,Kütahya ve Bursa arasındaki bölgededir.
• Borasit- Boraks Fabrikalarımız: Balıkesir ( Bandırma )
ve Eskişehir ( Kırka ) dadır.
KROM
• Krom, çeliğe sertlik verir ve paslanmaya karşı korur.
• Mermi, uçak ve top sanayisi ile ev aletleri, ulaşım
araçları, deniz petrol platformları gibi alanlarda
kullanılır.
• Türkiye Krom üretiminde dünya 5. si dir. Önemli ihraç
ürünlerimizdendir.
• Önemli Krom Yataklarımız: Muğla ( FethiyeKöyceğiz) , Elazığ ( Guleman ),Bursa, Adana ve
Kayseri’de dir.
• Ferro Krom Fabrikalarımız: Elazığ ve Antalya’dadır.
BAKIR
• İnsanlık tarihinde bakırın kullanılması çok eski çağlara
dayanır. ( Kalkolitik Çağ )
• Günümüzde en çok kullanılan metallerden biridir.
• İletkenliğinin yüksek olması nedeniyle genellikle
elektrik-elektronik sanayide kullanılmaktadır.
• Başlıca Bakır Yataklarımız: Kastamonu ( Küre ) .
Artvin ( Murgul ) , Elazığ ( Maden ) ve Rize ( Çayeli)
dedir.
• Bakır Fabrikalarımız: Murgul – Maden ve Samsun
dadır.
BOXİT
•
•
•
•
Alüminyumun ham maddesidir.
Stratejik önemi olan metallerden biridir.
Çok hafif bir metaldir.
İzolasyonlarda, Ambalajlarda, İnşaat sektöründe,
Motorlu taşıtlar, ev aletleri ve uçak sanayi gibi çok
değişik alanlarda kullanılmaktadır.
• Başlıca Boxit Yataklarımız: Konya ( Seydişehir),
Antalya ( Akseki ), Muğla ( Milas ) ve Adana (
Saimbeyli) dedir.
• Bu bölgelerden elde edilen boksit Seydişehir’deki
alüminyum fabrikasında işlenir.
BARİT
• Petrol – Doğalgaz aramalarında derin sondaj kuyularının
açılmasında yararlanılan sondaj çamurunun yoğunluk artırıcı
olarak kullanılır.
• ( % 90 Bu amaçla kullanılır.)
• Isıyı emme ve soğutma özelliği vardır.
• Barit spor malzemeleri ( golf-tenis ve bovling topları), boya, cam
ve kaymayı önleyici malzemelerin yapımında da kullanılır.
• Başlıca Barit Yataklarımız: Antalya, K.Maraş, Muş ve Eskişehir
dir.
• Barit İşleme Tesislerimiz: Eskişehir, Antalya, İzmir, İzmit ve
Elazığ dadır.
• Türkiye barit ihracatında %3 ile dünya 7. sidir.
FOSFAT
• Kaya tuzu şeklinde olan Fosfat , Petro-Kimya,
Gübre,Çimento, Cam ve Seramik gibi bir çok
alanda kullanılır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi Fosfat yatakları
bakımından zengindir.
• Adıyaman, Mardin ve Şanlıurfa da fosfat
yataklarımız vardır.
• Buradaki fosfat, Mardin ( Mazıdağı ) Fosfat
Fabrikasında işlenmektedir.
TUZ
• Tuz , Kimya Sanayi, Dericilik, Konserve Sanayi ve
gıda üretimde kullanılır.
• Tuz; Denizlerden – Göllerden – Kaynak Sularından ve
Kaya tuzu yataklarından elde edilir.
• En önemli tuz yatağımız Tuz Gölüdür.
• En büyük deniz tuzlamız ise İzmir Körfezindeki
Çamaltı Tuzlasıdır.
• Kaya Tuzu Yataklarımız: Çankırı, Yozgat, Kars,
Nevşehir, Kırşehir,Çanakkale, Iğdır ve Ağrı dadır.
MANGANEZ
• Manganez çeliğin sertleştirilmesinde kullanılan bir
madendir.
• Başlıca Manganez Yataklarımız: Adana ( Ceyahan ),
Denizli, Kastamonu,Balıkesir, Burdur ve Sivas’tadır.
ANTİMON
• Antimon demir tozu ile eritilerek , paslanmaz metal yapımında,
matbacılıkta, ilaç, cam ve seramik sanayilerinde kullanılır.
• Başlıca Antimon yataklarımız, Balıkesir, Tokat, Kütahya, İzmir,
Bilecik ve Niğde’dedir.
CİVA
• Aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde,
termometre , barometre gibi aletlerin sıvılarında, pil, tıpta (diş),
böcek ilacı vb alanlarda kullanılır.
• Doğada sıvı olarak bulunan tek metaldir.
• Konya ve İzmir’de civa yataklarımız vardır.
FELDSPAT
•
•
•
•
•
Cam, seramik, kaynak elektrotları ve boya yapımında kullanılır.
Türkiye dünya feldspat rezervlerinin %10 una sahiptir.
Ülkemizde elde edilen feldspatın %90 ihraç edilmektedir.
Türkiye Dünya’da Feldspat ihracatı en fazla olan ülkedir.( %36)
Başlıca Yataklarımız: Muğla, Aydın, Kütahya ve Aydın dadır.
ASBEST
• Isıya, aşınmaya, kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli bir
mineraldir.
• İtfaiye elbiseleri, oto fren balataları, çatı malzemeleri ( eternit)
yapımında kullanılır.
• Başlıca Asbest Yataklarımız: Bursa, İskenderun, Erzincan,
İzmir, Muğla ve Sivas’tadır.
Hollanda’dan yola çıkan ve parçalanmak üzere İzmir’e doğru
yol alan ‘Otapan’ isimli asbestli gemi, Türkiye’ye yaklaştıkça
sivil toplum kuruluşları seslerini yükseltti.
• ‘Zehirli gemide açıklanandan 10 kat
fazla asbest var, geri gönderilsin’
MERMER
• Türkiye dünyanın önemli mermer üreticilerindendir.
• Yaklaşık 6 milyar m³ mermer rezervine sahip olduğumuz tahmin
edilmektedir.
• Mermer yataklarımızın önemli bir bölümü Ege ve Marmara
Bölgelerinde yer alır.
• Önemli ihraç ürünlerimizden biri olan mermer; Balıkesir, Bursa,
Bilecik, Muğla, Afyon ve Denizli başta olmak üzere çok sayıda
yatağa sahiptir.
LÜLE TAŞI
•
•
•
•
•
Dünyanın en kaliteli Lüle taşı ülkemizde bulunmaktadır.
Hafif ve parlak yüzeyli bir taştır.
Küçük süs eşyaları, takı ve pipo yapımında kullanılır.
56 milyon ton rezervimiz vardır.
Lüle taşı Eskişehir’den çıkarılmaktadır.
OLTU TAŞI
• Küçük süs eşyaları ve tespih yapımında kullanılır.
• Erzurum’un Oltu ilçesinden çıkarılmaktadır.
• Bölgede 600 civarında Oltu taşı çıkarılan ocak vardır.
İHRAÇ ETTİĞİMİZ MADENLERİN
ORANI
DİĞER; 12
Jips; 3
Bor; 6
Çinko; 6
Ferro Krom;
2
Barit; 1
Feldspat; 6
Krom; 6
Bakır; 9
Mermer; 49
TÜRKİYE’DEKİ ENERJİ KAYNAKLARI
Taşkömürü
Petrol
Linyit
Jeotermal
Doğalgaz
Türkiye’deki Enerji
Kaynakları
Rüzgar gücü
Nükleer yakıtlar
Su gücü
Güneş Enerjisi
Biyokütle E.
• Türkiye çok çeşitli birincil enerji
kaynaklarına sahip bir ülkedir.
• Türkiye’de taşkömürü, linyit, asfalsit,
ham petrol, doğal gaz, uranyum ve
toryum gibi fosil kaynak rezervleri ile,
• Hidroelektrik enerji, jeotermal enerji,
güneş enerjisi,dalga enerjisi, biyomas
(Biyokütle) enerji gibi tükenmez kaynak
potansiyelleri bulunmaktadır.
• Türkiye’nin, dünyada halen yoğun
olarak kullanılan fosil kaynakların,
özellikle petrol ve doğalgazın görünür
rezervleri yeterli düzeyde değildir.
• Kömür, jeotermal ve hidrolik enerji
rezerv ve potansiyeli ise dünya kaynak
varlığının %1’i civarındadır.
Türkiye Enerji Kaynakları Haritası
D
T
U
U
P
U
P
P
P
D
P
Petrol
Taş kömürü
T
Toryum
D
Doğal gaz
Linyit
U
Uranyum
TAŞ KÖMÜRÜ
• 1. Jeolojik Zaman’da oluşmuş bir kömür türüdür.
• Kalorisi yüksek olduğundan genellikle Demir-Çelik
Fabrikalarında yakıt olarak kullanılır.
• Türkiye’deki taşkömürünün büyük bir bölümü
Ereğli ve Karabük’te ki demir-çelik fabrikalarında,
geri kalanı ise Çatalağzı Termik Santrali’nde
elektrik üretiminde kullanılır.
EREĞLİ DEMİR – ÇELİK FABRİKASI
( ERDEMİR- ZONGULDAK )
KARABÜK DEMİR – ÇELİK FABRİKASI ( KARDEMİR )
ÇATALAĞZI TERMİK SANTRALİ
( ZONGULDAK )
JEOLOJİK ZAMANLAR
SÜRE ( YIL )
JEOLOJİK
DEVİRLER
4. ZAMAN
KUATERNER
2 Milyon
Holosen
Pleistosen
3. ZAMAN
TERSİYER
80 Milyon
Pliyosen , Miyosen
Oligosen, Eosen,
Paleosen
2. ZAMAN
MEZOZOİK
Kretase
Jura
Trias
Alp kıvrımlarının hazırlık
dönemi.
Pangea’nın parçalanması.
Dinazorların ortaya çıkışı.
Permiyen, Karbonifer,
Devoniyen,Silüriyen,
Ordovisyen,Kambriyen
Hersinyen ve Kaledoniyen
sıradağları oluştu.
Dev ağaçlar ortaya çıktı.
Kömür oluşmaya başladı.
170 Milyon
1. ZAMAN
PALEOZOİK
370 Milyon
İLKSEL ZAMAN
Antekambrien
4 Milyar
ÖNEMLİ
OLAYLAR
Buzul Çağları.
Ege denizi ve Boğazların
oluşumu.
İlk İnsan ortaya çıktı
Alp kıvrımları. Atlas ve Hint
Okyanusu oluştu.
Bugünkü bitki ve hayvan
türleri ana hatlarıyla ortaya
çıktı
Kıta çekirdekleri oluştu.
Alg’ler ortaya çıktı
LİNYİT
• Taşkömürüne göre kalorisi daha düşük olan linyit kömürü,3.
Jeolojik Zamanda ( Tersiyer ) oluşmuş bir kömürdür.
• Türkiye Linyit yatakları bakımından oldukça zengindir.
• Linyit genellikle elektrik üretiminde ( Termik Santraller)
kullanılır.
• Ayrıca sanayide ve konutların ısıtılmasında da kullanılır.
• LİNYİTLE ÇALIŞAN BAŞLICA TERMİK SANTRALLERİMİZ:
• Manisa ( SOMA )
• Kütahya ( SEYİTÖMER, TUNÇBİLEK )
• Muğla ( YATAĞAN )
• Kahramanmaraş ( AFŞİN-ELBİSTAN )
• Ankara ( ÇAYIRHAN )
• Bursa ( ORHANELİ )
PETROL
• Çok önemli bir enerji kaynağı ve
Petro-Kimya Sanayinin ham maddesidir.
• Günümüzde uğruna savaşların çıktığı bir
enerji kaynağıdır.
• Büyük ölçüde 3. Jeolojik Zaman’da
oluşmuştur.
• Ülkemizden çıkarılan ham petrol, yıllık
petrol ihtiyacımızın yalnızca %10 unu
karşılayabilmektedir.
DOĞAL GAZ
• Organik kökenli yanıcı bir madde olan doğal gaz ,
petrol rezervlerinin çevresinden çıkarılır.
• Diğer fosil yakıtlara oranla çevre kirliliğine daha az
neden olur.
• Doğal Gaz: Termik Santrallerde, Konutların
Isıtılmasında ve Sanayide kullanılmaktadır.
• 2006 yılında elektrik üretimimizin %44 ü doğalgazdan
elde edilmiştir.
• Yıllık doğal gaz tüketimimiz 10 milyar m³ tür. Ancak
yerli kaynaklardan bunun sadece 250–750 milyon m³
ü karşılanabilmektedir.
• En çok doğal gaz ithal ettiğimiz ülke Rusya’dır.
HİDROELEKTRİK
• En temiz enerji kaynağıdır.
• Türkiye, Rusya ve Norveç’ten sonra Avrupa
kıtasında hidroelektrik potansiyel bakımından 3.
sıradadır.
• 2006 yılı elektrik üretimimizin % 28 i HES’ ler
den elde edilmiştir.
• Türkiye mevcut HE potansiyelinin %32 sini
kullanmaktadır.
• SORU: Hidroelektrik potansiyeli az ve fazla
olan alanlar nerelerdir?
RÜZGAR GÜCÜ
• Çevreyi kirletmeyen ve tükenmeyen bir enerji
kaynağıdır.
• Bu özellikleri nedeniyle son yıllarda kullanımı
artırılmaya çalışılmaktadır.
• Ancak pahalı bir yatırım gerektirmeleri
nedeniyle ülkemizde rüzgar gücüyle çalışan
santral yok denecek kadar azdır.
• Bu santrallerin ilki 1998 yılında İzmir (Çeşme –
Alaçatı Beldesi) de kurulmuştur.
GÜNEŞ ENERJİSİ
• Temiz ve tükenmeyen enerji kaynakları içinde
önemli bir yere sahiptir.
• Birçok bölgemizde; güneşli gün sayısı ve
güneşlenme süresi yeterli düzeydedir.
• Ülkemizde güneş enerjisi, Isınma ve sıcak su
elde etmekte kullanılmaktadır.
• Son yıllarda güneş enerjisi ile çalışan
otomobillerin geliştirilmesi çalışmalarına hız
verilmiştir.
NEDEN GÜNEŞ ENERJİSİ
Güneydoğu And. Bölgesi
3016 saat
Akdeniz Bölgesi
2923 saat
Ege Bölgesi
2726 saat
İç Anadolu Bölgesi
2712 saat
Doğu Anadolu Bölgesi
2693 saat
Marmara Bölgesi
2528 saat
Karadeniz Bölgesi
1966 saat
AVANTAJLARI
•Doğrudan güneş enerjisini kullanır,
•Doğal ısıtma ve soğutma sistemleri kullanarak
binaların gereksiz ve aşırı ticari enerji tüketimlerini önler,
•Çevre değerlerini korur, Çevreye verilen zararları en
aza indirir,
•Doğal ve sağlığa zararsızdır…
JEOTERMAL ENERJİ
• Yerin derinliklerine doğru gidildikçe her 33 m de sıcaklık
yaklaşık 1°C artar.
• Böylece yerltında sıcaksu ve buhar halinde sular
oluşmaktadır.
• 150 - 200 °C sıcaklığındaki su buharı sondajla çıkarılarak
elektrik üretiminde kullanılır.
• Ülkemizde bu amaçla kullanılan Jeotermal santral Denizli (
Sarayköy ) dedir.
• Jeotermal kaynakların kullanım alanı oldukça fazladır.
JEOTERMAL ENERJİ
• JEOTERMAL KAYNAKLAR İLE :
•
• A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ,
• B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA, SERA ISITMASI
V.B.
• C – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ,
KARBONDİOKSİT, GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU,
HİDROJEN V.B.
• D – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM)
• E – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR
BALIKÇILIĞI
• F – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI
VB. GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR
NÜKLEER ENERJİ
• Uranyum ve Toryum gibi radyoaktif
minerallerin atomlarının parçalanmasıyla
açığa çıkan enerjiye nükleer ( atom ) enerji
adı verilir.
• Türkiye toryum madenleri bakımından
dünyada 2. sırada yer almaktadır. ( Eskişehir
– Sivrihisar )
• Ülkemizde nükleer santral bulunmamaktadır.
• Ancak Mersin ( Akkuyu ) ve Sinop’a nükleer
santral yapılması planlanmaktadır.